emigreerden
JGu-S-'Kaos
Friezen
Martinytoer
naar Texel
Fan de
door Nederland
44a Jaargang
No. 11
Dinsdag 10 Fabr. 1948
Zuidwest Friesland
Uitgave
- Bols ward
Drukkerij Fa. A. J.
OSINGA
van
As
ge-
Overal tegenwoordig.
Wij spraken over Friese boeren en Frie-
Texelse postboot paft als een teken van
vreugde een zwarte rookwolk uit, wan
neer zij het pittoreske haventje van het
vissersdorp Oudeschild binnenschuift.
valt snel over het eiland-in-de-winter,
botters en blazers zijn al uren binnen.
Ook die zijn blij, dat ze de reis achter
de rug hebben en een lange nacht kun
nen maken in een veilige haven. Ja, vei
lig, want het moet toch al vreemd lopen,
als zo’n helse mijn de havenmond weet
te vinden, die kans is één op duizend.
Het postbootje kruipt naar de aanleg
plaats en onderwijl komen de passagiers
een handje vol; wie reist er met zulk
ruw weer? uit de goedverwarmde ka
juit te voorschijn. Twee boeren, de gou
den ketting over de brede borst, hebben
het nog druk over de a.s. lammerenprij-
zen, een vogelwachter vertelt een ras
echte Amsterdammer, dat hij de lepelaars
over een week of zes weer terug ver
wacht en twee Friezen prijzen in een
levendige dialoog de goede kwaliteiten
van hun stamvee.
Friezen. Ach, er zijn in de loop der tij
den honderden Friezen naar het eiland
Texel overgestoken. En... zij kunnen er
heel goed wennen ook, maar op gezette
tijden moeten ze er toch eens uit, of juis
ter er Af,,want tja, de band met je ge
boortegrond mag niet verslappen.
Ereburgers.
Worden de Friezen op Texel geduld?
Zonder reclame te willen maken vour
de Texelse (gastvrijheid mogen wij zeg
gen, dat elkeen, die zich op dit eiland
„Het Gouden Boltje”, vestigt en daarbij
de Eilanders een goed hart toedraagt,
als een ereburger wordt beschouwd en
tal van volijverige secretarissen van het
De doodstraf. De advocaat-fiscaal bij ’t
Bijz. Gerechtshof te ’s Hertogenbosch,
heeft tegen „de schrik van West-Bra-
bant” de burgemeester van Dlnteloord
A. van Campen, de doodstraf geëist.
Flink zo JAPI! Door de jeugdactle pla-
pier-inzamellng werd in de maanden No.
vember en December 1947 ca. 1.500.000
kg oud papier bij elkaar gebracht. Ge
rekend tegen de prijs, welke bij import
van oud papier betaald zou moeten wor
den, vertegenwoordigt deze hoeveelheid
een bedrag van ca. f255.000.-
De laatste lange afstand, die Tlnus Osen-
darp heeft af te leggen, werd hem Don
derdagmorgen uitgestippeld door het
Haagse Bijzondere Gerechtshof, dat hem
een gevangenisstraf van twaalf jaar op
legde.
Een textielfmude is te Tilburg opge
spoord, waarbij een grote hoeveelheid
textiel, katoen, wol flanel, garens, bad
doeken e.d. in beslag werd genomen. De
goederen bleken gedeeltelijk van diefstal
afkomstig.
Ratten-invasie. Doesburg wordt op het
ogenblik bezocht door een rattenplaag,
die ernstige vormen kan aannemen, als
niet op korte termijn maatregelen wor
den getroffen. Men vermoedt, dat het
hoge water aan deze invasie debet is.
Het had erger gekund. Tussen Wolvega
en Oudeschoot is het 4-jarlg jongetje W.
Driesen uit Arnhem uit de trein geval
len. In bewusteloze toestand is het kina
naar het ziekenhuis te Heerenveen ver.
is In Aid NederlAnsk foarrjocht. Mar foar
dyjingen, dy’t hjir bisykje wolle it sy
steem to bringen, hweründer In Krlsten-
mlnske net dibje kin, kin hjir dochs gjin
plak wêze. De Grounwet sil yn koarten
wer op 'e helling.
Hy hat nou de léste hündert jier yn steat
west om oan allegearre, dy’t neffens Ne_
derlAnske ynslchten stribje woene foar
idealen en forbetteringen frij bod to jaen.
Mar hy is sünt 1930 misbrükt tsjin üs-
sels en de swiere jierren fan '40-’4b
hawwe üs dochs wol sjen litten, hoe fier
dat mist west hat.
Jltteris stiet NederlAn foar in lyksoartige
alhoewol folie forskrjkliker bidriging.
Sllle wy wer de kop yn it sAn stekke,
sllle wy wer dizze wrotters oan de fun-
daminten, dizze slopers en öfbrekkers
har funeste gong gean litte?
Us folk giet in swiere gong nei in nije
opgong. De swierrichheden binne tige
great. Soms soe men twivelje oan it
slagjen, sa wierret it faken tsjin.
Mocht it Nederlanske folk ynsjen, dat
hja meiinoar de skouders ünder it wurk
sette moatte yn ien great nasjonael for-
bAn, dat wol nei djippere bigjinsels for-
skaet sjen litte kin, mar dat dochs yn
greate ienriedichhelt de greate nasjonale
problemen mei foarsje oanpakt.
De Fryske Steaten hawwe de léste tlid
sjen litten dat dit kin. Mar ek de Stea-
ten-Generael sille deselde wei üt moatte,
ienriedich wurkje oan de geastlike, de
seedlike en de materiële opbou fan üs
hiele folk. In wierlik nasjonael kabinet
soe de béste en de moaiste oplossing
wêze, binammen yn dizze tiid. Wy kea-
zen ienris de frijdom, wy hAlde fan dy
frijdom, mar iwy moatte dan ek ré wêze
om dy frijdom to biwarjen en to hoedzjen
tsjin dizze divelske barbarij.
Tsj. de J.
int.
id-
'erachljnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Redactie en Administratie i
Marktstraat 13 Bolsward
Telefoon 451 (K 5157)
Abonnementsprijs i
1.25 per kwartaal bij voorultbetsling
Advertentieprijs10 cent per m.m.
Giro 87926
o-
*a.
er
an
an
m.
ar.
en
O.
mr
en
au
ils.
en
er-
10
tr
s-
in
ir
ie
ie
H.
ie
n-
se grondarbeiders, maar waar, op welk
terrein vindt men eigenlijk geen Friezen?
Wij denken (misschien een teken des
tijds, dat onze gedachten juist dAArheen
gaan.aan goed gevulde boterpotten
en vernemen, dat bijna het voltallig per
soneel van de Texelse zuivelfabriek uit
Friezen bestaat: directeur, adjunct-direc-
teur, een botermaker en een kaasmaker,
aller wieg stond in het HeitelAn. En dan
de Friese leerkrachten: het hoofd van de
O. L. School te Oudeschild is een Fries,
de onderwijzer en de onderwijzeres van
de Oosterender O. L. School zijn Frie
zen. En wat de lichamelijke ontwikke
ling aangaat: „Sjoerdsma schaatskam
pioen van Texel” lezen wij in een oude
jaargang van het eilandelijk blad.
Friezen overal en wat ons het meest ver
heugt: verscheidene jongemannen, die
destijds platzak naar Texel togen, heb
ben door noeste vlijt en zuinig beheer
een eigen huisje kunnen bouwen. En op
de gevel van een van deze huisjes zagen
wij een bordje prijken: „Pension. Ge
meubileerde kamers te huur, stromend
water, electrisch licht.” Mogen de Friese
adspirant-badgasten onze tip verstaan:
Texelse en Friese meiskes koken een
goede pot!
voerd, waar een hersenschudding werd
geconstateerd.
Foar de knobtis. De voormalige dlrec-
teur-generaal voor de Landbouw, Geert
Ruiter, voorheen veehouder te Knljpe, zal
zich op Maandag 23 Februari a.s. voor
het Heerenveenster Tribunaal hebben te
verantwoorden.
De „dure” groente. Wegens onverkoop-
baarheid is te Venlo 26000 kg wltlot
vernietigd.
Minder brood. De staking bij de meelfa
briek Holland heeft volgens berekenin
gen In totaal een productieverlies van
400.000 balen meel opgeleverd.
Zijn leven voor een ander. Woensdag
avond Is K. v.d. Wagen uit Oldeberkoop
te Nljehorne, toen hij moest uitwljkeu
voor een jongen, die plotseling de weg
overstak, met zijn motor ove>- de kop
geslagen, tegen een boom terecht geko
men en vrijwel op slag gedood.
Zwaan kleef aan. De minister van O.,
K. en W. heeft aan de componiste Saar
Bessem een prijs van f 1500 toegekend
voor haar klnderoperette „Zwaan kleet
aan.”
Voedselpakketten zijn In het Ned. con
sulaat te Aken uitgereikt aan 150 Neder
landse ouden van dagen.
Dat is kras. Gister vierde de heer K. W.
Bulthuis te Groningen zijn 101ste ver
jaardag. De heer Bulthuis Is nog kras,
leest Iedere dag een krant en maakt elke
morgen nog een fikse wandeling.
2
’t Neitinken*) is sa swiet, ja swieter
is it my
süker oer de rizen-
brij.
de earste houlikt-
fan Gysbert Japiks
sociëteiten en wat al zullen hem met een
bezoek komen vereren, teneinde hem te
overtuigen van het nut en het genoegen,
dat het lidmaatschap van een vereniging
verschaft.Met deze wetenschap weten
wij het tegendeel te kunnen beweren van
de opmerkingen, die de schrijver van
„WIJ onen op een eiland" maakt. In
dit boekje wordt ons nota bene het vol
gende wijs gemaakt: „Zij, die op dn
eiland geboren zijn, spreken over de an
deren, die er ook wonen, als over „im
port”, die zij echter welwillend nog Iets
hoger schatten dan de derde categorie,
die zelfs niet op het eiland woont" (maar
er zo nu en dan enkele weken als toeris
ten rondzwerven), De auteur heeft zich
verscholen achter het pseudoniem F. Ie
Maltre en het is maar goed ook, dat hij
kiekeboe heeft gespeeld, want de Texe
laars zouden hem wellicht van hun eiland
hebben gezet.
Ja, de Texelaars zijn 'n goed slag volk,
beslist nog even gemoedelijk als vijftig
jaar geleden, toen de eerste Friezen er
landden.
Veel Is er sindsdien veranderd, veel Is
er echter ook hetzelfde gebleven: een
volvette schapenkaas van Texelse ma
kelij voor Iedere folklorist, die ons naam
en adres verstrekt van vijf en twintig
Texelse schonen, die nog de Texelse
gouden kap dragen. Als hl] ons er één
aanwijst, krijgt hij zijn prijs ook, want
wij hebben ze zelfs met een lantaarntje
niet meer kunnen ontdekkenl Misschien
zou het met een zoeklicht nog wel lui
ken.
It neitinken oan
min.
De twadde printlnge fan It forneamde
boek fan Victor Kravchenko Is fan 'e
Maar veel, zeer veel troffen zij nog te- l wlke yn tüzenen en tslentüzenen eksem-
rug, zoals het was in de goeie ouwe tijd. A-J— J «-x
De vogels sjilpten er nog even blijmoe
dig als in vroeger jaren, toen Dr. Jac. P.
Thljsse er zijn eerste ontdekkingsreizen
ondernam en Jan P. Strijbos alle vleu-
geldragers nog vinkies noemde in zijn
kwaliteit als ontwakend mensenkind.
Cupido op het eiland.
U kent het gezegde: „Waar twee Frie
zen zitten wordt een „krite” gevormd.
Maar als wij nagaan, dat de eerste Frie
zen reeds een dikke halve eeuw de
Texelse zeelucht inademen en dat de
Fryske krite op Texel pas vorig jaar het
levenslicht aanschouwde, zien wij we
derom het bewijs geleverd, dat er nog
geen enkele regel is uitgevonden, waar
op geen uitzondering kan worden
maakt.
Die eerste Immigranten waren stoere
boerenknechts, die vooruit wilden in de
wereld. Nu, in de jonge polder Eierland
lag daartoe een goede kans, want de
boeren daar konden best een paar flinke
werkkrachten gebruiken. Maar waai
plaren ünder de mlnsken brooht. It is in
boek, hweryn de millioenenmassa fan it
Russyske folk sa nei en ticht by jin
komt, dat it liket of Wennen hja hjir yn
FryslAn. „Ik verkoos de vrijheid”, sa hjit
dit Ontstellende boek. Dat seit de skriu-
wer, neidat hy fjirtich jier libbe en ar-
beide hie yn tsjinst fan it totalitaire sy
steem, dat men Communisme neamt.
Ien fan de minsken, dy’t dreaun üt
minsklike motiven fan idealisme en
tsjinst oan it folk de swiere druk fan de
forantwurdelikheit foar in Ünminsklik
regiem net langer drage koe. De tra-
gyske gong fan in minske, dy’t al syn
idealen stik foar stik kwyt rekke en op
it kantsje öf noch krekt ünder de swiere
wals fan in medogenleas systeem wei-
spatten is. It moat jin oandeare to lézen,
hoe’t de minske yn dizze moderne tiid jit
altyd ünmachtich is, de ierde to meitsjen
ta in oarde, sa’t yn de groun fan de
saek alle minsken it winskje. Frij om to
libjen, frij om to leauwen, frij fan need
en earmoede, fan eangst om it deistich
brea, frij om in minske to wêzen, saT
pypkeniel en
de Skepper him de opdracht joech.
Wy hjir yn NederlAn, büten in lyts tai
maniakken en in greater tal fordwaelde
en toloarstelde melrlnners, wolle fan diz
ze diktatuer fan it Sovjet-systeem near
witte. Der binne de minsken en tastan-
nen hjirre to goed ta. Wy hAlde it mei
de demokratyske folksfrijheden en wolle
üt noch yn net nel de Steatsalmacht,
ünder hokfoar namme ek. Mar it liket
der wer op, dat wy wol lens binne yn
de freze en de öfkear, mar jammer ge-
nöch net yn de positive middels om diz
ze forkearde geast büten NederlAn to
hélden. Hoe koart lelt efter üs de tyran
ny fan it nasjonael-sosiallsme. Hoe is ft
üs as wie it juster bard, dat de N.S.B.
syn bertale propaganda, syn provocaesje
en intimidaesje oer üs folk hearre liet.
En hoe bitter hawwe wy üs to biklaeijen
dat wy doe sa slop en futleas, sa weak
en tajaend west hawwe foar in kwea,
hwer’t wy dochs allegearre fan wisten,
dat it kwea wie.
Men hat dit fordigene mei in birop op de
demokratyske frijheden, mar dit birop is
falsk. De frijdom is nea sünder bigrin-
zing. It is falsk as men de lju, dy’t fan
doel binne üs frij folkslibben to slaen yn
de ünminsklike bannen fan dizze for-
skriklike diktatuer, frij bod to jaen foar
har propaganda. It minste hwat men
freegje kin oan harren, dy’t yn in demo
kratyske steat wenje, is, dat hja gjin
deagravers binne fan de frijheit, dy’t
harren biskermt. Wy miene, dat de tlid
komd is, om iepenlik to sizzen dat sok
dwaen gelyk stiet mei stellen en ynbrek-
ken, ja jit folie minder is. Strakaensens
sille yn alle plakken wer de plakkaten
komme fan partijen en streamingen, dy’t
NederlAn neffens har prinsipes tinke re-
gearje to kinnen. Dat is frijdom fan mfe-
ning en frijdom <an organisaesje en dat
Hoog bezoek. De minister van buiten
landse zaken der negerrepubliek Liberië
brengt momenteel een bezoek aan ons
land.
Geen appelen naar Engeland zal Neder
land exporteren. De onderhandelingen
zijn afgesprongen. Engeland heeft nu een
groot kwantum appelen gekocht in Bel
gië tegen prijzen en voorwaarden, die
voor Nederland onaanvaardbaar wa
ren.
Vijftien jassen van studenten zijn ont
vreemd uit gebouwen van de Technische
Hogeschool te Delft door een 17-jarige
Rotterdammer, die geld nodig had om
naar het buitenland te gaan.
H. M. de Koningin heeft Amsterdam ver
laten en zich naar Het Loo begeven. Bij
het afscheid verzekerde zij de burge
meester, dat zij zeer had genoten van
haar verblijf in de hoofdstad.
Een op de vijf. Van de 104 boerderijen,
die bij de eerste verpachting in de N.-
Oostpolder zijn verhuurd, zijn er 20 toe
gewezen aan Friese boeren.
Ondank.Een 80-jarig man te Breda,
die nog over wat spaarduitjes beschikte
was bij de 61-jarige Dankers ingetrok
ken op voorwaarde, dat deze zijn erf
genaam zou worden. In plaats van hem
een vredige oude dag te bezorgen deed
Dankers zijn best hem zo spoedig mo
gelijk kwijt te raken. Hij behandelde hem
zo slecht, dat hij spoedig overleed, maar
moet zich thans voor de rechter verant
woorden.
Van een stelling gevallen bij herstelwerk
zaamheden in de kapel te Neltum-Ven-
ray Is de 49-jarlge stucadoor C. V. S.
uit Rotterdam. De man is aan zijn ver
wondingen bezweken. Hij laat een vrouw
en twee kinderen achter.
Burgemeester Dud uit Rotterdam is Za
terdag naar de V. S. vertrokken om deel
te nemen aan het congres van Ameri
kaanse burgemeesters te New York. HIJ
hoopt contacten te kunnen leggen, die
van belang zijn voor de Rotterdamse
haven. Ook de burg, van Arnhem ver
trok.
Het veel begeerde. Thans is men ook in
ons land tot de productie van penicilline
overgegaan. De Kon. Ned. Gist- en Spi
ritusfabrieken in Delft vervaardigen dit
geneesmiddel.
Na bijna drie jaar. De melkfabriek te
Middelburg, door het oorlogsgeweld en
de inundatie zwaar beschadigd, is weer
grotendeels bedrijfsklaar. Enige dagen
i geleden werd deze fabriek in gebruik
genomen.
Niet alleen aan de grens. De Rijkspolitie
heeft in samenwerking met de C.C.D. in
de dorpen Oosterwierum, Jorwerd en
omgeving een bonnenzwendel en zwarte
handel opgerold waarbij ongeveer 30
personen zijn betrokken, van wie 7 wer
den aangehouden, die later In overleg
met de Offier van Justitie weer op vrije
voeten zijn gesteld.
Gedwongen verhuizing. De gehuwde
chauffeur N. die in de nacht zonder toe
stemming in een leegstaande woning te
Murmerwoude was getrokken, is daar
Vrijdag door de politie weer uitgezet.
Deze gedwongen verhuispartij trok nogat
belangstelling.
Haal er uit wat er in zit Het regerings
jubileum van de Koningin heeft een
Haagse kapper geïnspireerd tot het ont
werpen van een jubileumkapsel. Het haar
wordt kort gedragen en een kroontje van
paarlen geeft het geheel een feesteïljK
cachet.
Een aardappelactie, welke ten doel heeft
om onder de Nederlanders in Duitsland
2000 ton aardappelen te verdelen, welk
plan de volledige instemming en mede
werking van de Ned. regering heeft, is
op initiatief van de Caritas-missie te
Sittard ontworpen.
Haar honderdste verjaardag hoopt 25
Februari mevr, de wed. P. Pauwels-Tie.
leman te Kloosterzande te vieren.
Zeshonderd jaar geleden kreeg Huissen
stadsrechten. Dit feit zal van 11 tot 18
Juli met een feestweek worden he>-
dacht.
„man” met een extra boot heen. De trip
viel zo in de smaak, dat wij zeiden: „Wij
moeten ook een krite hebben, dan houd
je contact met elkaar.” Wij schreven 40
Friezen aan, 20 kwamen ter vergadering
bijeen. De bekende spijkers met koppen
werden geslagen en toen wij kort daar
op onze eerste „officiële” vergadering
hielden, telde de krite al 96 leden. Thans
is hij uitgegroeid tot 207 leden, maar
wij zijn er nog niet; er wonen thans wel
300 Friezen tussen Cocksdorp en Den
Hoorn. Die horen er ook bij en zij kómen
er bij, reken maar! Wij zorgen voor
goed toneel, voor boeiende lezingen,
causeriën met lichtbeelden (over Fries
land) en wij organiseren uitstapjes naar
het Vasteland!”
„Ook naar Friesland?”
„Natuurlijk, en wij rekenen beslist op
tegen visites, noteert U dat? De traditie
getrouw maken iij-in-Friesland ieder
jaar een excursie naar Terschelling, ook
een prachtig eiland, maar sommige
leden willen ook eens een andere kant
uit. Laten zij weten, dat zij door ons
met open armen worden ontvangen.”
Schuimende golven rollen over een zie- bleef de krite? Lagen d.e boerderijen
dend Marsdiep, een Marsdiep, waar mij- soms te ver van elkander voor de le
nen zijn gesignaleerd, veel mijnen. De i vensvatbaarheid van een dergelijke
band?
In de jaren ’30’32 kwamen nog meer
Friezen naar het eiland. Zij kwamen met
kipkarren en graafwerktuigen om de
dat heeft ze ’m weer geleverd! De avond Texelse zeedijk te versterken in verband
.._<x i - i met de metamorphose van het onstui
mige Zuiderzeewater in een wat rustiger
golfslag van een Ijsselmeer. Er wery
goed verdiend en de jonge arbeiders
konden ’s avonds uitgaan. Om het zo
eens te zeggen: van uitgaan komt wel
eens uit vrijen gaan en welk effect dit
laatste kan sorteren, worde door de
ambtenaar van de Burgerlijke Stand ver
klapt: „Verscheidene Friese jongeman
nen sloegen een Texels meisje aan de
haak om lief en leed te mogen delen."
Texel schijnt nog steeds een grote aan
trekkingskracht op vele Friezen uit te
oefenen. Wanneer de aardappelen ge
rooid moeten worden, steekt de Harlin-
ger beurtschipper nooit zonder Friezen
van wal. Man en vrouw trekken er op
af, want bij het aardappelrooien doet
„zij” voor „hem” niet onder. Wat de
aard dezer werkzaamheden betreft: de
Texelse zandgrond maakt het de rooiers
niet lastig en voor honderd meter op
Texel wordt nog altijd even veel geld
neergelegd als voor een zelfde afstand
waarover de Friese eigenheimers aan de
zware kleigrond worden ontfutseld.
Scherpe zieners, wij Friezen!
Sprankelend leven.
Bij het knapperend haardvuur hebben
wij met de heer Goënga in zijn buiten
huis onder de ruisende dennen een boom
opgezet over het wel en wee van de
Friese „trekkers”.
„Wij vinden regelmatig een aankondl-
v Ow.vlu..oov.. 8in8 'n het plaatselijk blad over op han-
onnoemelljk groot aantal verenigingen, den zlJ"de vergaderingen en wat dies
meer zij van de Fryske krite. Er zit
sprankelend leven inl” Aldus leidden wij
het interview een genoegelljk praatje
in.
„En of,” greep onze gastheer het onder
werp terstond aan, „en ik weet zelf niet,
hoe het eigenlijk komt, dat wij nooit
eerder op de idee zijn gekomen een krite
op te richten, maar hier tekent zich
de optimist! maar wij hebben dan
toch maar de eerste van alle Wadden
eilanden, of Ik moet mij sterk vergis
sen I"
„Hoe kwam hij tot stand, Goënga?”
„Den Helder" nodigde ons eind 1946 uit
tot bijwoning van een feestavond, waar
op het gezelschap (Telman de Vries zou
optreden. Wij gingen er met vijftig
Streekblad voor
Bolswards Nieuwsblad
West.
e n
i.
U
ti.
i.
L
1.
