Het
een onbegrepen lied
Martinytoer
00000000000000
Fan de
00000000000000
door Nederland
No. 53
44e Jaargang
Dinsdag 13 Juli 1948
Streekblad voor Weit» en Zuidwest Friesland
Uitgave van Drukkerij Fa, A, J. OSINGA - Bol sward
fan Gysbert Japiks
Van
I Chile.
d i
Venchljnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Redactie en Administratie
Marktstraat 13 - Bolsward
Telefoon 451 (K 5157)
Der Hoochster Majesteyt
Heb moeten obedleren
In der gherechtlcheyt.
Na 1900 zingt men de Valerlus-melodie,
zo genoemd, omdat zij in Valerius’ „Ge-
De freonskip rekke! oen 't forkAldzjen,
Oan 't klünjen, klomjen, oan ’t for-
Aldzjen,
Hwannear se net wurdt underhalden.
Abonnementsprijs
1.25 per kwartaal bij vooruitbetsllng
Advertentieprijs: 10 cent per mm,
Giro 87926
I
In trêdde gedachte is: hwat wurdt hjir
in lên forgroeven en oan it normale ge-
brük dntlutsen. Hoefolle koumelkers en
boeren om Ljouwert hinne binne nou
Te Baflo is het 1J4- jarig dochtertje van
de familie Meyer in een sloot geraakt en
verdronken.
Bravol In 1947 hebben de boten van de
Zuid-Hollandse Maatschappij tot redding
van drenkelingen 27 schipbreukelingen
binnengebracht.
Het s.8. „Zuiderkruis” dat het Friese ba
taljon aan boord heeft, zal Woensdag
om 18 uur te Hoek van Holland arrive
ren.
28 boerendansers uit Denemarken zullen
een tegenbezoek brengen aan de Gors-
selse en Veluwse boerendansers.
Dan maar staken. De dragers van het
R.K. begrafenisfonds te Oisterwljk N.B.
wdlgerden het stoffeijk overschot van
een der Inwoners naar de begraafplaats
te begeleiden, omdat zij huns inziens te
weinig betaald kregen, voor dit werk
Zo schreef de Nieuwe Taalgids in 1893
ten opzichte van de wijs:
„Het tempo wordt veel te lang
zaam genomen, men speelt het als
een choraal, en door een koraal-
matige uitvoering wordt aan het
frisse en krachtige lied te kort ge
daan. Noch de aard van de me
lodie, noch haar geschiedenis wijst
op een geestelijke oorsprong. Het
is en blijft een ware volksmelodie
en als zodanig moet zij ook wor
den uitgevoerd.”
denck-clanck" van 1628 het eerst was
gepubliceerd.
Het duurde tot 1923 voordat de oor
spronkelijke melodie teruggevonden was
en wel door Dr. Krossmann.
Het is natuurlijk zeer de vraag of deze
burgerrecht zal krijgen en toch zou dit
een daad zijn van historische rechtvaar
digheid en een van piëteit tegenover de
Vader des Vaderlands en zijn opvolgers,
die onder deze melodie hun zegenrijk
werk voor Nederland hebben verricht.
Toch zal niets moeilijker gaan dan het
vervangen van de wijze van ons volks
lied. Met de „oude” wijze zijn we als
het ware vergroeid. Een poging tot ver
andering zou alleen recht van bestaan
hebben als de oorspronkelijke melodie
van overwegend groot belang is voor
hei! recht verstaan van het lied.
Ze is volgens onze huidige minister van
onderwijs, zoals bij alle liederen, onaf
scheidbaar ervan, wie het lied bestudeert
zonder de melodie, doet half, neen doet
verkeerd werk.
Dat we in de oude Wilhelmus-melodie
met oud-Franse muziek te doen hebben,
hoort men in het Psalmgezang der Ge
reformeerde Kerken, ook Nederduitse (let zijn verdiensten inzake de wetenschap-
op dit duits in verband met bovenstaan
de!) kerk genoemd, uit dezelfde tijd af
komstig.
De populariteit van het Wilhelmus is al
spoedig groot geweest. Het oudste lied
dat als wljs-aanduiding „Wilhelmus van
Nassouwe" heeft, is „Ras Seventien Pro.
vinciën”, dat van 1572 stamt. Nog 16
andere liederen In het Geuzenliedboek
hebben deze wljs-aanduiding. Ook ove
rigens hebben we talrijke getuigenissen
van de algemene bekendheid van het
Wilhelmus. Zelfs Is er een Franse verta
ling uit 1851 van Fourmennols bekend,
waarvan het origineel op eeft vliegend
blaadje zich in de Koninklijke Biblio
theek te ’s-Gravenhage bevindt.
de Prini geschiedde voor een groot deel
aan het Keizerlijke Hof van het Zuid-
Nederlandse Brussel.
De schijnbare tegenstrijdigheid, die
spreekt van de eer des konings, terwijl
het juist tegen die koning ging, is even
eens ten onrechte. Men leze in dit ver
band nog eens het gehele gedicht door,
dat culmineert in de laatste strofe. Wij
citeren hier gaarne wat Prof. Mr. Paul
Scholten, onder de titel Gedachten over
Macht en Recht schreef in „Onze Eeuw"
(1917). Zijn woorden zijn ook thans nog
actueel.
„Onze opstand was een revolutie, naar
het positieve recht ongeoorloofd. Neemt
men, het woord „recht” in positieve zin,
dan waren de Staten tot de afzwering
van Philips niet gerechtigd. En zij be
grepen dit zelve wel, toen zij in dat
prachtige staatsstuk naast het beroep op
de privilegiën en Coutumen, dat toch
waarlijk niet afdoende was in de aange
boren Vrijheid de grondslag van hun
optreden aanwezen. Als niets helpt, dan
j moeten zij ter wille van datgene „waar
zij naar de wet der natuur goed en bloed
schuldig zijn voor op te zetten” de be
slissende stap van de breuk doen. Niet
dan in de uiterste nood mag het wettige
gezag worden op zij gezet, zij hebben
het wèl beseft. De volmaakte formule
ring wellicht vond dezelfde gedachte in
dat heerlijke slot van het Wilhelmus:
Hier wordt de opstand een grijpen naar
hoger recht, ter wille van de gerechtig
heid wordt het recht verbroken, hier
vindt de opstand het enig vaste steun
punt In de gewetensdwang van hem wie
gehoorzaamheid plicht Is, maar die weet,
dat meer dan de koning, God moet wor
den gehoorzaamd. Er Is eigenlijk slechts
één rechtvaardiging van de revolutie,
dat Is die, welke van het religieuze uit
gaat, in het innerlijks! leven, de persoon
lijkheid, haar steun vindt."
Daarom neemt ook de Prins dit gedicht
te baat, te betuigen, dat hij persoonlijk
niets tegen de koning heeft, dat hij hem
onderdanig wil zijn, eren en hoogachten.
Zo bidt hij In het couplet >tSeer Chrls-
tellck was ghedreven" de Prins tot God<
in de laatste twee regels, „dat Hy mijn
pleitbezorger zijn wil en de zuiverheid
van i
brengen".
Niet alleen dat ons volkslied qua inhoud
betrekkelijk onbekend is, ook de strek
king er van, wordt veelal niet begrepen.
Wanneer er eens een enquête zou wor
den gehouden en „de -gewone man" het
zijne eens zou zeggen van het Wilhel
mus, al was het dan alleen van het eer
ste couplet, dat toch bij een ieder be
kend mag worden verondersteld, dan
zou de uitkomst waarschijnlijk zeer ver-
rassehd zijn.
Wie was die Wilhelmus van Nassouwe?
Waarom zingen wij het hem als ras
echte Nederlanders met pathos na, dat
wij zijn van Duitsen bloed? Wat hebben
wij in vredesnaam met de koning van
Spanje van doen? Trouwens als we de
buitenlandse overzichten geregeld vol
gen, zullen wij in het land van Sinter
klaas In het geheel geen koning meer
tegenkomen, maar wel een Franco.
En heeft de Prins de koning van Spanje
wel geëerd? Leert de geschiedenis van
de tachtigjarige oorlog ons niet, dat hij
zich juist met hand en tand tegen Philips
II heeft verzet?
Is het eigenlijk geen dwaasheid wat wij
zingen?
Had men in de 19e eeuw geen groot ge
lijk, toen men meende een prijsvraag te
ipoeten uitschrijven voor een nieuw
volkslied -met als resultaat: Wien Neer-
lands bloed door d’aderen vloeit, van
vreemde smetten vrij?
Ja, dat de „Duitse bloed" vooral zit vele
mensen dwars.
Zelfs is er direct na de laatste oorlog
een comité opgericht, dat deze regel uit
ons volkslied wilde moderniseren. Dat
„Duitse" wekte Immers al te lugubere
herinneringen.
En toch is dit alles ten onrechte.
Zoals we in ons vorig artikel reeds met
een noot verduidelijkten, betekent Duitse
in dit verband niets anders dan Neder
lands. Reeds uit de Inhoud van het eer
ste couplet moet het trouwens de aan
dachtige lezer duidelijk zijn, dat het hier
ook niets anders kén betekenen. Maar
we lezen ook bijv, In een gedicht uit 1584
(dus na het ontstaan van het Wilhelmus)
dat n.b. het zuiver houden van de taal
tot strekking heeft:
Een oud Ingeworteld misbruyc doet my
nu vrezen
D’anstaande verwoesting, die tot nóch
toe belet Is.
Misschien verwondert u, wat dattet magh
wezen:
Tls, dat de Nederduytsche spraack al
dus besmet Is,
Met menlgh uytheems onduyts wóórd
datter inghezet Is
Dlemen alle dagh nóch veelvoudig!: ziet
vermeren,
Zó dat onze moeders taal by naast ver
plet Is.
Bij het woord Duit» dacht men om
streeks 1600 en ook nog lang daarna,
aan de Germaanse talen tegen over de
Romaanse, waarbij dan allereerst Hoog
duits en Nederduits weer onderscheiden
werden. Tot dit laatste behoorde het Ne
derlands, dat In de dagelijkse omgang
duits werd genoemd. Vandaar dat men In
bovenstaand vers de vreemde uitheemse
woorden als ondults wil weren. Later
werd de taal der „lage landen bl der
zee" aangeduld als Nederlands Duits, o
kortweg Nederlands. Dit laatste word
eerst in de 18de eeuw meer en meer
regel.
Ten overvloede noemen wij nog de dult-
se schepen uit het Journaal van Houtman
de eerste Indlëvaarder (1601) waarmee
Nederlandse schepen bedoeld worden,
alsook de duitse trompetten, wat niet
anders wil aandulden dan de eigen va
derlandse trompetten.
De gewone lagere school heette zelfs in
de 18e eeuw nog officieel de duitse
school (zo In een Goudse Instructie). Als
aanleiding tot de beeldenstorm in 1566
te Amsterdam staat vermeld, dat bij de
doop van een kind de vader wilde dat
dit „in duyts” zou gebeuren en de pries-
ter het niet dan „op d’ouwe costuym
ende manier” wilde doen, n.l. in ’t Latijn.
We zouden door kunnen gaan met het
noemen van talrijke plaatsen, zowel in
de literatuur van vroegere eeuwen als in
de geschiedschrijving in engere, zin,
waarin het woord „duits”, niets anders
wil zeggen, dan Nederlands. We kunnen
dus op goede gronden aannemen, dat
Willem van Oranje, die al sprekende in
het Wilhelmus wordt ingevoerd, zicb
volgens de dichter gevoeld heeft van Ne
derlandse bloede en door zijn tijdgenoten
als zodanig beschouwd werd.
De voorouders van de Prins hadden zeer
waarschijnlijk bezittingen binnen Neder
lands gebied gehad en de opvoeding ""r
Voor Oodt wil lek belijden
End Zijner grooter Macht,
Dat lek tot gheenen tijden
Den Conlnck heb vjracht:
Dan maar) dat lek Godt den
Heere
pelijke studie der kerkmuziek.
In het stemlokaal te Hilversum zijn zo
wel een bejaarde vrouw als man aan-
hartverlammijng bij de vervulling van
hun stemplicht overleden.
Aan bederf onderhevige goederen, die
naar soldaten in Indonesië worden ge
stuurd, moeten zoveel mogelijk in blik
worden verpakt
De „Bakkerswereld” weet te melden dat
met Augustus een buitengewone verrui
ming der vet- en suikertoewijzing kan
worden verwacht
Hoe hlder, hoe gekker. Te Oostzaan trad
de 92-jarige heer Tjerk Veen in het hu
welijk met de 74-jarige mej. Joukjen
Mulder.
Aan de Harlinger visafslag werd bijna
400.000 kg. ansjovis aangevoerd, wat in
vergelijking met vroegere jaren geen
slecht resultaat is.
Nabij Boxtel is de auto van de arts
J W. van Rooy uit Bbxtel door de trein
gegrepen en vrijwel doormidden gesne
den De arts en zijn vijftienjarige zoon
zijn daarbij om het leven gekomen
Tante Hieke wordt honderd jaar. Mor
gen 14 Juli hoopt Hieke Dokter, weduwe
van Hendrik Alderth Visser, te Hollum
haar honderdste verjaardag te herden
ken.
Na zijn afscheidsrede als hoogleraar aan
de technische hogeschool te Delft is prof,
dr. ir. G. v. Iterson Jr. gehudigd en Is
benoemd tot commandeur in de Orde
van Oranje-Nassau.
Het grootste openluchttheater van West-
Europa, dat van het jeugdcentrum „De
Besthmenerberg” te Ommen wordt Vrij
dag 30 Juli officieel in gebruik geno
men.
De Regentes is begonnen met het inwin
nen van adviezen om’trent de kabinets
formatie. Vrijdagmorgen verscheen de
voorzitter van de Eerste Kamer ten pa-
leize Soestdljk, des middags de voorz.
van de Tweede Kamer.
It whse foar 't Onwisse. Het is te ’s-Qra-
venhage verboden bommen, mijnen,
handgranaten, projectielen, munitie ol
onderdelen daarvan voorhanden te heb
ben.
Steeds meer luistervinken. Het aantal
aangegeven radiotoestellen In Nederland
öedroeg op 1 Juli 1.0403.927 tegen
1. 027.506 op 1 Juni.
De afzet van mosselen bedroeg in het
afgelopen seizoen 62.100.000 kg. Aan de
viezen brachten deze mosselen vijf zes
millloen gulden op.
Bij de P.T.T. is een plan in studie om
binnen afzienbare tijd'enige vaste mo-
bilofoonposten over het gehele land te
projecteren, waardoor het mogelijk
wordt, dat eigenaars al rijdende? met
iedere gewenste telefoonabonnee in ver
binding kunnen treden.
Na de troonsbestijging op 6 September
zal Koningin Juliana haar vaste woon
plaats ten paleize Soestdijk houden.
Met de Kota Inten van de Rotterdamse
Lloyd vertrokken ruim 500 boeren naar
Canada.
De 60-jarige J. M. Delbrissine uit Stein
is in de staatsmijn Maurits bekneld ge
raakt tussen een kolenwagen en een kip.
stoel; hij werd naar het ziekenhuis te
Sittard overgebracht, waar hij is over
leden
De Unac vindt in ons land meer en meer
gehoor Van alle kanten stromen de bij
dragen. Het half millioen is reeds gepas
seerd
Een voetballer te Zutphen, die een te
genstander met een kopstoot naar hei
ziekenhuis kopte, werd door de K.N V.
B. voor het leven geschorst en boven
dien door de rechtbank te Arnhem tot
twee maanden gevangenisstraf veroor
deeld.
by dizze wurken. It is almeugend hwat
in jild dat kostet by de hege prizen fan
materiael en de tsjintwurdige leanen.
Wy telle hjir noch gjin heal millioen
minsken yn FryslAn.
Op eltse holle komt in lést fan tsien-
tallen gounen to lizzen as dit spul klear
is. En it doel!
In bettere wei foar de greate skippen
troch üs provinsje, nei Grins binammen.
Twa driuwende fragen litte ós net los.
Foarearst, is it forfier to wetter wis fan
de takomst? Sil it transport him net fan
dei ta dei mear forpleatse op de as, op
de frachtauto? Bliuwt it forfier oer it
wetter net boun oan to folie tiid? Siocht
men net oeral, dat de kanalen leech
binne? Gean it Noard-Hollênsk kanael
lóns en tel de skippen. It is in drövich
bytsje. Ryd léns it kanalenstelsel fan
Twente hwer’t men mei Antsachlike
muoite de wetterforbiningen makke hat
en sjoch de lange lege fekken dér lizzen,
de slóswachers en de brêgedraeijers,
dy’t wol kostje mar hast neat to dwaen
hawwe. De auto’s ride by tsientallen
oer de wegen, mar de skippenhwer
bliuwe se? It kanalenplan is der, it bi
gjin is al jierren lyn makke, it bem
moat fierder holpen wurde oars is alles
yn ’e put smiten, mar is dit net in bolle-
keal fan great formaet?
En de twadde frage is: Foar hwa is it
geriif? Is it net it aldermeaste foar de
stêd Grins? f\.s mei koarten tiid it lems-
kanael dêr dochs wer oan ’e oarder
komt, en dêr is gjin mis op, dan sil
Inplaats van tegenstrijdige pathos, Is dit
gedicht een hartstochtelijke apologie, die
een rechtvaardiging geeft van de strijd.
Trouwens dit komt ook niet in het minst
uit in de melodie. Ook in dit opzicht
werd en wordt ons volkslied niet altijd
goed verstaar^. Hoewel de titel „Een
Christelyk lied” zou doen vermoeden,
dat we hier met een hymne te doen heb
ben, is de bedoeling van het lied waar
schijnlijk anders geweest.
Reeds,1 „de Muzen”, het literaire tijd
schrift van Drost, reageerde in 1834 op
een muziekfeest in Den Haag, waar het
Wilhelmus was gezongen, met deze op
merking:
„Ons Wilhelmus is geen choraal,
geen hymne! Het is een lustig
trompettersdeuntje,
Spaanse landsknecht de
schrik in het hart joeg!”
deze karakteristiek zegt dr. Jos. J.
Gielen, dat hij er zijn leven niet voor
wenst te geven, maar - dat zij in ieder
geval juist was, wanneer men tenminste
lette op de betekenis van het Wilhelmus
als strijdlied. Trouwens op de onjuiste
zangwijze heeft men herhaaldelijk gewe
zen.
Bij het U.N.A.C.comité in Den Haag is
een bedrag van f 630.811/2 binnengeko
men, dat kinderen van de Nutsschool te
Breda verdiend haden met ramen zemen,
wieden, harken, enz.
Het lijk van een 6-jarlg jongetje uit Sas
van Gent, dat sedert Vrijdagmiddag
werd vermist, Is gevonden. Schippers
zagen het lijkje drijven in het kanaal na
bij de Belgische douanepost. -
Inwoners van Scherpenisse hebben een
request aan de gemeenteraad ^gericht,
waarin zij een eigen burgemeester wen
sen. Op het ogenblik Is n.l. de burge
meester van Scherpenisse tevens in die
functie te St. Maarensdijk werkzaam.
Dr. P. A. Kasteel is benoemd tot Harer
Majestelts buitengewoon gezant en ge-
mljn bedoelingen'In het licht zal volmachtlgd minister te Santiago de
wh" Philo
thousiast fiele oer dit minske wurk.
Hwant, der wurde millioenen forbrükt wer sünder? Al mear en mear freegje de
hetgeen de
dood-
wentebou, de nije strjitten, de nije di-
ken. Al fierder kringe te stêdden op en
frette boerelén by tsientallen pouns-
mietten.
It lAn hwer’t de fruchten groeije kinne,
mindert dei oan dei; yn it hiele lón
wurdt ónteigene en oankoft, hoe moatte
wy meiinoar libje op dit lytse stikje
Nederlénske groun? De nije polders yn
e Sudersé jowe in bytsje óntwyk, mar
hja kinne lang net goed meitsje, hwat
mei dizze dingen hinne giet. En hwat
kostet dat allegearre? Hwa doart in
goai dwaen nei de kosten fan it lün yn
it Suderleech? Dat komt wis boppe de
f 15.000 de ha. Sónder mis, it is moai
wurk en great wurk, mar stiet it rende-
mint wol in bytsje yn oerienstimming
mei de kosten? Ik doar it net ét to
meitsjen, it is net mei in pear simpele
würden óf to dwaen. mar dit liket my
net yn ’e kiif to stean: As men op dizze
basis lên oanmakket, kin it ekonomysk
nea foldwaende fruchten jaen. Wy sitte
ienkear yn it boatsje en in tobek is der
net. Heal klear lizze litte kin gjin
minske forantwurdzje. Mar wy sette it
seil fiersten to heech, dat leau ik siker-
sonk. En as de stoarm komtkomt it
net goed. It tragyske fan dit hiele ün-
demimmen is, dat it bigoun is yn in tiid
mei in kostensifer dat trije, fjouwer
kear sa leech wie as nou en yn in lón,
dat ryk hjitte mocht. Mar dat it grea-
tendiels ótfierd wurdt yn dizze tiid, yn
in forearmd lên en mei kostprizen,
hwer’t men fan sózebollet. Der sille jit
jierren nedich wêze, foar de earste
fruchten fan dit kanaleplan eat oan
Fryslón weromjowe. En al dizze jierren
drage wy millioenen oan, dy’t wy net
hawwe, mar lieneop hoop fan se-
gen! Né, it lei him net allinnich oan de
minne earstelingen, dat de lunch my
net smakke Tj. de J.
De Prinses-Regentes heeft in het Paleis
Soestdljk de nieuwe gouverneurs van
Suriname en Curacao, de heren Dr.
Huender en Peters, beëdigd.
De gemeentelijke politie van Eindhoven
Is' overgegaan tot het oprichten van een
muziekcorps, dat waarschijnijk 31 Aug.
voor het eerst zal optreden.
Anton van der Horst wordt eredoctor
van de Groningse Universiteit wegens
Bolswards Nieuwsblad
QDilfielmus
44
Fork&ldxjen
verkillen; klónjen
heukeren, huiveren.
0
Op ien fan de winige, kdlde dagen,
dy’t dizze simmer ta bjerst meitsje, bin-
ne de lju fan it Provinsiael Bistjór it
fjild yn west om ris to sjen, hwat der
ütsetten wurdt yn Frysldn. It wie
skrousk en kóld waer, op ’e boat koe
men amper oan dek wêze, mar der wie
lykwols genöch to sjen. Daliks by Ljou
wert al in greate graverij mei opritten
foar in nije brêge. Machtige wurken
sa to sjen en sekuer fan opset en ütfie-
ring. Dêrfoar moat men by Nederlên-
ske ingenieurs mar komme. By Terher-
ne in greate, nije slds yn oanbou. by
Spannenburg in greate nije brêge en by
de Lemmer wie it oft de wróld alhiel
omkeard wurde moast. Mei technyske
eagen sjoen kin men der hiel wol wiis
mei wêze, dat yn üs provinsje wer flink
arbeide wurdt. Ir. Burger joech kleare
ütliz en pochte wakker fan syn meiwur-
kers fan heech oant leech. Der sit ek
sónder mis hwat moais yn, dat de min-
ske him to skoar set tsjin waer, wyn en binammen dizze stêd mei Delfsyl de
wetter en bout oan nije móglikheden; winner wêze. De Lemmer sjocht der
dat men net mismoedich is en doart oan I w*s net folie fan.
to pakken. Wis, wis! En dochs men kin
syn gedachten net kwyt reitsje. En net
ien fan de tochtgenoaten koe him en-
