1
I
Martinytoer
IS1
‘KmS-'KjiCVS
Prinses Irene 9 jaar
Fan de
door Nederland
I
00000000000000
44e Jaargang
Dinsdag 3 Augs. 1948
Streekblad voor West-
Zuidwest Friesland
Uitgave
OSINGA
- Bols ward
Dit alles is FryslAn.
ors
A I
,N 1?
Tj. de J.
fan Gysbert Japiks
gedefinieerd als „kunst geboren uit Fries
voelend en denkende kunstenaars, die
de open, wijde, groots-koele natuur aan
voelen”. Wij vinden deze definitie nog
zo slecht niet, ook al zijn we het niet
met de geestelijke vader ervan eens, dat
er op de tentoonstelling van deze kunst
geen sprake zou zijn, zoals we het even
min met de heer E. K. eens kunnen zijn,
dat bijv, het werk van Van Asperen niet
op deze expositie thuis zou horen.
We noemen in verband met bovenstaan
de definitie de drie doeken van S, Kam-
minga te Berlikum (trappenhal boven)
die niet alleen van naam („Koalsiedfjil-
den”, „Eangstme” en „Oan ’e Wadsé”)
Fries zijn, maar ook van inhoud en visie.
Ook al is misschien in deze doeken Kam-
minga nog niet op het hoogtepunt van
zijn technisch kunnen, dat hij Fries voe
lend en Fries denkend is, is zonder twij
fel het geval en yuie zou durven bewe
ren, dat hij bijv, op het doek met de
loeiende stier geen gevoel zou hebben
voor het wijde en groots-koele? Het is
hier alles juist een uitbeelding van deze
Friese eigenschappen, zoals deze schilder
ook de blije Friese lucht boven het kool
zaad en de wijde ruimte van de Wadden
goed weet te treffen.
,8tei
r-isbi
i4>n5
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Redactie en Administratie
Marktstraat 13 - Bolsward
Telefoon 451 (K 5157)
Abonnementsprijs
1.25 per kwartaal bij vooruitbet? Ilng
Advertentieprijs10 cent per m m
Giro 87926
nsv
1,005
n. J3
hlaaii
5 -
■sisn
t-l Êi
!-9§i
n-ost
1-flO
atsb,
er-!3il
ignfi
né i»
ts
na^n
te
0<J
u<j
vertrekken in de Westelijke vleugel voor
Haar in gereedheid zijm gebracht.
Romeinse vondsten. Bij het aanleggen
van een nieuwe riolering’te Heerlen zijn
enige vondsten gedaan, daterende uit de
Romeinse tijd.
Het Scheldewater te Bergen op Zoom
wordt ernstig verontreinigd, doordat de
riolering er in uitmondt. Het gevolg is,
dat in de Schelde ter plaatse niet gebaad
kan worden.
Na de coloradokever heeft Walcheren
thans te lijden van een soort zwarte tor
ren, Tegen het vallen van de schemering
gaan de insecten, vliegen en veroorza
ken late wandelaars veel last. Zij ver
spreiden bovendien een onaangename
geur.
Bij de Olympische bokswedstrijden zijn
de heren J. W. Sanders uit Rotterdam en
P. Loomans uit Maastricht aangewezen
als scheidsrechters,
oH
ra u
■oiC
mu e
3 jrei
Niet minder is dit trouwens het geval
met de „Waddenzee” van Van Asperen,
terwijl ook het doek „Avondstemming”
van D. M. Hoogeveen (de koeien in de
opkomende avonddauw) tot in de on
derdelen Fries - is en niets anders dan
Fries. We zouden meer doeken kunnen
noemen die de Friese bezoeker direct
aansprteken, omdat ze flets onzegbaar
eigens hebben, iets waarom men ze di
rect zou verkiezen boven misschien tech
nisch en artistiek even sterke of nog ster
kere doeken, die deze Friese sfeer mis
sen, zoals bijv, de antieke brandewijn-
kom (Hoogeveen), Simmer (P. Schoen,
Workum), Pioenrozen (van Asperen),
Wieders (Roelof Klein),
Voor ons persoonlijk zijn het naast de
in dit artikel bewust verzwegen tekenin
gen, aquarellen en etsen, vooral deze
specifiek Friese doeken, die ons telkens
onweerstaanbaar lokken, ook al kunnen
we de andere werken, die, hoewel mis
schien niet „specifiek Fries” toch ook in
ruime mate waarderen. Immers het zijn
Friese kunstenaars die ze vervaardigden
en ons door hun ogen veel schoons laten
zien, zodat we het on-Friese onderwerp
ten spijt, naar 't voorbeeld van Notaris B.
Tuinstra van Wommels in zijn speech
ter gelegenheid van de opening, het de
Friese dichter Dr. O. Postma, na kunnen
zeggen:
It sll mannichlen net heuge sa'n prach
tige July-moanne meimakke to hawwen.
It lAn leit as yn it moaiste fan de Mal-
tiid, de kij rinne oan ’e hakken ta yn it
gers, der kin haeid wurde foar de twad-
de kear, dat it in mirakel is en de molke
produksje is sahwat 30 pet. heger as
forline jier om diz tiid. Derby hoege de
boeren ek net binaud to wêzen, dat de
molkpriis troch de greatere oanfoer sakje
sil, hwant dy stiet fêst en is foar de
Fryske boeren goed. Fan 'e wike makken
wy by in tal boeren in omgong en roun-
om seagen wy skuorren fol hea, bést hea
yn it ginnerael en hjir en der droege
gers op ’e souder. Derby binne de pri-
zen fan it strie en de biten aerdich kal
mer as forline jier.. Der wurdt sein, dat
de goede soart foerbiten yn de Wierin-
germar en it Suderleech foar f 15.ae
1000’kg, to krijen binne. it transport is
dan foar de keapers. Ek wie der al in
inkelde greidboer, dy’t him seis foar de
winter dutsen hie mei moal. Ek der skynt
de greatste krapte fan oer to wêzen. Mei
de jirapels giet it deselde kant üt. Der
binne in soad jirapels *orboud en der
wurde net sa folie goeanard. It droege
jier, dat foarby is, hat de keuring lês-
tich makke, der binne tofolle loffen mei
De Zwitserse zwemploeg zal na de Olym
pische Spelen naar Nederland gaan en
daar op 19 Augustus te Bodegraven, 12
Augustus te Lelden en 13 Augustus te
Amersfoort aan de start verschijnen.
De lijn NeedeBorculo, die gedurende
de oorlog door de Duitsers werd opge
broken en die thans is herlegd, wordt
2 Augustus voor het goederenvervoer
heropend.
Het hert dwaalt nog. Zowel te Blessum
als te Nieuwebildtzijl is het bewuste hert
gesignaleerd. In Nieuwebildtzijl graasde
het tussen de koeien.
Woensdagavond is een onbekende pl.m.
30-jarige man, die in een café te Harde-
garijp, achter de plano zat te spelen, plot
seling overleden. Zijn lijk is naar Leeu
warden overgebracht.
Te Waalwijk werd opgericht een vereni
ging van Nederlandse Handschoenfabri-
kanten.
In de Beek bij Kruisland is de 16-jarige
il. Ruiten uit Kruisland verdronken.
Geestelijke verzorging onvoldoende. Er
zijn momenteel 28 vacatures bij de Pro
testantse geestelijke verzorging van ons
leger in Indonesia.
moat net tlnke, dat de tlden weromkoni-
nie sille, dat de boerestAn, guodllk of
sleau, troehlüke sil as de oaren de beage
ütstrüpe, Dat hat sa west, ta skea fan de
boerestAn en ta skea fan It lAn. As yn
koartew tiid de krapte fan guod net mear
blstlet, de Internationale concurrinsje mei
krult weromkomt, yn NederlAn wer in
normale hüshAlding flerd wurde moat,
.d.w.s. op eigen flnanslële basis, dan sll
dit net wer gean mei ütforkeapprizen
foar de agraryske produkten en in heech
llbbenspeil foar de oaren. Dan sille se
allegearre mei yn- de ploech moatte en
op deselde basis de ynkomsten fan üs
folk, allicht de earmoede fan üs folk, lyk.
op parte moatte. In oare basis is net
mear akseptabcl, Dat fielt de regearing
wol en dat jowe nou de measte minsken
ek .wol ta. Allinnich bin ik wol hwat ün-
gerêst oer de praktyk fan dizze saek.
Hwant sil dit net op in greate stride-
raesje ütrinne, dan moatte de ünderskate
groepen each foar mekoars swierrichhe-
den hawwe en dy mei drage wolle. En
yn de greate stêdden en de tichtbifolkte
yndustrygebieten hat it meilibjen mei it
boerefolk nea botte great west. Oft it
nou sa folie better wurden is, weagje ik
to bitwiveljen. It bliuwt as men de sa-
ken sa sjocht in ding fan it aldergreatst
bilang, dat de boeren en tünders ienrie-
dich bliuwe yn har doelstelling op it
punt fan de algemiene lAnboupolityk. Dat
men dat ek yn FryslAn noch net better
ynsjocht, dat men hjir mei de Stifting fan
de LAnbou fan bipaelde side in luguber
spultsje spilet, is einliks net to bigripen.
En it liket üs frij wis, dat de boeren dizze
ünforantwurdlike iieders dat ek hurdhan-
dich oan har forstAn bringe sille. Ik hoop
je, dat hja it seis noch tidich ynsjen sille.
5
1
S
mesl
n jtaal
>r
Minister Vos heeft besloten het Zondags-
rijverbod voor automobilisten niet te la
ten gelden op de Zondagen 29 Augustus
en 51 September.
De Koningin na troonsafstand Prinses
Reeds een vluchtige blik op de catalogus Wilhelmina der Nederlanden genoemd
zegt ons, dat de heren organisatoren van zal zich vestigen op het Loo, waar enige
deze tentoonstelling het begrip Friese
schilderkunst In de ruimst mogelijke zin
van het woord hebben genomen. Zo
woont er één derde van de 35 schilders
buiten Friesland, en bevinden zich onder
de „Friezen” verschillende kunstenaars,
die momenteel wel in Friesland woon
achtig zijn, maar niet als Fries zijn ge
boren en opgevoed. Ook wat de onder
werpen betreft, heeft men zich niet al te
zeer aan banden willen leggen.
Zo beeldt nog’ niet een derde deel van
de doeken een Fries onderwerp uit,
draagt nog geen tiende deel een Fries
opschrift en zijn bijv, wel weer werken
opgenomen van uitgesproken nlet-Frie-
zen, zoals de evacué Vanes, die toeval
lig een Fries onderwerp behandelde, l.c.
het interieur van de Martinikerk.
Van de doeken, die wel een Fries onder
werp behandelen of een Fries opschrift
dragen, zijn er bovendien nog heel wat
die men evengoed voor niet Fries kan
verslijten. Zo bijv, het „Fries Landschap1'
op de trap (J. BicremaOosting) dat
evengoed een Hollands landschap zou
kunnen zijn; of „Stlkels" (niet Eikel»,
zoals abusievelijk In de catalogus staat
vermeld)i, dlo inderdaad wel „stlkels"
uitbeelden, maar die ons toch doet vra
gen of een „stlkel” nu zo'n speciale
Friese plant Is.
Van een bepaalde Friese manier van
schilderen ontdekt men op het eerste ge
zicht'ook al heel weinig, vooral niet als
men doeken gaat vergelijken die toeval
lig hetzelfde onderwerp behandelen, zo
als de twee schilderijen die beide ,fGiet-
hoorn” zijn genoemd, reap, van de Leeu
warders Alkema en Veldkamp. Als er
ooit contrasten bestaan, dan Is het im
mers wel In deze twee doeken.
De organisatoren zijn vermoedelijk uit
gegaan van de gedachte, dat op deze
expositie al die kunstwerken thuis hoor
den, die op enigerlei manier met Fries
land in verband staan, hetzij de schilders
Fries bloed in de aderen hebben, toe
vallig in Friesland wonen of wel dat niet
Friese schilders zijn aangegrepen döor
een Fries gegeven.
We geloven, dat dit een goede greep is
•geweest, ook al valt het te betreuren,
dat bij dit alles sommige goede Friese
schilders niet of slecht vertegenwoordigd
zijn, zoals de Bottema’s, Geertsma, Joh.
Elzinga, Joh. Mulders, enz., terwijl wij
ook in de tekeningen gaarne meer ver
scheidenheid hadden gezien en enkele
jongere kunstenaars, bewust of onbewust
zijn gepasseerd.
Toch wil de aanduiding „Friese” kunst
in dit verband gelukkig toch meer zijn,
dan enkel een verzamelnaam. Op deze
tentoonstelling zijn ook werken te zien
die zo’n Friese sfeer hebben, dat ze on
mogelijk als niet Fries kunnen worden
gekwalificeerd.
De heer E. K.(ools) heeft onlangs in een
overigens in zeer onsympathieke toon
gestelde critiek de specifiek Friese kunst
AUGUSTUS 1939:
De spanning was in Europa tot het uiterste gestegen. Zou de oorlog
nog kunnen worden voorkomen? Iedereen hoopte het, niemand ge
loofde het.
Eén dag in die maand heeft Nederland die angstige spanning ver
geten. Dat was op de vijfde Augustus. Kort na middernacht was in
het Paleis Soestdijk het tweede dochtertje van het Prinselijk Paar
geboren. Irene noemden haar ouders de kleine en in deze naam lag
de hoop verscholen, dat de vrede in de wereld zou blijven behouden.
De hoop is niet in vervulling gegaan. Irene moest met haar Moeder
en zusje het land verlaten. Maat haat belofte, zodra zij kon spreken,
door de radio geuit: „Wij komen terug!" heeft zij gehouden. Zij is
teruggekomen, met haat ouders en zusjes. Nu is zij reeds weer drie
jaar in ons midden, ons glimlachend prinsesje. Donderdag vieren
we haar negende verjaardag.
Moge thans haar naam een symbool zijn. Vredesprinsesje, God ze-
gene haar. Haar en ons volk in de lage landen en aan de evenaar.
Postduiven raken vermoedelijk ten ge
volge van radio-golven uit de koers, het
geen vooral In de omgeving van Eind
hoven tot uiting kwam en reeds aan
leiding gaf tot burenruzies, daar duiven-
houders de zend-antennes van radio
amateurs vernietigden.
Het stellen van deze vraag Is gemakke
lijk, het beantwoorden er van welhaast
in een kort bestek als dit onmogelijk,
vooral als we deze willen zien, in ver
band met de tentoonstelling van de Frie
se kunstkring, die vandaag nog juist een
veertien dagen lang in het stadhuis te
Bolsward valt te zien.
Reeds honderden hebben van deze expo
sitie! genoten en het aantal bezoekers
dat zich van een doorlopende kaart
voorziet, is nog steeds groeiende. Het
Is ook heus geen wonder, dat men, een
maal bekoord door het vele schoons dat
er te genieten valt, telkens weer terug
komt om.nieuwe ontdekkingen te
doen. Toch is het niet onmogelijk, zelfs
zeer waarschijnlijk, dat de aandachtige
bezoeker van deze tentoonstelling zich
bovenstaande vraag gaat stellen.
.Wat is Friese kunst? Wat. is in concreto,
om bij dit onderwerp te blijven, een
Fries schilderij?
Is dit een schilderij, dat een Fries gege
ven uitbeeldt? Eten Friese kop, een Fries
landschap? Of is dit zonder meer een
schilderij, dat door een Fries is geschil
derd, ook al is het in de keuze van het
onderwerp zo on-Fries mogelijk?
En wat wordt dan onder een Fries ver
staan?
Is dat bijv, ook iemand van Friese naam,
die uit een Fries geslacht geboren, thans
reeds lange jaren buiten de provincie
vertoeft? Is dat bijv, ook Iemand, die als
nlet-Fries toevallig zijn woonplaats in
Friesland heeft? Of wordt een Fries schil
derij enkel als zodanig gekwalificeerd,
als het op een bepaalde manier, dat dan
de Friese zou zijn, op doek Is gebracht?
Reeds het stellen van deze vragen laat
zien, dat men het begrip Friese schilder,
kunst al naar de afspraak Is, In ruimere
en in engere zin kan nemen.
Mevr. W. Coersvan Rijsel uit Amster
dam is van Staveren naar Enkhulzen ge
zwommen in 9 uur en 39 minuten. Zij
zal trachten volgende maand het Kanaal
over te zwemmen.
De 17-jarige arbeider H. uit Nijmegen is
bij het werk op de transformatorenfa-
briek Smit dodelijk aan het hoofd ge
wond toen een hijsblok van het dak
viel.
Uit officiële bron verneemt de K.N.A.C.,
dat de contróle op banden aan de Bel
gische grens is ingetrokken.
In Eist in de provincie Utrecht werd de
voormalige „Kaderschool Eist” van het
Nederlandse leger ingericht als jeugdher
berg. Deze gebouwen bieden plaats aan
500 gasten.
Bij een brand te Waalwijk in het huis
van de schoenfabrikant Leenheers is een
partij leer ter waarde van f 10.000 ver
loren gegaan.
Verdronken. Tc Amersfoort Is In het Bos-
bad Blrkhoven het 8-jarige zoontje van
de familie O. bij het zwemmen verdron
ken;
Nog een geval De polderwerker F. K.
van Beets, die in de N.O. polder werk
zaam was, Is Woensdag bij het zwem
men in de Urker vaart verdronken.
Mr. F. H. van Loon, advocaat en pro
cureur te Sneek is te Salburry In Ame
rika verdronken. Nadere bijzonderheden
over dit ongeval ontbreken nog.
Bijna veertig duizend gulden hebben in
brekers ontvreemd uit de kluis van het
rijksbureau voor huiden en leder aan de
Keizersgracht te Amsterdam.
Dodelijk ongeluk. De ongeveer 40-jarige
J. Jansen uit Winssen is bij Nijmegen,
doordat een hooikar omsloeg, gedood.
Rijkspersoneel zal, voor zover zich daar
tegen geen dringende redenen van
dienstbelang verzetten, op 31 Augustus
en 6 September vrij hebben*
Een tweeling van 95 jaar. Op 5 Augustus
a s, hopen A. M. Th. en H. P. de Bont te
Waalwijk hun 95ste verjaardag te vie
ren.
Van boord verdwenen. Bij aankomst te
Manilla hebben officieren van de Ruys
meegedeeld,, dat mej. Dorothy Rose uit
Kaapstad van boord I? verdwenen zon
der enig spoor na te laten.
Slagerspatroons, te Apeldoorn in verga
dering bijeen, achtten verhoging van hel
vleesrantsoen tot 300 gram noodzakelijk
en meenden, dat de distributie van scha
penvlees kon worden opgeheven.
Door onbekende oorzaak brak brand uit
bij Raymakers nacht- en theellchtenfa-
brieken te Helmond. De magazijnen wer
den geheel de as gelegd.
De autobandiet, die bij Zoetenneer een
Haagse dierenarts overviel en vervolgens
met diens wagen een botsing veroor
zaakte, waarbij de arts om het leven
kwam, hoorde 5 jaar gevangenisstraf te
gen zich eisen.
Wielrennen. De Italiaan Frosio heeft op
de Stadlonbaan te Amsterdam de wed
strijd voor stayers gewonnen.
Over enkele maanden zal men de bepa
lingen opheffen, op grond waarvan op
speelgoederen handelsnaam, codeletter
en pi-ljs moeten worden vermeld.
In het sanatorium Sonnevanck te Har
derwijk, waar hij sinds Mei 1947 werd
•verpleegd, Is dezer dagen overleden dr.
Lie Hing Dhlam, zendingsarts aan hel
Petronella-hospltaal te Djokjakarta.
Waarom ook niet? In een te Utrecht
gehouden vergadering hebben de ver
voerders aangedrongen op een 48-urige
werkweek.
Tegen de alcohol. De Nederlandse Volks
bond tegen Drankmisbruik heeft in
Heemstede zijn jaarvergadering gehou
den.
De „Tabinta” is te Quebec aangekomen
met 300 Nederlandse immigranten aan
boord, merendeels landbouwers, die zien
in Canada gaan vestigen.
Na een huiselijke twist heeft de gemeen-
te-secretaris van Monnikendam, A. N.,
Vrijdagmiddag zijn vrouw die in de tuin
vluchtte, achtervolgd en is haar met een
scheermes" te lijf gegaan.
Het m.s. „Oranje”, dat 26 Juli van Bata-
via is vertrokken, wordt, o.o.vj, 17 Aug.
tegen twaalf uur met een kleine 700 pas
sagiers in Amsterdam verwacht.
Arnold Meyer, de voormalige leider van
„Nationaal Front”, door de Raad van
Cassatie tot vier jaar met aftrek veroor
deeld, is voorwaardelijk in vrijheid ge
steld.
Minister Gielen, die Zondag met vrouw
en kindereh toerde, reed een beschonken
wielrijder aan. De auto kwam in de sloot
terecht.
blêdrol sitten bleaun en nou sltte de for-
bouwers mei de gefolgen. Der wurde hiel
hwat öikard en yn de konsumpsje brocht
Dat rlnt foar de sAn- en feanhoeke wer
üt op de Aide praktyk, dat in dlel oan de
bargen forfuorre wurde moat. Dat Is ek
neat net slim, hwant der binne hja tlge
geskikt foar, ntar de prils Is dan sa heech
net mear fansels. De greidboer yn dizze
hoeke profltearret fan It jier fan de gun
stige sltuaesje. Wy gumie it harren
graech en oan de gesichten is ek wol to
sjen, dat it harren goed nei It sin giet,
al litte se dat leaver net hearre.
Gysbert-om wist It yn syn dagen al, dat
der In bulte forgund brea Iten wurdt en
skreau: „Hoe rom sopje oare lju’s petle-
len en buorllj’s 'kij jaen greate mielen”.
Mar it is mar sa, dat as it de boer goed
giet, dan giet tt ek de arbeider goed en
de winkellju witte it ek skoan as* it lAn
goede ynkomsten hat. Al mei al wurdt it
wol düdlik, dat de perioade fan krapte
al aerdich oan it fordwinen is en dermei
wurdt it prizenprobleem op ’en nij oan
'e oarder stelt. De gewoane gong fan sa-
ken soe wêze, dat yn de LAnbou de efter-
ütgong it earste to sjen wie én dan lin-
kendewei ek by oare bidriuwstakken en
it ambtlik libben.
Mar de posysje fan de LAnbou is yn de
jierren, dy’t sünt 1930 forroun binne,
fundamefiteel foroare. Ek hjir is de bi-
skutting, dy’t de oare groepen harren
forwurven hiene, in feit wurden, dat net
wer üngedien makke wurde kin. De
grounprizen sitte op in bipaeld peil, de
hierprizen likegoed, de produkteprizen
lizze meiiens oan it keatling. Meidat de
leanen en sosiale lésten fan de boere-
arbeiders oplutsen binne oan dy fan de
yndustry, de bilêstingen, sa as de ünder-
nimmersbilêsting, ek op de boeren ta-
past wurdt, rinne hja yn deselde beage
en lüke hja itselde swierladene skip. Men
Wy freezje de hielmaster boppe de
sjochte, de pleisterlizzer mear as de
pine, de flime mear as de swolm.
Sjochte kwaal.
van Drukkerij Fa. A. J.
No. 59
Bolswards Nieuwsblad
e n
Friese Kunst?
49
n
mier
te.tol
:hhis
te' ji
it
JTüU
Ie
1-HSS
l/roni
7' i
5-313!
m .1
z'I i
e
0-0115
111351
