tovenaars
Martinytoer
j;
Cl
Bij de
van Zuid-Limburg
Fan de
door Nederland
00000000000000
No. 28
44e J^rgang
Dinsdag 13 April 1948
StreeKblad voor West
en Zuidwest Friesland
Uitgave van Drukkerij Fa. A. J.
OSINGA - Bols ward
dag worden
Tj. de J.
l.fi
Een 12-jarig jongetje voer te Breda in
een benzinebük. Het vaartuigje sloeg om
en ondanks pogingen van een 13-jarig
vriendje, verdronk het knaapje.
Een visvretende vis van 150 pond, waar
schijnlijk afkomstig uit de Poolzee, heb
ben vissers te Woudrichem uit de Maas
bij Heusden opgehaald.
Wij komen achteraan. Verwacht wordt,
dat de vruchtbomen In Limburg deze
week in bloei zullen komen.
Heeft u broers? Hoewel de regering er
naar streeft, te komen tot een algemene
dienstplicht, heeft zij er geen bezwaar
tegen, dat er vrijstelling wordt gegeven
als drie broers dienen of hebben ge
diend.
De Haarlemse recherche is op het spoor
gekomen van de daders van dertien in
Haarlem en omgeving gepleegde Inbra
ken, die gepleegd werden gedurende de j
afgelopen drie maanden.
Ontbinding. De instrumenten van de be
roemde Prins Bernhard-kapel werden bij
opbod verkocht.
Een losgeraakte steen in een pijler van
de Domlniale mijn heeft de 27-jarlge
P. J. W. te Kerkrade zodanig bekneld,
dat hij om het leven Is gekomen.
waerd de eigen krêft fan in groep lytse
minsken aktyf makke en dertroch hawwe
hja mei eigen hannen har stAn omheech
brocht.
en
Schieveen
HIMMELJE.
Skrobje dweile,
Smite, keile,
Wiskje, waskje,
Spiele, plaskje,
Bjinne, feije,
Driuwe, jeije,
Roppe, raze,
Beare, baze,
Skreppe, skuorre,
Gau biruorre;
Mar fansels; dan moarn
Wer fan foaren-öf oan,
Veischijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Redactie en Administratie
Marktstraat 13 - Bolsward
Telefoon 451 (K 5157)
Abonnementsprijs:
1.25 per kwartaal bij vooruitbet; ling
Advertentieprijs10 cent per m m.
Giro 87925
En is alles kreas en skjin,
Gare moarn in nlj bigjinl
W. FABER.
aeljen. It wie der sa, dat de keaplju mei
de koer de buorkerljkes öfswalken en
helje de aeljen op, mar It like dlzze
master ta, dat koe wol oars en betten
En sa sleten se op In middel by him op
en yn de banken en in stikmannlch yn
'e flnsterbanken en hy lei harren üt: hja
moasten bymekoar stappe en dan yn
Roermond allegearre de aeljen brlnge
lltte, dan koene se dy melmekoarren for-
keapje. Hy wist dat sa düdllk en klear
oan de boerkes to fortellen en hja wis
ten, dat master it tige mei harren mien-
de, dat It spul gyng oan. Trlje moannen
letter wie de earste felling en dat wie
in folsleln sukses. Alle aeljen kwyt, In
hegere prils en dallks sinten. Gjin spek
oan splnen, lyk as It by de opkeapers
faken gyng, mar hurde grouwe gounen.
It joech fansels frljhwat spul üt en de
opkeapers dyngen wakker har bést om
it saekje to kearen, mar dat slagge har
ren net. Tsien jier letter wie It feest,
doe’t hja op ien del In oanfler hiene fan
In miljoen aeijen. iDat wie yn 1914 en
fuort dernel wie it oarloch. De omset fan
56.CW.OOo aeijen sakke yn 1918 nei de
18.000.000, mar nei de oarloch gyng it
wer mei sprongen omheecn. Greate ge
bouwen, kantoren, in fabriek foar kisten
en forpakkingsmateriael waerd boud, in
fokstation to Sevenum brocht in greate
forbettering yn de produksje fan de hin-
nen, in kontróletsjinst soarge foar earste
kwaliteit en yn 1937 kaem de kroan op
it wurk, trochdat de aei-feilingen fan it
hiele lAn ien machtige exportforiening
stiften, hwertroch alle aeljen nei it bü-
tenlAn gyngen Onder itselde merk en foar hawwe. Eare hwa’t eare takomt. Hjir
deselde prils. De strideraesje op de bü-
tenlAnske merken wie üt. Hja fochten
meiinoar foar goede prizen en stiene as
ien man etter har bllangen. De slimste
klap krige dit moaije bidriuw yn de léste
Mijn zoontje is sinds enige maanden op kolkt en woelt
de Grote School en komt dus tot de ja-
ren des onderscheids, wat mij bleek, toen
hij mij verraste met de mededeling: „Heit
De omset fan 125.000.000 aeljen sakke
forskrlkllk. Yn 1944 wlene der net mear
as in foech 10.000.000 en dy moasten dan
ek meast nei de Dütske soldaten en har
trawanten. Mar net de oarloch is it spul
fuort wer goed oanpakt en de léste om-
setslfers fan 1947 wize al wer nei de
65.000.000. En dlzze aeljen gean alle
gearre nel it bütenlAn en brlnge kost-
bere devlzen nel NederlAn. De measten
18 mllj. nel Spanje, nel België 17 mllj.,
nel Italië 11 milj., nei Frankryk 8 mllj.,
nel SwltserlAn 7 mllj. en fierder nei
Tsjecho-Slowaklje, ja seis nei Nlj-Ouinea
giet In swlkje.
Okkerhels ha ik jit It skofke praten mei
de tsjlntwurdlge dlrekteur fan dit reuze-
bldrluw, de Aldste soan fan dy lenfAl-
dige doarpsskoalmaster, Jules Breukers.
De hlnneboerkes der barden It léste jiers
12.000.000 goune foar har aeikes. En as
de tastAn fan it foer wer hwat rommer
wurdt, is it straks noch hiel hwat oars.
Fjlrtich jier hat „Jules” nou dlrekteur
west, ien fan syn jonges sit al wer mei
yn it bidriuw en it is de man oan to sjen,
dat it him yn dizze jlerren hiel hwat
kopbrekken koste hat om dit bidriuw
troch alle stoarmen fan oarloch en krisis
hinne to heljen, mar it is ek in machtich
foarbyld fan energy en mienskipslibben,
hwat hjir dien is.
It lytse makket faken it greate biskam-
sum, seine wy nils. En op it feest fan
de greatste aeimyn fan hiel Jerope brin-
ge wy mei hulde oan it wurk fan dizze
boeren en boerefreonen, dy’t ienriedich
en trou greate dingen ta stAn brocht
Belgen naar de bollen. Op 25 April zul
len de Belgische spoorwegen een extra
trein laten rijden voor bezoekers aan de
Nederlandse bloembollenvelden.
Alweer een zegel. In de nieuwe serie van
postzegels (type van Krimpen) is thans
I in de waarde van 5 cent verschenen.
500 Oostenrijkse kinderen, die voor hun
gezondheid een tijdlang in ons land zul
len vertoeven, zijn te Venlo aangeko
men.
Het district Dordrecht van de E.V.C.
heeft besloten met het landelijk bestuur
te breken en contact op tc nemen met
de Onafhankelijke vakbeweging te Rot
terdam.
De K.V.P.fractle in de gemeenteraad van
Nijmegen heeft besloten niet meer met
de C.P.N, samen te werken.
Een woedende stier wierp de landbou
wer Hoenink bij Eibergen tegen de grond
en bewerkte zijn hoofd zodanig met de
horens, dat de ijlings geroepen dokter
de dood moest constateren.
Lijk gevonden. Voorbijgangers zagen in
het water naast de Spoorsingel te Wol-
vega een lijk drijven. Het bleek de wed.
Verbeek te zijn, een oude vrouw, die
onlangs verhuisd was van Peperga naar
Wolvega.
Der is dlzze wike in jubilé fierd yn Roer
mond, dat om mear as ien reden ek hjir
de oandacht fortsjinnet. De greatste ael-
felllng fan Jerope ,hat syn 40-jlerricih
feest fierd. In aei-felling of myn, wy
witte hjir kwaelik hwat dat bitsjut,
hwant de Fryske greidboer hAldt it yn
it ginnerael mei it sechje: „in hin Is in
sin, mar gjin gewin”. En it slimste hwat
men in Fryske boer sa hwat forwite kin,
is, dat it in hinneboerke is. Lykwols yn
dit stik fan saken hat de Fryske boer gjin
gelyk. De hinnebuorkerij is yn üs lAn
ütgroeid ta in agraryske produksjetüke
fan tige greate bitsjutting en foar for-
skate kontrijen is it de koark, hwer’t it
bidriuw op driuwt. Yn de WAlden wit
men der aerdich mear fan.
Mar It wie myn doel net en kom derfan
op ’e tekst, ik woei dit jubilé graech ef-
kes biljochtsje om sjen to litten, hoe’t üt
it lytse faken greate dingen fuortkomme
kinne, dy’t üs biskamsum meitsje. Yn
1904 wie it in master üt in lyts doarpke
by Roermond, Master Breukers, dy’t op
in middel troch de skoallebern in briefke
rounbringe liet om dan en dan yn ’e
skoalle to kommen. Hy woe graech ris
mei harren prate oer de öfset fan de oarloch.
Het gaat hier niet om kleine hoeveelhe
den, want er gaat ook nog een kleinig
heid af voor de provincie Limburg en een
gedeelte van Noord-Brabant, n.l. de
10.000.000 kub. meter per maand. Maar
ja, er worden dan ook per dag een klei
ne 10.000 ton kolen verwerkt.
Dat gas dan, dat je helemaal niet zien
kunt, wordt door onmogelijk lange buis-
leidingen gevoerd naar een grote ver
scheidenheid van machines en dergelijke
dingen, waar het gekoeld, gewassen en
gezuiverd wordt, voordat het gaat naar
de gasdistributie of naar het stikstofbin-
dingsbedrijf. Maar tijdens die behande
ling komen er een groot aantal produc
ten vrij. Laat ik eens beginnen op te
noemen: teer, teerolie, (carbolineum,
stookolie), pek, naphtaline (voor che
mische producten), anthraceen (kleur
stoffen, roet, drukinkt), reine benzol
(chemische industrie, pharmaceutische
producten) handelsbenzol (oplosmiddel,
rubberindustrie, chemische wasserijen),
motorbenzol voor auto- en vliegtuigmo
toren, solvent naphta (voor het bereiden
van lakken en, verven), xylol (voor be
reiding van reukstoffen, toluol, spring
stoffen, kleurstoffen, pharm. producten.
Bij het laatste product echter heeft de
boer veel belang, want dat zijn stikstof-
meststoffen. Er worden daar kunstmest
stoffen vervaardigd met een stikstofge-
halte van 20.6
(Slot volgend nummer).
Mannich jong en derten minske
Soun yn krêft, mei wAld en winske
Jouns fornoege giet nei bêd
Wurdt mei sinne-opgong bilet.
siast, „hast dat nou al leard?” Hij gaf
daarop geen antwoord, maar begon:! wagen ligt. We rijden een heel eind
„Hokus, pokus, pilatus.pas.
U zult zeggen, wat heeft dit met de mij
nen te maken, en eerlijk, het heeft er ook
niets mee te maken alleen moest ik daar
aan denken toen ik rondgeleid werd op
de cokesfabriek en het Stikstofbindings-
bedrijf bij de Staatsmijn Maurits. Daar
is het ook: Hokus pokus.zo zie je
niets en zo zie je een verscheidenheid
van producten, waar je van duizelt.
„Toverjen is tige slim, Heitl” had mijn
zoon mij zeer ernstig toevertrouwd en
dat is het hier ook, want hoewel ik heel
wat gezien en gehoord heb, zou het te
veel van mij gevergd zijn om ook te kun
nen zeggen, dat ik evenveel begrepen
had. Ja, toveren is moeilijk.
Eerst ging het nog wel, op de cokesfa
briek. Het is wel te volgen als de gelei
der je vertelt, dat de vetkolen van de
mijn Maurits, gebroken en gemengd tot
ze bijna poeder zijn, in cokesbatterijen
worden omgezet in codes. Bovendien
kun je dat zien, hoewel de rij cokesbat
terijen zo groot is, dat je ze haast niet
af kunt zien.
Die cokesbatterijen zien er uit als een
stenen huis met een plat dak, zonder ra
men, en zo onmogelijk lang, dat het net
een straat is van een rij huizen en waar
van je het einde niet kan zien. Nu komt
dat ook wel een beetje van de rook en
stoom, want op verschillende plaatsen
stijgen dikke, wattige stoomwolken op.
Niet zo’n klein wolkje als bij een loco-1
motief die stoom afblaast, maar 'n flinke
soliede echte wolk. Hoe die ontstaat zal
ik direct wel vertellen.
Wij wandelen over het platte dak van
de batterijen, waarvan de ene kant rijke
lijk voorzien is van vrije lange Ijzeren
schoorsteenpijpen. Op al die pijpen zit
een klep, maar sommige er van staan
open en: daar komt ook rook uit, echter
dat is niet de moeite waard, maar wat
wel de moeite waard is, zijn de meters
hoge vlammen die boven op die pijpen
staan te wapperen. Hoewel de zon nu fel
schijnt geven ze toch nog een behoorlijk
licht, dat ik kan me voorstellen dat het
in de nacht een fantastisch schouwspel
moet zijn. Die vlammen geven een kleine
indruk van wat er onder onze voeten
gebeurt, maar je merkt er niets van, als
je tenminste op de kant blijft. Mijn ge
leider waarschuwt me tenminste als ik
een eindje meer naar de midden nieuws
gierig in een gat wil kijken, dat ik daar
niet te lang moet blijven staan als ik
er prijs op stel om met zolen onder mijn
schoenen de tocht voort te zetten.
Over de gehele breedte van het dak lo
pen rails en daar komt 'n monsterachtig
brede ijzeren wagen over aangereden.
Uit deze wagen worden de batterijen ge
vuld met die poederkolen. Die vlammen
nu wapperen op de pijpen van de juist
gevulde batterijen. Het is het eerste gas
(het vuile gas, noemt mijn geleider dat)
dat men op die manletl laat verdwijnen.
De kolen In de batterij worden niet ver
brand, maar wel zodanig verhit, dat zij
tot cokes worden. Hierbij komen grote
hoeveelheden gas vrij, dat door buizen
wordt verwijderd.
Hebben de kolen lang genoeg in de bat
terij gezeten, dan staat een grote ma
chine op rails gereed, die met Ijzeren
klauwen de smalle ijzeren deur grijpt,
waarmede de batterij aan de voorkant Is
afgesloten. Een paar mannen maken de
vleugelmoeren los, de klauwen van de
machine nemen de deur er voor weg en
dan komt er uit diezelfde machine een
lange stalen arm met een hoog, rechtop
staand stuk naar voren. De arm duwt
het rechtop staande stuk, dat precies in
de hoge smalle gleuf past, waaruit de
batterij bestaat, en duwt de hele wit
gloeiende massa die zich daarin bevindt
er aan de andere kant uit. Aan die kant
staat een geweldig grote en brede wa
gen van' een speciaal soort staal dat te
gen een beetje hitte bestand is; en als
de batterij schoon leeg geveegd is door
de stalen arm, gaan we rijden, want wij
zijn bij de machinist op zijn locomotief
geklommen. Ik had verwacht, dat we
eraf of eruit zouden smelten, maar het
was er behagelijk, zonder meer. We re
den naar een soort overkapping en daar
bleef de roodgloeiende vracht precies
onder staan. Plotseling komt er uit die
overkapping een geweldige gietbui bo
ven op die gloeiende kolen en In een
oogwenk zien we anders niets dan on
doordringbare wolken witte damp. Dat
men uit West-Brabant, is gisteren door
de Bredase rechtbank behandeld.
Langzaam maar zeker. Het zal in de loop
van dit jaar weer mogelijk zijn in be
perkte mate Engelse maatkleding te krij
gen.
In het crematorium der Vereniging voor
Facultatieve Lijkverbranding op Wester-
veld, is enkele dagen geleden de 20.000e
crematie geschied.
Tegen langstaarten. Met vijf en een half
millioen giftige broodblokjes is men in
de afgelopen winter in een groot deel
van ons land de bruine rat te lijf ge
gaan. Met gunstig resultaat, naar thans
gebleken is.
t)e Ned. Hervormde Kerk bereidt een
kanselboodschap aangaande het commu
nisme voor, die vergezeld zal gaan van
een uitvoerig herderlijk schrijven.
Naar Indonesië kan zeepost worden ver
zonden met de „Johan de Witt”, die op
16 April en met de „Oranje” die op 19
April vertrekt.
Goed zo. Ten behoeve van het hand-
werkonderwljs op de lagere scholen en
het naaldvakonderwijs op ae huishoud
scholen zullen voortaan extra textielpun
ten worden uitgereikt.
In de stad Groningen hebben zich de
laatste tijd bij babies beneden de leef
tijd van een jaar merkwaardige ziekte
verschijnselen voorgedaan. In enige ge
vallen hadden deze de dood tengevol
ge.
Rob Geraerds, directeur van het Neder
lands Jeugdtoneel, die met zijn gezel
schap een reis door Indonesië heeft ge
maakt, is Zaterdag per vliegtuig in Ne
derland teruggekeerd.
Grote brand. Te Rotterdam is de opslag
plaats van de Matrassenfabrlek N.V.
„Veru" aan de Rechter Rottekade zo
goed als geheel uitgebrand.
Hoeveel? Het aantal uit Nederland naar
Indonesië 'Uitgezonden personen bedroeg
volgens een officieel overzicht, in 1947
21.506 (tegen 7140 in 1946),
Scheepsoverdracht. In het kader van het
Pools-Nederlands handelsverdrag werd
aan Polimex te Warschau overgedragen
de sleepboot Atlas, gebouwd bij de N.V.
Scheepswerf Waterhuizen, J. Pattje.
Royaal. De vakgroep sigarettenindustrie
heeft de NIWIN reeds acht en een half
millioen sigaretten geschonken, bestemd
voor de militairen overzee.
Gezellig. Te beginnen, met eind Mei zal
de Koninklijke Militaire Kapel, iedere
week een concert geven in het Zulder-
park te Den Haag.
1300 balen patentmeel gingen verloren,
toen een dekschuit van de rederij Stan-
frles, die van een steiger aan het blnnen-
1J te Amsterdam was losgeslagen, kap
seisde; 75 balen zijn weer opgevist.
Bij Osnabrück in Duitsland is Vrijdag
middag een Nederlandse Spitfire neerge
stort. Het toestel was Vrijdagmorgen van
vliegveld Twente opgestegen voor een
De bestuurder werd ge-
medegedeeld, dat de regering de vlieg-
veldplannen niet zal wijzigen, zodat
Schiphol centrale luchthaven blijft
voor Rotterdam vliegveld
wordt aangelegd.
De bisschop van Haarlem, Mgr. J. P.
Huibers, werd benoemd tot assistent-bis-
schop bij de pauselijke troon.
Tegen „Dikke Corrie”, die te Amsterdam
een politie-agent in het water had ge
gooid, werd drie jaar gevangenisstraf
geëist.
De Wilhelmina, de nieuwe DC 6 van de
K.L.M. heeft Zaterdag voor het eerst
een pasagiersvlucht gemaakt en wel van
Schiphol naar Leeuwarden v.v.
Een vrachtauto is op de weg Ede-Lun-
teren geslipt en tegen een boom gere
den. De drie inzittenden werden ge
wond.
Kindje doodgedrukt. Het 3^-jarig kindje
van B. te Vught was spelende in een
betonnen putring gaan staan. Toen de
ring ging rollen en plotseling brak, werd
de kleine doodgedrukt.
Dubbele rouw. Twee kinderen van de
heer J. van Himbergen uit Maarheeze
een jongen van vijf en een meisje van
zeven jaar werden door een luxe auto
gegrepen en op slag gedood. De be
stuurder treft geen schuld.
De zomerdienstregeling van de Nederl.
Spoorwegen zal op 9 Mei worden inge
voerd. Op verschillende trajecten zal
deze dienstregeling een uitbreiding van
het spoorwegverkeer betekenen.
Het 100-jarig bestaan van de Woldering-
gestlchten te Zetten, is in tegenwoordig
heid van vele autoriteiten plechtig ge
vierd.
Levend verbrand. Bij het spelen met lu
cifers raakten Donderdag de kleren van
het vijfjarig dochtertje van de familie
v. d. V. te Boven-Smllde in brand. In
enkele minuten kreeg het meisje zulke
ernstige brandwonden, dat het over
leed.
Een broed grutto-eleren werd op 9 April
reeds- gevonden door W. Kuipers te
Arum.
Een tegenvaller. Tengevolge van onvoor
ziene omstandigheden zal op beide bon
nen slechts de helft van de oorspronke
lijk aangegeven hoeveelheid sinaasappe
len kunnen worden betrokken, dus op
bon 270 Algemeen 250 gram, op bon 770
Algemeen 500 gram.
Nederlandse dag. Op de 22e Internatio
nale Jaarbeurs in het Eeuwfeestpaleis te
Brussel, zal op Maandag 26 April a.s. ’n
(Nederlandse dag worden georgani
seerd.
De Ministers Drees, Gieten en Witteman
1 zijn erevoorzitters van het op 12 Mei te
Utrecht te houden congres van de stich
ting „Het Nederlandse Blindenwezen”.
De geruchtmakende graansmokkelzaak,
waarbij o.m. betrokken is de burgemees
ter van Baarle-Hertog en diverse perso
en van het hele terrein
daarachter is niets meer te zien. Zo
wordt de cokes gekoeld. Dat moet juist
zolang gebeuren en niet korter en niet
ik kin toverjel” „Soa, all" zei ik enthou- langer. Als we er weer uit rijden, zie ik
dat het werkelijk cokes is, dat er in de
en
bij gedeelten wordt de cokes gelost door
het omhoog klappen van de onderzijkan-
ten der wagen. De cokes komt terecht op
schuin naar beneden hellende, plaatijze
ren banen, waar de spoorwagens, welke
dit product zullen moeten vervoeren er
heel gewoon onder kunnen rijden.
Dit proces was te zien en te volgen
maar wat er met het andere product, het
gas, gebeurt, is zo eenvoudig niet. De
helft ervan wordt gebruikt voor het ver
hitten der cokesovens zelf, hoewel men
daaraan ook al weer aan het tornen is,
door dat men voor de verhitting van de
ovens generatorgas wil gegruiken, dat
gewonnen wordt uit cokes, en minder
kostbaar is. De andere helft gaat voor
het grootste gedeelte naar het Stikstof-
bindingsbedrijf, waar we straks een
kijkje zullen nemen.
Minister Vos heeft in de Eerste Kamer 00000000000000
fan Gysbert Japiks
oefenvlucht.
dood.
Een Zutphense broodfabriek heeft een
monsterkrentenbrood van bijna twee me
ter lengte en een gewicht van 100 pond
gebakken, hetwelk verloot wordt ten ba
te van het Wëderopbouwfonds voor de
St. Walburgtoren.
Bolswartls Nieuwsblad
19
Derten dartel; wSld bestuur;
fornoege vergenoegd, tevreden;
bilet de doodsklok geluid.
