ZWARTE GOUD
Waar het
gedolven wordt
Martinytoer
JitrisDe Aylva Mole
00000000000000
Fan de
„Uit 1 00000000000000
door Nederland
No. 17
44e Jaargang
Dinsdag 2 Maart 1948
Uitgave van DruKRerU Fa. A. J. OSINGA - Boliward
4
twee ambtenaren zwaar gewond
Tj. de J.
de steenberg brengen, waar ze worden
gewipt.
Een aardig gezicht is dat, die steeds
maar gaande wagentjes, hangende aan
de kabel door de lucht te zien gaan en
dan als het ware over de kam van de
berg te zien kruipen. Steeds maar door,
steeds maar door.
De grote kolen van de leesband, .de»
stukkolen, gaan door, nadat de stenen
er „uitgelezen” zijn en worden direct in
klaarstaande spoorwagens gestort. Is er
echter niet voldoende vraag naar stuk
kolen, dan worden ze naar een breker
gevoerd, welke ze op een formaat van
ten hoogste 90 mm breekt, waarna ze
eveneens naar de, voorraadbunker gaan.
Dan zijn ze echter nog niet geschikt
voor het gebruik, althans ze ondergaan
nog een aantal bewerkingen, voordat ze
worden afgeleverd. Emmerladders, dus
op de manier van een baggermolen,
brengen de kolen naar de bovenste ver
dieping van de kolenwasserij. De kolen-
stroom wordt hier op schudzeven uitge
stort. Onafgebroken vloeit die stroom
door en onafgebroken schudden de ze
ven en sorteren de kolen naar de grootte.
Fijnkool valt er uit, kleine stukjes, gro-
steeds vloeit de stroom van kolen door,
steeds lager, tot ze in brede goten te
rechtkomen, waar de stroom kolen zich
vermengt met een stroom water. Alles
helt naar beneden en dus vloeit de stroom
van water en kolen maar steeds verder,
tot ze in de wasmachines terecht komen.
De stenen, welke er nog in zitten, zak
ken door hun zwaarte naar beneden,
terwijl de kolen blijven drijven. „Zie je,”
wijst opzichter G. van Dijk en hij knikt
in de richting van een soort emmerlad-
der met inplaats van emmers geperfo
reerde bakken ter breedte van de ma
chine, „deze draaiende schuimspaan
schept de kolen er uit.”
Dat zie ik en ben zeer benieuwd waar
ze blijven. Van Dijk is onmiddellijk ge
negen om mijn nieuwsgierigheid te be
vredigen en neemt me mee, trapje op,
trapje af, naar de voorraadbunkers.
Netjes op een rij bevinden zich hier de
bunkers met kolen, zoals wij gewoon zijn
ze te zien, als we ze zien. Voor de ko
lenhandelaar om van te watertanden en
voor de gewone verbruiker om warm van
te worden, alleen van het gezicht al. Er
zijn al veel kolen in de bunkers en nog
maar steeds komt er bij. Ergens van be
ven huppelén door een betegelde goot
de kolen de bunkers in. Ik kijk wel een
beetje gek op van die tegels, waarover
de kolen zo speels komen aangespron
gen. Van Dijk ziet in mijn ogen de on
uitgesproken vraag en zegt: „Tegels zijn
beter dan ijzer. De ijzeren goten sleten
ontzaggelijk en met tegels hebben we
helemaal geen last”
dat makket In great Qnderskle.
Algemlen Is de tins ‘dat yn koarte Jler-
ren de agraryske bldrluwen op In nlj
swlere tiden to mjltte gean, jlld Is tsjlnt-
wurdlch In faei blslt, hwer't Lleftlnck
frljhwat ropplch blluwt..en de ynflaesje
alllnnlch mar mear troch Marshall keard
wurde kin. Foar In forstannlge boer lelt
de meast wisse wel Jlt altyd yn de eko-
nomyske forsterklng fan syn bidriuw:
goed, produktyf fé, goed, solyd reau, lAn,
dat It yn 'e macht hat en ek In bQthüs,
dat yn It wlnterhealjler In goed plak Is
foar It fé. Dat Is jlt altyd de béste Jlld-
blllzzlng en gjln boer, dy't derre spyt fan
krlget.
Fan ’e wlke wie Ik jlt by In boer, dy’t
yn dlzze omstannlchheden noch mear as
twahündert kilo béter fan syn trltich bis
ten krlge, bQthüs en skuorre stien gröt-
*ol, der koe sa as de boer sei, gjln ka-
naerjefügeltsje mear by. Dêrby wetter en
elektriciteit sa’t it heart, dat is In po-
sysje, dy’t gjln wynaeljen leit, nou net,
mar ek yn ’e takomst net. En as yn dlzze
léste jierren birikt is, dat fan mannich
pleats it sulveren tek hwat lichter wur-
den is, dan kin men nou neat better
dwaen as de boarnen fan it bidriuw yn
in steat to bringen, dat hja ek yn min
dere tiden genöch wetter jowc. Hwant
as it foar elts wier is, dat de béste spar
pot lelt yn eigen bidriuw, dan Is dit wis
it gefal by de boer. Dat is wis, dat rint
net fuort, der spilet In oar gjln moai
waer fan, dat jowt meat rlnte as boere-
llenbank of Lleftlnck ea jaen sille. Wy
hoopje al, dat de bllanghabbenden de
hannen yn elkoar slaen sille om to bl-
rlkken, dat sawol wetter, as elektriciteit
mei gauwens har tsjlnsten Jaen sille op
dy plakken, hwer't men der tige forlet
fan hat
8
Dy syn jeugd yn ’t wylde oanstelt,
Bettert him wol op ’e jeld.
Abonsemsntsprlls i
1.2S par kwartaal bU roorultbetillni
Advertentieprijs: 10 cent par n.a.
Giro 17920
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Redactie en Admlnlatratle i
Marktstraat 13 Boliward
Telefoon 431 (K 3137)
De keuzebon, die ingesteld is op grond
van bezuiniging op meelproducten zal
gehandhaafd blijven ook voor pudding
poeder, ondanks de grote hoeveelheden,
die thans onverkocht blijven.
Grote bruiloft In Ommen deed zich
Woensdag het niet alledaagse feit voor,
dat drie broers tegelijk In het huwelijk
traden. Bij de bruidjes waren twee zus
ters.
„De Rotterdammer”, de bekende spreker
van radlo-Oranje, is weer voor de mi
crofoon verschenen; hij zal voortaan
iedere Zondag in het programma van de
Nederlandse strijdkrachten spreken.
Een nieuwe Excellentie. Tot opvolger
van minister Neher Is benoemd mr. dr.
J. In 't Veld, burgemeester van Zaan
dam (PvdA).
Gewichtig. Het Internationale hof van
justitie te Den Haag ving Donderdag aan
met de behandeling van de zaak Korfoe
tussen Engeland en Albanië.
Aan de gouverneur van Curasao, dr. P.
A. Kasteel Is door de Braziliaanse re
gering de nationale orde van het Zuider
kruis toegekend.
Een kippenvriend te Capelle plaatste een
petroleumkachel in het kippenhok. Een
kip vloog er tegen op, \het kippenhok
brandde uit en een clandestiene voorraad
munitie die in het hok was opgeslaijen,
léste fjouwier jierren hie op dat bidrjlui**
schade, de kippenvriend kreeg proces
verbaal.
Vliegende tulpen. Voor het eerst In de
geschiedenis zullen n-euwe soorten tul
pen, die in 't broeiproevenbedrljf der fir
ma Ruygrok te Haarlem zijn gebroeid,
per vliegtuig naar een tentoonstelling In
Engeland worden vervoerd.
Zakelijkheid of vriendschap? De regerin
gen van Pakistan en van Nederland heb
ben besloten diplomatieke vertegenwoor
digers uit te wisselen met de rang van
ambassadeur.
Kloosterbrand. Er brak brand uit in het
broederklooster annex convict St. Marie
te Roosendaal. Hel vuur, dat door kort
sluiting was ontstaan In de geluiddem
pende laag houtmeel en pek In een der
plafonds, greep zeer snel om zich heen.
De schade wordt geschat op ongeveer
f 10.000.
fan Gysbert Japiks
As wy yn It foarlge artikel pleite ha foar
oansluting, sünder ekstra-kosten foar
de buorkerljen, dan moat dit net mls-
forstien wurde. Ek de yndustry op It
plattelAn, ek de ambaehtslju dérre ha
like goed forlet fan In bidrluwspolltyk,
dy’t each hat foar syn soslael-ekono-
myske funksje büten de stêdden. En as
wy in apart taryf neamd hawwe foar de
pleatsen omdat har sltuaesje nou lenkear
oars is as by in boargerhds, dan is dlzze
winsk likegoed fan tapassing op dy bl-
driuwen, dy’t yn dat opsicht mei lyk-
soartige swierrlchheden sitte. Sprieding
fan bidriuwen, sprieding fan de gemak
ken, dy’t de technyk jowt en safolle müg-
lik sprieding fan eigendom en selsstan-
nlge bidriuwen, dat alles Is needsaekllk
wol men It kollektivlsme yn syn wêzen
oantaeste. Hwant sentrallsaesje en kol
lektivlsme rlnne hén oan hén.
En belde sterke streamingen achtsje wy
funest foar In selsstaiïhlch, bloeljend
folksblstean. Wy neamden de elektryske
streamoansluting, mar jlt mear Is foar
tftzenen buorkerljen dé wetterliedlng fan
bllang. Hwant de produksje wurdt troch
elektriciteit net folie blynfloede, mar
goed wetter Is foar de greldboer blnam.
men In tlge wlchtlch ding, Lêstendels
krlge ik In pear münsters drlnkwetter
Onder de noas en de giftige swevelforbl-
nlngen stonken lt hüs troch. Mar forbet-
terlng kin der net komme, der Is gjln
oar wetter to krljen,
De molkbuasen wurde yn sok mln wetter
net skjln, mar smoarch en giftlch makke,
foar de klj Is lt In delstlch kwea en foar
de molkeproduksje minder as min. De
Aide hear Mesdag hat er yn syn tlld al
frljhwat op om tongere en pllchte dan lt
foarbyld oan to heljen fan dy boer (it
Blrdaerd, hwer’t krekt foar de oarloch
fan '14 de wetterliedlng oanleln wie. De
léste fjouwer Jierren wie op dat bldrluw
de molkopbrlngst west: 3211 kg., 3193
kg., 3141 kg en 3435 kg de kou. Yn 1913
waerd de pleats oansluten by de wetter-
Uedlng en de folgjende fjouwer jierren
waerd der molken 4112 kg., 4554 kg.,
4817 kg. en 4901 kg. de kou. En doe
sleten wy al twa Jler yn de oarloch. Dat
düdllke feit sprekt foar himsels. Mar ek
by dlzze kwesje sitte wy mei itselde
biswler. De measte pleatsen kinne gjln
oansluting krije, foar dat hja goed sizze
foar in great diel fan de oansluting nei
de pleatsen ta. En dat is de reden hwer-
om safolle pleatsen hjoed noch sünder
goed wetter sitte, de kij minder jowe
dan normael en it bushlmmeljen in grea-
te, mar tryste, komeedzje is.
Nou’t mannich boer der tsjintwurdich
better foarstlet dan eartllds, soe lt in
ding fan great bllang wêze, de oanslu
ting blnammen fan dy pleatsen, hwer't
men gjln goed wetter hat en dy blnne
legio tlge oannlmllk to meltsjen.
Fansels, It materlalegebrek spilet op lt
heden net swak by, men sll ek mei de
béste wil fan de wréld op dit stuit gjln
Izer mei hannen brekke kinne, mar as
men dy kant mei foarsje ütwol of net,
As Ik de hear Bokma anderje mei, wol
Ik blgjlnne om him der op to wizen, dat
hy net korrekt skrluwt.
Hy lit my freegje: „Hwat Is de goed-
keapste en béste bimealling fan de Ayl
va Polder?” Ik haw dit net frege. Ik haw
sein, dat dit de fraech wie, hwerom lt
gong yn 'e léste poldergearkomste.
Hwannear Ir. de Haan sein hie: „Ynge-
lénnen, ik wit in man, dy wol foar de-
selde sinten, dy’t jlm ütjaen moatte foar
de moune, in gemael meitsje en dan
komme jlmme net heger as in daekler
meafjild lt pounsmiet, dan hlene se allc-
gearre sein: Lit him mar meitsje, sa gau
mügllk. Dan hlene se allegearre wol öf-
skle nlmme wollen fan 'e Aide moune. lt
argumlnt fan de tsjlnstlmmers wie: Lit
üs noch hwat wachtsje as alles hwat
goedkeaper wurdt. 't Wie der net In
mounekwesje, mar In slntekwesje.
As Ik nou lt léste stik fan Bokma oer-
sjoch yn 'e krante,dan sjoch Ik der noch
al hwat slfers yn en moat Ik wol tlnke,
nou giet lt de goeie kant üt. Mar foar-
dat ik hwat oer dy slfers slz, wol ik lt
graech earst efkes hawwe oer punt 2.
Dat is my net dfidlik. B. freget: Fan hwa
hawwe de yngelénnen har yn 'e ruften
lizze lltten? Andert: De léste gearkom-
sten (meartal) kinne der In andert op
jaen; efkes letter wurdt neamd: „smoar-
ge waak”, dy't better net oan 'e line
hongen wurde kin. Dat is hwat, hwat my
wol nijsgjlrrlch makket, mar net wlzer.
Ik wol Bokma dan ek freonllk forsykje
om to brekken mei de gewoante en foar
dlzze klear kleare wyn to sklnken en de
„smoarge wask” oan 'e line to hlngjen.
Ik fortrou wol, dat de léste gearkomsten
der mei yn forbén brocht wurde sll. Ik
haw der mar ien bitinkst by, dat de
namme fan de persoan, fan hwa’t de
ynljochtings binne der efkes byneamd
wurdt. (B. hat seis de gearkomsten net
bywenne).
Ik wol net skriuwe tsjin immen dy’t him
efter in oar forakületlll
De slfers oer 't mealjild ensfh. klopje.
Dy hat Bokma fan my krigen, mar.
der is hwat by wei litten.
Fan de f 2.75 't mealjild koe de roede
net bitelle wurde. Dat moast fan de
f 2000.— üt de kas.
Sadwaende wurdt dy lytser. Hwannear
Immen in preek meitsje wol fan in tekst
hwer’t hwat by wei mist, sll hy net
slagje.
By punt 4 giet lt oer lt meallen en wurdt
de „krlte Stegenga” der by oanhelle, dy’t
de léste 7 jler troch de poldermoune bi-
meald Is. HJlr soe Ik graech hwat fan
sizze wolle mar Ik doch dit net. De nam-
'me fan Bokma stiet wol Onder lt stikje,
Zo’n laag steenkool zit glad afgepast
tussen twee leisteenlagen in. Ik heb ook
nog geprobeerd om een rantsoen kolen
er uit te steken, maar de persluchthamer
was te wild voor mijn onbewende han
den, en als ik me deze winter moest
warmen bij de kolen, die ik gehouwen
heb, dan zat ik lang in de kou. Vanzelf
sprekend kan ook daar de één er beter
mee overweg dan de ander. Er zat daar
ergens een leerling van de Ondergrondse
vakschool en zelfs mijn ondeskundige
ogen zagen het grote verschil met het
werk van vele anderen. En steeds kro
pen we verder, begeleid door het „Glück
auf” der houwers, tot ik op het laatst
alleen nog maar interesse had voor het
einde van de tocht, dat nooit scheen te
komen. Mijn knieën protesteerden hevig
en het laatste gedeelte van de pijler kon
ik alleen maar doorkomen door mijzelf
op mijn zij voort te bewegen. Bovendien
had ik het vreselijk warm. Het zweet
liep mij in de ogen en het benauwende
was, dat ik nergens even mijn hoofd uit
een raam kon steken om wat frisse lucht
te happen. Nu en dan moest ik even
naast de transportband op mijn rug lig
gen om uit te blazen en de’koelere lucht
stroom van 'de luchtverversing over mijn
gelaat laten gaan. Merkwaardigerwijze
heb ik aan gevaar helemaal niet gedacht;
trouwens, de ipdruk dat het daar gevaar
lijk zou zijn, krijgt men helemaal niet.
En de ingenieurs, én de opzichters én de
mijnwerkers zelf, hebben me er van we
ten te overtuigen, dat’ongelukken in de
mijn practisch niet voorkomen als de vei
ligheidsmaatregelen goed worden nage
leefd. Het gevaar is zeker niet groter
dan In het verkeer van een grote stad.
Men moet opletten, uitkijken en weten
wat men doet en dat laatste wordt de
mijnwerkers grondig geleerd. Het werk
is niet gemakkelijk en niet licht en een
goed vakman wordt men pas na jaren,
waar tegenover staat, dat het goed be
taald wordt, terwijl men tegenwoordig
bovendien nog verschillende voordelen
getoet die 'n gewone arbeider niet heeft.
Het bedrijf Is zeker Interessant en inge
wikkeld. Ik zou U nog veel kunnen ver
tellen over mijn ondergrondse omzwer
vingen, over de grote ruime „steengang"
die men er maakte en die nodig was om
weer een nieuwe kolenlaag aan te bo
ren, over het vlak leggen van de rails,
over de eigenaardige piepende geluiden
als van krekels, welke geluiden volgens
de opzichter ontstaan door ontsnappen
de lucht onder hoge druk, terwijl mijn
neef beweerde dat er ook Inderdaad kre
kels waren, over de roofcolonne die de
afgewerkte kolengangen weer laten In
storten, over het opvullen van gangen
met fijngemalen steengruis, dat er In
wordt geblazen en nog veel meer.
Maar nu gaan we weer naar boven,
want ook daar Is Iets te» zien.
Liften suizen af en aan. De kool springt
open en een wagentje vol kolen staat
geduldig te wachten tot een heftige stoot
het er uit doet rollen. Die stoot krijgt
het volle wagentje van het ledige, dat
haar plaats gaat Innemen. Een hele rij
lege wagentjes staat reeds klaar en zo
gauw de liftkooi open Is, geeft de bedie
nende man een leeg wagentje een duw
tje, waardoor het over de stalen arm
van een pers-lucht Installatie gaat. De
man drukt op een handle en met grote
kracht schiet de stalen arm het lege wa
gentje tegen hef volle, dat daardoor uit
de liftkooi wordt gestoten. Mannen staan
klaar, vangen het op en duwen het over
de stalen platen van de vloer naar de
rails. De rails eindigen bij een wipper,
een soort van draaiende trommel, waar
de wagen 'Ingereden wordt. De trommel
draalt rond, het wagentje gaat mee en
als het op zijn kop staat, stort de Inhoud
er natuurlijk uit en komt terecht op de
schudzeven. Ze hebben deze naam niet
voor niets, want met schokkende stootjes
schudden ze de kolen zo door elkaar,
dat de stukken kleiner dan 90 mm er
door heen vallen en verdwijnen naar een
grote voorraadbunker.
De grotere en grote stukken verdwijnen
naar een transportband, een maar steeds
door draaiende band, waarlangs jonge
kerels staan opgesteld, die er de grote
stukken steen em de doorgroeide kool
uithalen. Doorgroelde kolen zijn kolen
met stenen er aan. Deze worden niet
weggegooid, maar gebroken en dan wo>
den de stenen er uitgezeefd, waarna de
kolen eveneens naar de bunkers gaan.
De stenen worden langs aparte banden
weggevoerd naar de steenbunkers, waai-
ult ze In hangwagentjes worden gestort,
die ze over een kabelbaan naar boven op
I JmR
r
Twee-en-twintlg boerderijen zullen moe
ten worden afgebroken en 350 ha. cul
tuurgrond zal verloren gaan, indien voor
de inrichting van een militair oefenter
rein de keuze op Havelte zou vallen.,
Er zit schot in. Het aantal onberechte
politieke gedetineerden bedroeg op 1 Fe
bruari 6899, waarvan 6688 mannen en
211 vrouwen, tegen op 1 October 12701
waarvan 12301 mannen en 400 vrou
wen.
Vijf beruchte individuen zijn aangehou
den als verdacht van de inbraken, die in
Jüli 1946 te Bodegraven zijn gepleegd.
Bij de achtervolging door ambtenaren
van de C.C.D. hadden de inbrekers uit
hun auto geschoten, ten gevolge waar
van
werden.
Kinderbijslag voor natuurlijke kinderen
zal niet worden verleend zolang er geen
andersluidende wettelijke regeling hier
voor is getroffen.
Niet posthuum. De kapitein der mari
niers A. F. van Velsen, wiens posthume
benoeming tot ridder vierde klasse M.
W. O. dezer dagen werd vermeld, is nog
in leven.
Ze likten er van. Als gevolg van een on
deugdelijk geneesmiddel, waarmee zij te
gen schurft waren behandeld, zijn acht
koeien van een landbouwer in Loenen
(U.) gestorven.
Een verbouwde pantserwagen met 100
biggen is na achtervolging door douane-
commiezen onder de gemeente Vessem
'in een greppel gereden. De beide Inzit
tenden wisten te ontkomen.
XX U-.
tere stukjes en nog grotere en maar l Twee smokkelschepen, 1
Duitsland, zijn in Sliedrecht in beslag ge
nomen. Elk schip had voor f 6000 smok
kelwaar aan boord.
De staatsprijs voor letterkunde, de P. C.
Hooftprijs, werd voor 1947 toegekend
aan wijlen Arthur van Schendel voor
zijn roman „Het Oude Huis”.
De Engelse koning zal ter gelegenheid
van het 50-jarig regeringsjubileum van
de Koningin een aantal schilderijen uit
zijn particuliere verzameling ter beschik
king stellen voor een tentoonstelling in
’t Mau ritshuis.
In de Ronde van Nederland, die van 24
April tot 2 Mei wordt gehouden, zal de
best geplaatste rijder in het algemeen
klassement worden getooid met een
oranjetrui.
De Arnhemse rechtbank heeft de oud-
voorzitter van de N. C. R. V., mr. v. d.
Deurne, tot zes maanden met aftrek ver
oordeeld.
Het nieuwe contract tussen Nederland en
de Russische zöne in Duitsland voorziet
voor het lopende jaar in de import van
80.000 ton kali.
Jan de Hiartog heeft zijn pas voltooide
stuk „The ark of the rest” ter opvoering
voor ons toneel afgestaan aan het Ne
derlands Toneel
Namens „Onze vloot” en het N. J. V.
werden ter herdenking van de slag op
de Javazee kransen gelegd aan de voet
van het monument „voor hen die vie
len” te Den Helder.
Het totaal der kosten aan kampen enz.
politieke delinquenten bedroeg in 1947
24.200.347 gulden. De totaal opbrengst
van de arbeid der gedetineerden bedroeg
12.039.023 gulden, zodat het nadelig sal
do was 12.161.324 gulden.
Da vloot van de K.N-S.M. zal dezer da
gen weer met twee nieuwe, zeer moder
ne vrachtschepen met kleine passagiers-
accomodatie worden vergroot. Het zijn
de motorschepen „Oberon” en „Posei
don”.
De vrouw uit Wierden, die haar man
door middel van rattenkruid om het le
ven bracht is veroordeeld tot zea jaar
gevangenisstraf en ter beschikkingstel
ling van de regering.
Een bakker knoeide. Te Rotterdam is
procesverbaal opgemaakt tegen een bak
ker, die door gebruikmaking van ver
valste gegevens 50.000 kg bloem en 8000
kg kolen te veel kreeg toegewezen en
die het brood uit dit meel verkregen
zwart verkocht.
Een eeuwfeest Op feestelijke wijze heeft
Kloosterzande (Z.-Vl.) Woensdag de
honderdste verjaardag van de wed. P.
Pauwels—Tleleman gevierd.
De fietsen vrij. Te Meppel is het onder
zoek voltooid tegen een rljwielfabrikant,
die een overwinst van f 60.000 heeft we
ten te maken door ongeveer vijfhonderd
fietsen zonder vergunning tegen te hoge
prijs te verkopen.
Streekblad voor West* en Zuidwest Friesland
Bolswards Nieuwsblad
j
Jeld ouderdom, gevorderde leeftijd
