2.2!
7.51
1111
21
I8.il
fei
De aldste polder fan Fryslan
yn opspraek.
en
Kroniek
Buitenlands Overzicht
00000000000000
00000000000000
44e Jaargang
No. 12
Vrijdag 13 Febr. 1948
Streehblad voor West-
Uitgave van DruKRerij Fa. A. J.
OSINGA - Bolsward
lis
A. BOKMA.
25.1
oor
s-
r.
hij
le
ón-
ord
34-8
405
io.:
125
Sovjet-Unle,
welke men thans als een veel groter ge
vaar beschouwt. Maar natuurlijk kan men
De onderhandellngen over de deelne
ming van de Benelux aan het Engelse
plan tot vorming van een Westerse Unie
schijnen thans In volle gang. Zowel met
Londen als Parijs wordt daarover voe
ling gehouden. Het blijkt dat zowel het
Engelse als Franse ontwerp geheel ge
baseerd zijn op het verdrag van Duin
kerken, dat reeds tussen Engeland en
Frankrijk bestaat en dat direct tegen
Duitsland gericht is, de beide landen be
loven elkaar wederzijdse steun als Duits
land opnieuw een aanval zou plegen.
De Benelux beseft echter terdege dat
een West Europese Unie, zonder West-
Duitsland te omvatten, een betrekkelijk
zwak blok' zou zijn. Om de politieke en
economische betekenis zou minstens dat
Scandinavische landen
waarvan Zweden en Denemarken zich
niet bij een Westerse Unie zonder meer
willen aansluiten, tot andere inzichten
brengen. Overigens heeft Zweden wel te
kennen gegeven voor een dergelljke Unie
te voelen als ze zich vooral op econo
misch terrein in verband met het Mars-
hall-plan begaf. Intussen wijzen alle
verschijnselen er wel op, dat de Wes
terse Unie nog heel wat voeten in de
aarde zal hebben en dat de ontwikke
ling in Duitsland daarbij een bel'angrijke
rol zal spelen. In
de Russen, die het trachten te sovjeti
seren en de commissie van onderzoek
der Ver. Naties, welke eigenlijk de vor
ming van een democratische Koreaanse
eenheidsstaat moet voorbereiden, boy
cotten. Over dit gebrek aan medewerking
der Russen, dat de commissie heeft ge
rapporteerd, zal nu de Kleine Assemblee
vergaderen. Intussen maken in Mantsjoe-
rije de communistische legers nog altijd
vorderingen ten koste der Chinese rege
ringslegers, terwijl in
In Finland
heeft de meerderheid van de Rijksdag de
regering doen weten, dat zij afwijzend
staat tegenover een militair verdrag met
Rusland, waarop Moskou schijnt te heb
ben aangedrongen.
De atoombom.
Ten slotte: In de atoom-energiecommis-
sie der V. N. bleef Rusland onverzette
lijk vasthouden aan zijn eis dat de Ver.
Staten eerst alle atoombommen moesten
vernietigen, voor de Russen wilden on
derhandelen over een of andere vorm
van internationale contróle op dit soort
bewapening.
at
li-
at
n-
er
59.5!
I0.O(
3121
40.1
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Redactie en Administratie
Marktstraat 13 - Bolsward
Telefoon 451 (K 5157)
3
Swiet, ja swiet is ’t oer 'e mjitte
’t Boaskjen foar de jonge lju,
Krêftich swiet is ’t, siz ik jitte,
As it giet mei alders rie.
Abonnementsprijs
1.25 per kwartaal bij ▼ooruitbettilng
Advertentieprijs10 cent per m.m.
Giro 87926
45.1t
51,11
5831
og
ir-
lid
:en
ub
et.
.an
er-
■ij
n.
:r
w
in
et
ie
>k
tn
e-
ie
üj
a-
’t
P’t
Ir. Vondeling over Fr. landbouw.
Op het Landbouwcongres van de Partij
van de Arbeid, te Utrecht gehouden, zijn
veel zaken behandeld, welke uit de aaro
der zaak voor Friesland van groot be
lang zijn. Vooral ook de rede van Ir.
A. Vondeling. Ir. Vondeling stelde aan
de hand van beschikbare gegevens vast,
dat in de naaste toekomst niet meer
mensen in de Nederlandse landbouw
werk zullen kunnen vinden. Dat, om nog
een afzetgebied voor onze producten te
kunnen vinden, door rationalisatie en
mechanisatie van de bedrijven een kwa
liteitsproduct geleverd zal moeten wor
den.
Weliswaar, zeide spreker, wordt er op
gewezen, dat de opbrengst per hectare
op kleinbedrijf dikwijls groter is dan op
een grootbedrijf, maar die meerdere op
brengst wordt verkregen door roofbouw
te plegen op de arbeidskracht van de
kleine boer. Dit' kan nitt getolereerd
worden en de eis is daarom, grotere be
drijven.In de eerste plaats zal dit moe
ten worden verkregen door het in ge
bruik nemen van nieuwe gronden, en
verkaveling. Dan door het invoeren uit
het buitenland van meer veevoeder,
waardoor op de daarvoor anders ge-
fan Gysbert Japiks
Hoe komt it mei de poldermole fan de
Tjaerdt van Aylvapolder
raakt, dat een economische ineenstorting
alleen kan worden voorkomen door tij- p |*OVIÜCIdlO
It bisliit fan de yngelannen-gearkomste
fan de Tjaerdt van Aylvapolder om in
elektrysk gemael to stiftsjen, jowt in
bulte stof ta praet, om mar net to sizzen
bulte stof ta praet^ en it miskien dêrom
wol nijsgjirrich om hjir eat oer dizze
polder mei to dielen.
I profyte van de Eygenaars ontfangen syn-
de.
Folie nijsgjirrige dingen fan dizze polder
I dy’t de earste reglementearre polder yn
rryslan wie, binne fierders forlem gon-
gen om’t spitigernóch de polderboeken
tan 1680 oant 1855 forbarnd binne. Ut
de jit bisteande polderboeken kin oan-
helle wurde, dat it lean fan ’e moolner
yn 1862-63 yn it jier f42.wie, yn 1922
f 250.en yn 1940 f 300.Hege pos
ten foar arbeiderslean hat de mole dus
net frege. Yn de gearkomste fan 8 Jann.
1883 wurdt bisletten:
„indien de molenaar de bemaling
tot 12 Mei 1883 voldoende verricht
naar de beoordeling des Polderbe
stuur hij daarvoor zal ontvangen
een gratificatie van f7.50. In deze
som is begrepen de belooning voor
het nachtmalen.”
Ek de tachtiger jierren gongen de polder
net foarby hwant yn 1886 wurdt bisletten
mei algemiene stimmen, dat de kosten
fan it thé- en kofjedrinken foar de tim-
merlju tone! net mear fan de polder bi-
telle wurde sille.
de
ip- i
len
ïen
derholden, op dat die goede saken in
gedurige welstant, so veel mogelijk, al
toos moge werden geconserveerd en dat
in manieren hier na volgende.
Art. 1. Eerstelyk sullen de beyde Wa
termolens rede in vermelte bedykte Lan
den en Polder gemaakt ende opgerecht
synde, met alles wat eenigssints daar
aan depenteert, niets uytgesondert, al
toos en de ten allen dagen staan ende
blyven tot laste van alle landen in voor
schreven bedykinge gelegen synde, de
eene pondemate den anderen gelyck,
sonder onderscheyt werden gemaakt en
de onderholden, in conformité van het
register rede daaraff gemaakt ende na
welke de reets’gedaane betalinge is ge
schiet' sonder anders.
Art. 2. Dat altoos op den tweeden
Karsdag alle twee jaaren een Dyckgraaff
ende twee Gedeputeerden tot de Burgh-
wart in de Kerke sullen worden gestemt,
by de Eygenaars der landen het sy in
Persoon ofte by Volmacht, ende dat nae
het getal van de eigendom der ponde-
maten en alsoo by pluraliteyt van stem
men ofte pondematen de Dyckgraaff en
Gedeputeerden sullen worden verkooren.
Art. 3. Doch dat om de verloop des-
tyds, voor dese reys sonder verder, de
Dyckgraaff ende Gedeputeerden van
dese tyt aff, tot aan den 26 Desembei
1682, by de beyde Heeren Grietsluyden
sullen werden gekozen.
Art. 4. Dat de afgaande Officieren al
toos gehouden sullen syn, acht dagen te
vooren by aanplackinge van biljetten
aan de Kerckedeuren tot Burghwart en
de Wommels resp. Eygenaars van den
dach der nieuwe stemminge van de Pol
ders nieuwe Officieren te waarschouwen
ende adverteeren.
Art. 5. Sullende Meyers by absentie,
ofte gebreke van procuratie der Eyge
naars, de sfemminge selfs vermogen te
doen, sonder onderscheyt van Qodts-
dienst, soo wel neffens de Meljers als
de Eygenaars selve.
Art. 16. Dat jaarlyks by de resp. Ge
bruikers der Landen, in de Polder leg
gende, van yder pondemate hunner ge-
bruykende landen voor maalgelt op uyt-
schryvlnge van de Dyckgraaff, aan de
Ontfanger sal worden betaalt sestien
stuyvers, de eene helft tot profyt van de
Landtheeren, ende andere helft tot on-
derholdlnge van de beyde Watermolens,
cum anne is; doch soo, wanneer eenlgh
voorval, off by sware reparatlen van de
Molens, meerder penningen van noden
mogten syn, sulks sal komen tot laste van
te respective Eygenaars van de landen,
en van deselve werden gevordert, en de
promptelyk moeten werden opgebragt,
by poene van reale executie, off anders
by provisie ook mogen worden afgehol-
den van de overige acht stuyvers, ten
tr
i,
ir
:n
:r-
d-
let
de
n”
en
ter
West-Duitsland
is thans de nieuwe economische be-
stuursregeling van de Brits-Amerikaan-
se zóne in werking getreden, waardoor
meer verantwoordelijkheid op de Duit
sers zelf is gelegd. Zoals bekend voeren
de communisten in dit Duitse gebied
daartegen actie, omdat zij voorzien, dat
dit het einde van de Duitse eenheid,
welke Rusland zo hevig propageert, be
tekent. Een propaganda, welke volgens
geruchten, vanuit de Russische zóne nog
heviger en scherper zal worden als de
Duitse generaals, die destijds bij Stalin
grad gevangen genomen zijn en die in
Rusland het comité voor een vrij Duits
land vormden, naar die zóne met goed
keuring der Russen zijn teruggekeerd.
Deze generaals zouden, als voor de
oorlog ook het geval was met een deel
van de Duitse generale staf, voor een
samenwerking van Duitsland met Rus
land zijn en dat zij, om in die samen
werking de Duitse invloed van betekenis
te doen zijn, voor een
Duitse eenheidsstaat
zijn, is natuurlijk ook al weer geen won
der. Overigens ontbreken de gegevens
om na te gaan hoeveel er van deze ge
ruchten waar is. Wat men steeds blijft
constateren is echter de slechte verhou
ding tussen de grote Westelijke gealli
eerden en Rusland en zijn aanhang.
Pas heeft de
Zuld-Slavteche premier Tito
de Ver. Staten wéér beschuldigd van al
lerlei lelijks en de Russen noemen de
Amerikaanse publicatie over de betrek
kingen welke tussen Nazi-Duitsland en
de Sovjet-Unle bestonden, voordat Hit
ler tegen het rode leger te velde trok,
verraderlijk. Dit alles is te betreurens-
waardiger omdat de wereld groter be
hoefte dan ooit heeft aan eendracht on
der de grote mogendheden nu de Pa-
lestlna-kwestle snel naar een crisis drijft.
De Arabieren
zeggen dat hun gewapend optreden nabij
is, de Arabische Liga zou besloten heb
ben de aanval op Palestina spoedig In
te zetten. De commissie uit de Ver. Na
ties welke de deling moet voorbereiden,
Is tot de conclusie gekomen, dat men
zonder toezicht van de V. N. een richtige
uitvoering van het delingsbesluit niet
kan waarborgen en dat dit toezicht de
vorming van een internationale politie
macht in zich moet sluiten. De commissie
schijnt daarom een beroep op de Veilig
heidsraad te zullen doen om handelend
op te treden nu een Arabisch offensief
nabij schijnt. Dit wordt een vuurproe
voor de organen van de Ver. Naties,
maar niet minder voor de Ver. Staten,
die wel voor de verdeling hebben ge
stemd, maar aarzelen aan militaire maat
regelen tegen de Arabische landen mee
te werken of ze zelf te nemen, omdat dit
de aanvoer van petroleumproducten uit
het Mldden-Oosten In gevaar zou kun
nen brengen. Aan deze producten heeft
Amerika behoefte, maar niet minder
Europa en zelfs denkt men hier en daar
dat het slagen van het
Marshall-plan
afhankelijk is van een behoorlijke toe
voer van olieproducten naar West-Euro-
pa, waar men nog steeds meer overtuigd
Reglement.
Yn It regiemint stle biskreaun dat om
de twa jier, op de Twadde Krystdel In
dykgraef en 2 gedeputearden yn de
tsjerke stemd wurde sille en dat soks 8
dagen fan to foaren troch oanpfakken
oan de tsjerkedoarren to Burgwert e»i
Wommels blkend makke wurde moat en
fierders dat de brükers fan de lannen
dy’t yn de polder llzze, fan It pounsmlet
yn it jier oan mealjild bltelje moatn.
sechtsjin stüren. De helte hjirfan Is foar
de lAnhearren en de oare helte foar It
ünderhÊld fan de mole.
Ik wol hjir efkes werjaen it bigjln en de
artikels 1 oant en mei 5 en art. 16:
Artïculen en Cpnditien waarop en de
volgens welken tie gesamentlycke Eyge
naars ende Grontheeren van de landen
gelegen tusschen de Burghwarte tille en
Littenser-zyl, sampt tusschen de Trek-
wegh aldaar en de Crabbedyk, behoo-
rende onder de Dorpen Burghwart en
Wommels resp. met malkanderen, ten
overstaan van de Edele Mogende Hoog-1 gedeelte van Duitsland in de Unie moe
ten worden opgenomen. Weinigen den
ken trouwens op dit moment aan een
nieuw Duits gevaar, en het ontstaan van
de gedachte aan een Westerse Unie is
zeker niet voortgesproten uit vrees voor
zo iets, maar veel meer uit de houding
en het gedrag der
0 8.1
rg.)
16.S
22J
Japan
een regeringscrisis is ontstaan, de so
cialistische regering is afgetreden we
gens geschillen tussen de linker- en
rechtervleugel in deze partij. Men ver
wacht een coalitieregering, dus een
steunend op samenwerking tussen ver
schillende partijen. En nu we het toch
over coalitieregeringen hebben: in
Ierland
heeft De Valera de absolute meerderheid
in het Parlement verloren. Hij vei kreeg
bij de verkiezingen 66 zetels en had er
74 moeten hebben. Toch bleef zijn partij,
de Fianna Fall, verreweg de sterkste, de
oude oppositie partij Fine Gall kreeg 29
zetels, de partij van de arbeid 14, de
nieuwe republikeinse partij van Mac
Bride 10, terwijl 16 zetels over kleinere
groepen verdeeld zijn. Verwacht wordt
dat De Valera met een minderheidsre
gering aan het bewind zal blijven en
spoedig de gelegenheid zal aangrijpen
het parlement weer te ontbinden om een
nieuw beroep op het volk te doen in de
hoop dat jeien aantal aanhangers van
Mac Bride, die op veel meer zetels ge
rekend had, in hun teleurstelling weer
zullen overgaan naar de Fiannc Fail.
In Italië
zijn de verkiezingen eerst In April aan
de orde, doch de regering heeft er nu
al zorgen over, omdat de communisten
er bezig zijn gewapende strijdorganisa
ties te vormen en de regering vreest,
dat deze bestemd zijn druk op de kie
zers te oefenen. Ze zal er dan ook tegen
optreden.
It mealjild
hat oan 1920 ta sitten om de 50 sinten
it pounsmiet (fan 1870-’85 wie it 80 sin
ten). Nei 1920 is it mealjild stadichoan
heger wurden. Yn 1943-1944 wie it f 1.75
f 2.it pounsmiet.
Gare sifers as b.g. foar de lannen yn it
wetterskip de Snitser Aldfeart, dy’t mear
as in tientsje wiene.
De polder is nou net mear offisjeel regle
mentearre. It soe dan neffens de moderne
bigripen ek net in polder mear wêze,
mar in wetterskip.
De; aide brükmen binne by dizze polder
noch foar in part biwarre bleaun; sa
wurdt oan It eln fan it jier noch de yn-1
gelannen-gearkomste hëlden wylst de bl-
stjürsbaentsjes noch oantsjut wurde as:
Polderhear, Dykgraef en Secr.-BoekhAl-
der. De drank is lykwols net mear for-
gees op de forgearringe en sadwaende
giet men ek hwat bltider nel hüs as
froeger, doe’t It wolrls fan moarns 10
oant jouns 10 duorre, wylst de oantekens
net In bledslde fol meitsje koene.
Oant safier hwat wol nijsgjirrich wie
üt de stoffige papieren.
Hoe nou fierder?
Fan Ir. Dr. D. R. Mansholt, Cultuurcon-
sulent bij de Cultuurtechnische Dienst,
is yn 1939 in biskriuwlng ütkommen fan
„De Waterschapslasten In de provincie
Friesland". Hy komt ta dizze konklüzje:
„De verschillen in de exploitatiekosten
van bemaling bij verschillende soorten
van aandrijving zijn In het algemeen ge.
nomen niet groot, vooral Indien met de
verschillen in gemiddelde grootte van de
waterschappen en de technische voor- en
nadelen voor de verschillende soorten
van aandrijving In aanmerking neemt.”
Wynmole gem. kosten fan blmealllng de
ha. f 1.31; Elektrysk, gem. kosten fan bl-
mealling de ha. f 1.83.
Elts gefal lelt wer oars, mar Ik kin net
blrekkenje, dat dizze mole dy’t foech
1000 pounsmiet blmealt, to djOr is, De
wyn is jit altyd forgees-
De „poldermole" mei ek om dizze reden
net wurkleas wurde.
Wommels.
dlge Amerikaanse hulp. Dé Engelse re
gering heeft er haar volk nog eens op
gewezen dat de toestand in Engeland
nog ongunstiger dan een halfjaar ge
leden Is geworden omdat de dollars op
raken, de Franse heeft zich genoodzaakt
gezien de grens met Spanje te herope
nen en de economische betrekkingen,
destijds verbroken, omdat men Franco
wilde boycotten, weer op te vatten.
Nieuwe geschillen tussen
India en Pakistan
schijnen, naast het Palestina-conflict ook
weer de aandacht van de Veiligheids
raad te zullen vragen. Overigens doet
India zijn uiterste best, ook na de dood
van Gandhi uitbarstingen tussen Hindoes
en Mohammedanen te voorkomen. Wel
heeft het twee extremistische Moham
medaanse organisaties op zijn gebied
verboden, maar dit gebeurde eerst nadat
het dat ook met de extremistische Hin-
doe-orgauisaties had gedaan, die ver
antwoordelijk worden geacht voor de
moord op Gandhi. Heeft de Veiligheids
raad der Ver. Naties zorgen, de z.g.
„Kleine Assemblee” van dat lichaam zal
eind dezer maand ook al moeten samen
komen om een kwestie te behandelen.
In Korea
hebben we n.l. een toestand gelijk aan
die in Duitsland, het Zuiden is bezet
door de Amerikanen, het Noorden door
Oprjochting.
Op 27 Febr. 1680 wurdt yn de Steaten-
gearkomste to Ljouwert in forsyksknrt
bihannele fan de eigeners en grounhear-
ren fan de bidike polder tusken Burg-
wertertille en Krommesyl. Hjiryn wurat
skreaun dat hja der oer tocht hawwe,
om’t harren lannen tige leech en meas-
tentiids Under wetter llzze dy to bidykjen
en mei goede wettermolen droech to liz-
zen en to haiden. Underwilens wie ait
bard en twa goede wettermolens op-
rjochte en om nou it ünderhÊld fan de
polder goed regelje to kinnen en om elts
syn omslach birekkenje to kinnen, wurdt
de goedkarring fan dé Steaten frege en
forkrigen op it regiemint. De Grytman-
nen fan Wünserdiel en Hinnaerderdlel
hawwe der tige mei foar krewearre dat
de polder der kaem. Dit wiene Jhr.
Tjaerdt van Aylva en Jhr. Edzart van
Grovestlns.
De resolutie, ynhftldende de goedkarring
fan de „Artikelen en Conditiën, welke de
gezamenlijke Eigenaars en Grondheeren
vanden bedijkten Polder tusschen Burg-
wertertille en Littenser-zljl met elkande-
ren hebben gemaakt” bigjint sa:
Den 27 February 1680
Is ter vergaderinge gelesen ende geëxa-
mineert het request van de Eygenaars
ende Grontheeren van de bedykte Polder
tusschen Burghwartetille ende Littenser-
zyl, behoorende onder de Dorpe Burgh
wart ende Wommels, houdende in effect,
dat sy Supplianten, confidererende het
meeste interest van hun Landen, die seer
leeg ende veeltyds onder water syn ge
legen, haar gedagten hebben laten gaan,
om; deselve qgalyk, tot voorkoomlngt
van sodanige overstroominge, te be-
dycken, om met goede Watermolens
droogh gemaakt ende geholden worden,
synde vervolgens na een generale con
vocatie van alle geïnteresseerden een
ordre ende voet beraamt, waar op de be-
dyckinge van omtrent seven honden
pondematen lands souden geschieden,
gelyk ook effectlvelyk de bedyckinge tot
ongemeen groote dienst ende profyt van
de landen Is geperfecteert, ende twee
goede Watermolens daar Inne opgeregt;
ende op dat de onderholdlnge van voor
schreven Polder, nu rede In alles vol
trokken synde, des te bequamer magn
worden ter handt genomen, ende de voet
en ordre, nopens de.contributie van een
yder syn quota beraamt, volkomen on
derhouden ende geëxecuteert, so ver-
sogten de Supplianten, dat de artïculen
ende conditiën, dien aangaande geavres-
teert, by den Staat mochten worden ge-
approbeert, luydende van woordt toi
woordt als volgt:
maar niet zonder meer een verdrag
tegen Rusland sluiten, dat tenslotte nog
geen verleden heeft dat met het Duitse
is te vergelijken. Deed men het dan
zouden de tegenstellingen wel zeer ver
scherpt worden. De Benelux landen wil
len dan ook blijkbaar het verdrag een
veel wijdere strekking geven en het min
of meer verbinden aan het verdrag dat
de Ver. Staten en de Z.-Amerikaanse Sta
ten sloten tot wederkerige bijstand. Dat
zou de bijstand van de beide Amerika’s
aan West-Europa bij een nieuw conflict
betekenen en er zou een zo geweldig
blok ontstaan, dat het misschien blijvend
vrede zou kunnen verzekeren. Hetgeen
de Ver. Naties nog niet kunnen, omdat
ze in alle actie belemmerd worden door
mogelijke vetorechten.
Een dergelijke koppeling van verdragen
zou misschien ook de
geb. Heer, de Heer Jr. Tjaerdt van Aylva,
Gedeputeerde Staet van Frieslandt en de
Grietman over Wonseradeel, ende Hoog
Edele Geboren Heer de Heere Jr. Edzart
van Grovestins, Grietman van Hennaer-
deradeel, als commissarien, voorts de
selve Landen, rede bedyckt ende met
twee bequame Watermolens verslen
synde, sullen droogmalen ende droog
heiden, ende Watermolens rede daar in
geset, ende gemaakt synde, sullen on-
Ook West-Dultsland moet In de West Europese Unte. Wij
dere strekking van het verdrag. Ook Scandinavië moet mee
doen. Toch een Duitse eenheidsstaat? De aanklacht van
Tito. Arabieren dreigen gewapend op te treden. Is het
Marshall-plan afhankelijk van olietoevoer? Na Gandhi’s
dood. j Kleine Assemblee over Korea. Krijgt »De Valera
minderheidsregering? De atoombom.
en Zuidwest Friesland
Bolswards Nieuwsblad
i.
I-
4
5-
Boaskjen trouwen; jitte noch.
