Saevis Tranquillis
in undis
I)
Buitenlands
Overzicht
G
No. 52
44e Jaargang
Vrijdag 9 Juli 1948
I
Streekblad voor West-
Uitgave van Drukkerij Fa. A. J. OSINGA
- Boliward
I
s
I.
n
3
n
Kimsert.
t
B
I
„Nederland beleeft opnieuw een „renais
sance”, de renaissance der Oranjeliefde.
Niet dat deze ooit dood geweest is, maar
er waren tijden, waarin zij was verzwakt,
waarin zelfs stemmen werden vernomen
uitzonderingen weliswaar die uit
spraken, dat de betekenis van Oranje
voor Nederland niet zo heel groot was.
De na-oorlogse tijd, die zoveel tronen
over de Europese straten rollen zag, die
in zeer vele landen onrust, woelingen,
revolutie zag ontstaan, deze na-oor
logse tijd heeft zijn schijnwerpers ge
worpen op Oranje’s betekenis voor Ne
derland. Zó heeft het Nederlandse volk
kunnen ervaren, wat het zeggen wil, dat
het Oranjehuis aan zijn hoofd staat: het
is een symbool onzer eenheid, het groe
peert en verbindt Wat anderszins ge
scheiden is, het is een rustpunt temid
den der golven, of, om met des Zwijgers
woord te spreken: Saevis tranquillis in
undis, het is: Gezag. Oranje is veilig
in Nederland, zoals Nederland veilig is
in Oranje’s hand.”
Wilhelmus van Nassauwe
Ben ick van Duytschen bloet,
Den Vaderlandt ghetrouwe
Blijf ick tot in den Doot:
Een Prince van Orangien
Ben ik vrij onverveert,
Den Coninck van Hispaengien
Heb ick altyt gheëert.
Lijf en goet al te samen
Heb ick u niet verschoont,
Myn Broeders hooch van Namen
Hebbent u oock vertoont:
Graef Adolf is ghebleven
In Vries-land in den slach,
Zijn siel int eeuwich Leven
Verwacht den Jongsten dach.
Edel en Hooch gheboren
Van Keyserlicken Stam
Een vorst des Rijcks vercoren,
Als een vroom Christen Man,
Voor Godes Woort ghepresen,
Heb ick vry onversaecht
Als een Helt sonder vreesen
Myn Edel bloet ghewaecht.
Nae tsuer sal lek ontfanghen
Van Godt myn Heer dat soet,
Daer na so doet verlanghen
Mijn Vorstelick ghemoet,
Dat is dat ick mach sterven
Met eeren in dat velt
Een eeuWich Rijck verwerven,
Als een ghetrouwe Heldt.
Als David moeste vluchten
Voor Saul den Tyran,
Soo heb lek moeten suchten
Met menich Edelman:
Maer Godt heeft hem verheven
Verlost uut alder noodt
Een Coninckryck ghegheven
In Israël seer groot.
Tlto
slaat de verzenen tegen de prikkels en
vindt hier en daar steun in nabuurlan
den, er wordt bijv, gezegd, dat. de Bul
gaarse zowel als een deel der Tsjecho-
Slowaakse communisten aan zijn zijde
staan, omdat ook zij al hebben ontdekt
dat de huidige vorm van samenwerking
met Rusland slechts op uitbuiting van
hun land ten bate van Rusland neer
komt en thans komt de Finse verkie
zingsuitslag daarbij! 't Is voor Moskou
om er balorig van te worden! En men
moet maar niet geloven dat deze tekenen
van tanende Russische invloed in Oost-
Europa, Rusland’s geneigdheid om zich
met ’t Westen te verstaan zal doen toe
nemen. Het tegendeel zou wel eens waar
kunnen blijken. Hoe sterker de
Westerse ideeën
nog in Oost-Europa blijken te leven, hoè
scherper de Russen er zich tegen zullen
verzetten, omdat zij deze ideeën vrezen
en tot elke prijs buiten huni land, willen
houden. Daarom is het waarschijnlijk,
dat Moskou zal trachten zijn greep op
de landen binnen het ijzeren gordijn nog
te verstevigen en dat het in de kwestie,
welke thans op ieders lippen is, die van
Berlijn, er heel wat op zal zetten om de
Oorlof mijn arme Schapen,
Die zljt in grooten noot,
U Herder sal niet slapen
Al zljt ghy nu verstroyt:
Tot Godt wilt u begheven,
Syn heylsaem Woort neemt aen,
Als vrome Christen leven,
T’sal hier haest zijn ghedaen.
Voor Godt wil ick belijden
End Zijner grooter Macht,
Dat ick tot gheenen tijden
Den Coninck heb veracht:
Dan dat ick Godt den Heere
Der Hoochster Majesteyt
Heb moeten obedieren
In der gherechticheyt.
derschap; zich lijden geduldig zijn;
oprecht waar in uw gevoelens; ver
toont bewezen; Vriesland hieron
der ook te verstaan het tegenwoordige
Groningen, waar graaf Adolf bij Heill-
gerlee sneuvelde; Jongsten dach laat
ste dag, dag des oordeels; Keyserlicken
Stam, een van Prins Willems voorouders
was Keizer van het Duitse rijk geweest.
Een vorst eens rijcks vercoren een ge
kozen Rijksvorst; hem, n.l. David; Eeu
wich Ryck het eeuwige leven, het
hiernamaals; crenken kwaad doen;
Heyres cracht legermacht, vgl. heir-
kracht; Tyran vermeten overmoedige,
vermetele heerser; gheem =(graag; tem
peest ramp; reden in orde maken;
bekant doen doen kennen; Oorlof
vaarwel! Dan maar; Obedieren
gehoorzamen.
I
i
i
t
1
’/eischijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Redactie en Administratie
Marktstraat 13 - Bolsward
Telefoon 451 (K 5157)
43
Hjoeddeis leit de wrald omkeare
Yn klear dübelhertichheit.
Jow üs lan wer, leave Heart
De aide roune ienfaldichheit.
Abonnementsprijs
1.25 per kwartaal bij voorultbetf llng
Advertentieprijs10 cent per m m
Giro 87926
i
-
t
n
t,
f.
d
Roemenië
zou gaan inlijven. Zelfs wordt dit voor
nemen wel de'reden genoemd dat Tito
tegen Mqskou in verzet kwam, toen hij
van het Russische plan de lucht kreeg,
omdat hij vreesde, dat na Roemenië’s
inlijving ook andere Balkanstaten en
niet in de laatste plaats Z.-Slavië zelf
zouden volgen. Geruchten dat laatstge
noemd land zijn grenzen versterkt en
vele bewoners uit de grensstreken vluch
ten, houden daarmede ook al verband.
Overigens kunnen de vlootbeweglngen
der geallieerden ook toegeschreven wor
den aan de toestand in
zodat; Regiment bewind, stadhou- OOOOOOÖOOOOOOÖ
fan Gysbert Japiks
in Godes vrees te leven
Heb ick altyt betracht,
Daerom ben ick verdreven,
Om Land, om Luyd ghebracht
Maer Godt sal my regeeren
Als een goed Instrument,
Dat ick sal wederkeeren
In mijnen Regiment
Lijdt u mijn Ondersaten
Die oprecht zijn van aert
Godt sal u niet verlaten
Al sijt ghy nu beswaert:
Die vroom begheert te leven
Bidt Godt nacht ende dach,
Dat hy my cracht wil gheven
Dat ick u helpen mach.
Aantekeningen:
Duytschen Nederlands; vry gans,
zeer; brengen om beroven van; Dat
Bovenstaande woorden, reeds voor tien
jaar ter gelegenheid van het O-jarig
regeringsjubileum geschreven door onze
tegenwoordige minister van onderwijs,
woorden die bijna van stuk tot stuk
ook van toepassing zijn op de tijd van
vandaag, kwamen ons in gedachten, toen
wij ons neerzetten voor het schrijven
van dit ons hoofdartikel.
Op zich zelf genomen is het een moei
lijke opgave aan de vooravond van de
verkiezingsdag een artikel te schrijven,
dat niet geheel los staat van dit grote
gebeuren, dat dus een nationale inslag
heeft.
Mijn Schilt ende betrouwen,
Sijt ghij, O Godt mijn Heer,
Op u soo wil ick bouwen
Verlaet mij nimmermeer:
Dat ick doch vroom mach blijven,
U dienaer taller stondt
Die Tyranny verdrijven
Die mij mijn hert doorwondt.
Van al die my beswaren
End mijn vervolgers- zijn,
Mijn Godt, wilt doch bewaren
Den trouwen dienaer dijn:
Dat sy my niet verrasschen
In haren boosen moet,
Haer handen niet en wasschen
In mijn onschuldich bloet.
Niet doet my meer erbarmen,
In mijnen wederspoet
Dan dat men slet verarmen
Des Conincx Landen goet
Dat u de Spaengiaerts crenken
O Edel Neerlandt soet,
Als lek daer aen ghedenke
Mijn Edel hert dat bloet.
Zware nederlaag van de communisten in Fin
land. Toch blijft dit land onder Russische
invloed. Tito slaat de verzenen tegen de
prikkels. De natuurlijke reactie van Mos
kou-Protestnota van Ver. Staten etc. De
aarzeling van Frankrijk. Wil Rusland Roe
menië inlijven? De toestand in Palestina.
Het Engelse Lagerhuis en Marshall
zetten, de Berlijnse politie zou zich dan
onmachtig verklaren om dit afdoend te
bescherming en Russische troepen te hulp
roepen die dan het geallieerde personeel
voor zijn eigen veiligheid/.zou samen
brengen en uit Berlijn naar het Westen
zenden. Dit zou wel een heel krasse uit
daging aan de Westelijke geallieerden
zijn en dan zouden -er stellig andere
maatregelen hunnerzijds moeten worden
genomen dan een
protest-nota aan Moskou,
zoals er thans een is gezonden, welke
trouwens, zoals uit nadere berichten
blijkt niet een gezamenlijke is, maar van
elk der drie Westelijke geallieerden, de
Ver. Staten, Engeland en Frankrijk, één,
wat ook al niet wijst op een zeer scherpt
actie. Anderzijds dient er echter op te
worden gewezen, dat al hoon men mei
van grote militaire voorbereidingen, de
Ver. Staten en Engeland ter zee wel
enige kracht ontplooien.
In de Turkse wateren
schijnen zeestrljdkrachten te worden ver
zameld en men brengt dit wel in verband
met geruchten dat de Sovjet-Unie om
haar greep op de randstaten, die ook al
verslapt doordat het met de Griekse
communisten niet goed gaat, te verste
vigen,
Hy stjüfde foar eltse goune 't resept ta,
Hwerop stie: „Lit jim burd dan mar
stean.”
W. L. L. SMITS.
Seer Christelick was ghedreven
Mijn Princelick ghemoet,
Stantvastich is ghebleven
Mijn hert in tegfyenspoet,
Den Heer heb lek ghebeden
Van mijnes herten grondt*
Dat hy mijn saeck wil reden
Mijn onschuldt doen bekant.
De Finnen hebben vrije verkiezingen
kunnen houden. Op zich zelf is dat reeds
verheugend, want nog in het begin van
dit jaar had de communistische partij er
getracht, op de wijze, zoals later in
Tsjecho-Slowakije geschiedde, de macht
tot zich te trekken en een dictatuur in
te stellen. Dat mislukte en de toezeg
ging van president Paasikivl, dat het
Finse volk in vrije verkiezingen over
zijn lot zou kunnen beslissen, is thans
nagekomen. Met het gevolg dat de com
munistische partij een zware nederlaag
eeft geleden. Haa/ zetelaantal daalde
van 51 op 37, de boerenpartij; die de
sterkste In het parlement is, won 8 ze
tels en kwam op 56, de socialisten kwa
men met een winst van 7 op 55 zetels.
Dat is wel een zeer fiere uitspraak voor
e i land, dat zozeer aan de
Russische invloedssfeer
is gebonden als Finland, met. economi
sche ketenen door het vredesverdrag,
met militaire door het kortgeleden ge
sloten vriendschapsverdrag. In verband
daarmede moet men echter ook geen
grote practische gevolgen van deze ver
kiezingsuitslag verwachten. Finland ver,
keert in een positie, welke het niet ver
oorlooft de Russen al te zeer voor het
hoofd te stoten, het kan daarom niet
openlijk de partij van het Westen kie
zen, en zelfs misschien niet eens de com
munisten na hun nederlaag uit de rege
ring weren. Allicht zal men meer moe
ten letten op de indirecte gevolgen van
deze stembusuitspraak. Als een land, zo
zeer binnen de greep van Moskou als
Finland, zich voor de Westerse demo
cratie durft bekennen, is dat een aan
sporing voor alle landen bulten de Rus
sische invloedssfeer om er het democra
tisch ideaal te handhaven en voor de
bevolking van landen binnen het ijzeren
gordijn te blijven streven naar de ver
wezenlijking van dat Ideaal. Het loopt
de Russen niet mee.
Palestina,
nu zowel Arabieren als Joden de vre
desvoorstellen van Bernadotte hebben
verworpen en men voor de mogelijkheid
van een hervatting der vijandelijkheden
staat. Nu de Engelse troepen totaal zijn
teruggetrokken is de kans op Inmenging
van derdën toegenomen en het kan zijn
dat de Ver. Staten en Engeland e^n oogje
in het zeil willen houden.
Schreven we hierboven al een en ander
over mogelijke militaire steun van Ame
rika aan West-Europa, waf de econo
mische hulp der Ver. Staten aan W.-'
Europa betreft, in de meeste landen zijn
de tweezijdige verdragen voor de Mar
shallhulp tussen het betrokken land en
Amerika al aangenomen en getekend.
In het
Engelse Lagerhuis
Is het daarbij nog tot een langdurig de
bat gekomen, een aantal conservatieven
wilde het wetsontwerp verwerpen, om
dat, ofschoon de Ver. Staten zeer edel
moedig steun verleenden, h.l. het ont
werp afbreuk deed aan de economische
betrekkingen tussen de verschillende de
len van het Britse rijk onderling. Men
doelde er daarbij op, dat er door het ont
werp een eind komt aan de bevoorrechte
positie, welke de dominions ten opzich
te van het moederland Inzake de han-
delsbetrekkingen genieten. Al zijn in
deze tweezijdige verdragen thans bepa
lingen vermeden, welke de Ver. Staten
uitdrukkelijk het recht geven devaluatie
in een land te verlangen, de kwestie aan
de orde stellen kunnen zij wel.
BÜSJILD.
Pyt Sweal hie forlet fan büsjild,
En hy tocht, hoe kom ik der oan?
Hy sette in stikje yn ’e krante,
Mei greate letters en fol fortoan.
„Nije fining, minsken!” dat is hwat,
Gjin skearsjippe, gjin kwast, gjin mês.”
’t Resept is foar ’n goune to krijen,
Pyt Sweal, Skeanhuzen, ’t adres.
Minsken dy’t in hekel hienen oan
skearen,
Dy stjdrden har goune rap ta.
Om sa gau as ’t gyng to genieten,
Forskate woene dat ha.
Pyt krige flink hwat yn ’t laedtsje,
Mei ’t büsjild koe ’t nou wol wer gean,.
Soo het den wille des Heeren
Op die tijt had gheweest,
Had ick gheem willen keeren
Van ,u dit swaer tempeest:
Maer de Heer van hier Boven
Die alle dinek regeert,
Die men altijt moet loven,
En ifeeftet niet begheert.
Als een Prins opgheseten
Met mijner Heyres cracht
Vanden Tyran vermeten
Hel? ick den Slach verwacht:
Die by Maestricht begraven,
Bevreesde myn ghewelt,
Mijn Ruyters sach men draven
Seer moedich door dat velt.
Frankrijk
aarzelt. Dat is trouwens niet zo’n won
der, want zijnbinnenlandse toestand
noopt tot die voorzichtigheid en te meer
nu toch ook eigenlijk nog helemaal niet
vaststaat in welke omvang en hoe snel
de Ver. Staten de West-Europese Unie
te hulp zouden kunnen komen als het
met Rusland eens tot een botsing kwam.
De besprekingen over Amerikaanse steun
aan een West-Europees militair verbond
zijn eerst thans in de Ver. Staten begon
nen, en op zijn vroegst in 1949 verwacht
men de technische vaststelling van de
omvang van die s|gun! Natuurlijk zou
dat gehele proces verhaast worden als
er thans eens wat gebeurde, maai
eigenlijk was men dan toch al te laat.
Ook al zijn er wat
Amerikaanse troepen
in Duitsland, de geringe militaire activi
teit der westelijke geallieerden tijdens de
dagen van crisis in de betrekkingen tus
sen hen en Rusland, kan de Russen het
gevaarlijke vertrouwen schenken dat zij
ook in Berlijn nog wel een stapje verder
kunnen gaan. Zo zijn er geruchten dat
de Russen de Duitse communisten in
Berlijn opdracht hebben gegeven op een
geschikte tijd relletjes tegen het Weste
lijk geallieerd personeel daar op touw te
overwinning op de Westelijke geallieer
den te behalen, ook omdat dit een ge
weldige indruk op de Russische rand
staten zou maken en Moskou's getaan
de invloed weer omhoog halen. Neen,
handelbaarder zullen de Russen er in
zake Berlijn niet op worden 1
Er is nu een
protestnota van de Ver. Staten
Engeland en Frankrijk naar Moskou ge
zonden over de Berlijnse kwestie. De in
houd er van is, terwijl we dit schrijven,
nog niet bekend, doch Amerikaanse bla
den noemen haar „zeer ernstig”. Het
geen nog wel niet zal betekenen, dat ze
In de vorm van een ultimatum een eis
tot opheffing der blokkade stelt. Dit zou
ongetwijfeld het ml'ddel zijn, als de Wes
telijke geallieerden er van overtuigd wa
ren dat de Russische houding slechts bluf
is en Moskou zou toegeven zodra het
Westen tot dit uiterste middel dat de di
plomatie buiten wapengeweld kent, is
overgegaan. Maar er zijn; we hebben
er al eerder op gewezen, bij de Weste
lijke geallieerden ook staatslieden die
dergelijke uiterste middelen niet aandur
ven, omdat ze er niet van overtuigd zijn
dat de Russen in1 hun schulp zouden
kruipen. Men vindt die aan Engelse en
in het bijzonder ook aan Franse zijde,
waar men van den beginne af de inhoud
van de protestnota vrij tam wilde hou
den, om n.l. de Russen gelegenheid te
geven voor te stellen de 4
viermogendheden besprekingen
te hervatten, waaraan de Westelijke ge
allieerden destijds zelf een eind maakten,
omdat men nimmer dot een resultaat
kwam, maar welke Moskou weer zou
willen beginnen. Velen zijn dan ook van
oordeel, dat ondanks de dappere toon,
welke minister Bevin vorige week in ‘t
Lagerhuis aansloeg, in wezen het Wes
telijke geallieerde front niet zo sterk is
als het lijkt, omdat vooral
Een algemene beschouwing en voor
spelling is immers niet alleen zeer ge
waagd, maar ook volkomen nutteloos,
want wanneer de lezer dit artikel onder
ogen krijgt, vindt hij elders in dit blad
de uitslag van de verkiezing, die voor
ons thans nog volkomen in het dulstei
ligt, reeds zwart op wit. De vraag: „Hóe
zal de uitslag zijn?” is bij het verschij
nen van dit blad reeds beantwoord en
menig gesprek zal er dan reeds zijn ge
voerd over het onderwerp, dat reeds zo
lang hóófden en harten beroerde.
Maar bij het lezen van bovenstaande ci
taat, was de keuze van het onderwerp
voor ons niet moeilijk meer. Temidden
van de verkiezingsstrijd stond daar im
mers dat ene, wat Iedere rechtgeaarde
Nederlander verbond, het Huis van
Oranje Nassau, dat dit jaar wel bijzon
der in het centrum der belangstelling
staat.
Het is niet toevallig, dat ons volkslied,
het aloude Wilhelmus, zo nauw met de
persoon van Oranje Is samen geweven,
want Vondels woord: „Prins Welhem
heeft de grond geleyt”, zal steeds waar
blijven.
Het lijkt ons dan ook alleszins verant
woord de reeks van enkele artikelen,
die door het regeringsjubileum zijn ge
ïnspireerd, juist vandaag te laten begin
nen en wel met een bespreking van ons
aller Volkslied.
Over het „Wilhelmus” nu zijn enige boe
kenplanken vol gedegen en minder ge
degen werken volgeschreven en die stof
overziende, zullen we zelfs bij de groot
ste beperking, die we ons menen te
moeten opleggen, niet kunnen volstaan
met de ruimte die twee en ’n halve kolom
ons hier biedt. Want, hoeveel er ook
over ons Volkslied geschreven mag zijn,
het is een treurig feit, dat het bij de
brede lagen van ons volk, behalve wat
betreft het ie en 6e couplet, weinig of
zelfs totaal niet bekend is.
Om een overzicht te verkrijgen, zullen
we hier dan ook een der oudste teksten
van het lied laten volgen, waarvan U ter
verduidelijking de vet gedrukte re-
gels of woorden, hieronder nader ziet
verklaard. In ons volgend artikel hopen
we dan over het gedicht een meer alge
mene beschouwing te geven. Voor even
tuele verwijzingen in dit artikel naar de
tekst, doet U goed dit nummer van de
krant te bewaren.
De tekst van de 15 coupletten ontlenen
we aan een oud zestiende eeuws ge
schrift, waar wij aldus lezen:
„Corts na dat Graef Lodewyck van Groe
ningen opgebroken en.de van Gemmingen
verdreven was, is de Prince van Oran
gien na de Mase getogen. En de volchi
EEN CHRISTELICK LIEDT,
ghemaeckt ter eeren desselven Doorluch-
tigste Heere Prince van Orangien etc.
waer Van deerste Capitael van elck veers
syner F.(ürstlichen) G.(nade) namen
metbrengen.
en Zuidwest Friesland
Bolswartls Nieuwsblad
i
i
BEVIN
i
II
k
=rt
'I
I.
1
t
g
