ALCOHOL
DEEREHUEEII - B.U.U.
en de gevolgen hiervan
Martinytoer
■■M
00000000000000
Fan de
Het gebruik
van
00000000000000
■Hl
door Nederland
44e '^ang
No. 36
Dinsdag 11 Mei 1948
Streekblad voor West- en Zuidwest Friesland
Uitgave van Drukkerij Fa. A. J. OSINGA - Bolsward
af te lezen,
den a'
de lijn Hijker-
>t
,T
me jRoomske, hie de keap goedkard. Op it dizze praetsjes forkoft ha/
fan Gysbert Japiks
16^
9
5
8/2
2
2/2
2
20/2
8
5
3
V/2
2
2
Verachgnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Redactie en Administratie
Marktstraat 13 - Bolsward
Telefoon 451 (K 5157)
;eheel-
er een
Abonnementsprijs i
1.25 per kwartaal bij rooraltbetf Hng
Advertentieprijs: 10 cent per m.m.
Giro 87926
•l
S
n
Aan H.H. Adverteerders!
In verband met de a-s. feestdagen zal
ons blad e.k. Vrijdag uitkomen met een
speciaal
Pinlcsternummer
In verband daarmede zal ons blad op
Dinsdag 18 Mei NIET verschijnen
Advertenties voor het Pinkstemummer
moeten Donderdag voor 10 uur ’s mor
gens in ons bezit zijn.
DE UITGEVERS.
A
27
In from gemoed, al woe de wrald onv
keare,
Dat hat, dat haldt yn God, itjinge it
bdgeare.
By üs blêd, dat yn dit stik fan sa-
ken strikte neutraliteit neistribbe
hat, siet dit net oan plakromte. Wy
ha 9 Des. tasein, in „te zijner tijd
een objectief juridisch rapport” op-
nimme to sillen, mar dat hiene wy
oant nou ta net krige. Red.
aantal bekeuringen voor openbare dron
kenschap van vrouwen en meisjes.
Behalve de spandoeken en blauwe bloe
men spreken deze feiten voör gi
onthouder en niet-geheelonthoud<
duidelijke taal. Wanneer deze ontwik
keling doorgaat, bevindt ons volk zich
in dit opzicht op een hellend vlak.
VOORJAARSLAMMERENMARKT.
Van levendige lammerenhandel hebben
we de vorige week reeds een proefje
gehad. We hebben dit toen een vóór-
proefje genoemd, want Donderdag a.s.
wordt de grote voor j aarslammeren -
markt gehouden. Diverse zakenlieden
hebben zich spontaan bereid verklaard
voor deze en de volgende speciale
markten premies beschikbaar te stellen.
HEERENVEEN NEEMT DE LEIDING.
Na een 4-3 overwinning op Haarlem en
een 1-0 zege op haar grootste concur
rent B.V.V. gaat Heerenveen thans aan
de kop in de landcompetitie.
De wedstrijd tegen Haarlem op Hemel
vaartsdag was wel de mooiste en werd
na een spannende kamp met een ju
weel van een doelpunt van Abe Len
stra in het voordeel van Heerenveen
beslist. Het was een lust de beide inter
nationaals Kick Smit en Abe Lenstra
aan het werk te zien.
Over de wedstrijd tegen B.V.V. het vol
gende: Vanaf de aftrap was het te zien,
dat Heerenveen met de beste bedoelin
gen in bet veld was gekomen. Er werd
met vuur en élan in een hoog tempo
gespeeld en onophoudelijk werd de ene
aanval na de andere op de B.V.V.-veste
ondernomen. Het pleit voor de verde
diging van B.V.V. met Saris aan het
hoofd, dat Heerenveen met de rust
slechts een 10 voorsprong had.
Na de rust was B.V.V. wat meer in de
aanval, maar bepaald gevaarlijk was
dit niet. De tegenaanvallen van Hee
renveen waren wel gevaarlijk en met
een beetje geluk was het zeker 2 of 3-0
geworden.
Na deze overwinningen zijn de kansen
van Heerenveen op het kampioenschap
van Nederland sterk gestegen.
regelt, in gunstige
De „warmtehuisnQ-o
chaam wordt echter door het „vuurwa-
Stadsnieuws
DE N. T. M.
Op 24 April 1880 opgericht, werd reeds
op 6 October 1880 de eerste lijn van
bovengenoemde Maatschappij n.l. van
Dokkum naar Veenwouden als paarde-
tram geopend. Het materiaal bestond
uit 4 rijtuigen, 1 gesloten en 1 open
goederenwagen., alsmede 1 veewagen.
Zo had dan de Maatschappij zijn intre
de gedaan en werden achtereenvolgens
o.a. de volgende lijnen in exploitatie
genomen:
SneekBolsward 11 Jan. 1882; Bols-
ward-Harlingen 8 Aug. 1882; Harke-
zijl-Makkum 1 April 1898; Franeker-
Arum 1 Sept. 19Ö2.
Na gereedkoming van
smilde-Meppel waren er 320.742 km.
in exploitatie waarvan 303.050 km.
stoomtram en 17.692 km. paardetram.
Vanaf 1930 werden autobusdiensten
geopend en het vervoer per tram inge
krompen, welke inkrimping ten slotte
geleid heeft tot een volkomen overscha
keling naar het autobusbedrijf.
In de loop der jaren werden o.a. de
volgende lijnen voor het vervoer geslo
ten op de daarbij vermelde data:
Harkezijl-Makkum 16 Juli 1930; Leeu-
warden-Arum 13 Sept. 1939 voor goe
derenvervoer. Bolsward-Harlingen 1
Maart 1947 en Sneek-Bolsward 5 Oc
tober 1947, terwijl als laatste de lijn
Drachten-Groningen met ingang van
9 Mei j.l. voor het vervoer werd ge
sloten.
Het sluiten dezer lijnen heeft echter
niet tot gevolg, dat al deze lijnen voor
de betrokken streek verloren zullen
gaan. De Ned. Spoorwegen hebben n.l.
o.a. de lijn Sneek-Bolsward overgeno
men om het vervoer bij wagenlading
voort te zetten.
Voor de N.T.M.busdiensten is inmid
dels een nieuwe dienstregeling inge
voerd.
twadde plak hiene de nije eigners de trlje
hierdeboeren mear oanbean, as neffens
de Pachtwet foarskreaun wie. It Kollege
wlist hjlröp en selt, dat hja mear dien
ha as wettellk fan har frege wurde koe.
Fansels wenje dizze boeren noch altyd
op har spullen en hja hoege der earst
óf, as harren In spul oanbean wurdt, dat
likegoed of better Is, as hwer’t hja nou
op wenje. Ik hle dat fuort al sein, mar
misskien dat it sommigen mear selt, nou't
Pref. Oerbrandy dit swart op xwyt jowt.
Fan alle sensationele praetsjes Is gjln
wurd wier, selt de Ried fan Rjochtsher-
stel. De ütspraek is dan ek, dat de keap
sa bliuwt, dat de hierders lokwlnske
wurde mei de opfettlngen fan de nije eig
ners en $at it blrop oan 'e ként set
wurdt. En dermel is formeel de Slangen.
burg-histoarje wer oan ’e kant.
Alteast foar de Ried fan Rjochtsherstel
en foar de nije eigners. Mar is it dêrmei
ek üt? Kin Ds. M. A Krop üt Grins nou
syn gewisse hjir ek mei ta?
Hat er net mei dizze histoarje by tüzenen
fan minsken in blaem smiten op „Rome”?
En kfn hy nou mar swijen bliuwe? Is it
by him en dyjingen, dy’t mei dien ha oan
dizze fortretlike histogrje, al praktyk
wurden, hwat in fomeamd godleagener
sei: „Lasterje mar raek, der bliuwt altyd
hwat fan hingjen”? Sjoch, de namme fan
de Paters Benedictijnen is skjin en suver
bleaun, mar stelt hy en syn meiwurkers
gjin priis op de namme fan earlik man?
Men kin mis wêze en ik wol ek nou
noch oannimme dat hy, doe’t hy dizze
praetsjes op ’e lappen brochte, miende,
dat it sa wie. Ik tink net graech kwea
fan in oar. Mar nou! Nou’t 16 mannen
fan ear en goede namme de Roomske
litte wy der mar bóten de ütspraek
dien ha, dat alles yn oarder is en meat
as yn oarder, kin hy nou mei swijen ta?
Ik woe ha, dat it him in eareplicht wie
om*to sizzen: „it muoit my slim, dat ik
net allinnich
Op 17 April, dat is nou trije wlke lyn,
hat Pref. Gerbrandv skriftlik ütspraek
dien yn de forneamde saek fan de Slan
genburg. De lêzers witte, dat der in pear
moanne lyn frij hwat drokte oer makke
is en dat de polemyk oer dizze kwesje
tróch de Redaksje sluten is mei de taslz-
zing, dat, sadré de Ried fan Rjochtsher
stel syn ütspraek dien hie, dizze yn üs
blêd opnomd wurde soe. Oant nou ta
haw ik dizze ütspraek allinnich mar sjoen
yn katholike kranten de oaren hawwe
op dit stuit gjin plakromte, wol ik leau-
we. 1)
It is ek tige biskamsum, nou sizze to
moatten, dat men de planke alhiel mis
west hat en dat it hiele spul, hwat men
ütjoech, klearebare fantasy wie, om mar
gjin slimmer wurd to brüken. Mar lit üs
earst de ütspraek fan de Ried wérjaen.
Pref. Gerbrandy en syn mannen, foarmje
in kollege fan 17 minsken, hwerby ien
katholyk is, dus 16 oaren. Foar de min
sken, mei in mentaliteit as Ds. M. A.
Krop üt Grins, dus wol fortroud. En diz
ze Ried hat fêststeld, dat der by de keap
gjin inkelde wet of rigel forbrutsen is,
mar dat alles gien is sa’t it heart. Ek de-
Ried fan Bihear oer Kasteelgoederen
wer in kollege fan 17, hwerby ien
saris der Koningin in Utrecht dusdanig
verstoord, dat de politie hen uit de zaal
heeft verwijderd.
De 49 Noordhollandse pinken, die de Ko
ningin aan de Walcherse boeren heeft
geschonken, zijn door de commissaris
der Koningin in Zeeland aan die boeren
overgedragen.
De weg Urk-Emmeloord zal 19 Mei offi
cieel en feestelijk in gebruik worden ge
nomen. Er zal een autobusdienst worden
Ingesteld.
Winston Churchill zal vandaag per vlieg-
tuig naar Oslo vertrekken, waar hij de
gast zal zijn van de Koning.
Langzaam maar zeker. De Tribunalen
zullen op 1 Juni hun taak vrijwel hebben
volbracht.
De Rotterdamse politie heeft een goede
slag geslagen toen zij een 29-jarlge wln-
as earlik man, mar ek om it hege amt,
hwat ik ha.”
ik woe ha, dat ek de kranten, dy’t yn-
dertlid op syn gesach kwealaster kolpor-
teard hawwe, harren uterden, om sjen to
litfen, dat ear en fetsoen harren heech
sit. Misskien komt dit noch? Ik hoopje
it fan herten, hwant net ien goedmienend
minske, fan hwat rjochting of partij, sll
dochs goedkrije klnne, dat de goede
namme fan oaren bllastere wurdt. En
dêrom siz ik jitteris, foar de lene groep
is de saek, üt, hja klnne de holle yn dit
opslcht wer omheech stekke, de wlerhelt
hat it léste wurd krige, mar it lelt nou
op de wel fan de oaren har eigen nam
me to suverjen. Ik hoopje om harren, dat
hja yn dit opslcht net to lyts wêze sille.
Hwant it is in great algemlen bilang,
dat yn Nederlün, likegoed as yn dizze
omkriten, de minsken fan üngelikense
geloofs- en partlj-opfetting elkoarren
sjen kinne as lju, dy’t elk op syn wize
goed miene. Men hat fiersten to folie
meimekoar to dwaen om foet to jaen oan
mistrouwen en kwealaster. Der kin gjin
inkeld goed ding üt fuortkomme. Yn it
forline is der genöch bard, hwer’t wy
no'u noch altiten troch fordield binne,
der hoege yn fredes namme gjin nije
misforstannen mear by. Kinne wy de
jenheit net fine, de ienriedichheit en it
respect foar mekoar soene wy dochs bit
tere graech biwarje wolle. Ik meitsje my
sterk, dat it de measte lêzers ek sa giet.
Derfoar sit der tofolle Frysk bloed en
dus earlikheit yn, der bin ik wis fan.
Tj. de J.
kelbedlende van zijn bed lichtte onder
verdenking van rijwieldiefstal; de jonge
man bekende acht fietsen te hebben ver
duisterd.
Zeepost naar Indonesië kan worden ver
zonden met het m.s. „Indrapoera”, dat
op 13 Mei vertrekt. Het verdient aanbe
veling de correspondentie twee dagen te
voren te posten.
De Kinderpostzegels hebben dit keer bij
na een ton meer opgebracht dan het
jaar te voren. In 1946 waren de baten
„Voor het Kind” f274.656.49, terwijl ’47
een bedrag van f 362.360.48 opleverde.
H. M. de Koningin ziet zich, met het
oog op Haar gezondheid, genoodzaakt
opnieuw de uitoefening van ’t Koninklijk
gezag tijdelijk neer te leggen. 14 Mei
a.s. wordt Prinses Juliana als regentes
beëdigd.e
De patiënten van het Nederlands sana
torium te Davos werden op de natio
nale feestdag verrast door een Zwitser
se militaire kapel, die de Zwitserse en
Nederlandse volksliederen ten gehore
bracht
Twee kinderen verbrand. Doordat kinde
ren met vuur speelden in een kippenhok
te Helden-Panningen, brak brand uit.
Twee kinderen van vier jaar verloren
hierbij het-leven.
It kin in master misse. Een vader, die te
Vlissingen een zoon had aangegeven,
moest deze mededeling later rectificeren
en vertellen,, dat de zoon een dochter
was.
De rivierpolitie te Wemeldlnge nam een
schuit in beslag, waarop 32 koeien wer
den vervoerd.
Bij de tweede terugkeer van de „Willem
Barendsz” op 14 Mei a.s. te IJmuiden,
zal aan kapitein Visser en aan voorman
Jonk de De Ruyter-medallle worden uit
gereikt.
Elftal van twaalf. De voetbalwedstrijd te
Soest tussen SEC en RUC moest onder
broken worden voor een zeldzaam voor
komend geval: een der grensrechters
constateerde n.l. plotseling dat RUC met
twaalf man speelde.
Een moderne Hugo de Groot Te Rot
terdam kwam een Tsjech aan, die in
een kist uit zijn land was ontvlucht.
De eerste buizen van een drinkwater
leiding te Elburg zijn gelegd. Het gaat
op de Veluwe blijkbaar alles langzaam
maar zeker.
De lijn Bllthoven-De Bilt van de Ned.
Buurtspoorwegmij. zal worden doorge
trokken naar Utrecht.
Het Prinselijk Paar heeft van zijn be
langstelling voor ’t werk van de Stich
ting „Kerk en Wereld” te Driebergen
doen blijken door het zenden van een
gift.
Wie in Juni geboren is, en wel op de
16e van die maand, gelieve zijn adres
op te geven aan mej. G. Lebret, Pieter
Breughelstraat 2, Utrecht, U kunt de
Zweedse koning, die naar wij hopen
op 16 Juni a.s. de leeftijd van 90 jaar
zal bereiken, dan mede huldigen.
bier, wijn en
hoofd der bevolking per jaar (afge-
voor:
17/2
9
6
2^
2/2
3
2
België
Engeland
Duitsland
Canada
Nederland
Noorwegen
Hierbij valt onmiddellijk
dat het verbruik van alcohol zich in
dalende lijn begaf. Voor Nederland,
dat overigens geen slecht figuur maak
te, ging deze daling nog door. Van ’30-
’34 bedroeg het verbruik n.l. 1.93 liter
per hoofd en in 1935-’37 1.35 liter per
hoofd. Het „meest droge jaar” was
1936, waarna weer een toenemend ge
bruik van alcohol uit de statistische cij
fers te lezen valt. (Buiten deze statis
tiek vallen natuurlijk de clandestien
en dito ingevoerde al
coholische dranken).
Het toenemend gebruik van alcohol na
de oorlog is algemeen bekend. Vooral
in kringen, waar voorheen practisch
geen sterke drank werd gebruikt, treft
men thans de borrel aan, die de plaats
innam van likeur en bowl. Vooral door
vrouwen wordt volgens diverse medede
lingen thans véél meer gedronken dan
rond tot halve liters):
23
10/2
9/2
8/2
3
5
2
Wanneer deze krant verschijnt, bevin-1 dicamenten, op verbanden en als des
den we ons weer in de z.g. Blauwe JJ-’
Week. De sprekende aanplakbiljetten,
de spandoeken en 1
hebben U daar vennoedclijk reeds at
tent op gemaakt.
Uw reactie op dit alles kunnen we zelts
niet gissen. Misschien heeft'de actie
voor geheelonthouding Uw volle in
stemming, misschien vindt U het over
dreven te vechten voor een zaak, die
U reeds bij voorbaat verloren of wat
nofï er e'er, is, de moeite niet waard
Uvxxv, w ---J>
toename van het gebruik van sterke
drank in de na-oorlogse jaren heeft n
ieder die het wèl meent met onze volks
gezondheid, zeker iets te zeggen..
Dit is dan ook de reden, dat wij U zo
objectief mogelijk iets willen medede
len over het gebruik van alcohol en de
gevolgen hiervan.
Na het gebruik van alcohol treden ge
woonlijk de veranderingen in de gees
tesgesteldheid het meest op de voor
grond. Alcohol heeft n.l. een bedwel
mende werking, waardoor de verrich
tingen van de hersenschors worden on
derdrukt, zodat onze handelingen min
der worden gecontroleerd en geremd
dan in het normale geval. Het duide
lijkst komt dit tot uiting in de neiging
tot veel praten. De zelfcritiek verzwakt.
Iedere opkomende gedachte wordt uit
gesproken en op de woorden van ande-
ren w w w
schijnt dat verschillende psychische
processen gemakkelijker verlopen. Dit
geldt ook voor verrichtingen, die na ’t
aanleren min of meer automatisch zijn.
Maar het is inderdaad slechts schijn.
De geringere correcties van het ver
stand na gebruik van alcohol maken
dat bijv, ook gemoedsaandoeningen ge
makkelijker geuit worden: opgewon
denheid, vrolijkheid, ontstemming, enz.
Een schuchter iemand verliest onder
invloed van alcohol gemakkelijk zijn te
rughoudendheid, een evenwichtig per
soon kan onder invloed uitbarsten in
woede en zelfs een misdaad begaan,
waartoe hem in normale omstandighe-
,den „de moed” zou ontbreken.
Dat iemand na het.drinken van alcohol
in staat zou zijn meer lichamelijke ar
beid te verrichten wordt tegenwoordig
algemeen ontkend. Wel kan de alcohol,
in matige hoeveelheden genoten, tijde
lijk het gevoel van vermoeidheid weg
nemen, zodat het werken langer kan
worden volgehouden, zonder dat er een
verslapping
den alcohol
voorgeschreven, daar ze 1
trum, dat de ademhalingsbewegingen
regelt, in gunstige zin beïnvloedt.
De „warmtehuishQuding" van het 11-
lectucle prestatievermogen, om van het
huiselijk leed dat door dit alles kan ont
staan, maar te zwijgen.
Ten slotte nog iets over het gebruik
van alcohol volgens statistische gege
vens. In de jaren 1906-’10, 1919-’22,
1923-’27, 1928-’32 bedroeg resp, aan
verbruik van absolute alcohol vervat in
sterke drank in liters per
Op bevrijdingsdag schreef Roosendaal
de 30.000ste inwoner van de stad in. Het
is een meisje, de jongste van een twee
ling.
Aan het hotel Anneville, waar de Ko
ningin na de oorlog tijdelijk heeft gere
sideerd, is een plaat onthuld, die de ge
dachte aan het Koninklijk verblijf leven
dig houdt.
De capitulatiezaal in hotel De Wereld te
Wageningien zal gedurende 6 maanden
voor het publiek zijn opengesteld.
verslapping"intreedt. Kleine hoevedhe^1 Een rijdend kledingmagazijn zal weldra
worden soms aan zieken in Noord-Brabant in bedrijf worden ge-
het zenuwcen-steld om die gemeenten te bezoeken,
.—k—waar geen kledingzaken zijn geves
tigd.'
1 Een aantal onbeschofte bezoekers van ’n
bijeenkomst van de Stichting 1940-45 te
ter in de war gestuurd. De bloedva- ^aar|em heeft een rede van de commis-
ten van huid en spieren worden wijder I
en daardoor stroomt er meer bloed door
de huid, waardoor het afgeven van
warmte weer wordt bevorderd. Bij ern
stige graden van vergiftiging door al
cohol kan daarom de lichaamstempera
tuur van 37 gr. dalen tot 30 $r. en
soms zelfs tot 24 gr., hoewel de persoon
in kwestie het in die omstandigheden
zelfs in een zeer koude omgeving het
gevoel heeft het warm te hebben. D t
verklaart dat dronkenschap niet zelden
door longontsteking of bevriezen ge
volgd en soms met de dood bekocht
wordt.
Daar de circulatie van het bloed als
zodanig door alcohol wordt begunstigd
wordt het soms als hulpmiddel bij de
behandeling van lijders aan acute in
fectieziekten gebruikt. Op het hart heeft
alcohol blijkens onderzoekingen geen
of een nadelige werking.
De afscheiding van urine wordt er door
vergroot. Van kleine hoeveelheden on
dervindt de spijsvertering geen hinder,
terwijl de eetlust er door wordt bevor
derd. Bij regelmatig gebruik van alco
hol ontstaat veelal vetzucht.
Het is een merkwaardig feit, dat men
in alle oude beschavingen en heden ten
dage nog bij alle volken der aarde de
gewoonte aantreft om behalve de nodi
ge voedingsmiddelen, ook stoffen met
bepaalde opwekkende en meer nog met
bedwelmende eigenschappen te berei
den en te gebruiken: alcohol, coca,
opium, enz. Men zou kunnen menen,
dat hiermede aan een instinctmat;g ge
voelde behoefte wordt voldaan. Nood
zakelijk zijn de genotmiddelen echter
geen van alle. Zonder alcohol is het
leven heel goed mogelijk, echter kan
het gebruik van een kleine hoeveelhe'd
in de geneeskunde van nut zijn, ook ek
als oplosmiddel voor verschillende 1
infectiemiddel.
Het is moeilijk een scherpe grens te .Frankrijk
bloempjesverkoop, trekken tussen gebruik en misbruik van - - -
alcohol, daar deze afhankelijk is van
de gebruiker en van de omstandighe
den. Volgens Widmark kan op eenvou
dige wijze in een kleine hoeveelheid
bloed het alcoholgehalte worden be
paald. Uit een groot aantal dergelijke
bepalingen, die in Zweden op last van
autoriteiten bij misdaden, verkeers-on-
gevallen enz. zijn uitgevoerd, heeft men
acht. Hoe het’ook zij, de onrustbarende kunnen vaststellen, dat bij een gehalte
van 0.08 pet. alcohol in het bloed nog
geen gevolgen kunnen worden opge
merkt, bij 0.1 pet. waren /j, bij 0.16
pet. en bij 0.26 pet. alle onder
zochten „in kennelijke staat”. Bekend
zijn de stoornissen die dan ontstaan
zoals: onvoldoende articulatie bij het
spreken, het onzeker staan en lopen, tiek vallen 1
misselijkheid en tenslotte slaperigheid vervaardigde
en bewu<zijnverlies.
Betreurenswaardig is het lijden aan
chronische ziekten die bij veelvuldig ge
bruik van alcohol ontstaan, terwijl som
mige ziekten bijv, suikerziekte, vetzucht
en jicht door alcoholisme worden ver
ergerd. Tegenover infectieziekten is de
alcoholist eveneens minder weerstands
krachtig. De verderfelijke invloed van
het alcoholisme op 't nakomelingschap voorheen, getuige tevens het toenemend
is herhaaldelijk aan de hand van sta
tistieken bewezen. Alcohol vermindert
wordt zeer ad rem gereageerd. Het het getal der volwaardige kinderen. Bij
gewoonte-drinkers ontwikkelen zich
bovendien op den duur karakterveran
deringen, die bestaan uit een vermin
derde belangstelling voor werk en ge
zin en een vermindering van het intel-
Bolswards Nieuwsblad
i.wviKyj .vi. uiii'iu sizicu; „ii iiiuuii nu
t
X
