maanden
Rode Kruiswerk
Buitenlands
i
Overzicht
Provinciale Kroniek
op Oost-Madoera
00000000000000
00000000000000
No. 58
44e Jaargang
Vrijdag 30 Juli 1948
Streekblad voor Weit-
Zuidwest Friesland
Uitgave van Drukkerij Fa. A. J. OSINGA -
e n
B o 1 s wa r d
Duitsland,
Soemenep, 12 Juli 1948,
I.
De constituerende vergadering zal
J
3,
:n
onder
el,
en
iet
iet
r
-
r
Rusland
maar eniger-
met die der
r
r
en
er
van de „Chr. Auteurskring van de Maat
schappij der Nederlandse letterkunde” en
van het „Nederlandse P. E. N.-centrum”.
Dr. Heerma van Vos. f
Op 54-jarige leeftijd is plotseling, tenge
volge van een hartverlamming, overle
den de rijks-archivaris in Friesland, Dr.
A. L. Heerma van Voss. Hoewel Braban
der van afkomst, heeft dr. Heerma van
De regering van Malakka
heeft intussen bekend gemaakt, dat zij
de communistische partij en enkele man-
tel-organisaties heeft verboden.
In de officiële bekendmaking van dit be
richt wordt medegedeeld, dat al deze
organisaties hebben meegewerkt aan ’t
beramen en uitvoeren van al die geweld
daden, waaronder de bevolking van Ma
lakka de laatste tijd zo zwaar heeft moe
ten lijden, De comm. partij is het cen
trum van de hele actie en zij steunt op
allerlei wijze de verschillende terreur-
benden, die reeds zoveel slachtoffers ge
maakt hebben. Het uiteindelijke doel van
al deze acties is, de wettige regering van
Malakka omver te werpen.
Tussen de drie Westelijke militaire gou
verneurs in
Bijenmarkt.
Op initiatief van de afd. Beetsterzwaag
van de Verfeniging tot bevordering van
de bijenteelt in Nederland is deze eerste
bijenmarkt te Drachten gehouden. Het is
een experiment en als het slaagt, wil men
jaarlijks twee bijenmarkten houden, na
tuurlijk In samenwerking met andere
Friese afdelingen. De markten zullen
worden gehouden te Drachten en te Hee-
renveen.
Het gaat goed met het
Prov. Electr. Bedrijf
in Friesland. Er is tenminste in 1947 een
winst gemaakt van f729.536.57. Welis
waar zit hier een bedrag van f 110.912.73
in van verkochte generatoren en ketels,
welke reeds waren afgeschreven, maar
dat moet toch inderdaad als winst wor
den beschouwd. Van deze tvinst is toe
gevoegd aan de reserve „machineschade-
fonds” en „fonds voor onrendabele aan
sluitingen” elk f 100.000.terwijl het
restant is toegevoegd aan de algemene
reserve.
Vergeleken met 1946 steeg de stroom-
afzet van 57.059.866 kwh tot 66.445.535
kwh is 16^ De stroomontvangsten
stegen met 19/2 n.l. van f 4.522.000. -
tot f5.404.000.De materiaalschaarste
nam in 1947 toe inplaats van af, waar-
''eiBCfiljnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Redactie en Administratie
Marktstraat 13 - Bolsward
Telefoon 451 (K 5157)
Abonnementsprijs:
1.25 per kwartaal bij vooruitbetrllng
Advertentieprijs10 cent per m m
Giro 87926
de
ke
ze
de
st.
d-
og
AA
is
n-
in
:r.
?d
Is
sn
en
)t
r.
0
te
In
id
Toen het bezoek aan onze poliklinieken
in het Noorden en Oosten van het re
gentschap Soemehep en de daarbij be
horende eilanden langzamerhand begon
af te nemen, kon het tweede Friese Mo
biele Rode Kruis-team, sedert kort ver
sterkt met een hulpverpleegster uit Z.-
Limburg, onlangs zijn aandacht gaan
besteden aan het Zuidwestelijk gedeelte,
dat aanvankelijk ter behandeling was
toevertrouwd aan de enige arts van de
dienst Volksgezondheid in dit gebied
met ongeveer millioen inwoners.
Deze inheemse dokter bleek daartoe door
gebrek aan personeel en geneesmiddelen
echter niet in staat te zijn, zodat hij
dankbaar ons aanbod om hem dok in
dit ressort te komen helpen, aanvaard
de. Zo openden wij reeds in twee centra,
plaatsen van 10 A 20.000 inwoners met
dicht bevolkte omgeving, poliklinieken,
waar samen op één dag ruim 2000 pa
tiënten werden behandeld, voor het me
rendeel framboesia, veelal met de meest
afschuwelijke wonden en verminkingen.
Deze week zullen in het Noorden en
Oosten nog meer poli’s worden gesloten,
zodat daarvoor In de plaats In het Zuid
westen nog 4 nieuwe poliklinieken kun
nen worden geopend, waardoor dan ons
Ideaal: dat het hele regentschap is be
legd met poli’s, op hoogstens 12 km.
afstand van elkaar, Is bereikt. Hierdoor
behoeven de mensen dan niet meer dan
6 km. te lopen om hulp te krijgen, wat
niet wegneemt, dat af en toe patiënten
verschijnen van verderaf gelegen eilan
den, waardoor ze soms twee dagen heb
ben moeten zeilen om de kust te berei
ken en daarna nog uren wandelen.
Onlahgs is de poeasa begonnen: de Mo
hammedaanse vastentijd, waarin gedu
rende 30 dagen de mensen van zonsop
gang tot zonsondergang niets mogen ge
bruiken, geen eten en geen drinken, ter
wijl ook roken in die tijd verboden is.
Vele arme mensen houden zich niet aan
de vastenregels wat ook heel moeilijk is
voor hen, die overdag hard moeten wer
ken, maar de meesten doen het toch wel,
zodat zij ook geen medicijnen Innemen.
We moeten op onze poli’s dan dus de
medicijnen meegeven en zó voorschrijven
dat zij in twee maal per dag kunnen
worden Ingenomen: ’s morgens voor
zonsopgang en ’s avonds na zonsonder
gang. Gelukkig is er tegen Inspuiten geen
bezwaar, want anders zou er van de
framboesiabehandeling niets terecht ko
men,
Het is merkwaardig hoe snel dit volk
van Madoera zich van de verschrikke
lijke gevolgen van de Japanse bezetting
en uitbuiting en van de niet veel minder
ernstige T.N.I.-ibezetting; herstelt: eind
November werden de-laatste republikein
se eenheden van het eiland verdreven en
sedertdien zijn de toestand van landerijen
en wegen, gezondheidstoestand, kleding,
voeding en behuizing reeds met reuze
schreden vooruitgegaan onder de bekwa
me leiding van Z. E. de Wall Negara en
zijn ambtenaren van het binnenlands
bestuur, allen Madoerezen. Slechts een
geringe Nederlandse militaire macht is
op t eiland gelegerd om op alle eventua’-
liteiten te zijn voorbereid, maar zodra
het z.g. velligheidsbataljon, bestaande
uit Inheemse soldaten onder leiding van
twee Nederlandse officieren en Inheemse
onderofficieren afkomstig van het K. N
I. L. zal zijn opgeleid, kan het Neder
landse militaire apparaat practlsch ge
heel van Madoera worden teruggetrok
ken. De Wall Negara heeft één Neder
landse adviseur en verder staan enkele
grote bedrijven, waaronder het voor de
gehele Archipel zo belangrijke zoutwin-
ningsbedrijf te Kalianget onder leiding
van Nederlandse deskundigen, maar ove
rigens zorgen de Madoerezen geheel voor
zich zelf.
Overal ontmoet men waardering voor en
vertrouwen In het Nederlandse streven.
De intellectuelen begrijpen ten volle, dat
wat Nederland wil, de enige mogelijke
oplossing is van het probleem Indonesië;
de eenvoudige tani’s (boeren) en vissers
en arbeiders tonen zich verheugd over de
verbetering van hun levensmogelijkheden
en allen geven blijk van hun liefde voor
ons vorstenhuis, dat ook hun vorstenhuis
is; je kunt je bedienden bijvoorbeeld geen
groter genoegen doen dan hun een foto
van de prinses met haar dochtertjes te
geven. Onze mandoer, die lezen noch
schrijven kan, verwonderde er zich over
dat Radja Juliana vier kinderen had; hij
herinnerde zich nog van voor de oorlog
dat er twee meisjes waren, dat H. K. H
later nog 2 meisjes had gekregen, was
hem uiteraard niet bekend, want in de
de generaals Clay, Robertson en Koenig,
en de elf Westdultse premiers is over
eenstemming bereikt ten aanzien van de
stappen, die genomen dienen te worden
ter vorming van een politiek regime in
West-Duitsland. De voorbereidingen
voor het bijeen roepen van een consti
tuerende vergadering zijn reeds begon
nen.
fan Gysbert Japiks
35 millioen -ton van het Sovjetblok zal
Amerika uit verschillende bronnen zeker
over het acht- of tienvoudige beschikken.
Behalve duikboten heeft
Japanse en T.N.I.-tijd werden dergelijke
gebeurtenissen niet gepubliceerd.
Onlangs was het hoofd van de Mobiele
Teams, Dr. van Rossum, bij ons op be
zoek en bij die gelegenheid zochten we
ook de regent op. Toen Dr. van Rossum
hem vroeg of hij dacht het Rode Kruis
team binnenkort reeds te kunnen missen,
antwoordde hij zeer beslist: „Maar dok
ter, ik wil het Rode Kruis nooit meer van
hier zien vertrekken.” Deze waardering
voor ons werk, de erkenning ook van de
noodzakelijkheid ervan, treffen we van
hoog tot laag aan en het is aardig te
zien hoe de bevolking in een nieuw door
ons bezochte streek, aanvankelijk vrij
koel of onverschillig, reeds na een of
twee poliklinieken, ons blijde en vaak
zelfs enthousiast begroet, wel zéér merk
waardig voor deze mensen, die gewend
zjjn en geleerd hebben alle innerlijke
beroering achter een masker van gelijk
moedigheid te verbergen. Het resultaat
van ons werk is dan ook wel bijzonder
spectaculair, wanneer in een onderdis-
trict na éénmaal poli bijv, het aantal
Met tegenzin hebben de Arabische sta
ten ten slotte gehoor gegeven aan het
bevel van de veiligheidsraad om het
vuren in Palestina te staken, aldus een
Joods blad, daarbij een subtiel onder-1
scheid makend tussen de aanvaarding
van een bestand en het ophouden met
schieten. Deze aanvaarding betekent een
erkenning van de zware nederlaag, die
de Arabische staten geleden hebben in
hun strijd tegen de Joodse staat.
Die nederlaag is zowel politiek als mi
litair: het is een nederlaag van de Ara
bische diplomatie in Lake Succes en van
de Arabische pressie op de verschillen
de staten en tegelijkertijd een nederlaag
op het gevechtsterrein in Palestina.
De diplomatieke nederlaag
is echter een gevolg van de militaire. Het
is vrijwel zeker, dat de Arabieren weinig
nadelen ondervonden zouden hebben van
hun gewapend optreden, Indien zij er in
korte tijd (d.w.z. in de loop van een
maand) er in geslaagd waren de Joodse
staat onder de voet te lopen of ernstig
in gevaar te brengen. Zij waren dan ze
ker van Engelse steun. Maar bovendien
wijzen ook de bestandsbepallngen en de
voorstellen van Bernadotte er op, dat de
veiligheidsraad eo zijn bemiddelaar wel
degelijk rekening houden met de uit
komst van de militaire operaties. De lo
gische formulering voor een veiligheids
raad, welke zich niet gebonden had ge
acht aan het delingsbesluit van 29 No
vember was geweest een voorlopig be
heer over Palestina in te stellen en de
Arabische staten te gelasten al hun troe
pen uit Palestina terug te trekken. Het
vaststellen van de gebieden volgens de
frontlijnen wil zeggen, dat de Arabieren
indien zij een snelle overwinning hadden
behaald, de veiligheidsraad hun wil had
den opgelegd.
De toestand in Palestina door Joodse ogen
gezien. Arabieren zouden zowel diploma
tiek als militair verslagen zijn. De konings
kwestie in België. De zitting van het Ame
rikaanse congres, De aanhoudende blok
kade van Berlijn. De kracht van Rusland
geschat. André Marie vormde nieuwe re
gering in Frankrijk. Malakka strijdt tegen
het Communisme. Overeenstemming in W.-
Duitsland werd bereikt.
de blokkade van Berlijn
ernstig genoeg is, was het toch van den
beginne af aan duidelijk, dat zij gezien
moest worden in het licht van de ganse
internationale situatie en dat Berlijn
slechts één van.de pionnen is op het
schaakbord, waarop ongetwijfeld de Ver.
Staten de beste en meeste stukken heb
ben: Economisch beoordeeld, bestaat
daaraan geen twijfel. Niet slechts wat
consumptie-artikelen betreft, overtreffen
de V.S. vele malen de Sovjet-Unie, ook
hun staalcapaciteit overtreft driemaal
wat de Russen zich voorstellen na het
huidige vijfjarenplan te bereiken (onge
veer 25 millioen ton). De steenkoolwin
ning zal dan nauwelijks 5560 be
dragen van de Amerikaanse en wat olie
betreft kan men zeggen, dat de achter-
Van
ver
zenbundels, als: Fersen, \Utflechft, Op
alle winen en Fan twa WAUen. Verder
was zijn Fryske Psalmblrimlng van gro
te betekenis. Waar hij echter de laatste
jaren wel het meest door bekend gewor
den Is, is zijn bijbels drama „Slmson”.
Dit is echter niet zijn enigste toneelwerk.
Reeds veel eerder had hij verschillende
toneelstukken geschreven, waarvan wel
de bekendste zijn „Thiisrelze”, dat ook
nu nog wel wordt opgevoerd, de blij-
spelletjes „Hil is üt ’e rie” en „Ynkertie-
ring”, die ook nog wel’ worden gespeeld.
Met zijn werk en ook door zijn persoon
lijke invloed heeft Schurer veel gedaan
voor de popularisering van het toneel
onder de rechtse bevolkingsgroepen van
Friesland.
Zeer waarschijnlijk zal nog dit jaar het
verzamelde werk van deze dichter bij de
uitgevers Bigot en Van Rossum uitko
men.
Ook in de Nederlandse letterkunde is
Schurer geen onbekende. Zo kreeg hij
in 1945 de regeringsprijs, wegens bij
zondere diensten tijdens de bezettings
jaren aan de Nederlandse litteratuur be
stand nog formidabeler is: tegenover 30-, wezen. Verder werd hij benoemd als lid
duister. Wat de Russische legermacht
betreft, kan men zeggen, dat zij heden
sterker is dan de gezamenlijke legers der
overige Europese landen. Dat wil dus
zeggen, dat de Russen een onmlddellljk
succes zouden kunnen behalen en dan
evenals Hitler in een geblokkeerd
Europa zouden zijn opgesloten. Dat de
Anglo-Amerikaanse vloot en luchtvloot
in staat zouden zijn, Groot-Brittannië te
beveiligen, mag men zeker aannemen.
gelegenheid terug te keren naar
HeltelAn, waaraan hij zich zozeer
bonden gevoelde.
Schurer is een productief dichter,
zijn hand verschenen verschillende
„parlementaire raad”
worden genoemd en de voorlopige
grondwet, die door dit lichaam zal wor
den uitgewerkt, zal basiswet heten.
De parlementaire raad zal worden sa
mengesteld uit delegaties uit de parle
menten der. diverse Duitse staten in ver
houding tot het aantal inwoners dier
staten.
De 'overeenkomst bevat een clausule, die
voorziet in deelneeming door de Russi
sche zóne, wanneer zulks gewenst wordt.
In België
[blijft de koningskwestie nog steeds ur
gent. Thans hebben de Katholieken voor
gesteld door het uitschrijven van een
volksstemming de mening van het volk
te horen.
Begin deze week kwam verder een spe
ciale zitting
M. André Marie,
wien de President der Franse Republiek
de zorg voor de vorming van een nieu
we regering heeft opgedragen, werd de
3de December 1897 te Honfleur, in Nor-
mandië geboren. Na zijn studies aan de
Faculteit de Caen te hebben beëindigd,
werd hij advocaat te Rouaan.
Sinds 1928, werd hij onafgebroken als
afgevaardigde voor dit departement her
kozen, waarvan hij de Algemene Raad
presideert. Hij is lid van de radicaal-so-
cialistische partij, waarvan hij sinds ’46
het vice-presidentschap bekleedt. Verder
is hij in 1933 onder-secretaris van Staat
geweest aan het kabinet der minister
president, en aan Buitenlandse Zaken in
1934. Bij de kablnetformatie van het eer
ste Ministerie van Ramadier, in Januari
1947, kreeg hij de portefeuille van Ju
stitie.
In 1914 onder de wapenen geroepen,
werd hij onderscheiden met het Oorlogs-
kruis. in 1939 kwam hij als vrijwilliger
op als kapitein bij de .artillerie, en ont
ving een nieuw Oörlogskruls en het Le
gioen van Eer.
M. André Marie heeft actief deelgenomen
aan het verzet en werd van 1943 tot 1945
naar Buchenwald gedeporteerd.
André Marie is eindelijk op het nippertje
geslaagd met het vormen van een rege
ring.
Gegeven de moeilijkheden, die de forma
teur heeft ondervonden, gegeven alle pro
blemen, waarvoor de regerlng-Schuman
gesteld en )de nieuwe regering thans
nog staat, zou mqn van onverantwoor
delijk optimisme blijk geven, wanneer
men zich In een hoera-stemming zou be
geven. Dat do,et de Franse pers dan ook
helemaal niet.
De regering zo schrijft de Parisien
Libéré kan slechts een précair be
staan hebben, Zij heeft reeds een deel
van haar gezag en crediet door de
socialisten verloren. Op het pad naar
kamerontbinding is een grote stap verder
gedaan, concludeert het blad.
Amerikaanse congres
bijeen. Senator Vandenberg verklaarde
voorheen reeds, dat het hier een verkie-
zingsmanoeuvre van de Democratische
partij betrof, aangezien president Tru-
lun wetten zal indienen, die op het Re
publikeinse verkiezingsprogramma voor
komen. De Democraten en President
Truman hopen thans, dat de Republi
keinse meerderheid zich zal verzetten te
gen deze voorstellen, waardóór voor de
kiezers bewezen zou zijn, dat de Repu
blikeinen zich niet zullen houden aan hun
beloften. Echter neemt men In Republi
keinse kringen aan, dat dit de
nederlaag van Truman
bij de komende verkiezingen niet zal
kunnen voorkomen, nu zich de linker
vleugel der Democraten onder Wallace
en de rechtervleugel in het Zuiden (te
gen anti-dlscriminatlewetten)
Thurmond heeft afgescheiden.
Hoewel
Fedde Schurer,
ongetwijfeld Frieslands meest populaire
dichter en ook een der besten, is vijftig
jaar geworden. Friesland mag zich zelf
geluk wensen, niet zozeer, omdat Schu
rer 50 jaar gewórden is, als wel dat het
een man als Fedde Schurer bezit.
Afkomstig van de Lemmer, waar hij ook
bij het onderwijs is geweest, ging hij van
daar naar Amsterdam als onderwijzer,
waar hij jarenlang heeft gewoond. Na de
oorlog werd hij verbonden aan de- Hee-
renveense Koerier en kreeg zodoende de
het
ver-
mensen, dat door malaria niet kan wer
ken, tot de helft terugloopt, of wanneer
honderden kinderen met afzichtelijke
iramboesiawratten over het hele lichaam
na twee inspuitingen weer geheel gaaf en
gezond zijn. Op een eiland met 10.000
inwoners nam volgens de burgemeester
de arbeidsproductiviteit na drie zittingen
van ons team reeds met ongeveer 50
toe.
Hoe verheugend dit alles ook voor ons
mag zijn, dit massale polikliniekwerk
laat geen recht wedervaren aan de indi
viduele behandeling, waardoor er van
een intiem persoonlijk contact tussen
teamleden en patiënten nog bijna geen
sprake kon zijn. Daarom waren we
eigenlijk wel blij van Dr. van Rossem te
horen, dat het de bedoeling is, dat wij
hier nog wel enige maanden zullen blij
ven om -zodra ook de grote stroom
framboesia-patiënten in het Zuidwesten
zal zijn afgewerkt wat meer aandacht
te kunnen gaan besteden aan de indivi
duele behandeling, door, als bij ons de
wijkzuster, de kampong in te trekken met
een tas verpleginjgsmateriaal en medicij
nen en vooral veel zeep en schurftzalf,
om de patiënten in hun eigen omgeving
op te zoeken en te helpen. Het is daar
bij een handicap, dat wij de taal nog zo
weinig verstaan: Madoerees is heel iets
anders dan Maleis en heel lastig te leren.
BEEKHUIS.
Voss een plaats van betekenis bekleed in
het Friese leven. Hij was zeer actief en
bekleedde verscheidene functies, waaruit
zijn intens medeleven met de Frieten wel
blijkt. Zó was hij vice-voorzltter van
de Fryske Cultuerrie en vormde, samen
met notaris Tulnstra van Wommels, het-
presidium van de Toneelcomi ssie van
de Rie; hij was bestuurslid van het Fries
Genootschap voor Geschied-, Taal- en
Oudheidkunde en voorzitter van het 01-
nealogisch WurkforbAn van de Fryske
Akademy; lid van het Actle-Comité
voor de Radio Omroep Noord; redacteur
van het tijdschrift Nieuw Friesland; be
stuurslid van Kunst aan Allen; voogd van
het Sint Anthonie Gasthuis, terwijl hij
verder lid was van de Leeuwarder Ge
meenteraad voor de Partij van de Ar
beid.
Hij was een zeer bekend Oudheidkundige
en heeft vooral op dat gebied baanbre
kend werk verricht.
Wy dog ge as de lytse bern, dy’t alle
dagen klagen hawwe, mar as de ge-
nêsmaster komt, net mear silk binne.
De Arabische staten
hadden dus de mogelijkheid het Pales
tijnse conflict naar hun opvattingen te
regelen en hebben deerlijk gefaald. De
noodzaak een wapenstilstand aan te gaan
was reeds de eerste keer een nederlaag.
De hervatting van de krijgsverrichtingen
was derhalve een poging die nederlaag
te niet doen; de klinkende overwinnin
gen van Israel’s strijdmachten maakte
dit optreden in de ogen der wereld be
lachelijk en het feit dat de Arabieren
desondanks slechts node de wapenstil
stand aanvaardden bewijst, hoe ernstig geen vloot, die zich ook
de situatie in het Arabische kamp’wordt1 mate zou kunnen meten
geacht. De dagbladen in Bagdad ver- Anglo-Amerikanen.
schenen terecht met zwarte randen. Inzake de luchtvloot tast men in het
Bolswarils Nieuwsblad
I
5
I
48
i
1
LEOPOLD
i
i
c
i
i
r
i
id,
ie,
!S
