Het Wilsterprobleem
I
r
Buitenlands
Overzicht
Provinciale
Kroniek
>1
U-
00000000000000
00000000000000
Vrijdag 23 Juli 1948
No. 56
44e Jaargang
Bo 1 sward
Zuidwest Friesland
Uitgave van Drukkerij Fa. A, J. O8INGA -
ik,
1.
2.
3.
i.
2.
3
1.
te
2.
rikanen zullen naar aanleiding van dit
3.
n
IA
I
I
|z.
e-
de republikeinen! Het is zeer handig in
derdaad en de democratische conventie
welke Truman candidaat stelde was erg
in haar nopjes met deze verkiezings-
truc.
Een belangrijke rol zal stellig de ontwik
keling van de nabije toekomst in Europa
•spelen. En het is best mogtlijk, dat Tru
man ook met het oog op die ontwikke
ling het Congres in de laatste dagen
van Juli bijeen wil hebben. Zoals bekend
wensen de Amerikanen in de
verschenen. Volledige overeenstemming
over het Duitse en andere problemen
meldt het. Tegelijkertijd hebben te Was
hington de grote diplomatieke en mili
taire figuren vergaderd over de Berlijnse
blokkade en thans zullen de besluiten
der belde bijeenkomsten met elkaar moe
ten worden vergeleken en in overeen
stemming gebracht.
12
is
ot
ia
lel
ej.
'P.
rk
herschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Redactie en Administratie
Marktstraat 13 - Bolsward
Telefoon 451 (K 5157)
Abonnementsprijs
1.25 per kwartaal bij vooruitbetrllng
Advertentieprijs10 cent per m m
Giro 87926
er
II,
i)
1
ie
g.
in
n-
jn
sn
sn
ie
e-
d,
18
kt
st
e-
at
as
le
:n
>1-
G.
ia
er
v-
lle
n-
In
fan Gysbert Japiks
:r
d,
•ij
is
k-
g-
D
De Amerikanen
zijn er natuurlijk voor het been stijf te
houden, zij zelf hadden al economische
sancties tegen Rusland willen nemen, zo
als de blokkade van de Dardanellen en
de sluiting van het Suezkanaal voor
Russische schepen, waaruit de aanwe
zigheid van een groot Amerikaans vloot-
eskader in het Oosten der Middellandse
Zee meteen verklaard is. Zij zouden ook
bereid zijn met een gewapend convooi
door de Russische blokkade heen te bre
ken. Doch kennelijk wensten de Europe
se bondgenoten, ook nog vóór zij te Den
Haag bijeenkwamen niet direct zover te
gaan. Men wees op de mogelijkheid van
een nieuwe notawisselinng, mogelijk een
beroep op Stalin.
De Russen hunnerzijds hadden al een
„eervolle terugtocht” voor de Westelijke
geallieerden klaar, hun compromis-voor-
stel was, dat zij zonder deelneming aan
het bestuur van Berlijn, hun troepen als
„gasten” der Russen te Berlijn mochten
laten. Zij hebben zich trouwens al bereid
verklaard geheel Berlijn van levensmid
delen te voorzien. Het laatste noemen de
Amerikanen propaganda, het compromis
hebben zij afgewezen. Thans is men in
officiële kringen te Washington van ge
voelen dat de crisis van München ge
ëvenaard wordt. Die naam heeft een on
aangename klank in de oren van West-
Europa. Toen in de dagen van Mün
chen waren de Ver. Staten niet direct
partij, thans wel.
Zal daarin West-Europa toch nog aan-
Berlijnse kwestie
het been stijf te houden, al hebben de
Russen het zenden van Amerikaanse su-
perforten, bemand op oorlogssterkte naar
Engeland, beantwoord met het zenden
van zware luchtdoelartillerie naar Ber
lijn. De Amerikanen menen, dat, wan
neer de Westelijke mogendheden zich
gereed tonen om zo nodig te vechten
de noodzakelijkheid om te vechten zich
niet zal voordoen, omdat de Russen geen
oorlog willen. Al ligt dan, aldus een
Amerikaans commentaar, een ongeluk in
een klein hoekje, wat zeker gezegd mag
worden nu de Russen in de corridor,
waardoor de vliegtuigen der Westelijke
geallieerden Berlijn van het nodige voor-
I
Dat president Truman weer de
daat der Amerikaanse
Palestina.
Een succes voor de Veiligheidsraad en
graaf Bernadotte, ook al zijn er m g
)laatselljke gevechten en zal Je weg
Frankrijk,
waar de regering Schumann intussen
aftrad omdat zij, doordat de socialisten
voor een bezuiniging op de militaire cre-
dieten stemden, in het parlement in de
Trumans verkiezingstruc. De Berlijnse cri
sis nadert het hoogtepunt West-Europa
wenst voorzichtig te zijn. De Consultatieve
Raad in Den Haag bijeen. Het resultaat
blijft vaag. Rusland wil Berlijn voeden.
Zal Augustus de beslissing brengen? Het
Oost-Europees blok rammelt. Weer wapen
stilstand in Palestina.
zien, met jagers allerlei oefeningen hou
den, die zich ook boven de vliegvelden
in Berlijn vertonen. Voorts levert het
element van nationale trots aan weers
zijden ook zekere risico’s op, welke even
min kunnen onderschat worden, zegt
hetzelfde Amerikaanse commentaar la-
koniek. Zo lakoniek nu nemen
Engeland, Frankrijk en de Benelux
de direct geïnteresseerden in W.-Europa,
de zaak niet op. Het eerst trad aarzeling
aan Franse zijde aan het licht in het eind
van de vorige week, toen bericht werd
dat de Fransen eerst een veei groter
consolidatie van West-Europa noodza
kelijk achtten, alvorens de Duitse kwes
tie op de spits kan worden gedreven, zij
meenden dat de Westelijke geallieerden
zich onder Amerikaanse druk voortijdig
in een krachtmeting met de Russen had
den gestort. Daarna kwamen in
Engeland
heel wat bladen los met een waarschu
wing, dat men bereid moest zijn wat
water in de wijn te doen, en niet alles
op de Berlijnse kaart moest zetten, want
dat die kaart geen derde wereldoorlog
waard was. Onder dergelijke omstandig
heden kwam dan te Den Haag in het
begin van deze week de Consultatieve
Raad der West-Europese Unie bijeen,
waar over allerlei zaken deze Unie be
treffende is gesproken. Bevin, Bidault,
Spaak, de Luxemburgse en onze minis
ter van buitenlandse zaken waren aan
wezig en deze hebben buiten tegenwoor
digheid van hun deskundigen ook onder
ling van gedachten gewisseld in een on
der onsje, dat volgens de Engelse B.B.C.
zo geheim en vertrouwelijk was, dat men
zelfs niets op papier zette. Dat zal na
tuurlijk over de Berlijnse kwestie ge
gaan zijn. En er zal wel het een en an
der gezegd zijn over het gebrek aan
militaire voorbereiding speciaal bij de
West-Europese landen op het vasteland
en in het bijzonder van
moëdiging vinden om samen met de gro
te mogendheid van overzee pal te staan,
of gaat men de weg naar een nieuw
München, in deze crisis die, naar men
zegt, begin Augustus fatale maand
voor internationale verhoudingen haar
hoogtepunt
toe dat de
beslissende
verhouding
zal bereiken. Ons lijkt het
maand dan niet alleen van
betekenis zal zijn voor de
Westelijke geallieerden--
Rusland, maar ook voor die tussen
West-Europa en de Ver. Staten.
De laatsten hebben hun bevelhebber in
Duitsland ter raadpleging nog eens naar
Washington laten komen en mèt Canada,
te elfder ure waarnemers gezonden naar
de bijeenkomst der militaire commissie
der Westelijke Unie. Blijkbaar om de le
den dier Unie nog gauw een hart onder
de riem te steken. Maar de mededeling
tegelijkertijd door Washington gedaan,
dat de Ver. Staten aan een verdediging
op lange termijn denken en dat de hulp
welke zij voorlopig kunnen verlenen,
slechts een aanvulling kan zijn op de
krachtsinspanning der leden zelve, moet
op dezen als een koudwaterstraal wer
ken! Overigens neemt men aan, dat de
Russen thans druk op het Berlijnse ge
meentebestuur zullen oefenen in verband
met hun plannen de gehele levensmid
delenvoorziening van die stad in handen
te nemen.
De Russen zullen wel trachten dit be
stuur uit handen van de niet-communis.
ten te nemen Bij alle narigheid is het
een schrale troost dat het
Oost-Europees blok
Om wol to stjerren lit üs rjocht wol
libjen leare.
Sa libje en stjerre wy (o winsk en
walde) yn 'e Heare.
ontgonnen, verdwijnt de goudplevier.
De totale achteruitgang is daarmee ech
ter niet verklaard. Er moeten nog andere
oorzaken zijn. Nu zegt Prof. Dr. E. Löhn
berg te Stockholm in zijn Bulletin: „De
oorzaak van de sterke achteruitgang van
de goudplevier is de massavangst, waar
bij grote aantallen worden gevangen en
gedood.”
Hoe groot is die vangst?
In 1915 schreef de vogelvanger W. S. te
L. in de Ned. Jager dat door hem in 52
jaar pl.c. 18000 goudplevieren waren ge
vangen; dat is gemiddeld pl.m. 346 per
jaar. Wanneer in aanmerking wordt ge.
nomen, dat er toen meer goudplevieren
waren en dat ook in het voorjaar werd
gevangen,mag de gemiddelde vangst
van de laatste jaren op pl.m. 200 vogels
per man en per jaar worden gesteld.
Gedurende het seizoen 1938/39 werden
in Friesland gevangen 22588 goudplevie
ren. Er waren toen 105 vogelvangers,
zodat de gemiddelde vangst dat jaar 215
vogels per man bedroeg. Ook hieruit
kan worden afgeleid, dat het verant
woord is, de gemiddelde vangst per man
en per jaar op pl.m. 200 vogels te stel
len.
Het aantal wilsterflappers In Friesland
Is Inmiddels aangegroeid tot 180. (Leeu
warder Courant van 7 Febr. 1948). Elk
jaar laten dus pl.m. 36000 goudplevie
ren in Friesland het leven.
Worden ook andere vogels gevangen?
Hoewel het in strijd is met de Vogel-
wet 1936, worden er elk jaar ook kie
viten gevangen. Goudplevieren en kie
viten vertoeven vaak op de trek en op
de pleisterplaatsen dikwijls in
gezelschap. De kievitsvangst
daardoor bevorderd. Bovendien
de goudplevieren als lokvogel
Zoals u ziet is in het besluit tot open
stelling van het wilstervangen meer re
kening gehouden met het belang van de
flappers, dan met de wensen, uitgespro
ken in het bovenstaande advies. Of dit
verstandig ijs geweest? De tijd zal het
candl-
democratische
partij voor het presidentschap zou wor
den stond wel vast, nadat Eisenhouwer
een candidatuur had geweigerd. Dat
Trtuman ectyter zijn verkiezingscam
pagne zo handig zou openen was een
verrassing. Direct nadat hij tot candi
daat gekozen was, riep hij n.l. het Con
gres tegen 26 Juli in buitengewone zit
ting bijeen. In die zitting wil Truman
dan een reeks wetten laten behandelen
o.a. betreffende prijsbeheersing, steun
aan de bouwnijverheid en inzake de bur
gerrechten der negers. Dewey, de can
didaat der republikeinen voor het presi
dentschap, heeft ook een vooruitstrevend
programma, al gaat dat van Truman
verder en al laat Dewey’s program zich
niet in met het netelige vraagstuk van
de gelijke rechten voor de neger. Tru
man vindt nu dat de republikeinen hun
verkiezingsbeloften maar eens waar
moeten maken, en geeft hun daarvoor
de gelegenheid zij hebben de meer
derheid in het Congres door hun zijn
voorstellen aan te bieden. Neemt het
Congres die aan, dan profiteert Truman
ei van omdat het zijn voorstellen zijn,
verwerpt het ze, dan valt de blaam op
bruik van levende vogels op de wip 8|eun beperkt moet worden tot Enge-
of van gepraepareerde beschermde |anb. op hun beurt zullen de Fransen
vogels te verbieden. zeggen, dat als Amerika direct omvang.
rijke militaire steun aan de Westelijke
geallieerden had toegezegd, de regering
Schumann met groter gezag, wijzend
op de huidige crisis in de betrekkingen
met Rusland, in het parlement voor de
credieten had kunnen opkomen.
Omtrent de uitslag der besprekingen in
Den Haag
weet nten natuurlijk niet het ware, al Is
er een communiqué, dat weinig zegt, en
niets natuurlijk over de Berlijnse kwestie, naar een werkelijke vrede nog lang zijn,
unt'o r\ Li OM OH Unl Irlrl I o M r» «-» M o 4 o 1 M rf J
minderheid bleef, zodat Bidault al de-1 ook rammelt.
Opvallend was het dat de Zuid-Slavische
gezant aanwezig was bij de receptie te
Den Haag ter ere van de ministers der
Westelijke Unie; Moskou zal daarvan
het hare hebben te zeggen, evenals van
een tussen Washington en Belgrado ge
sloten financiële overeenkomst, terwijl
de snelle beëindiging van de min of meer
revolutionnalre beweging in Italië naar
aanleiding van de aanslag op Togliatti
voor haar een teleurstelling moet zijn.
Het enige opwekkende nieuws van deze
overzichtsperiode is de officiële aanvaar
ding door belde partijen van de order
staakt het vuren In
eikaars
wordt
hebben
weinig
waarde, terwijl de zwartbonte kievit op
de wip uitstekend voldoet.
Maakt men dan nog gebruik van de wip?
Deze vraag moet helaas bevestigend be
antwoord worden. Ook in het seizoen
1947 is het weer geconstateerd. De mis
handeling, die een lokvogel op de wip
ondergaat en de verwondingen, die hij
daarbij kan oplopen, zijn van dien aard,
dat dit gebruik In de tegenwoordige tijd
niet meer past.
Er zijn Friezen, die terwille van de tra
ditie de schuiltent van de wilstervanger
in het herfstige veld niet willen missen
Traditie wordt voor hen cultuur, terwijl
zij in werkelijkheid slechts de vorm is,
waarvan de cultuur zich bedient. Elke
cultuur, die niet dood is, maar een be- leren
paalde ontwikkelingsgang volgt, hand
haaft tradities, vormt nieuwe en zet oude
overboord. En dat is maar gelukkig ook.
Al zijn er onder de vogelvangers ook
amateurs, voor de meeste levert de
vangst een aardige bijverdienste op. Bo.
vendien wordt ze uitgeoefend in de tijd,
dat er in sommige beroepen weinig of
geen werk is. Deze bijverdienste zal in
het vogelvangersgezin niet gemist kun
nen worden, zonder dat op andere wijze
de vrijkomende tijd productief kan wor
den gemaakt. Het na-oorlogse Nederland
met zijn groot gebrek aan arbeidskrach
ten zal de jongere vogelvangers wel aan
werk helpen. Maar voor de ouderen is
dat moeilijker en hun belangen dienen
behartigd tc worden.
Wat zegt het Gezamenlijk Advies van
de Stichting van de Landbouw, de Ver
eniging tot Behoud van Natuurmonumen
ten in Nederland, de Nederlandse Jagers-
/ereniging en de Vereniging tot beharti
ging van de belangen bij het Eenden-
kooibedrljf ten aanzien van de goudple-
vierenvangst?
In dit advies wordt vastgesreld:
de zuidelijke vorm van de goudple
vier is als broedvogel uit Nederland
verdwenen en in Denemarken en
Zweden onrustbarend verminderd,
de noordelijke vorm gaat sterk ach
teruit;
de Aziatische goudplevier kan bui-
teh beschouwing blijven.
Vervolgens wordt voorgesteld:
Artikel 16 van de Jachtwet 1923 zoda
nig te wijzigen, dat de vangst met netten
verboden wordt.
Een bevredigende oplossing van het wll-
sterprobleem kan slechts verkregen wor
den, wanneer:
de instandhouding van de goudple
vier vooropstaat;
met de belangen van de vogelvan
gers ernstig rekening wordt gehou
den;
het probleem internationaal bekeken
wordt;
de cultuur door de traditie geen ge
weld wordt aangedaan.
Zo opgevat en nader uitgewerkt zou het
aanbeveling verdienen:
in artikel 1 van de Jachtwet 1923
de goudplevier als jachtwild
schrappen, waardoor hij onder de missionair
Vogelwet 1936 valt;
de belangen van de bestaande vo-
was ook. Werkelijk een ramp I
op dit kritieke moment. Tal van Ame
rikanen zullen naar aanleiding van dit I
gelvangers te behartigen door het in- fC|f betogen dat Amerika's militaire steun
stellen van een overgangstijd; aan bet Europese vasteland op deze
stellen van een overgangstijd; aan bet Europese vasteland op deze
gedurende die overgangstijd het ge-w|jze toch verspild zou zijn, en dat deze I
Pootaardappels.
Het bij uitstek agrarisch gewest Fries
land is voor Nederland wel inderdaad
een deviezen producerend gebied. Eer
stens zijn daar de pootaardappelen, wel
ke veel beter zijn dan die waar ook van
daan. De vraag naar de Friese poters is
dan ook zeer groot en het is zelfs zo,
dat hier autobussen vol met vreemde
lingen komen, welke buitenlanders spe
ciaal naar Friesland komen om kennis
te nemen van de pootaardappelverbouw.
Het zijn vogels van diverse pluimage,
Belgen, Fransen, Denen, Zweden, Engel-
sen, Zuid-Afrikaners en zelfs Egyptena.
ren. Het hoofddoel van het bezoek is, om
zich op de hoogte te stellen en indien
mogelijk om er achter te komen hoe de
boerenl het klaar spelen een dergelijk
buitengewoon goed product te telen. Ze
kunnen het zien, maar om het na te
doen, valt niet mee, want hier spreken
zeer verscheiden factoren, als grondsoort
en klimaat en natuurlijk, de ervaring in
jaren van aardappeltelen opgedaan, een
woordje mee.
Bovendien krijgen we de indruk, dat de
boeren hen wel „it neiste” zeggen, maar
het „allerneiste” toch wel voor zich
zelf houden. In elk geval is het een feit,
dat de Friese pootaardappel beter is en
meer gevraagd wordt dan de andere voor
export bestemde poters in Nederland.
Toch is de prijs van de Friese aardappe
len niet hoger dan de andere, omdat de
Nederlandse regering deze heeft gelijk
gemaakt, maar wel is de vraag van het
buitenland, dat het gehele Nederlandse
kwantum pootaardappelen dat voor tx-
Streekblad voor West» en
Als in het voorjaar de Friese eierzoeker ondergaat. Waar het broedterrein wordt
over de velden zwerft en op zijn manier
van het natuurschoon geniet, wordt dik- 1
wijls de opmerking gemaakt, dat er i
vroeger meer eieren te vinden waren.
Toen was de weidevogelstand veel be- I
ter, want met het voortschrijden van de i
cultuur nam het aantal weidevogels af.
Daaraan valt nu eenmaal niets te ver
anderen. Maar, dat die Belgen en Fran
sen doorgaan met onze kieviten te van
gen, dat kan de eierzoeker niet verdu
ren. Die vangst moet verboden worden.
Dat is de taak van de internationale vo
gelbescherming.
Gaat het echter om de goudplevier en
klagen Denen en Zweden over de massa
vangst in Friesland, dan laten de Friese
vogelvangers een heel ander geluid
horen. Het wilsterflappen moet frank en
vrij kunnen geschieden. En de uitvoering
daarvan is hun wel toevertrouwd.
De internationale vogelbescherming heeft
hier geen zeggenschap. De nationale
moet zich maar bezighouden met de Ne
derlandse broedvogels. En de goudple
vier moet beschermd worden door de
bewoners van het hoge Noorden.
Deze uitingen latend voor wat ze zijn,
behoeft het niemand te verwonderen,
dat er eierzoeker-wilstervangers zijn, die
de kluts totaal kwijt raken. Daarom is
het van groot belang, 't wilsterprobleem
eens zakelijk te bekijken van uit het oog
punt der practlsche natuurbescherming,
temeer daar juist de vorige week in de
couranten melding werd gemaakt van 't
feit, dat het „wilsterflappen” per 15 Aug.
weer is opengesteld.
Wij doen dit aan de hand van wat J. D.
B.(rada) schreef in het Mededelingen
blad van de Bond van Friese Vogelbe-
schermingswachten.
Het broedgebied van de goudplevier ligt
in Noord-Europa. Waar zich toendra’s,
hoogvenen en natte heidevelden uitstrek
ken,, klinkt in het voorjaar de melodieu
ze roep.
Het winterkwartier bevindt zich in En
geland, Frankrijk of Spanje.
De najaarstrek is gericht van het N.O.
naar het Z.W. Maar door de opkeren
de werking van Oostzee en Noordzee en
de geleidende Invloed van voedselrijke
gebieden achter de kust, ondergaat deze
richting tal van wijzigingen en hebben
zulke sterke concentraties plaats, dat
practisch alle goudplevieren de grote
reis over Nederland maken. De trekbaan
loopt over Groningen, Friesland en Hol
land. Hier staan dan ook de vogelvan
gers klaar, om er zoveel mogelijk in hun
net te bemachtigen. Dit vangen wordt
nog bevorderd door de omstandigheid,
dat de goudplevier onderweg graag blijft
pleisteren. Hij behoort tot het „zetwlld".
En een gevolg hiervan is, dat op de
dagen, die vooraf gaan aan een vorst
periode, grote vluchten goudplevieren
kunnen worden waargenomen.
De voorjaarstrek loopt in omgekeerde
richting. Deze Is weinig of niet gecon
centreerd. Daardoor is hij voor de vogel
vangers van minder betekenis. De laatste
jaren werd de voorjaarsvangst niet
meer toegestaan.
Hoe Is de goudplevierstand?
Uit het voorgaande volgt, dat reze vraag
In het trekgebied moeilijk te beantwoor
den is. Door de zeer sterke concentra
ties van de najaarstrek blijft de moge
lijkheid bestaan, dat plaatselijk aanzien
lijke vluchten worden aangetroffen. DU
zou aanleiding kunnen geven tot de ver
keerde opvatting, dat het met de achter
uitgang van de goudplevier nog wat mee
valt. Toch is men het er over eens, dat
er vroeger in Friesland veel meer wil-
sters waren en dat de trekbaan toen heel
wat breder was. (Put, vogelvanger,
Heeg). Het wilsterflappen werd toen
uitgeoefend op plaatsen, waar thans
nimmermeer een goudplevier wordt
waargenomen.
Gemakkelijkër is het de vraag te beant
woorden in het broedgebied.
Vóór 1925 was de goudplevier broedvo
gel in Nederland. Van 1925 tot 1930 is
hij verdwenen uit Drente en Westerwol-
de en van 1930 tot 1935 uit de Peel
Thans broeden in Nederland geen goud
plevieren meer.
In Duitsland was hij omstreeks 1939
bijna geheel verdwenen uit het Bourtan-
ger Moor. (Drost, Leiter Vogelwarte
Helgoland).
Op Ldsö en Jutland in Denemarken
broedden in 1939 nog 45 a 80 paren.
En in datzelfde jaar 1939 werd ook in
Zweden een sterke achteruitgang vast
gesteld.
Het is duidelijk, dat de plaatselijke ach
teruitgang dikwijls het gevolg zal zijn
van de wijzigingen, die het landschap
Bolswanls Nieuwsblad
46
4.
ir
TRUMAN
in
L
18-
s.
i
il
.8,
8-
3-
ir.
jr
