Met een boekje
in een hoekje
1
Martinytoer
<KjliS-‘KjlCLS
Fan de
door Nederland
No. 7
44e Jaargang
Dinsdag 27 Jan. 1948
West.
Uitgave van Drukkerij Fa. A. J.
Streekblad voor
Friesland
- Bolsward
OSINGA
Wanneer wij Vrijdags te
Tj. de J.
r
dwaen, har eigen doel to birikken en dêr
de oaren ta to brüken. Dat wie de me-
thoade fan Seys Inquart en syn maten.
En der binne neist amorele eleminten hiel
hwat naïvelingen ynroun. Hja waerden
Qnder moaije wurden misbrükt. Yn it
sakelibben, yn de internaesjonale polityk
witte we allegearre, dat dizze methoade
in bulte tapast wurdt. En ék yn it ge-
woane libben hoecht men de eagen mar
goed to brOken om it al den dei to sjen.
insiders is het een grote bijzonderheid,
dat in deze tijd van het jaar nog bloem
kool wordt aangevoerd.
gefolch hawwe, dan dat de lju folie
fierder fan mekoar komme as eartilds.
freon”. Óf sa’t men it yn it NederlAnsk
seit; Als liefde verkeert in haat, is het 't
allergrootste kwaad”. Wy, dy’t de saek
Wegens oplichting is een 54-jarige oud-
politiek delinquent te Hilversum gear
resteerd. 'In strijd met de waarheid ver
telde hij verschillende van zijn lotgeno
ten, dat hij hen aan woonruimte en meu
belen kon helpen. Daarvoor moesten zij
dan bedragen van f 100 tot f500 beta
len.
Ee.i kruidentuin. In de tuin van het Ge-
mcrtse kasteel onder Gemert zal een
proeftuin voor geneeskrachtige krulden
worden aangelegd, welke de naam zal
dragen: 'Mortus Mèdicamentorum Qhe-
mertanus. Behalve voor wetenschappelijk
onderzoek zal men de tuin gebruiken ter
voorlichting van belangstellenden in de
kruidenteelt.
Te Tiel is een fabriekje van kleinmeu
belen tot de grond toe afgebrand. Slechts
een gedeelte van de boekhouding kon
de politie redden. De schade wordt ge
raamd op f 20.000.
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Redactie en Administratie
Marktstraat 13 - Bolsward
Telefoon 451 (K 5157)
Abonnementsprijs
1.25 per kwartaal bij vooruitbetaling
•Advertentieprijs! 10 cent per m.m.
Giro 87926
Ten einde een langdurig conflict te ver
mijden hebben de werkgevers, betrokken
bij de moeilijkheid in de bouwnijverheid
te Amsterdam, besloten het voorstel der
arbeiders te aanvaarden en een uurloon
van f0.90 plus een vaste bijslag van 25
pet. te betalen. Na de hervatting van het
werk zullen de besprekingen over de
gestelde eisen voortgang hebben.
Gaat het begin Augustus regenen? De va-
cantie voor het Bouwbedrijf zal dit jaar
vallen in de periode van 27 Aug.
Drente, dat verleden jaar een provin
ciale vlag kreeg, zoekt nu een volkslied.
Het moet in het Drents ,en niet te lang
zijn; hoogstens drie coupletten, zegt de
regelingscommissle.
Beentjes voor de soep mag de slager al
leen geven, als het merghoudendé been
tjes zijn. Alle andere beenderen moet hij
Inleveren voor de Industrie, die er nutti
ge voorwerpen van maakt.
Zijn gehele verzameling Indische gallen,
Wie re wurden
As men wilsterfange wol.
moat men fluitsje kinne.
Het aanschaffen b.v. van een hooischud-
der (met een breedte van 2.75 el) èi
f 252.was een financiële onderneming,
die slechts enkelen zich maar konden
veroorloven.
De vee-inventarls zag er in Friesland in werden op de Zwljndrechtse veiling nog
„Vraagt gij mij of mij die maaye-
rij met die machine goed voldeed,
dan zeg ik ronduit: neen! Het
gras wordt niet kort genoeg af
gesneden en hoewel men het in
den regel met de zeis wat al te
kort afsnijdt, blijft er met de ma
chine te veel op zitten. Maar niet
tegenstaande dat gebrek moest
ik de uitvinding bewonderen, ’t
Was een verrassend gezicht, als
dat wagentje met paarden be
spannen daar door dat gras
gaande in één oogenblik, dat af
sneed!.Neen, boeren, begrijpt
gij uw belang goed, veroordeelt
dan niet zo liefdeloos een werk
tuig, dat, hoe gebrekkig ook
thans nog, zeker eenmaal door U
of uwe kinderen gebruikt zal
worden.”
Ook worden allerlei huurkwesties behan
deld. Veelal was in het contract een ar
tikel opgenomen, dat er slechts eenmaal
gemaaid mocht worden. In het almanak
van 1863 wordt tegen deze bepalingen
protest aangetekend. De boeren laten bij
deze regeling het gras Immers veel te
lang, tot geelwordens toe, staan. Maar
bestaande uit ruim 5000 exemplaren in I
gedroogde toestand en ruim 500 spiritus- I
praeparaten heeft prof. dr. W. M. Doc-
ters van Leeuwen aan de staat der Ne
derlanden ten behoeve van het Rijksher-
barium geschonken.
Te Tijnje werd een jong meisje, toen ze
van de zangrepetitie naar huis ging, aan
gerand door een onbekend gebleven in
dividu. De op het hulpgeroep toegesnel
de omwonenden zetten een achtervolging
in, doch de dader wist te ontkomen.
Onderhandelingen zijn gaande tussen de
Engelse bezettingsautoriteiten en de Ne
derlandse autoriteiten over de levering
van Duits gas aan gemeenten in de Ach
terhoek.
De K. N. V. B. heeft aam de Franse Voet
balbond voorgesteld om de interland-
ontmoeting Nederland-Frankrijk vast te
stellen op 18 April 1949 (2e Paas
dag).
Een verplichte werkloosheidsverzekering
is op komst, wanneer het betreffende
wetsontwerp, dat thans is ingediend,
wordt aangenomen. Zowel werknemer
als werkgever zullen 2 van het loon
moeten storten. Uitgezonderd zijn: amb
tenaren, onderwijzers, 65-jarigen en
ouder, werknemers met een jaarsalaris
van f 6000 en meer en nog enkele groe
pen.
Het schip „Quo-Vadis”, is op de dijk
UrkKampen gelopen. Met de sleepboot
is het schip naar de haven van Urk ge
boeiden onder te doen.
De nieuwe uitvinding werd eerst voor
poespas gehouden, maar al spoedig
wordt men voorzichtiger in het vellen
van een oordeel. Zo schrijft een ooge-
tuige in een der almanakken:
Leeuwarden voor de Duitse „hantsjemieren” niet be-
eens op het „Zaailand” verzeild raken,
kan men wanneer wij maar even tijd
hebben ons steeds treffen bij het stal
letje met tweedehands boeken.
Er is altijd veel kaf onder het koren,
maar soms kan men voor enkele stui
vers wel eens in het bezit komen van
aardige dingen.
Zo ging het ook ons, toen, we eens een
paar oude landbouwalmanakken von
den. Het was de „Almanak voor land
bouwers en veehouders, bevattende vele
nuttige zaken, om van de landbouw en
de veeteelt de meeste voordelen te trek
ken”. De tijdwerkjes dateerden uit 1862
tot 1867 en waren uitgegeven door W.
Eekhof „om door verspreiding van ken
nis en wetenschap gelegenheid te geven,
om de welvaart van de landman en het
welzijn des vaderlands zo veel mogelijk
te bevorderen.”*
Dergelijke tijdwerkjes zijn altijd zeer in
teressant, omdat ze als het ware een
ooggetuigeverslag geven van het leven in
vervlogen dagen. De opschriften boven
de diverse hoofdstukjes geven dadelijk
al enig idee over de vragen en vraag
stukken, waarmee de landbouwer en vee
houder destijds 'zat.
Ziehier een greep: Over het snijden in
de oren; Is tweemaal maaien van gras
land schadelijk? Zit er melk in de ho
rens? Over de wijze om de hooischudder
en hoolhark het beste te gebruiken;
Waarom zijn ondiepe melkmoüten
(„aden”) voordeliger dan diepe? Waar
om neemt het gieren niet toe? Wat is
wetenschappelijke landbouw? Iets over
grasmaaiers, enz.
Deze opschriften laten ons reeds- zien,
dat we hier te doen hebben met de tijd,
dat de landbouwwetenschap en de me
chanisatie begon op' te komen.
Enkele prijsberekeningen die tevens zijn
opgenomen, geven ons een beeld van de
geldwaarde van die tijd. Zo wordt een
mud stalmest berekend op 25 cent en
moet er voor een dag mestrijden, per
span paard en wagen) inbegrenen
f3.betaald worden. Het strooien van
de mest kostte 60 cent per dag. Een za’
zaaizaad was in verhouding tot deze
„daghuur” flink prijzig en bedroeg f 5.
De landhuur bedroeg f 16.per bunder
(per pondemaat dus nog geen f 6 In
vergelijking met deze prijzen waren di
eerstjër landbouwwerktuigen zeer duur.
j tuigen) 8000 barrels kerosene,
fan de Stifling fan it allerearste bigjin
hjlr yn Fryslfin mei bllibbe en meimakke
hawwe, moatte tajaen, dat h nou bliken
docht, dat de wil ta gearwurkjen en lt
terrein, hwat him derta llent, folie lytser
is, as doe’t der In ploechje liedende lju
yn lt Coujonhüs bylnoar sleten. Dat
docht nel alle kanten bliken. It Fryske
aerd libbet sterk op lt gefoel, sawol yn
'e goede as yn 'e forkearde sin. Men kin
hjlr in hertllkens en tagedlenens fine
as inisklen nearne oars. Mar ek kin men
stji.te op In sterk gefoel fan wrok en
ófkear sa slim, dat de rede en lt forstftn
gjin wurd mear meiprate. De novelle
fan Holtropi „De wylde boerinne” jowt
hjlrfan in treflik en llbbenswier foarbyld.
Friezen binne forgoed Germanen en haw
we har opljeppend aerd, har opstigings,
sa’t Jan Piebenga seit, mear as goed
foar harren is.
Dat sterke gefoelslibben is as in waerm-
bloedich hynder, it hat in stèvige lije
nedich fan it forstên, oars rekket it op
'e rin. Dêrom forgrieme hast alle Fryske
forienings in great diel fan har energy
oan strideraesjes en kreauwerij. En o,
miery! as it hynder ienkear los is, dan
giet alles oan barrels. Fansels de oare
partij is de skuld fan alles, men mient
jit to striden foar in goede saek en der
is gjin ho! yn to krijen.
Mei de Stifting fan de Lênbou is it echt
de Aide histoarje. De Fries, fan aerd fan
loaren in liuw en fan etteren in hotm,
hat him ek yn dizze saek ris goed üttier-
ge. Yn pleats fan rêstich lt terrein fan
wurksumheden earst ris kalm üt to set-
ten en stap /foar stap fierder to gean,
soe it yn lt earstoari daliks mei gong
wêze. Forskillen yn opset, forskillen yn
doelstelling, yn geastllk kllmaet, yn
maetskipllke opfettings, it waerd alle
gearre oersljochte. Allegearre meiinoar,
wy wiene dochs allegearre boeren, wy
woene allegearre dochs lt béste, wy hle-
ne allegearre klj en molke, lên en fé,
dus de Stifting, der moast alleman by en
der koe alles, of sahwat alles, wol troch
dien wurde. Histoarje, rellgy, opfettings,
it telde net mear. En sa fleach it it gea
oer as dlggelfjOr. EltSj mlende yn it nlje
syn Ideael to sjen. Elts miende yn de
Stifting de oerwinning fan syn bigjinsel
to blgroetsjen. En nou Is der de toloar-
stelling en de spyt. De fjouwerkante slr-
.el Is net foun. De lenhelt, dy’t alllnnlch
dêr bistlet, hwer’t lenhelt fan bigjinsel
en lenhelt fan middels bistlet, blykt In
„fata morgana” to wêzen. Mei gewelt
skuort men stikken, hwat men opbout
.de, hwant yn dizze bannen wol men net
llbje. En mei alle fülelnichheit fan lt op
ljeppend Fryske aerd galmt de striders-
rop oer it gea: To wapen, to wapenl-
Fryske tragyk! Ik fiel tige sterk dar op
dit stuit, yn'dizze atmosfear, alle goed-
bidoelde wurden neat bitsjutte. Salang
dizze stoarm oer Fryslan blaest, kin men
better thus, bliuwe. Nou al, seit men yn
de rest fan Nederlên, mei in sarkastysk
gesicht:* „Fryslan is wer op ’e rin!’
iennichste, hwat wy sizze wolle is dit:
lt koele forstan moat wer de leije ha,
hwant yn dizze sfear kin neat as öfbraek
it gefolch wêze. En dat yn in tiid, dat
de boeren algemien ynsjogge, dat hja
forplichte binne in mienskiplik front op
to bouwen om de kommende sfriid treast
to wêzen. Yn it „Frysk Lênboublêd” hat
ris^dit rymke stlen:
„De boeren moatte meiinoar stean,
Dan sil har striden better gean.
Hwannear binne wy safier hinne?
As se salang striden en tochten, ha,
dat se net oars mear kinne!”
vervolgens naar huis is gegaan en een
mes heeft gehaald en van D. aan het
café heeft opgewacht. Het slachtoffer is
gehuwd en vader. De dader is door de
politie aangehouden en heeft reeds een
bekentenis afgelegd.
Een luchtvaartovereenkomst tussen Ne
derland en Oostenrijk is getekend. In
grote trekken stemt het accoord overeen
met de desbetreffende bepalingen der in
ternationale organisatie voor de burger-
De grounslach fan gearwurkjen Heit yn
de erkenning en ’t respekt, hwat de diel-
nlmmers foar elkoar ha moatte, sil lt
hwat bldije. Mar der Is lt net mei klear.
Hja moatte ek in mienskiplik doel haw
we. Ha se dat net, dan is alle geaf-
wurkjen Onecht en misliedend. lt komt
dan hjir op del, dat de dielnimmers bi-
sykje, Onder de flagge fan meiinoar
Hoe bestaat het Het aantal geregistreer
de geheel werkozen bedroeg eind Der
cember volgjéns gegevens van de ar-
beidsbureaux 30.600, tegen 47000 een
jaar tevoren. Aan het einde van 1947
ontvingen 1400 personen geheel of ge
deeltelijk wachtgeld, het aantal geregis
treerde D.U.W.arbeiders bedr. 22.200.
Het oude lied. De recherche-afdeling van
de politie te Hoogeveen slaagde er na
langdurdige nasporingen in een wijdver
takt complot van zwarthandelaren in
bonnen te ontmaskeren.
Voor de trekkers komt er een nieuwe
pleisterplaats in het Westen van Schou
wen. In een voormalige bollenschuur is
een jeugdherberg gevestigd, welke men
met Pinksteren in gebruik hoopt te
stellen.
De stuivers gaan rollen. De min. van fi-
nanciën heeft meegedeeld, dat om prac-
tische redenen de vierkante stuiver plaats
zal maken voor een ronde. Cent en stui
ver krijgen een gladde rand, het nieuwe
dubbeltje en kwartje echter een kartel
rand.
Gesnapt. De 29-jarige Sybe Appelman,
die gezicht werd in verband met de kort
voor de Kerstdagen gepleegde roofmoord
op de 49-jarige De Boer te Beekbergen,
is te Maastricht aangehouden.
Geen vuile handen meer. Bij beschikking
van de minister van Economische Zaken
wordt een rantsoen toiletzeep in plaats
van op 90 gram gesteld op 180 gram. -
Prins Bernhard, die Dinsdagmiddag naar
Engeland vloog, keerde Woensdag met
de hertog van Gloucester, de broer van
de Engelse koning die enkele dagen de
gast van het prinselijk paar is geweest,
naar Nederland terug. De hertog nam
deel aan een jachtpartij, welke in de om
geving van Apeldoorn werd gehou
den.
Met een broodmes doodgestoken is de
werd een Winschotenaar aangehouden, 37-jarige fruithandelaar B. van D. te Tiel,
verdacht van het verkopen van kuhst- die in een café enige woorden had gehad
mestbonnen. Huiszoekingen in verband met de havenarbeider D. v. d. B., die
met deze affaire leidden tot het vinden
van een levensmiddelenkaart, afkomstig
van een andere Winschotenaar, die vrij
wel alle levensmiddelen- en textielkaar-
ten van zijn gezin bleek te hebben ver
kocht, benevens schoenenbonnen, ta
bakskaarten en een brandstoffenkaart.
De opbrengst werd omgezet in sterke
drank. De man is opgesloten en tegen
ongeveer vijftien ingezetenen, die kaar
ten of bonnen hadden gekocht, is proces
verbaal opgemaakt. zi luchtvaart.
Broedermoord. Op een jachtveld in de
gemeente Mierlo werd Dinsdagavond de
door een schotwond ernstig gewonde 60-
jarige landbouwer Van den Biggelaar
gevonden, die, naar een onderzoek uit
wees door zijn broeder was vermoord.
bracht, waar het thans onder water
ligt.
De Hilversumse C.C.D. heeft in een af
gelegen boerderij in de Hornstermeer ’n
bende slachters op heterdaad betrapt, na
dat deze eerst met lichtkogels en sten-
guns waren gewaarschuwd en omsin
geld.
Een vrachtauto, zwaar beladen met zand,
is op het IJsclubterrein te Den Haag op
een landmijn gereden en grotendeels ver
nield. Daar de explosie in het zand van
de auto is gesmoord, kreeg niemand
letsel.
1948 Slag bij Heiligerlee. Te Heiligerlee
I 1
-v' Jrt. A
en Zuidwest
Voor 25 jaar
De H.H. WeeshuisvoOg^len plaatsten in
het gymnastieklokaal een zestal Zweed
se wandrekken met bijbehorende banken.
Bovendien werd de inventaris verrijkt
met een paard. Ook is athlefiek-mate-
riaal aangeschaft zodat Bolsward „een
Eldorado van de gymnastiek” genoemd
wordt.
Langs de Snekerweg is het lang een
drekboel geweest, thans is een flink aan
tal werklieden bezig een trottoir te leg
gen. Ook de weg naar Nijland zal worden
opgekpapt, zodat klompen en overschoe
nen hun diensten spoedig zullen hebben
gedaan.
„Wassen is goed, baden is beter, zwem
men is ’t best”. Onder deze slagzin
plaatst dr. H. Beekhuis een oproep in
de krant, om te komen tot het oprichten
van een zwemschool.
Voor 1 dubbeltje koopt men bij Hettema
(Marktplein) 1 dweil, 1 schoenborstel,
6 doos schoensmeer, 2 stukjes toiletzeep,
12 pakjes kachelglans, een pond capu-
cljners of één pond bonte bonen.
Weer wat nieuws. Binnen afzienbare tijd
zal men in ons land het eerste helicop-
tère-station in gebruik nemen. Op het in
aanbouw zijnde P.T.T.-gebouw in Den
Haag is men bezig met de bouw van het
platvorm, waarop deze vliegtuigen de
post zullen brengen en halen.
Zeg het met olie. In het kader van het
Amerikaanse exportquotum voor olie
producten voor het eerste kwartaal van
dit jaar zal Nederland 60.000 barrels aan
gas- en stookolie ontvangen. Aan olle-
brandstof voor motoren (niet voor vlieg-
175.000
barrels gas- en stookolie en 100.000 bar-
reis residu stookolie.
De zachte winter. De afgelopen week
1865 uit als volgt: paarden 23.735 stuks, 20.000 stuks bloemkool geveild. Volgens
waaronder 122 hengsten, 8920 ruinen,
12.989 merries en 1704 veulens; hoorn
vee 195.174 stuks, waaronder 2928 stle-
en, 1275 slachtossen, 157.649 koelen en
15.322 kalveren. Verder waren er nog
104.245 schapen en 10,041 varkens,
hn nog enkele cijfers te noemen: De
iltvoer te Harlingen bedroeg in het be-
loelde jaar ongeveer 19000 koeien, 7|4
luizend kalveren, ruim 13000 varkens,
ruim 45000 schapen, 2'/a duizend lam
meren, 37000 pond rookvlees, 40.000 pd.
jchapevlees en ruim 20.000 pond spek.
Behalve het beeld, dat deze cijfers voor
ons oproepen, bevatten de boekjes veel
bijzonderheden over het eigenlijke bc
Irljf. Was men vroeger bijv, van mening
lat het hooi minstens 14 dagen op it.
and moest blijven, in de zestiger jar<
>omt men tot het inzicht, dat het ooi
vlugger kan worden binnen gehaald,
’rof. Stockhart had n.l. het bewijs gele
verd, dat het z.g. bleke hooi, door de
rude boeren zo geprezen, maar het zes-
le deel suiker bevatte, van het „groe-
ie” hooi van hetzelfde weiland,
lier staan we dus bij de wieg van het
vetenschappelijk onderzoek inzake de
looiwinning. Het nieuwe inzicht bracht
chter ook gevolgen met zich mee
'oeren, die anders tesamen een paar
iannekemaaiers huurden en daar elk on
geveer f 45.voor betaalden, wilden er
iu leder twee hebben om vlugger te
kunnen opschieten, ook al omdat juist
1 deze jaren de maaitijd vervroegd
verd. De boeren waren weliswaar gene-
,en het maaiersloon te verhogen, maar
'e „poepen” konden nu maar meer bl'
én boer en dit betekende in feite voo
en loonsverlaging. Bovendien kondc j goea to oruxen om n ai uen uei ru sjen.
e juist in die jarèn in de Heimat wer’ Dit kin lykwols op den dür neat oars ta
inden bij het aanleggen van spoorlljnc
n bij het vervenen, zodat velen nle
leer terugkwamen, De „grasmaaijers' Der komt in eagenbllk, dat de eagen
proto-type'van de latere maaimachine) iepen geane en dan wurdt it Aide sechje
adden dus wat dat betrof, een goed wier: „Gjin bitterder fij&n as in froegere
ans. Toctoontmoette dit landbouwwerk
dg nogal tegenkanting en lie+en de
igen arbeiders voorshands zien, dat zij
xt uigu.de almanak gaat hier krachtig
tegen in en er wordt beweerd, dat twee-
aa per jaar maaien van hetzelfde wei-
ai aosoluut onmogelijk is. De schrijver
n net artixel spreekt uit 30-jarige er
varing en op zijn woord van eer: het
gras gaat bij vaker maaien onherroepe
lijk dood en er komt niets voor in de
plaats.
1 en slotte vragen een reeks goede raad
gevingen de aandacht.
Zo wordt betwijfeld ofvhet hangen van
de „haam” (het vruchtvlees) van de
merrie in een hoge boom, inderdaad wel
het hoog tillen van de poten van het
veulen zou bevorderen, zoals destijds
veelal nog geloofd werd. Wel erkent het
almanakartikelje dat het wel eens na
komt, maar toch gelooft het, dat men
hier moet spreken van bijgeloof.
Groeien de horens van de koeien krom,
dan dient men een inkeping te maken
aan de kant, die men de horens uit wenst
te groeien. Een kwaadaardige stier moet
de staart stijf over de rug aan de kop
worden gebonden. Bij het wennen van
een drieling lam bij eeh schaap, dat1 de
lammetjes verloren heeft, binde men een
velletje van het dode lam over de rug
van het stieflammetje, het schaap dat
afgaat op de reuk, wordt dan gefopt.
Mollen moet men niet doden, want ze
zijn nuttig, krijgt men er te veel last van,
dan moet men ze verjagen. De gier moet
men niet laten weglopen, maar over het
land brengen, enz. enz.
We hebben met het doorsnuffelen van
deze eenvoudige boekjes werkelijk en
kele aangename uurtjes gehad en we
kunnen U de raad geven: Heeft u ook
nog eens een paar stuivers te missen,
ga dan ook eens in een boekenstalletje
„sneupen”, wellicht vindt ge iets van
uw gading.
Bolswards Nieuwsblad
i
i
WH
4
Fe s
L/C V CC 111V ClllCll 1E> Cl lil 1 iicoimiu lil I *.w t .j ..vg
