1
Pinkstergebruiken
uit vervlogen dagen
H.M. Koningin Wilhelmina
PINKSTERZANQ
IS
N
iiiiiiiiiiiiiiiiu jiiiiiiuiiiiin min mm immimmmmmmmmmi
Buitenlands
Overzicht
c’
9»]
r
ind
00000000000090
<LiA&ejnsu>ifskei±.
iiiiniiiiimiiiiiiiiiiiuiiiiiiiii mm mm mmmmmmmmmiiimm
balk
00000000000000
doet afstand van de troon
N
mg
ie
arl!
No, 37
44e
’’Mang
VrUd»< M Met 1948
Streekblad voor West* en Zuidwest Friesland
Uitgave van Drukkerij Fa. A. J.
OSINGA - Bolsward
3
itvd
tn
fan Gysbert Japiks
Molotoff
merkt namens de Russische regering ten
opzichte van deze Amerikaanse verkla-
ln.
86
S
n
e
e
er
Komt, komt, o drie maal Heiige Geest!
Gebenedijt ons Pinksterfeest!
Komt, tortelduif van ’s Hemels dak,
En brengt ons de olijventak!
O vinger'Gods, dit stenen hert
Vermorzelt, dat het weker werdt
En Christi wet, die eeuwig blijft,
In ons gemoed en zinnen schrijft!
Joost van den Vondel.
O die gij onbegrijpelijk zijt!
Ons hert tot Uwe tempel wijdt,
En ons inwendigheid herschept,
Die lust bij ons te wonen hebt.
Komt, Hemel-dauw en overstort
’t Gemoed, onvruchtbaar en verdord,
O stroom des levens! o fontein!
Bevochtigt ons en wast ons rein.
waren gestoken. Gezicht en handen wa
ren met roet zwart gemaakt. Twee van
de dragers droegen een ladder plat op
de schouders en midden op die ladder
was een soort tempeltje van latwerk ge-
kronen van eierdoppen versierd was.
Van de kinderen af tot de oude vrouwtjes
toe moest leder dit zien en men smeet
dan maar wat in het korfje, zoveel als
men missen wilde. Onder het zingen van
een Pinksterlledje door de andere wees
kinderen had men dan, als het mooi
weer was, veel pret.
Over Hindeloopen, dat weer andere
Pinkstergebruiken kende, hopen wij een
volgende maal Iets mee te delen.
niet de vijand te zijn van het goede, dat
reeds in een kleinere kring der volken
is bereikt of nog bereikt zal worden.
Want het begint er op te gelijken, dat
ook de drie
Ver. Staten
een poging in die richting doen op dit
ogenblik is overigens begrijpelijk, In het
jaar der presidentsverkiezingen zal Tru
man er waarde aan hechten het Ameri
kaanse kiezerscorps te overtuigen, dat
zijn regering alle krachten aanwendt tot
een ontspanning In de Internationale po
litiek te komen. Een ontspanning, welke
ook de Amerikaanse belastingbetaler ten
goede zou komen, omdat de nieuwe be-
wapenlngsplannen ontzaglijke sommen
verslinden. En de poging moest ook thans
gedaan, omdat de Ver. Staten voor een
beslissend moment In haar internationale
politiek staan.
De Westerse Unie
wier leden België en Nederland thans
onderling een militair verbond hebben
gesloten wacht nog altijd op de toe
zegging van een Amerikaanse militaire
garantie. De eerste stappen om het con
gres tot een algemene principiële uit
spraak in dezen te brengen heeft Tru
man gedaan, en het kan zijn nut hebben
intussen te pogen een duidelijk inzicht
omtrent de bedoelingen van Moskou te
verwerven. Of Washington dat werkelijk
zal krijgen, is een andere vraag. In
Italië
is Einaudi, candidaat der Chr. democra
ten, tot staatshoofd gekozen, die de Gas-
peri heeft uitgenodigd een nieuwe re
gering te vormen.
1 te
Vfiichljnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Redactie en Administratie i
Marktstraat 13 Bolmrd
Telefoon 401 (K 0107)
Abonnementsprijs i
1,25 per kwartaal bij vooruitbet»ling
Advertentieprijs i 10 cent per tn,m,
Qlro 87920
;a-
>r-
>j-
18.
Irk
an
ng-1
ikl
de
ing
aat
179
311*
ren
28
Jo fine ’t Wear yn ’t hillich boek to lézen
Hjir bliuwt gjin ding yn ien en ’t Belde
wezen,
Komt, Godlijk vier! en steekt voortaan
Ons koude ziel met ijver aan.
Komt, heilig vier! verteert, verslindt
Al wat in ons nog ’t vlees bemint.
gaan met een politiek te voeren ter ver
sterking der vriendschappelijke betrek
kingen met de Oost-Europese landen,
zoals de Ver. Staten dat immers ook doen
met Canada, Mexico, enz. Molotoff ont
kent, dat de Sovjet-Unie zich mengt in
de binnenlandse aangelegenheden der
O.-Europese landen, ontkent ook dat de
Westerse Unie opgericht is ter zelfver
dediging, doch vindt haar meer gericht
tegen Rusland, en beschuldigt de Ver.
Staten er van door zich overal militaire
bases te verwerven, pogingen te doen
Rusland te omsingelen. Het is alles heel
openhartig gezegd, doch dit zou de kan
sen op betere verhoudingen niet beder
ven wanneer daarvoor werkelijk behoor
lijke gronden aanwezig waren. Twijfel
Zo’n ding meer in het klein wordt ook I
wel op een stok gedragen. Zij noemen
dat voorwerp of de jongen die er mee
loopt, of allen met elkaar de Pinkster
bloem, tenminste te Franeker. Alleen des
Zaterdags vóór Pinksteren komen ze er
mee voor het licht'.
Meestal zijn er h -ee jongens en die twee
de vraagt dan iets voor de Pinkster
bloem. Maar als het goed in orde is,
zijn er een stuk of zeven. Een van hen
die steeds de eerste is en „Domeny”
(deze benaming wijst op het oorspron
kelijke plechtige karakter der handeling) I
Tot nu toe, aldus de Amerikaanse ver
klaring, hebben wij niet de hoop opge
geven op een dergelijke wijziging In dq
politiek, welke ons in de gelegenheid
zou stellen een weg te vinden voor .het
herstellen van goede en redelijke betrek
kingen tussen deze beide landen, en een
radicale vermindering van de verwarring
welke op het ogenblik zulk een ongun
stige invloed op de Internationale betrek
kingen heeft.
Vertrooster, brengt ons Christi vreê,
En neemt in onze harten steê!
Geest Gods, maakt onze geest gewis,
Dat God ons aller Vader is.
De vijf artikelen van het Haagse Congres.
Onderlinge samenwerking het parool. Ook
in Scandinavische landen? De Amerikaans-
Russlsche toenadering een dode mus. De
commissie voor de atoomenergie een misluk
king. Truman zal zijn goede wil tonen.
De Westerse Unie heeft nog steeds geen mili
taire garantie. De toestand in Italië en
Palestina.
Scandinavische landen
langzamerhand tot een grotere onder
linge samenwerking zullen komen, al
wensen zij zich nog niet bij de Westerse
Unie aan te sluiten. Op de duur zal ook
dat kunnen komen en kan dus een groei
ontstaan, welke in de richting van een
Europese Unie gaat. De drang tot samen
werking in de Scandinavische landen
vindt overigens minder zijn basis in ide.
ele verlangens dezer volken, dan wel in
het besef dat men grote gevaren loopt
als men alleen blijft staan, welk besef
eigenlijk toch ook de ondergrond van de
Westerse Unie is. Vierkant gezegd is
het de
Palestina
staat voor de dag, waarop het Engelse
mandaat eindigt, zonder dat de Ver. Na
ties afdoende maatregelen hebben geno
men een Joods-Arabische oorlog te
voorkomen.
commissie voor atoomenergie
der Ver. Naties moest haar werkzaam
heden staken omdat de Russen het met
de anderen niet eens konden worden, in
Duitsland blijven beide partijen op even
gespannen voet met elkaar verkeren;
vanuit Noord Korea hebben de Russen
met alle middelen getracht de verkiezin
gen in het door de Amerikanen bezette
Zuid Korea te verhinderen, omdat ze het
met Noord Korea tot ’n „volksrepubliek”
willen verenigen. Er zouden nog heel
wat meer punten zijn op te noemen, doch
het is eigenlijk overbodig. Tenzij de
Russen het roer radicaal omgooien en
met daden bewijzen, dat zij tevreden zijn
met wat ze nu hebben, zal er tussen de
Ver. Staten en de Sovjet-Unle, welker
politiek gebaseerd is op zo totaal andere
ideologeën, geen overeenstemming mo
gelijk zijn. Dat de
daaromtrent is echter gerechtvaardigd.
In de eerste plaats schijnt de publicatie
van deze correspondentie al een weinig
vriendschappelijk gebaar van Rusland
ter inleiding van de besprekingen, want
de Ver. Staten hadden die voorlopig ge
heim willen houden. Maar, en dit is be
langijker, er heeft zich de laatste tijd
geen enkel feit voorgedaan dat getuigt
van beter begrip tussen belde wereld
rijken en vermindering van het onder-
j linge wantrouwen. De
iet
ek
er
m
in>
me
cie
>or
id-
of-
en.
de
iet
ijn,
lag
ten
in
is-
un
1.
genoemd wordt, heeft een steek op. Deze
danst, als hij bij een deur komt, een keer
of drie vier in het rond en vraagt: Heeft
u alstublieft ook wat voor de gek? Som
mige mensen noemen hen ook wel gek
ken of Pinkstergekken.
Waling Dijkstra geeft een dergelijke be
schrijving, zij het met meer bijzonderhe
den. Volgens hem liep de eigenlijke Pink
sterbloem, een niet al te grote jongen, In
een z.g. tempel, welke er uitzag als een
bijenkorf, uit hoepels en stokken be
staande, en zo groot, dat de jongen die
hem droeg, er In kon lopen.
Op en aan die tempel hingen groene
palmtakken en bloemen, met lover en
franjes van wit, gekleurd en goudpapier
en met reeksen uitgeblazen eierdoppen
en stukken glas die tegen elkaar aan
rinkelden. Door al dat bekleedsel kon
men het jongetje er binnen In maar nau
welijks zien.
Hij werd vergezeld van een stuk of vier
grote jongens die eenvoudige kunstbloe
men verkochten, plat, van papier, waar
van de vorm het meest geleek op de
passiebloem, met dunne .houten stelen.
Zo nu en dan schoven zij het groene be
hangsel ter zijde en werd de jongen, in
het wit, met een krans van groen en
bloemen om het hoofd, zichtbaar. Hij
hield dan de toeschouwers een bakje
voor om er een gift in te deponeren. Zo
ging het van huis tot huis.
Een mannelijke Pinksterbloem hadden
ook de fabrieksarbeiders te Makkum,
tenminste nog omstreeks 1825. We ont
lenen weer aan Waling Dijkstra:
Daar was het gewoonte dat zeven grote
jongens de Pinksterbloem droegen, een
jongetje van een jaar of zes, zeven. Het
ventje werd dan met veel statie door ’t plichtlng op ons met al onze kracht, zo-
Gij, wind des Herenl weest doch meê
Ons zielenschip In ’s werelds zeê:
Opdat wij, vrij van schipbreuk, dan
Landen in 't Hemels Canaën.
expansiezucht der Russen
welke thans tot dergelijke verbonden in
West-Europa leidt, al moet men toege
ven dat de Russen misschien tot nog toe
slechts genomen hebben wat hun mede-
geallieerden hun te kwader ure tijdens
de oorlog hebben beloofd. Is er kans dat
de vrees voor wat de Russen nog verder
zouden kunnen ondernemen, enigszins
met vlaggen, vergulde noten en allerlei vermindert door de geruchten over Ame-
rikaans—Russische toenadering, welke
de laatste dagen liepen? Die geruchten
vinden hun oorsprong in een Amerikaan
se stap te Moskou, waar de ambassa
deur der Ver. Staten de Russische rege
ring heeft voorgesteld besprekingen te
openen over de regeling der geschilpun
ten welke tussen beide landen bestaan.
De Russische regering heeft dit voorstel
aangenomen, maar evenmin als trouwens
de Ver Staten, een blad voor de mond
genomen over de oorzaken welke h.l.
leidden tot die geschilpunten. De
Ver. Staten
zeggen, dat zij nooit tegen Rusland zou
den zijn opgetreden als thans het geval
is, wanneer zij andere landen niet had
den moeten bijstaan met het doel hun
politieke onschendbaarheid te bescher
men tegen de pogingen van de zijde der
communistische minderheden om de
macht te grijpen en regeringen te vor
men, welke ondergeschikt zijn aan bui
tenlandse belangen.
baar, In onze eigen partijen, kerken, be
roepskringen en vakverenigingen die
mannen en regeringen te steunen, die
dit werk tot heil van het algemeen be
vorderen ,deze prachtige kans op vrede
en waarborg voor een grote toekomst,
voor deze generatie en volgende. - J x
Wij zullen thans hier niet verder op het'
ten congresse behandelde ingaan, hoofd
zaak is dat de
Europese samenwerking
er ernstig besproken is en pogingen zijn
gedaan een omlijnd program uit te wer
ken, op de basis waarvan men In alle
landen de propaganda ter hand kan ne
men. Moge dan al het ideaal, dat het
Congres zich stelt, nog zeer ver van zijn
verwerkelijking verwijderd zijn, de pro
paganda voor algemene Europese sa
menwerking kan slechts ten goede ko
men aan de wil der volken, elkaar al
lirect In kleiner verband, zoals bijv, in
'Ie Benelux en Westerse Unie, te vin
den. In die zin behoeft dan het beste
de Europese Unie welke een ideaal is
In zijn studie over Friese kalenderfeesten mutsen op het hoofd en waren potsler-
vertelt de folklorist v. d. Molen hoe hij lijk uitgedost. De mutsen waren van ge.
ult een oud handschrift van T. R. Dijk-1 kleurd papier, welke spits toeliepen en
stra en uit mededelingen in de Fryske waarop kleine vaantjes van klatergoud
Hüsfreon van 1867 al combinerende het
volgende kan mededelen:
Onder de volksgebruiken, welke Fries
land heeft verloren, behoort ook het
rondgaan met de Pinksterbloem. In de
vorige eeuw nog kende men hier deze plaatst, waarin de Pinksterbloem troon-
ommegang, welke trouwens algemeen de. Het kerkvormige tempeltje, met een
verspreid was, en er zijn ons betrouw- koepeltje in het midden, was rijk ver-
bare beschrijvingen van dit gebruik sierd met papieren pinksterbloemen en
overgeleverd. Hieruit blijkt, dat toen in palmgroen; in het midden hing een bel.
Friesland als Pinksterbruid veelal niet Ook het latwerk was omwonden met pa-
een meisje, doch een jongen fungeerde. f pieren bloemen, en op de toj> van het
In de kleine steden, vooral te Franeker tempeltje prijkte een vaantje van goud
en Bolsward, en In de omgeving kent papier, dat echter groter was dan dat
men het „Pinksterblomsjongen” (Pink- van de puntmutsen. Onder de tempel
sterbloemzlngen), dat door jongens ge- uit hing een groot aantal touwen tot blj-
daan wordt die zich in het wit gestoken na op de grond; deze droegen dezelfde
hebben, bonte kleding en hoge papie- versiersels als de rest, doch bovendien
ren mutsen dragen. Maar zij dragen ook ook nog stukjes glas. Ten slotte was het
een figuur van hoepels, die veel gelijkt geheel nog versierd met tal van uitge-
op een houten crinoline over het hoofd blazen eieren in grote verscheidenheid
en dat ding Is behangen met gekleurde en kleur.
eierschalen, bonte papierfranjes en stuk- De beide dragers werden voorafgegaan
jes glas die tegen elkaar aan rinkelen, door twee jongens, elk met een papieren
pinksterbloem in de hand. Twee ande
ren liepen achter de ladder; zij hielden
eveneens een papieren bloem in de hand.
De rij werd gesloten door de zevende,
die een mandje droeg.
Aldus trok dan de stoet door het dorp,
waar hij veel bekijks had. Het was ge
woonte om voor elk huls even stil te
houden. Dan stak de Pinksterbloem het
hoofd bulten .het tempeltje en vroeg om
H.M. dc Koningin heeft Woensdagavond over beide zenders een radiorede
uitgesproken voor Nederland en de overzeese gebiedsdelen, waarin zij Haar
troonsafstand in begin September van dit jaar aankondigde. H.M. sprak o.a.
als volgt:
„Overgrote vermoeienis, die noch mijn werk, noch mijn gezondheid ten goede
komt en die onder de druk van de uitoefening van mijn zware taak geen kans
krijgt over te gaan, noopt mij ten tweede male mijn toevlucht te nemen tot een
regentschap.
Maar er is meer!
Er is de last van het klimmen der jaren, een achteruitgaan van veerkracht,
weerstands- en arbeidsvermogen.
Voor deze nuchtere werkelijkheid ben ik gesteld en ofschoon ik mij steeds ten
volle bewust ben, dat de mens slechts wikt en God beschikt, meen ik toch in
het welbegrepen belang van U allen en van het Rijk te handelen, door het
regeringsbeleid toe te vertrouwen aan Juliana, die naast wijs inzicht ook haar
leeftijd voor heeft en over jonge frisse krachten beschikt.
Het is op haar dringend verzoek, dat ik de troonswisseling uitstel tot het begin
van September.
Ik wil wel zeggen, dat mijn gedachten steeds zullen blijven uitgaan naar hen,
die hun leven gaven in de strijd tegen de overweldiger en naar al degenen, die
nog lijden, door wat zij verloren hebben.
Op dit ogenblik roep ik U met de meeste ernst toe: In deze tijd van geweld en
gevaar, sluit U nauw aaneen, eendracht en nog eens eendracht!
Gaat de toekomst tegemoet schouder aan schouder met Juliana.
God zegene U en mijn geliefd kind.”
een gift. Het ingezamelde geld werd in
het mandje met palmgroen van de hek
sluiter gedeponeerd.
's Morgens deed men de ronde door het
dorp, terwijl des middags de boeren in
de omgeving werden bezocht.
Naast deze mannelijke Pinksterbloem-
ommegangen was ook ’t Pinksterbruldje
in het Friese gebied niet onbekend.
Omstreeks het midden der 19e eeuw was
er te Makkum een naaischool voor meis
jes uit de burgerstand- Hier was het
gebruik, dat de meisjes 's Zaterdags vóór
Pinkster ’s morgens vroeg op hun werk
moesten zijn. Het naaien begon om vier
uur; voor sommigen was dit vroeg ge
noeg en zij kwamen later. Wie het laatst
kwam, moest tracteren; zij werd be
schouwd als langslaapster en luilak en
bij haar binnenkomen zong men haar
toe:
De Pinksterbloem is opgestaan,
Maar mag wel weer naar bed toe
gaan.
Slyp üt! slyp ütl slyp ütl
Daarna* gaf de naaijuffrouw verlof om
het veld in te gaan om de Pinksterbloem
te versieren. Zij werd in de viooltjes, bo
ter- en andere wilde bloemen gezet en
kreeg een krans om het hoofd. Zo trok
men met de Pinksterbloem naar de naai
juffrouw en de ouders. Deze gaven
fooien, koek, krentenbrood, klontjes enz.
Na afloop werd de hele dag op de naai
school plezier gemaakt.
Vond de omgang met de Pinksterbloem
bijna steeds plaats op de Zaterdag vóór
Pinksteren, in Bolsward was de Pinkster
maandag eenmaal een bijzonder feeste
lijke dag voor jong en oud. Daarover
licht ons P. A. Meeter in zijn uit 1854
daterend handschrift „De belangrijkste
feesten onzer voorouders” in, waarin hij
er van gewaagt, dat deze dag te Bols
ward „vóór ongeveer een halve eeuw”
(dus omstreeks 18CO) voor de weeskin
deren een grote feestdag was, waarin
zich oud en jong verheugden.
Een'knappe jongen en ’n bevallig meisje
waren uitgedost als een herder en een
herderin, netjes in het wit, en versierd
met allerlei bloemen. Tussen zich in
droegen ze een korfje met bloemen en
groen en zo trokken ze met de andere
weeskinderen de stad door, om in dat
korfje geld op te halen. Onder het zingen
van een Pinksterlledje (door M. helaas
niet vermeld) klopten ze bij de burgers
aan en haalden zo menig stuivertje op.
Op Pinkstertwee en -drie zaten deze bel
de Pinksterbloemen des namiddags on
der een grote boom In het groen, welke
Het Haagse Congres voor een Verenigd
Europa is begin van deze week geëin
digd met een boodschap aan de volken
van ons werelddeel, waarin de ter ver
gadering verenigden plechtig hun ge
meenschappelijke wil uitspreken in de
vijf volgende artikelen:
1. Wij wensen een verenigd Europa,
op welks gebied de vrije beweging van
mensen, idéën en goederen is verze
kerd;:
2. wij wensen een handvest voor de
rechten van de mens, dat de vrijheid van.
gedachten, vergadering en meningsuiting
en het recht tot vorming ener politieke
oppositie garandeert;
3. wij wensen een Hof van Justitie met
toereikende sancties voor de in het hand
vest vervatte rechten;
4. wij wensen een Europese assemblee,
waarin de levende krachten van al onze
yolkeren vertegenwoordigd zullen zijn:
5. wij nemen te goeder trouw de ver-
dorp gevoerd. De dragers hadden hoge wel in huiselijke kring als in het open-
Bolswards Nieuwsblad
MOLOTOFF
|i
i
ite
jek
>olt
•V.
)St
