Oud-friese oorkonden :e er :er Kroniek in het Bolstvardse Weeshuisarchief n Buitenlands Overzicht ’Pil Provinciale rn M dl 00000000000000 IS SI 00000000000000 No. 33 44e J-“’•gang Vrijdag 30 April 1948 fl SE3BB Streekblad Uitgave van Drukkerij Fa. A. J. OSINGA - Bolsward I. zeer beschamend ne- sa Ier Rusland iljn. A. HALLEMA. vijl verlj een fjHr len 510 Overigens een eigenaardig'ding: een oorlogs verklaring niet aan een staat, maar aan een idee. Heeft Abdoellah, wiens land geen lid van de Ver. Naties is zodat er allerlei moeilijkheden zijn, hem ter verantwoording te roepen, ook al wilde men dat misschien toch nog een officiële oorlogsverklaring aan de Joodse staat in Palestina willen vermij den om het Engeland niet al te moeilijk te maken, dat tot 15 Mei geroepen is in Pales tina de orde te handhaven en bij een derge lijk officieel optreden zich wel tegenover Abdoellah zou moeten stellen? Want deze Transjordaanse vorst is een trouw naijver, enige er van hebben een even hekel aan Abdoellah, die eigenlijk één groot Arabisch rijk wil onder zijn leiding natuur lijk, als aan Engeland. Wel is er te AG de verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS Redactie en Administratie Marktstraat 13 - Boisward Telefoon 451 (K 5157) Amman, de hoofdstadvan Transjordanië, een over eenkomst getekend tussen de legers van Syrië, de Libanon. Transjordanië en Irak, waarbij met een leger van 40000 man de strijd op 3 fronten tegen de Joden zou wor den ondernomen, maar Egypte is er bijv, ook nog. Ook dat zendt ijlings soldaten naar Pa lestina, het wil er ook bij zijn en zal wel trachten te voorkomen, dat als Abdoellah succes heeft, hij het gehele Palestijnse gebied inpikt. Misschien is het beste waar we thans nog op mogen hopen de kans dat de Arabi sche staten elkaar onderling te lijf zullen gaan om een buit, welke hun tegenstanders, de Joden, harnekkig zullen verdedigen. Dat de oplossing van deze kwestie thans feitelijk uit handen van de Veiligheidsraad is geno men en door partijen zelf met wapengeweld moet worden beslist, is wel 146, ien. •ijke ITÉ Abonnementsprfls: 1.25 per kwartaal bij vooruitbetaling Advertentieprijs: 10 cent per m.m. Giro 87920 jin to n? .EN i 50 'dl md, i te ia ën ior ru ik a: lm de 18- er- je- Vijfmogendhedenverdrag, stemmen welke zo waar ook enige weer klank vonden hier In meer noordelijke, dus bezadigder streken. Men mag zich toch afvragen of de tijd voor deze aansluiting nu reeds gekomen is. De Italiaanse chr. democraten zelf hebben dat trouwens ook reeds gedaan en nu hoort men vandaar, dat voor dat Italië aan aansluiting kan denken, eerst enige wensen moeten ver vuld worden, o.a. Inzake het vredesverdrag dat Italië na de oorlog met de geallieerden sloot, het zou bijv, over groter strijdmacht moeten beschikken dan dat verdrag toestaat. Kortom, Italië wil zaken doen en hoewel we niet inzien dat dit gemakkelijk zal gaan omdat ook Rusland het vredesverdrag teken de en dus partij is, en zeker niet zal willen meewerkdn Italië tot een waardevolle bond genoot van „Brussel” te maken dit stand punt getuigt van werkelijkheidszin. Vermoe delijk zullen ook alle deelgenoten in het Vijflandenverdrag *bij nader inzien wel tot de slotsom komen, dat het de voorkeur ver dient de onderlinge betrekkingen eerst te verstevigen, ook op militair gebied, voor mén een zesde partner opneemt. Overigens: men is druk bezig met die ver steviging. De ministers van financiën dezer landen hebben weer eens onderling overleg gepleegd en nu komen' de ministers van de fensie bijeen en men zegt dat de Ver. Sta ten bereid zijn door middel van een leen- en pachtovereenkomst de vijf landen van de no dige wapenen te voorzien. Nu Italië gekozen heeft voor het Westen, richt zich de belangstelling ook weer sterk op wordt in beslag genomen en het mede daar om Z.-Amerika moet te vriend houden, moet men niet verwonderd zijn ais ook in deze zaak de wereld eens plotseling voor een ver rassing wordt geplaatst, ook al zegt de con ferentie nu nog dat men alleen met vrede lievende middelen het doel wil nastreven. Tenslotte zijn Zuid-Amerikanen niet minder heetgebakerd dan Arabieren. Ook de Italia nen kunnen aan die eigenschap lijden, ze toonden daar bewijzen van toen, direct na de schitterende verkiezingsoverwinning van de chr. democraten op fret Volksfront, er onder hen stemmen opgingen welke betoog den, dat Italië zich nu direct kon aansluiten bij „Brussel”, d.w.z. bij het Mar de fré, dy leave fré, Jaget men üt doarp en sté, En men bret krakelen Skoarting, muoite en skelen. Als ook in een overzicht het meest sensatio nele nieuws eerst beschouwd moet, zal dit maal Palestina vooraan moeten gaan. Hoe wel wat zich daar afspeelt geenszins onver wacht komt en geenszins duidelijk is ook. Reeds maanden kon men zien aankomen,, dat, zodra de Engelsen het land gingen verlaten, Joden en Arabieren elkaar te lijf zouden gaan en dat de Arabische staten zouden ingrijpen. De besprekingen en besluiteloosheid der Ver. Naties omtreht deze kwestie hadden eens temeer de onmacht van dat lichaam bewezen zijn gezag te doen gelden. Enge land noch Amerika wensten zich de vijand schap van de Arabische staten op de hals te halen omdat de huidige verhouding tot Rusland hen noopt alle andere machten in deze wereld aan zich te binden en zo En geland dan al niet de hand gehad heeft in de oorlogsverklaring van koning Abdoellah van de Arabische staat Transjordanië aan Frankrijk wekenlange conferenties om het eens te worden, waarbij soms de Benelux ook mag meepraten en als dat het geval is moeten ook de Duitse instanties zelf nog een duit in het zakje doen De gemeenteraads verkiezingen in Beieren en Hessen gehouden, hebben aangetoond, dat buiten de Russische zóne de communisten in Duitsland geen schijn van kans hebben. In Beieren hebben chr. democraten en soc.dem, zich gehand haafd in Hessen bleven de s.d. het sterkst, gevolgd door de chr. dem. doch beide ver loren aan de liberalen, die hier grote winst boekten. De communisten liepen achteruit, in Hessen kregen zij 8, in Beieren nog geen 3 pet. der uitgebrachte stemmen. Duitsland, dat het zware sluitstuk in de wederzijdse blokvorming moet zijn. We zullen ons niet verdiepen in de velerlei problemen, welke zich in deze voordoen, wel schijnt het, dat de Russen met het organiseren van hun be- zettingszóne op alle gebied sneller vorderen dan de Westelijke geallieerden. Geen wonder, tenslotte hebben de Russen het alleen voor het zeggen en doen zij dat bo vendien met dictatoriale middelen. In het Westen houden de Ver. Staten, Engeland, Droge cijfers? Wat de veehouderij In het algemeen voor Friesland betekent, kan misschien nog het beste gedemonstreerd worden aan de hand van de cijfers, voorkomende in het lijvige jaarverslag vzan de Bond van Coöperatieve Zuivelfabrieken over het jaar 1947. Op 31| Dec. 1947 bedroeg het aantal gewo ne leden 77 en 863 buitengewone leden. Over het boekjaar 1946-’47 werd door de Bonds- fabrieken verwerkt 480.285.533 kg melk, dat is 61.873.479 kg. meer dan in het voorgaan de jaar. In totaal waren de bruto-opbrengsten f 75.406.651.26, De balans op 31 December 1947 sloot op f 304.775.43 en de verlies- en winstrekening op f 392.738.59. Det gecombineerde balansen der aangesloten fabrieken sloten op 12 Mei 1947 op f 15.036.745.81. De bruto-prijs der aan de fabrieken gelever de melk was 15.7 cent per kg., het gemid delde vetgehalte 3.77 pet. en de bruto-prijs per kg. melk per pet. vet 4.17 ct. De on kosten bedroegen gemiddeld 2.75 ct. per kg, zodat de netto melkprijs dus 12,95 ct. per kg was (zonder melkprijstoeslag). De melkprijs toeslag bedroeg gemiddeld 1.56 ct. per kg melk per pet. vet. Het jaarverslag van de die naam met een eveneens rijke en tot dusverre jammer genoeg onbeschrevi. geschiedenis, met een kleine uitsonde ring voor de gedrukte pleitrede van Mr j A. F. Jongstra, Het Sint Anthonlj-Gast- huls te Bolsward (Heerenveen, 1857), waarvan de thans zeldzarye eerste afle vering „Armenverzorging” het evenwel ook zonder opvolgster heeft moeten stel len. .Door bijzondere omstandigheden o.a. afwezigheid der voogden Is het ons destijds jammer genoeg niet gelukt ook de oorkonden en geschiedenis van dit gesticht In onze studie te betrek ken, wel die betreffende de Hendrik Nan- nesstlchtlng. Want de geschiedenis van de drie stichtingen van weldadigheid te Bolsward: Gasthuis, Armhuis, Weeshuis is hier onderling zo ten nauwste verbon den, dat bij het onderzoek der bronnen die van het een telkens doet teruggrijpen naar die van het ander. Ook nu de geschiedenis van het Wees huis van Bolsward door jnij Is te boek gesteld, voel ik In zekere zin de leemte voor het geheel van de ontwikkeling der armen- en wezenzorg aldaar, dat de bel de andere stichtingen haar geschieo- schrijver tot dusverre niet vonden. Want wat in de 17e eeuw de Franeker hoog leraar en jurist van Internationale repu tatie, Ulrlk Huber, schreef, geldt wel speciaal voor de verwante Bolswarder stichtingen, n.l. dat zij destijds nog meer' dan thans overeenkomstig hun oorsprong ontwikkeling en doelstelling zuster-in- stellingen waren, een gemeenschap vormden ten bate van het onverzorgde en verwaarloosde kind, zowel als ten behoeve van de volwassenen, die onver zorgd, vereenzaamd en alleen kwamen te staan als hulpbehoevenden. Daardoor vielen soms de grenzen tussen deze drie weg, al waren er reglementen om he historische karakter van elk der stichtin gen te bewaren. Typerend zijn ook dezi eigen woorden van Huber nog voor de 17de eeuw: „Huisen, daarin Armen wor den onderhouden, het begrip armen hier zo ruim mogelijk genomen! zijn Weeshuisen, Gasthuizen, Sieckhuisen Proevenhuisen, hoewel dese in 't gehee voor geen Armen-huisen kunnen worder gehouden, omdat die daerin komen, voor de Verenigde Naties. Wellicht zullen deze nog iets kunnen doen om de heilige stad Jeruzalem voor verwoesting door oorlogsge weld te sparen, dat is de enige troost. Wan neer ten minste op het laatste moment de Ver. Staten en Engeland zich niet verman nen en toch tussenbeide komen. Er zijn daarvoor naast menselijke, die soms weinig, ook materiële overwegingen, die soms sterk spreken, n.l. de petroleumbelan- gen dezer beide staten die in Palestina nu ook in het gedrang ‘komen. Bovendien kan Plalestina door de uitbarsting der vijandelijk heden een tweede Spanje worden, met alle gevaren daaraan voor de internationale vrede verbonden. Het gewapend optreden van Transjordanië vormt op zich zelf ook een slecht voorbeeld voor landen elders, welke begerige ogen naar andermans gebied slaan. We denken hier bijv, aan die Zuid-Ameri- kaanse republieken die de Europese bezittin gen op het Westelijk halfrond z.g. onafhan kelijk willen maken, om ze in werkelijkheid in te palmen. De conferentie van Bogota heeft dezer dagen het bestaan van Europese koloniën op het Westelijk halfrond veroor deeld en het voorstel aangenomen tot op richting van een speciale commissie, die naar vredelievende middelen moet zoeken om deze koloniën te bevrijden. Achttien landen waren het er over eens, dat „het een juist streven is van de Amerikaanse republieken om de koloniën op te ruimen”. Drie landen onthiel den zich van stemming, waaronder de Ver. Staten; Misschien zal het niet direct zo'n vaart lopen, maar nu de aandacht der Ver. Staten zozeer door Een aanvulling van het Oudfries Oorkondenboek met enige originele documenten met betrekking tot het verleden van Bolsward en zijn Omstreken. bestaan uit koop-, kwijt-, consent-, i rente-, proef- en schenkingsbrieven, ver- 1 der uit testamenten, uitspraken in ge- schillen en diversen, in totaal 122 over 1 de jaren 14061535. Met de hierna te bespreken 50 Bolswarder stukken heb ben zij vooral dit gemeen, dat zij een i klein gebied, resp. Leeuwarden en zijn 1 wijde persferie en Bolsward met omge- ving betreffen en dat zij als originele documenten, dus niet door afschrijvers 1 onwillens of opzettelijk verminkt zijn ge worden. Wel zijn de diverse teksten daardoor in een zeer uiteenlopend hand schrift geschreven, wat hun publicatie niet gemakkelijk maakt. Intussen werden uit een andere bron wel enige Oudfriese teksten betreffende de ontwikkeling der armenzorg te Bolsward afgedrukt en dat wel in dezelfde „Oud- friesche oorkonden” van Dr. Sipma, waarop we hiervoor het oog hadden. Die bron is echter niet een der genoemde Stichtingen te Bolsward, doch het hand schriftenbezit der Provinciale Bibliotheek van Friesland te Leeuwarden. In de col-, lectie B H 375, getiteld: „Origineele charters in portefeuille”, 37 stuks, meest alle betrekking hebbende op de voog den der Rechte Armen te Bolsward (1459 4640) zijn de oorkonden met Friese tekst uitgegeven in het eerste deel van Sipma’s Oorkondenboek. Het zijn er ech ter maar enkele. Het zijn dan ook deze weinige stukken, waarop onze Bolswarder Weeshuis-col- lectie van Oudfriese documenten een waardevol compliment vormen. Of an ders gezegd, want het compliment is hier veel groter dan het te completeren deel de oudste documenten in het Weeshuisarchief, voorzover zij uit losse bescheiden bestaan en dateren uit de 15e en 16e eeuw, zijn voor een groot deel in het Oudfries gesteld, ook voorzover zij de overdracht van eigendom van Bols warder burgers betreffen. Ik noem hier enige cijfers, die dit mo gen illustreren. Van de 11 perkamenten charters uit die tijd zijn er 5 in het Oud fries; van 2 bundels losse stukken uit dezelfde periode, resp. 53 en 27 stukken bevattende, zijn er succ. 1 in ’t Latijn, 19 in 't Nederlands en 33 in het Oudfries gesteld; van de tweede bundel succ. 18 in het Nederlands en 9 in het Oudfries. Zodoende zijn er in totaal 50 Oudfriese oorkonden, 47 uit bovenbedoelde bun dels en nog drie andere, tot de rubriek der.testamenten behorende, welke deel uitmaken van het Bolswardse Weeshuis archief. Deze vondst van 50 tot dusverre onbekende Oudfriese oorkonden is dus niet zonder betekenis voor de Friese cul tuur. Maar, zal menig lezer, bekend met 't stichtingsjaar van dit gesticht, n.l. 1553 vragen: hoe komt het Weeshuis aan deze oude bescheiden? Het antwoord op deze vraag volgt in het tweede artikel onder dit hoofd, waarin tevens iets wordt ver teld over de ofudstel geschiedenis van deze stichting. Breda. Bij de ordening van het Wëeeshuis-ar- chief te Bolsward in opdracht van de He ren Voogden van dit gesticht enige jaren geleden, ontdekte ik tussen de losse stukken uit de 17de-19de eeuw enige in rolletjes gebonden en ingevouwen klei nere stukken papier en op perkament ge schreven stukken, die mij reeds bij een vluchtig onderzoek bleken van veel oudere datum te zijn. Bij nadere kennismaking van deze lang niet alle vlot leesbare stukken, die bo vendien in de plooien nogal door vocht en andere atmosferische invloeden heb ben geleden, constateerde ik, dat het voor een belangrijk deel in het Oudfries gestelde eigendomsbewijzen, koopakten, transportbrieyen en dgl. zijn, die als een kleine aanvulling op Dr. Sipma’s alom in Friesland bekende Oudfriesche Oorkon den (Oudfriese Oorkonden, 3 dln., Den Haag 1927-’35) voor de Friese taal- en geschiedenisstudie niet zonder betekenis zullen blijken. In verband daarmee heb ik in overleg met heren Voogden van het Weeshuis ’t plan opgevat, om deze teksten in ten afzonderlijk uitgaafje het licht te doen zien, opdat er voor de kennis van het Oudfries, de geschiedenis van Friesland en van Bolsward in het bijzonder, dit gebruik van gemaakt moge worden, het welk uitgever en schrijver beogen. In zijn pas verschenen belangrijk werk betreffende de kennis van het Oudfries, „Fon alra Fresena fridome, in ynlieding yn it Aldfrysk”, „in ütjefte fan de Frys- ke Akademy”, (Sneek, 1947), wijst de schrijver Dr. P. Sipma er op, dat „yn tal (fan) Archiven en Bibliotheken yn en büten FryslAn”, dergelijke oorkonden be rusten, reeds opgespoord werden of tot dusverre niet ontdekt zijn, in het laatste geval wordt hun bestaan dus vermoed. Tot dusverre bestond dit vermoeden niet ten aanzien van Bolsward. Tot dusverre is nog steeds het grootste fonds van Oudfriese stukken berustende in het Leeuwarder gasthuis-archief van Sint Antoon, of meer officieel geheten 't archief van het St. Anthony Gasthuis in de Friese hoofdstad. Ook Bolsward heeft onder zijn z.g. inrichtingen of stichtin gen van Weldadigheid een gasthuis van (Haarlem, 1935). Dit betreft dus voornamelijk de „Leeu warder” Oudfriese stukken, waarvan na tuurlijk het grootste deel het karakter van gasthuisarchief wijst daar reeds op meest een stuck geldt moeten geven aan de Voogden van het huis.” Dit laatste geldt dan wel speciaal van ’t proevenhuis, ook ten dele van het gast huis, doch gasthuis, armhuis en Wees huis behielden als fundaties eeuwen lang het karakter van huis voor de armen, jong en oud, dat is behoeftigen; onver- zorgden, hulpbehoevenden, steuntrek- kenden, in het algemeen voor ieder, die op steun en verzorging van de kerkelijke en wereldlijke gemeenschap was aan gewezen. Voor Oud-Bolsward is ook tekenend, door de schenkingen voor dit gemeen schappelijk doel, zodat erflaters, dona teurs en allen, die hun tijdelijke bezit tingen geheel of ten dele voor dit doel afstonden, en vaak gelijktijdig! zowel aan het Armhuis als aan het Weeshuis hun schenkingen deden toekomen, in min dere mate, maar toch ook wel, aan het gasthuis, omdaPdit eeuwen lang het rijk ste was. Daardoor zijn de bewaard ge bleven oorkonden, waarop wij boven doelden, niet alleen voor de geschiede nis van het Weeehuis te Bolsward van belang, doch ook voor die van het Gast huis en van de Hendrik Nannesstichting. Uit de details heb ik dit reeds aange toond in de Geschiedenis van het Wees huis en bij de uitgave der teksten van de documenten zelf zal dit de belangstellen de lezers eveneens zonneklaar blijken. Dit brengt ons tot de aard en het we zen van de stukken zelf, die we hebben kunnen vergelijken met de in druk uit gegeven Oud-Friese oorkonden van het Leeuwarder St. Anthony Gasthuis. Hoe zeer de laatste van wetenschappelijke zijde de aandacht hebben getrokken, speciaal van die der taalkundigen, blijkt wel uit de beide dissertaties, aan de taal dezer oorkonden gewijd: Dr. G. Gosses, De Friesche oorkonde uit 't archief van het St. Anthony Gasthuis te Leeuwarden (I), een bijdrage tot de kennis der his torische grammatica van ’t West-friesch (Oslnga, 'Bolsward, 1928), en: Dr. J. S. H'. Boersma, De Friesche Oörkonden uit het Archief van het St. Anthony Gasthuis te Leeuwarden (II), (Amsterdam, 1939), waarbij nog als derde in de reeks kan worden genoemd: Dr. J. J. Loopstra, De assibllatie in de Oudfriese Oorkonden Fries-Holl, Hypotheekbank geeft ook interessante cijfers. Vrij grote be dragen kwamen binnen aan aflossingen en hypotheken en wel tot een bedrag van f 329.312.terwijl er geplaatst werd aan hypotheken f 607.450.waardoor het uit staand bedrag aan hypotheken steeg tot een bedrag van f 2.647.725.—. Het winstsaldo bedroeg f 13.053.waaruit een dividend van 4 pet. kon worden uitgekeerd. Verder vermeldt het verslag dat er in No vember werd overgegaan tot uitgiften van 3% pet. pandbrieven, waarvan aan het einde van het verslagjaar geplaatst was f 138.000. In de Vrijdagmiddag gehouden algemene vergadering van aandeelhouders werd de af tredende commissaris J. F. Oosterbaan van Drachten herkozen. het Zionisme, dan zal het er toch ook wel niet rouwig om zijn. Het bericht is ook al weer tegen gesproken, maar er is stellig iets aan de hand, vermoedelijk tracht men het echter zo onschuldig mogelijk voor te stellen, om het werkloos blijven van grote mogendheden en V. N. te verontschuldigen. vriend van Engeland, dat hem jaarlijks 20 millioen gulden uitkeert. En Londen zal hem liever aan de macht zien in Palestina ten slotte ook een strategisch zeer belangrijk gebied dan welk ander heerser ook. Hetgeen overigens niet zeggen wil dat Abdoellah het Heilige Land nu maar voetstoots zal kunnen veroveren, al schijnt zijn legioen er binnengevallen en zou het Jericho bezet hebben. De Joden beschikken niet alleen over goed georganiseerde dappere legerschaar, maar daarnaast hebben ook de andere Ara bische staten nog wat in de melk te brok ken. Er is onder die Arabische staten grote fan Gysbert Japiks Palestina In 't middelpunt der belangstelling. De Ver. Naties machteloos? Oorlogsverklaring aan een Idee. Abdoellah is vriend van Engeland. De overeenkomst van Amman. Palestina een tweede Spanje? Zuld-Amerika wil koloniën af- sdhafffen. Italië koos voor het Westen. In West-Dultsland de communisten geen schijn van kans. Friesland gefilmd. In Friesland is gefilmd, voor een gedeelte Friesland zoals het is, maar voor het groot ste gedeelte Friesland zoals het was. Tus sen Boksum en Deinum werd door de cine asten Rudi Hornecker en Otto van Neijenhoff een ouderwetse Friese boerenbruiloft opge nomen, compleet met kerkgang, in de sjees. Er is gegeten en gedronken en geschotst... en gedraald. Dit wordt een gedeelte van een film „Het geld van de boer”, gemaakt in opdracht van de Centrale van Coöperatieve Boerenleen banken iri Nederland, Raiffeisen te Utrecht. Deze film wordt vervaardigd ter gelegenheid van het zestigjarig bestaan van de Centrale en moet het boerenleven van geheel Neder land in beeld brengen maar zo, dat het geld er een speciale rol in speelt. Op 26 Mei moet de film, klaar zijn, want dan wordt ze voor het eerst te Amsterdam gedraaid. Het' kan wel niet anders of het Friese gedeelte moet goed zijn, gezien de hartelijke medewerking van allen die er aan hebben medegewerkt enhet prachtige weer. Stichting Herstellingsoorden. Het is te hopen, dat dezelfde spontane me dewerking' wordt verleend aan de door de Stichting Herstellingsoorden voor oud-ille- gale werkers, in samenwerking met de Ver- endging Friesland 1940-’45 op te zetten z.g. Bus-actie. Het is de bedoeling dat in de be- vrijdingsweek in elke autobus, naast de ge wone vervoersbewijzen toeslagkaarten’ van 10 cent zullen worden aangeboden door de conductrices of conducteurs. Als van het rei zend publiek dezelfde medewerking zal mo gen'worden ontvangen als van de autobus- ondernemingen-directies, dan zal deze actie zeker slagen. De opbrengst van aeze acue wordt besteed aan het betalen van verpleeg- gelden voor de tientallen jongemannen en vrouwen, die hun gezondheid geofferd heb ben in dienst van de goede zaak. Deze jon- v o o r West- en Zuidwest Friesland I Bolswards Nieuwsblad 24 GEORGE V 'OOf Md ÜtT. '-'47 a Wljm- Gap®' Zwart JSUM. iten

Kranten in de gemeente Sudwest-Fryslan (Bolswards Nieuwsblad, Sneeker Nieuwsblad en Friso)

Bolswards Nieuwsblad nl | 1948 | | pagina 1