i
De piektebestrijding
I
Martinytoer
in de Tuinbouw
00000000000000
00000000000000
door Nederland
44e J'Tgang
No. 30
Dinsdag 20 April 1948
Streekblad voor West, en Zuidwest Friesland
Uitgave van Drukkerij Fa. A. J. OSINGA - Bolsward
Fan de
Tj. de J.
fan Gysbert Japiks
Soe It sa net faken wêze, dat hoe mear
men hjir praet
mear men -oerstjüre hollen makket mei
wyld gerop, des to minder wurdt er dien.
wurden brüke klnne, in echte, doch faken
In sabeare-fijan op ’e hQd springe kinne
er klear. En dan it sentiment foarop.
Dat ha wy dochs net to min. Mar lit it
tüzenkear de folksaerd wêze, It is ek
tüzenkear mis as wy dat aerd de losse
lelje jowe. Lltte de Friezen minder oer
har heitelfin en al har rjochten prate,
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Redactie en Administratie
Marktstraat 13 - Bolsward
Telefoon 451 (K 5157)
Ingestort is het uit de elfde eeuw date
rende kerkje te Dennenburg aan de
Maas, een der weinige Romaanse monu
menten, welke ons nog restten.
Een ernstige ontploffing, gevolgd door
brand in een verfpakhuls te Drachten,
ontstond door ontsnappen van aether
damp. Twee leden van het personeel
werden zwaar, één licht gewond.
Dodelijke val. Te ’s-Hertogenbosch is
een 2-jarig kindje dat in een dakgoot ge
klommen was, op de straalsteenen ge
vallen en een uur na aankomst in het
ziekenhuis overleden.
Door middel van geweldpleging is te
Oosterbeek een personenauto ontvreemd
De chauffeur werd onder bedreiging met
een revolver tot uitstappen gedwon
gen.
De partij voor wereldregering en de Ne
derlandse Bellamy-partij hebben een fu
sie aangegaan. Onder de naam van voor
uitstrevende partij voor wereldregering
zal aan de eventuele a.s. verkiezingen
worden deelgenomen.
iilj de steenfabrieken te Winschoten en
Oude Pekela is een wilde staking uitge
broken als gevolg van een lo.onels der
Het merendeel der arbeiders
ku t? v r» 9
’t Wie by aids in oar manear,
’t Earst dat God joech, joech men wer
Lit üs jitte nei dy wize,
God fan jeugd oan tsjinje en prize.
Jitte noch.
Abonnementsprijs i
1.25 per kwartaal bij vooruitbetaling
Advertentieprijs10 cent per m.m.
Giro 87926
onmogelijk. Immers, onder de insecten,
die een bespuiting overleven kunnen er
enkele zijn, die een zekere mate van on
gevoeligheid voor het bestrijdingsmiddel
vertonen. Deze zullen zich weer ver
meerderen en zo kunnen na vele jaren
generaties ontstaan, waartegen het oude
beproefde middel niet meer afdoende is.
Men kan dan twee kanten uit:
In de eerste plaats verhoging van het
percentage van het bestrijdingsmiddel.
Dit kan uitkomst geven, doch U begrijpt
dat dit percentage niet onbeperkt ver
hoogd kan worden, in verband met de
gevoeligheid van het te bespuiten ge
was. Beschadiging van het gewas moet
worden vermeden.
In de tweede plaats kan een geheel an
der bestrijdingsmiddel worden toegepast
bijv, dat men overgaat van een maaggif
op een contactgif.
Hieruit is de conclusie te trekken, dat we
met de ziektenbestrijding nooit geheel
klaar .komen. Steeds zullen er, vooral te
gen insectenplagen, nieuwere middelen
naar voren komen en telken jare zal een
schema, opgesteld voor de verschillende
bespuitingen, moeten worden herzien,
omdat andere en betere middelen zich
hebben aangemeld.
Ongetwijfeld is het voor de kwekers zeer
moeilijk in deze levende materie „bij” te
blijven. Voor het tuinbouwonderwijs en
de tuinbouwvoorlichting ligt hier een be
langrijke taak.
Hwat binne der foar de Friezen noch
kroadfollen wurk to dwaen, hwer't hja
gjlnien nei ,to [reegjen hawwe, hwat hja
seis dwaen kinne. .Der lizze problemen
by tsientallen foar de doar. En der
wurdt oars net frege as trouwe wrot-
ters, dy’t fan trochsetten witte en gjin
praetsjes forkeapje. Mar dan skynt it
Neen, integendeel, deze helpers vallen
ook als slachtoffer van onze ver doorge
voerde chemische bestrijding, waarmede
we dus op wrede wijze het natuurlijke
evenwicht verstoren. Ipimers, door de
bespuitingen met de verschillende 'gif
tige stoffen worden niet alleen de scha
delijke insecten, maar ook hun natuur
lijke vijanden, dus de voor ons nuttige
insecten, gedood. Dit is een belangrijk
nadeel van de chemische bestrijding. Het
is vooral daarom zo erg, omdat de scha
delijke insecten zich in de regel sneller
vermeerderen en zich dus eerder hersteld
hebben, terwijl hun natuurlijke vijanden
achterop geraken.
Hiermede is ook het plotseling optreden
van een nieuwe insectenplaag te verkla
ren, want door de chemische bestrijding
zijn de natuurlijke vijanden van het be
treffende insect voorlopig uitgeschakeld.
Ook de chemische bestrijdingsmethode
moet dus in zekere zin als een oorzaak
voor het optreden van telkens weer an
dere ziekten en beschadigingen worden
gezien.
U ziet, met onze intensieve chemische
ziektenbestrijding zitten we nu eenmaal
in het schuitje en we moeten meevaren.
Terug kunnen we niet meer. We zullen
ermee vooruit moeten en zeker niet stil
zitten omdat de kans groot is, dat op de
lange duur insectengeneraties ontstaan
die niet meer voor 90 of zelfs niet
meer voor 80 door het bestrijdings
middel worden gedood. Dit is zeker niet
Een vraag, die terecht bij vele mensen
opkomt, is: Hoe komt het toch, dat er
tegenwoordig bij de tuinbouw zoveel
ziekten optreden, diev, bestreden moeten
worden? Inderdaad een logische vraag,
want het aantal ziekten, dat optreedt
neemt de laatste tientallen jaren steeds
toe. Spreekt men oudere mensen, dan
zeggen ze: wij hadden er vroeger wei
nig of niets mee te doen. Waren al die
ziekten er dan vroeger niet? Afgezien
van de ziekten, die vanuit andere lan
den of werelddelen ingevoerd zijn (denkt
U slechts aan de Coloradokever en de
Amerikaanse kruisbessenmeeldauw, die
vanuit Amerika Europa binnenkwam en
via Frankrijk en België ons land bereik
ten) waren de meeste ziekten er wel, al
leen ze traden weinig of niet naar voren.
Ir. H. Burgmans heeft onlangs in een
lezing voor de R. O. N. getracht enkele
oorzaken aan te geven, waardoor inder
daad in deze jaren meer plantenziekten
in min of meer ernstige mate optreden
dan vroeger het geval was.
In de eerste plaats door de uitbreiding
van de cultures. Hoe groter oppervlakte
met een bepaald gewas wordt beteeld,
des te gunstiger worden de omstandig
heden voor de dierlijke of plantaardige
parasieten, die dit gewas belagen. Met
andfre woorden, door onze steeds Inten
siever gedreven cultures en door de uit
breiding van het areaal van een bepaald
gewas scheppen we voor de op deze
gewassen parasiterende Insecten zeer
gunstige omstandigheden. Als we zien in
welk tempo de oppervlakte aan fruitteelt
in ons land is toegenomen, dan is het
duidelijk, dat we hierdoor aantastingen
in grotere mate te verwachten hebben.
Immers, onder omstandigheden, zoals die
zich in de natuur voordoen dus zon
der ingrijpen van de mens hebben we
min of meer evenwicht, d.w.z. de ene
diersoort zorgt ervoor, dat een andere
diersoort zich niet te veel ultbreldt.
Door de vergroting van de oppervlakte
cultuurgrond en door de uitbreiding van
onze cultures Is een natuurlijke gemeng
de vegetatie, waar een zeker biologisch
evenwicht heerst, door ingrijpen van di
mens veranderd in een enkelvoudige be
planting met een bepaald gewas, waar
door het milieu voor op dit gewas para
siterende insecten of zwammen zeer gun
stig wordt.
Vervolgens vond vroeger een strenge,
natuurlijke selectie plaats; de zwakste ei
vatbaarste variëteiten van een bepaalt
gewas vielen uit, de sterkere en meer
resistente bleven over. Deze werden
weer vermeerderd en zo had men varië
telten, die van ziekten weinig of geen
last ha'dden. In dit opzicht Is een verge
lijking mogelijk met de mens. Immers,
toen de medische wetenschap nog zeer
weinig ontwikkeld was en nog niet over-
al kon doordringen, had er door de sten-
te van de zwakkeren een natuurlijke se
lectie plaats en bleef een vrij sterk ge
slacht over. Met het toenemen van de
medische kennis konden ook de zwak-*
keren in leven worden gehouden en kon
den ook deze zich vermenigvuldigen, zo
dat de opvolgende geslachten eigenlijk
steeds zwakker worden.
Daar komt nog bij, dat we met de se
lectie van de variëteiten van onze tuin-
bouwgewassen meer In de richting van
hoge opbrengst en uitstekende smaak
zijn gegaan, dan In de richting van re
sistente tegen ziekten. In de fruitteelt
zijn er momenteel verschillende varië
teiten, |dle uitmunten In opbrengst en
kwaliteit, doch ook In vatbaarheid voor
diverse ziekten en Indien ze hun bespul-'
tlng niet op tijd krijgen, die mooie op
brengst en die waardevolle kwaliteit niet,
bereiken. Met andere woorden, teelt men
deze variëteiten, dan houdt dit in, dat
een zeer intensieve ziektenbestrijding
moet worden toegepast. En deze inten
sieve ziektebestrijding kost geld. In deze
richting doorredenerende, komt de vraag
naar voren: wat is voordeliger een fruit-
variëteit te telen, die vruchlen van min
dere kwaliteit voortbrengt, doch door
meerdere resistentie' weinig bespuitingen
behoeft, of een variëteit, die vruchten van
zeer goede kwaliteit geeft, doch vele
malen moet worden bespoten.
De moderne fruitteelt ontwikkelt ziel) ge
heel in laatstgenoemde richting, d.w.z.
dat we met onze huidige variëteiten ge
bonden zijn aan een zeer intensieve ziek
tenbestrijding, die in de volgendf jaren
eerder intensiever dan minder intensief
zal worden.
Ten slotte is ais oorzaak aan te wijzen
de tegenwoordige bestrijdings.ruthode
en wel de z.g. chemische bestrijding.
Voor hierop werd Ingegaan, werd er op
gewezen, dat plantenziekten en bescha
digingen in het algemeen op diie ma
nieren zijn te bestrijden, nd. volgens de
mechanische methode, volgens de che
mische methode en volgens de biologi
sche methode.
Bij de mechanische bestrijding wordt ge
bruik gemaakt van eenvoudige mechani
sche hulpmiddelen, zoals een koolkraag
(tegen de koolvlieg), een lijmband (te
gen de wintervlieg), een vangband en
dergelijke. We zien echter, dat in de
grootcultuur deze mechanische methode
vrijwel geheel verdrongen is door de
chemische bestrijdingsmethode, ondanks
het feit, dat hieraan enkele nadelen zijn
verbonden.
De chemische bestrijding is een methode
waarbij de desbetreffende parasieten met
behulp van chemische middelen worden
gedood, hetzij door aanraking met het
middel (we spreken dan van het contact-
middel; voorbeeld: DDT-preparaten te
gen de appelbloesemsnuitkever), hetzij
door ’n maaggif (voorb.: calciumarse-
naat tegen de larven van de colorado
kever), hetzij door inademing van een
ademhalingsgif (voorbeeld: nfcotine-
damp of blauwzuurgas.tegen enkele in
secten in kassen en warenhuizen).
Onder de biologische bestrijdingsmetho
de verstaan we de vernietiging van de
ene diersoort door een andere diersoort,
waardoor een zeker evenwicht in de na
tuur ontstaat. Denkt U maar aan herme
lijn en wezel, die er voor zorgen, dat de
konijnen zich niet onbeperkt uitbreiden
en roofvogels, die telkens een flinke op
ruiming onder de veldmuizen houden.
Zeer mooie voorbeelden zijn er bij de
grote groep 'van de insecten. Zo bijv,
het lieveheersbeestje, waarvan de larven
en het kevertje zelf zeer veel bladluizen
opeten of slulpwesplarven, die parasite
ren op rupsen van Het koolwitje en niet
te vergeten het slulpwespje, dat parasi
teert op de bloedluls in appelbomen. En
zo zijn er nog vele voorbeelden.
Een zeer recent voorbeeld werd deze
winter op enkele plaatsen in Friesland
waargenomen. Op de bast van de vrucht
bomen werden n.l. kleine rode larfjes in
witte splnseltjes aangetroffen. Na deter
minatie (welke werd verricht door Dr.
Kuenen te Wllhelminadorp) bleek het ’n
larve van een gaasvlieg te zijn, die in
meer noordelijk gelegen landen (Dene
marken en Finland) veel voorkomt als
natuurlijke vijand van de spintmljt van
vruchtbomen. De larven van deze gaas-
vlleg, die tot dusver vrij zelden in Ne
derland voorkwam, vernietigen zeer veel
spintmljten en helpen o>ns dus in de Be
strijding tegen deze parasiet. Maar hel
pen wij op onzo beurt nu ook deze na
tuurlijke vijanden, die zo’n belangrijkeuiu^u tu
rol spelen bij het bewaren van het even-1 arbeiders. I’
wicht in de natuur? is aangesloten bij d*e E.V.C.
ven en het hoofd te bieden aan het mo
nopolistische streven van de Kon. Ned.
Jaarbeurs.
Een onderduiker. Door de rijkspolitie te
Weert (L.) is aangehouden een zekere
Zwake, die onder deze naam sinds de
bevrijding in Gulpen woonde. Hij was
echter commandant van de landwacht te
Enschedé geweest.
We gaan vooruit De eerste van de drie
in Zwitserland bestelde nieuwe electri-
sche locomotieven passeerde Dinsdag
morgen de Ned.-Belgische grens.
De ferryboot „Prinses Juliana” die in
1944 door de Duitsers in de mond van
de haven van Vlissingen tot zinken is ge
bracht, is gelicht. De haveningang is
hierdoor weer geheel vrij.
Inbraak. Bij nacht zijn uit een grossier-
derij in boter en kaas aan de Singel te
Amsterdam ontvreemd: duizenden rant-
soenbonnen kaas, boter, margarine en
opplakvellen met coupures. Bovendien
werden f30.meegenomen. De dader
is onbekend.
Oorlogsherinnering. De open vlakte in
Rotterdam zal met snelgroeiende bo
men en heesters worden beplant.
Voor dorpsvissers. in Mei zal uit het Ijs
selmeer ongeveer 100.000 kg ondermaat
se aan worden weggevangen om te wor
den uitgezet in de polders, die In de
winter van 1946-’47 hun palingstand
hebben verloren.
Paardenuitvoer. In 1947 hebben belang
rijke uitvoeren van Nederlandse trek
paarden plaats gehad. Ook voor 1948
zijn de vooruitzichten zeer gunstig.
Uit Bogota wordt gemeld, dat de Neder
landse legatie tengevolge van de opstan
dige beweging geheel verwoest is en dat
alle officiële documenten zijn verloren
gegaan. Ook de belde bureau’s van de
firma Philips zijn geplunderd.
Hella Haasse schreef „Oeroeg”, de no
velle, die als geschenk van de Boeken
week in een oplage van 145.000 exem
plaren werd verspreid. Slechts weinigen
hadden het geraden.
Een stoomtrein naar Alkmaar is Donder
dagavond op een onbewaakte overweg
bij Heiloo tegen de auto van de heer
Oldenburg uit Wijk aan Zee gereden.
Deze is met ’n schedelbaslsfractuur naar
het ziekenhuis te Alkmaar gebracht.
De oplossing? Er zal waarschijnlijk een
wonlngrujlcentrale voor heel het land
komen, waarin de plaatselijke wonlng-
bureaux dan een rol toebedeeld krij
gen.
Het toneelgezelschap Bouber vertrok
naar Indonesië om daar gedurende drie
maanden voor de N1W1N op te treden.
Willy Petition j-, De bekende schrijfster
van meisjesboeken, Willy Petillon, is op
64-jarige leeftijd te Den Haag overle
den.
Ernstig ongeluk. Mej. Venema te Sloch-
teren is tijdens de schoonmaak van een
trap gevallen en zo ongelukkig terecht
gekomen dat zij aan de gevolgen er van
overleed.
Voor de Alkmaarse kaasmarkt, wdke 7
Mei weer begint, is een regeling gemaakt
waardoor vreemdelingen zonder bon,
maar tegen betaling in deviezen kaas
kunnen kopen.
mar lltte hja der ienfêldich en sljocht nel In een dreigbrief werd geëist een som
gelds bij een zomerhuisje te deponeren.
Aldus geschiedde, maar de politie stpnd
op de loer en arresteerde de (domme)
dader. Het gebeurde bij Giethoorn.
Dubbel feest. De afdeling Wieringen van
de Holl. Mij. van Landbouw heeft be
sloten, de landbouwtentoonstelling te
combineren met de Jubileumfeesten.
Een edel metaal-industrie zal worden ge
vestigd in het gebouw van de onlangs
opgeheven gemeentelijke bank van le
ning te Groningen.
Eigen teelt. In de plantenkas van Hof-
vliet te Zwolle draagt de bananenboom
It rlnt-mar aloari fan mlnsken, dy’t yn-
ijochtings oer emlgraesje ha wolle, fild-
learlingen, dy’t In biwiis ha moatte fan
lünbou-ünderwlls en sa fuorthlnne. De
ütflecht hjir yn Fryslên is forgoed oan
’e gong. Nei Canada en nei Californië,
nei de Foriene Steaten, Brazilië, Argen
tinië, nei Australië en nei Suriname, üs
minsken ha de swalkerskoarts forgoed
to pakken. Towyl it yn oare kontrijen
neat gjin opgong makket, giet it hjir
hurd en it skynt jit lang net dien to
wêzen.
De lene stekt de oare oan er sa rint
it as diggelfjür troch it gea. Dat har
faker sa west yn dizze oarde, mar doe
wie it yn in tiid, dat de boeren lang gjin
bistean hiene en de arbeiders gjin wurk.
Mar nou is it fan datoangande rjocru
oarsom. In melker kin men hast nearne
mear bisette, al wol men in ryksdaelder
jaen. Se binne der net to finen. Hwer dn
opeüt rinne wol, wit ik net, mar men
stiet wol hwat forslein, as men sjocht,
dat krekt yn in tiid, dat de boerefelni
en arbeider in flink lean fortsjlnje kinne,
de lju de hakken opnimme en de Onwisse
frjemdte yntsjen. It nije koliektive ar-
beidskontrakt yn de LÊnbou bringt nou
fierst to min wiere foarütgong. De
saken derfan skerp analysearje en danDa gemeenteraad van Zuidlarcn heeft
uy i men na muai. nuiune unuerwizers brekken wei sjen to nimmen, stik foar j besloten hét tolhuisje
,binne der wol net üt FryslUn gien, en h jir I dej ae* dei. JDat is taek^ en^plicht f 1230 te verkopen
dan wer mei dy heitelOnsleafde-lyryk? de died. En fan sokken ha wy hjir
I fier. Hja lizze deun neist üs
i üs. Der sit de oast.
it lean fan in fêste boere-arbeider op
f 45.50 yn ’e wike. Men soe dochs slzze,
dat llket der op! Hjir wurdt yn mannich
bldrluw en fabryk lang dar wykjild net
thüsbrocht, dat wit Ik wol. En It Is ek
navenant de foaroarlogse tiid in greate
foarütgong. Doe wie it hjii f 17.50 yn ’e
wlke. Dêr komt by, dat de regeling fan
de arbeidstlld ek folie better Is foar de aerd gjin frede to finen. Hy moat greate
arbeider, like goed as de fakfinsje en de
hjeldagen. Nou wurdt derby it bidrluws-
mel krllchsgerop en wyld poeha, dan Is
I nd TT z-in^ 14- a n M 4 I 4-
libje, nei hannelje. Hwant mei dizze me-
thoade: fan foaren in liuw en fan efteren
in houn, sille wy nea hwat bidije. Wy
ha freonen nedigh en meistanners, it is
net wier, dat wy der komme sille as wy
meimekoar en tsjinmekoar mar skreauwe
en oangean. Wy moatte dwden. En elk
dy’t Fryslên tsjinnet en syn bilangen
op hokfoar gebiet foarstiet, Joad of Gryk
dat moat üs in freon wêze. En salang
wy op it Fryske mêd jit sawn pounsmiet
fretten stean hawwe, hoege wy net to
balten, dat as dat op is buorman sines
einliks ek uzes is. Der ha wy neat gjin
forlet fan. Fryslanjs in provinsje mei
oar-1 in de tropische -hitte reeds vruchten.
In A. Vondeling, lid van de Tweede Ka
mer voor de P. v. d. A., promoveerde te
Wageningen op 'n proefschrift over „De
bedrljfsvergelljking in de landbouw”.
Volken uitgevoerd. Woensdag waren te
Kesteren 130 bijenvolken aangevoerd. Er
was veel vraag, zodat de handel, vlot
verliep. Ook voor export werd ge
kocht.
De boze hond. West-Brabant signaleer
de dezer dagen een wilde bouvier die te
Zevenbergen 21 schapen dood beet en
zevgn stamboeVexemplaren van een
landbouwer te Wlllemsstad.
Het Instituut voor Doofstommen te Gro
ningen heeft van H; M. de Koningin de
mededeling ontvangen, dat aan het in
stituut het praedicaat Koninklijk is ver
leend.
Prof. Dr. W. Röpke, de vermaarde eco
noom, emigrant en statenloos, die in
Zwitserland een gastvrij onderkomen ge
vonden heeft, zal In de week van 10 tot
16 Mei a.s. ons land bezoeken. Hij Is de
gast van het Comité Burgerrecht, de Fe
deratie van Nederlandse Bedrijven.
De Federatie van Nederlandse streek-
beurzen voor handel en industrie is thans
definitief opgericht.’ Zij stelt zich ten
doel, het streekbeursstelsel te handha-
te Midlarcn voor
l seum te Arnhem.
De laatste. De laatste intercommunale
tramlijn, die Groningen nog rijk is, de
„Drachter tram", zal 10 Mei verdwijnen
en plaats maken voor een autobus-
dienst.
pensioen ynfierd, sadat ek hjir In reed-
like êlderdomsforsjenning komme kin.
Der wie fan 'e-wlke in man by üs, dy’t
wol prakkesearre om syn jonge nei de
skoalle to stjüren, mar, sel hy, hy komt
alle wlken al mei twelntlch goune thüs,
boppe de kost, en dat blgreatet my hast.
Ik frege forwündere: Mar hoe üld is dy
jonge dan? Goed fyftjln jier, sei er, mar
hy is wakkere foarlik en wrot as in kear-
del.’ Nou sjeder, as it yn eigen kontrij
sa.is, dan soe ik not witte, hwerom men
dan noch om utens gean soe.
Der sit dochs hwat tsjinstridichs yn
party Friezen. Gjin diel fan Nederlên,
hwer’t men sa faek en sa lüd sprekt oer
leafde foar it heitelên, hja wojle der foar
troch fjür en wetter, stjerre op it slimst,
yn elts gefal bigroeven wurde, mar der-
foar libjen bliuwe op in knappe manear,
dat is harren to slim. Nearne is men sa
gau ré om nei in oar plak to gean. Hol-
ISn tilt op fan ’e Friezen en yn hiel üs
ISn kin men se by boskjes fine. Ln dat
towyl men hjir faken de lju net krije kin.
dy’t men ha moat. Hoiolle ünderwizers j
,L»....v vav. "UI ..VL u. 1 IJO1UII glVll, VU ll|U
sit mannich doarp forlegen. Hoe stiet it fan elts> dy’f syn bertegroun leafhat.
fierstento min. Wy sykje de fouten to
*2^ "ai'’’ “a- "u'e ’"ua* I Ner- Hja lizze deun neist üsen yn
oer dizze dingen, hoe -
Bolswards Nieuwsblad
'l t i-w i.i Sfcno
21
.ww iv wiixvpv.i aan het openluchtmu-
