Collecten
ARD
IE
Een noodzakelijk kwaad
Martinytoer
'en
Fan de
urn
8
1
n
00000000000000
00000000000000
door Nederland
44e Jaargang
No. 45
Dinsdag 15 Juni 1948
StreeKblad voor West- en Zuidwest Friesland
Uitgave van Drukkerij Fa. A. J. OSINGA
36
7.63
wol
s
B
Ij
Tj. de J.
ot
|d
)eken
JUNI
ien te
.0 in
E
E
reeds gemeld de nodige beroering wek
te en
Soe de sinne it heard ha? Blinder, It wie
dochs wol slngeller. Forline wike Moan-
del jit allegearre wetter en wlette en
stinnerij oer forreind hea en boeren mei
In sin as in baerph.en sjeder, de
krante wie amper fan de pars of de sinne
sette de sokken deryn en üt wie it mei
alle noed en soarch.
De üngetiders koene mar oanpakke. En
hja hawwe oanpakt. Der is fan 'e wike
güns hea yn 'e gollen komd en juster en
hjoed fordwine tüzenen reakken yn 'e
feillge skuorre. It is nou de goudene üre.
Hjir hinget de winter fan óf en dêrom
is dit moaije waer wol in ding om der in
bliid sin by to krijen en al moat der om
raek arbeide wurde. De leanen foar de
üngeftiders, d$it is noch net alhiel yn
oarder.
Op it foarste plak hat de Fryske Mij.
fan LSnbou har meiwurking oan it kol-
lektive kontract opsein, sadat it mei de
gearwurking fan de boeren en arbeiders-
organisaesjes al wer net bést stiet en op
it twadde plak hSldt men jin mar min
oan de kondysjes. Op pompier liket it
frijhwat, mar yn de praktyk giet it net
alhiel neffens Jacobus, f 70f 75 skjin
jild, dat is sahwat de merk. Dat bitsjut:
leanbilesting, sikenfünspremy, segeltsjes
O sillich, trijedubeld sillich!
Dy rêstich, lustich, fredich, willich
Yn ’t rommc fjild syn libben leit;
’t Giet boppe in Kenings Majesteit.
Abonnementsprijs:
1.25 per kwartaal bij rooruitbetrllng
Advertentieprijs10 cent per m.m.
Giro 87326
ik
- Bolsward
fan Gysbert Japiks
zullen worden besteed. Misschien leert
men dan de zin van de collecten, de zin
ook van het offer verstaan. Zo gezien
doet iedere collecte een ernstig beroep
op ons geweten. Ons geven zij geen ge
woonte, noch sleur. Geen gemakzucht,
noch ijdelheid. Ons geven zij een daad.
Niet met tegenzin, maar vol bereidheid.
Nog altijd geldt ’t aloude Bijbelwoord:
God heeft de blijmoedige gever lief.
Het zij ons tot lering en troost.
hun vjije tijd o;
bepaalde zaak o:
ren. Kan men een bijdrage slechts node
missen en vindt men het geloop naar de
deur vervelend, men late dit nooit aan
de collectanten merken; zij komen niet
voor zichzelf maar voor het goede doel,
’en al sokke dingen mear wol ik, arbeider,
neat fan witte, dat moat de bóer, tsjin
de wettelike foarskriften yn, der mar by
bltelje. Doch jo it net, dan docht in oare
boer it wol. Jo klnne it oannime of stean
litte. Nou sil ik de léste wêze, dy’t In ar
beider yn de (Ingetild gjln goed lean
gunt. Der moat lang en föl skrept wur
de yn it hjitst fan ’e dagen, de boeren
blnne hastlch en net earder rêstich foar
it hea thus Is. Mar der Is ek yn lt kon
tract tlge mei rekkene. Hwant komme
der mear Oren dan de taks Is, dan kin
‘der f 1.25 foar bltelle wurde. En sa’t hjlr
de praktyk Is, Qntrint de frlje merk net
lens folie lt kontract-lean. A’lllnnlch de
sosiale soarch foar de arbeider, hwer’t
de boer al it greatste dlel fan bltelje
moat, wolle party arbeiders alhiel neat
fan witte.salang dat har ek In stik fan
It lean kostet. Hjlr wurdt oan twa kan
ten lt biwlis jown, dat men wol Onder
sosiale wetten libbet, mar de geast fan
dy wetten harren jit frjemd is.
De arbeider moast graech sines bltelje
wolle en de boeren moasten solidair
wêze yn lt fêsthOlden oan lt kontract.
Beide sjitte tokoart. Beide hawwe de li
berale ekonomyske leare fjirst to djlp to
pakken hawn om him nou mar farre to
liften.
Nou, mar kin dat allegearre sa mar? Is
der gjin tasicht op dizze praktiken, sil
men freegje. Is de C.C.D. der net efter-
oan? Ja, dy is it fjild yn en dy is by
de boeren oan it ü’tkluorkjen. Nou, dy
sizze it neiste mar it alderneiste net. Ja,
sa yn it algemien fornimme hja wol, dat
it net allegearre giet sa it moat, mar der
bliuwt it ek by. Op pompiet kloppet it
wol sahwat. Allinnich as de boer rüzje
kriget mei syn üngetiders komt der hwat
mear los. Oars sizze se; ja, se wurkje
neffens kontract... leau ik sahwatI En
de üngetiders seis sizze jit minder. Meast
Orlnzers of Wildmannen en dy prate
net folie... tsjin in C,C.D.man. Mar as1
de fjouwer wike straks om binne, giet de
püde wer op 'e nekke en stapt üs maet
mei In pear hündert goune skjin jild op
hüs oan: En yn lt Otdambt is in blide
arbeldersfrou, dy’t in béste Sneontomld-
del hat, hwant nou kin der wer ris hwat
oanskaft wurde yn kleanspul en sa. „De
Fralzen betoale goud,” sizze se der. „En
ie heb’n it goud fan eet’n en drlnk’n."
It lean yn Orlns is de üre llkemoch it-
selde as hjlrre, mar se arbeldzje der mar
45 üre yn 'e wike, sadat se mei f31f32
thüs komme. Wol ha se dan meastentlids
har eigen stik bou noch, hwant de del
is de middels trlje üre noch lang net
foarby, mar dit wyklean kinne se gjin
greate stikken fan keapje, dat moat „oet
Fralslaand kommen”. It is harren ek bést
gund, sa net. In arbeidershushilding kin
•tsjintwurdlch dqtehs al Jnet maklik de
einen oan mekoar krije. As hja dan mar
sterk genoch binne om de jenever stean
to liften, hwant dat is fjirst to slim op
it heden. Boalsert giet yn mannich op-
sicht foarüt, mar de sterke drank makket
wer güns slachtoffers. En dat hat altiten
in teken west fan geastlik forfal en mo
rele efterütgong. Dat skeint de stêd en
syn biwenners. En it hat de skyn dat net
alle liedende minsken der jie eagen iepen
foar ha. Hwant de skynbere foardielen
foar sommige bilanghawwenden wurde
yn dit opsicht altyd to djür bitelle.
„Drank verslindt, wat arbeid wint”. En
it düdlikst is de aide sizwize: „Minsken,
dy’t tinke, drinke net en minsken, dy’t
drinke tinke net”. Dat moatte üs ünge
tiders grif net forjitte. Dan wachtsje de
frou en de bern nei fjouwer lange wiken
dochs noch forgees
'ejschqnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Redactie en Administratie
Marktstraat 13 - Bolsward
Telefoon 451 (K 5157)
Als het maar helpt. Een verzoek om de
melk zo spoedig mogelijk vrij te geven
heeft de federatie van melkhandelaren-
organisaties aan minister Mansholt ge
richt.
De Ned. fruittelersorganisatie heeft te
Utrecht haar gouden jubileum gevierd.
Oerben Wagenaar, voorzitter van de
Communistische Partij Nederland is ter
observatie in het Wllhelminagasthuis te
Amsterdam opgenomen wegens een
hartaanval.
Dr. S. U. Zuidema heeft met het uitspre
ken van een rede: „De mens als historie”
zijn ambt aanvaard als buitengewoon
hoogleraar aan de V. U. te Amster
dam.
Het 5-jarig zoontje van de familie Nijkes
te Vlagtwedde geraakte bij het overste
ken van de rijweg onder een passerende
vrachtauto. Het jongetje is korttd tijd
later overleden.
Nederland, België, Engeland, Frankrijk,
Luxemburg, Zweden en Zwitserland «heb
ben een permanente commissie voor de
bestrijding van kinderverlamming opge
richt.
Een gezelschap van 370 Belgen heeft
Dinsdag de bakkerlj-tentoonstelling te
Utrecht bezocht.’
De ringbaan te Tilburg, waardoor het
verkeer uit de richting van Breda*, Den
Bosch eq Eindhoven om de stad zal
worden geleid, zal medio September zijn
voltooid.
Voor de jeugd. De gemeente 's Qraven-
hage heeft opdracht gegeven tot de bouw
van tien houten schoolgebouwen, be
stemd voor zes klassen.
Bij heidebranden In Drente gingen te
Holthe 80 ha en te Wijster 40 ha helde
verloren.
Het stoomschip Rossum, dat te Amster
dam zwaar door brand is beschadigd Is
tsjin in C,C.D.man. Mar as'voor reparatie aan de werf van P. Smit
Jr„ te Rotterdam aangekomen.
Het valt tegen. Tot op heden blijft de
aanvoer der nieuwe haring beneden de
verwachting.
Prins Bernhard vierde boerenbruiloft te
Lochem. Z. K. H. danste met de bruid
Jantje Tulters Exel.
Ambtenaren van de C.C.D. hebben on
langs bij de contröle op het clandestien
afleveren van kaas een goede vangst ge
daan. Twaalf grote, ongemerkte kazen
en een schouderham werden n.l. aange
troffen iri een bestelauto.
Waar is de Rembrandt? Vanavond, kwart
voor tien zal de AVRO een heruitzending
geven van de luisterwedstrljd voor
UNAC. Er is een Rembrandt verdwenen,
Paul Vlaanderen neemt de verhoren af,
en U moet antwoorden.
H. M. de Koningin en de Prlnses-Regen.
tes hebben leder telegrafische deelneming
betuigd aan de nagelaten betrekkingen
van de vijf slachtoffers van de ontplof-
fingsramp aan de Koningsweg te Arn
hem.
Doodgestoken. In een café te Den Dun
gen (N.-Br.) ontstond uit een twistge
sprek een vechtpartij, welke op de open
bare weg werd voortgezet, met als ge
volg, dat een der twistzoekenden werd
gedood.
Door het schrikken van het paard is te
Bergambacht de 54-jarige Jac. Oskam
van de wagen gevallen; het slachtoffer
is onmiddellijk aan de gevolgen overle
den.
In de bonnenlijst van 2 Juli zal voor alle
leeftijdsgroepen een bon bekend worden
gemaakt voor 500 gram suiker, bestemd
voor de inmaak.
naani van fatsoenlijk mens te behouden.
De veelvuldige collecten van heden,
direct of indirect of verkapt in de vorm
van loterij of hoe dan ook, zijn niet
anders dan exploitatie van de massa,
zonder dat een waar beeld wordt gege
ven van de liefde die bij het publiek
voor een bepaalde zaak bestaat. Dit
komt juist omdat de collecten zo nood-
zakeijk enhandig zijn. Het staat
nooit stil. Als dit zo door gaat komt de
collecte nog meer in een impasse dan
reeds nu het geval is. Een oplossing om
uit deze impasse te komen is echter
moeilijk te geven. Vele verenigingen en
instellingen hebben de opbrengst van
de jaarlijkse collecte als een vaste “post
op de begroting. Wie stelt er iets te
genover? En toch kan de stroom van
collecten niet doorgaan, noch in het be
lang van het publiek, noch in dat van
de collecten zelf, die elkaar bij wijze
van spreken dood concurreren.
Wat het eerste betreft mag gerust wor
den gezegd dat de collecten voor de se
rieuze gever een niet te onderschatten
sociale last vormen. Onlangs spraken
we een rustend leraar, die natuurlijk uit
hoofde van zijn gewezen functie en
j rentenier was en het wel be
talen kon, op lijsten e.d. steeds boven
aan moest prijken. Hij had berekend
dat diverse collecten en contributies
hem jaarlijks op de somma van zegge
en schrijve f 2000.kwam te staan.
De algemene terugloop van de op
brengsten mag anderzijds bekend wor
den verondersteld.
Het collectevraagstuk vraagt intussen
om een opossing.
Misschien moeten we beginnen met
meer bewust te geven. Dit verhoogt ook
de morele waarde van de daad van het
geven zelf.
Wanneer men eens van zijn wekelijks
of jaarlijks inkomen een zeker be
drag, dat heus geen f 2000.behoeft
te zijn, maar wel, gezien de nood die
overal heerst, verantwoord mag wor
den genoemd èn -tegenover het gezin
of eigen zaak, die het te besteden
bedrag als 't ware wordt onthouden, èn
tegenover de bedoelde nood die heerst,
terzijde legt en dit bedrag bewust ver
deelt over die instellingen en verenigin
gen, waarvoor men ’t meeste sympathie
heeft, wanneer men dus doet wat men
redelijkerwijs kèn doen, dan achten wij
het acceptabel, dat men voor een be
paalde collecte meent te moeten be
danken. Persoonlijk is het ons bekend,
dat het voor collectanten en collectrices
niet gemakkelijk is, als men tevergeefs
aanklopt, maar wanneer men weet dat
het geen onwil is maar onmacht, dan
dient men dit sportief te nemen. De
wal keert nu eenmaal het schip. Aan de
andere kant hebbe het publiek groot
respect voor al die heren en dames, die
ipofferen om voor een
f instelling te collecte-
ook al kan men het middel, de .collecte,
misschien een noodzakelijk kwaad
noemen.
Bij dit alles is onderling overleg tussen
de diverse organisaties wel gewenst.
Het is altijd nog beter de collecten over
het gehele jaar te verdelen, dan alles
aan de lopende band in enkele maan
den af te werken. Want men bedenke
dat het „nee” moeten zeggen voor de
betrokkene wanneer dit besluit na
ernstig overwegen genomen moest wor
den minstens even onplezierig is als
voor de collectant. Overigens dreigt het
gevaar van te gemakkelijk weigeren.
De collceten, hoe men er ook tegenover
mag staan, hebben nu eenmaal hun
plaats ingenomen in onze samenleving.
Het is sociale en morele plicht er aan
mee te doen. Iemand, die b.v. zich nim
mer terwille van een te houden collecte
niet noodzakelijke genotmiddelen zoals
de sigaret en het ijsje heeft ontzegd,
m.a.w. nimmer geleerd heeft te offeren,
doet goed zich volkomen in te leven in de
wijze waarop de gecollecteerde gelden
De nieuwe vaderdag is bepaald op de
derde Zondag van Juni (de 20ste). Laat
het een huiselijke feestdag zijn en moe
der er In delen.
Suiker gearriveerd. Het motorschip
„Marken” loste te Rotterdam bijna 3
millioen kilo suiker uit Indonesië.
H M. de Koningin werd een nieuw salon-
rijtulg) met bijbehorende bagagewagen
aangeboden.
De liphten brandende. Gedurende de ju-
bileum-feestweek zullen de etalagës ver
licht mogen zijn.
Geeske Kamp te Dokkum vierde onder
grote belangstelling haar honderdste
verjaardag.
De Sovjet-Unié heeft de Nederlandse re
gering een*protest-nota doen toekomen
naar aanleiding van een in „Het Vrije
Volk” gepubliceerd artikel.
Het Prinselijk Paar zal op 18 Juni de
erepromotie van veldmaarschalk Smuts
te Leiden bijwonen.
Aan Minister van Maarseveen is verlof
vérleend tot het aannemen van het groot
kruis In de Kroonorde' van België.
De vrede van Munster is In de Nieuwe
Kerk te Amsterdam door de generale sy
node herdacht.
De verdediger van de Grebbeberg kol.
b.d. W.‘F. Hennink is te Amsterdam
overleden. Hij was ridder M. W. O. 4de
klas.
De Kon. Marine heeft f 7500.geschon
ken aan de Oorlogsgravenstichting.
Zeven personen zijn gearresteerd in ver
band] met eert grote zljdediefstal, ge
pleegd In de fabriek van Gerh. Jannlnx
en Zoon te Enschedé.
de jas, hetzij van
straatcollecten heeft
dat men weet hoever men is en de
ongedecoreerden tot vervelens toe zo
vaak worden gevraagd en belegerd, dat
ze eindelijk toegeven. Wil men dit is
de volgende troef de opbrengst re
delijk hebben, dan sture men geen kin
deren, want wie kinderen stuurt krijgt
kinderen terug. Kinderen doen nu een
maal kinderwerk. Dus hebben volwas
sen collectanten de voorrang en daar
liet al heel hard is niet galant te zijn
tegenover glimlachende jongedames,
zijn de collectrices favoriet. En och
laten we maar eerlijk zijn de open
schaalcollecte is ook een troef, zelfs al
is het de P.F.C. met Burgemeester en
Wethouders voorop, die deze organi
seert. In een open collecte kan men
moeilijk met koper volstaan. Ze zouden
niet passen in gezelschap van zilveren
guldens en bankpapier door voorbeel
dige gevers geofferd of soms zelfs als
lokmiddel door het comité (in bruik
leen!) gedeponeerd. Over moderne
troeven zoals het afstaan van een uur
of zelfs een dag loon, het verrichten
van overwerk ten bate van een collecte
e.d. zullen we maar zwijgen. Het is in
wezen alles laken van één pak.
Al die troeven proberen immers niets
anders dan op al of niet originele,
maar toch enigszins listige manier het
eindbedrag omhoog te halen, veelal
en dat is onze grief zonder dat de
liefde tot het doel naar evenredigheid
wordt aangekweekt.
Als we dit eerlijkheidshalve hebben
vastgesteld, moet het hoge woord er
wel uit, dat de huidige collectepractijk
eigenlijk onoprecht is. Er wordt maar
al te vaak gegeven niet om de zaak te
dienen, mhar om niet onbeleefd te zijn.
Er wordt soms behoorlijk gegeven, al
weer niet om de zaak, maar om de
Wanneer als blikvanger het woord
„collecte” boven dit artikel geplaatst
is, hebt U waarschijnlijk onmiddellijk
begrepen, waar het over zal gaan. Hoe
wel het woord collecte meer dan één
betekenis heeft en men er zowel uitgifte
van de loten der staatsloterij mee kan
bedoelen als een gedeelte der R.K. mis
gebeden na de Gloria, zal het ieder dui
delijk zijn dat wij hier op de geldinza
melingen zinspelen. Ook dit begrip als
zodanig is nog ruimer dan waarover
wij iets wensen te zeggen, want wij be
doelen niet de geldinzameling in de
kerk, noch het rondgaan met de pet van
de liedjeszanger, maar speciaal de di
verse rondgangen langs onze woningen
vandaag voor Eet ene goede doel en
morgen voor het andere.
Ingewijden kunnen eveneens de aanlei-
ling wel raden, die ons op het idee
bracht bovenstaande vraag te stellen.
Het heeft namelijk hier ter stede nogal
enige beroering gebracht dat na de eer
ste oproep van de P.F.C. er zich slechts
één persoon bereid verklaarde mee te
willen helpen, teneinde de openschaal-
collecte ten behoeve van de financiële
basis van de komende feestelijkheden,
te doen slagen.
Van meer dan één kant werd zelfs op
onze medewerker Kriti-Kaster een be
roep gedaan, daar nu eens een fijn bo
terkoekje van te maken. Waar was nu
die oranjegezindheid? Waar de liefde
voor onze Vorstin? Waar de bereidwil
ligheid nu het een nationale feestdag
betrof? Was hét geen schande, dat lie
den die anders zich zelf op de borst
pleegden te slaan van enkel vader
landsliefde, zich nu afzijdig hielden?
Dit was volgens diverse zegslieden nu
net een kolfje naar de hand van Kriti-
Kaster. Maar deze heeft zijn deeg op
een andere manier gebakken om de
eenvoudige reden, dat deze malconten
ten zich zelf al evenmin hadden ge
meld.
In alle ernst, wij geloven persoonlijk
ook niet, dat deze kwestie, die zoals
gemeld de nodige beroering wek-
dankbare stof tot spreken vormde
in de scheersalon en onder de waag en
nog op zoveel andere plaatsen van sa-
menspreking meer, een zaak was van
enkel gebrek aan vaderlandsliefde en
oranjegezindheid, ook al is het natio
nale besef misschien niet meer zo sterk
als in de dagen van de louterende be
zetting en verdrukking. De zaak ligt o.i.
veel eenvoudiger.
Men is de collecten beu. Een harde
waarheid misschien, maar dan toch een
waarheid. Er is gedurende dit voorjaar
en de zomer reeds teveel van het goede
geweest. Men is het meer dan zat. Daar
om is collecteren geen gemakkelijk
werk en wat nog veel erger is, geen
dankbaar werk. Het publiek heeft het
spontane offeren verleerd. Men geeft
nog slechts omdat het „sneu” is niet te
geven, omdat het nu eenmaal niet an
ders kan. Er worden zoveel collecten
gehouden, dat men gewoon de tel kwijt
raakt, dat reclamemateriaal in de vorm
van aanplakbiljetten en circulaires zelfs
geringe of geen uitwerking meer heb
ben. 't Is voor welke instelling dan ook
verbazend moeilijk om via de collecten
populair te worden. Vroeger hadden
we practisch alleen de Emmabloem-
collecte. Ieder deed spontaan mee. Het
doel was sympathiek. Ieder wist waar
het om ging. Maar zoals het vorige jaar
zich kenmerkte door de vele elfsteden
tochten, dreigt dit jaar het jaar der col
lecten te worden. De huismoeder moet
vaak bij de pappot en de ri°fzu'Ker
vandaan naar de Ijel. Collecte! En ze
wil niet onbeleefd zijn en geeft iets. Een
dubbeltje misschien of een kwartje.
Misschien ook een stuiver of een cent.
Ze doet dit misschien bijna zonder na
denken. Het doel zal wel goed zijn. En
de pappot moet geroerd en de stofzui
ger wacht. Wie zal het de huismoeder
kwalijk nemen? Bovendien moet er
weer op de dubbeltjes gelet. Ondertus
sen gaan de collecten door. Dan voor de
Nederlandse Vrouw, dan voor de t.b.c.,
dap voor de blinden, dan voor de re
classering, dan voor Unac, dan voor
de Stichting dit of Stichting dat, dan
voor Rode Kruis, dan voor het oor
logsmonument, dan voor het Leger des
Heils, dan voor drankbestrijding, dan
och, vult U zelf nog maar dewaam
van tientallen andere goede en nood
zakelijke instellingen in, lezer, het
spaart ons inkt en papier. Intussen ra
ken de collecten in discrediet. Ze wor
den eer impopulair dan populair. Ook
maken deze vele varkens de spoeling
dun. De opbrengst valt uitzonderin
gen daargelaten dan ook steeds meer
tegen. De comité’s spelen alle troeven
uit en de mogelijkheden zijn inderdaad
vele. Men kan- lopen met lijsten. Ach
ter een handtekening staat een dubbel
tje of een stoter nu eenmaal niet. Wie
zijn naam wil ophouden geeft méér.
Bovendien wordt de naam door ande
ren gelezen. Dit streelt de ijdelheid. Dat
het Boek der boeken spreekt van de
rechterhand die in dezen niet mag
weten wat de linker doet, weet men
niet, in ieder geval handelt men er niet
naar, behalve de mensen die zich N. N.
noemen. Maar niet altijd is het beschei
denheid met N. N. te tekenen, soms is
het omdat het bedrag aan de lage kant
is. Een andere troef is het publiek iets
aan te bieden als tegenprestatie voor
hun bijdrage. Een ieder heeft graag
waar voor zijn geld. Men krijgt een
bonnetje, plakzegel, misschien mag men
een gaatje prikken of zo. Desnoods
krijgt de milde gever een bloempje op omdat hij
papier of blik. Bij
dit het voordeel
Bolswards Nieuwsblad
z
I
i
■2 uur
Hl
m
3,
.x.
•4
n,
»n
1
