3
Buitenlands
Overzicht
Provinciale
Kroniek
00000000000000
00000000000000
44e Jaargang
No. 60
Vrijdag 6 Augs. 1948
Streekblad voor We s b
DruKKerlj Fa. A. J. OSINOA - Bolsward
hun tegemoetkoming werd getoond. Dei
I
edeeltt
sma ti
n«a ti
5tra 2|
in. van
Bols
ikkum
linsma
.tra et
EN
fS
andere geallieerden. Doch de houding der
Russen juist op deze conferentie zowel
als hun telkens weer scherper wordende
maatregelen in
vermeende
Heel
„O kroane”, sei de kening fan ’e Per
zen, „dy wist hoe swier astü üs op ’e
holle parseste, dy soe dy net opnünme
wolle, al wie it, dat hy dy op ’e wei
lizzen foun”.
i 1948
tv Pi{.
da, d»
a. Jan,
<je ,dt
Aukji
'eischijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Redactie en Administratie
Marktstraat 13 - Bolsward
Telefoon 451 (K 5157)
rlittenj
n vat
a Wit
a WH
Kam
fan Gysbert Japiks
i klden.
Alteni
t.
Berlijn
wijden er in het geheel niet op, dat zij
deze verzoerilng zoeken. Al zijn er dan
ook optimistische geruchten uit Moskou
naar aanleiding van het onderhoud, dat,
op verzoek van de Ver. Staten, Engeland
en Frankrijk de vertegenwoordigers dier
landen Maandag met Stalin hadden. De
grootst mogelijke geheimhouding wordt
thans betracht over dit eerste diploma
tieke contact, om te verhinderen, dat
misplaatste propaganda enig gunstig re
sultaat bij voorbaat zal uitsluiten. Ge
ruchten, dat
naar Belgrado gegaan zijn, waar op het
ogenblik dat we dit schrijven, de Donau-
conferentie nog wordt gehouden. Toen
eind ’46 door de raad van ministers van
buitenlandse zaken deze conferentie
werd vastgesteld, hebben de Russen niet
kunnen vermoeden dat 1 >/2 jaar later
hun betrekkingen met Tlto zo verstoord
zouden zijn, anders hart Molotoff allicht
voorgesteld de bijeenkomst elders te
doen plaats hebben. Intussen schijnt
Zuld-Slavlë
ondanks zijn ruzie met Rusland, toch
het standpunt der Russen Inzake het be
heer van de Donau te delen. Tot nog toe
waren ook Engeland, Frankrijk en Ame
rika in de Beheerscommissie vertegen
woordigd, doch Rusland wil deze In het
vervolg alleen doen samenstellen uit ver
tegenwoordigers van elk der oeverstaten,
met uitzondering van Duitsland en Oos
tenrijk, laatstgenoemd land zou verte
genwoordigd worden als het vredesver.
drag is getekend. Ofschoon de Russen
voorstellen, dat de Donau zal openstaan
voor de handelsvaartuigen van alle lan
den op voet van gelijkheid, wat de te
betalen rechten betreft, nemen Engeland
en Frankrijk natuurlijk niet zonder meer
genoegen met hun verwijdering uit de
commissie. Wanneer
Abonnementsprijs!
1.25 per kwartaal bij vooruitbet? tlng
Advertentieprijs10 cent per m m
Giro 87926
De Dona iconferentle. Zuid-Slavië het met
Rusland eens? Rusland schijnt geen verzoe
ning te willen. Hongarije is op weg naar
volledig communistisch stelsel. Roemenië
wordt gerussificeerd, Duitse eenheidsstaat
blijft voor Frankrijk onaanvaardbaar. Rus
land bouwt een „muur” in Oost-Azië.
De Philippijnen,
die in 1946 van Amerika de onafhanke
lijkheid hebben verkregen, bleken deze te
waarderen, door zich aan de zijde van
het communisme tegen Amerika te keren.
Alvorens het proces hier geheel vol
groeid is, zullen waarschijnlijk tientallen
jaren verlopen. Doch beschouwt men de
gebeurtenissen in Oost-Azië op de ke
per, dan komt men tot de gevolgtrekking
dat hier een muur wordt gevormd die
iedere Westerse invloed zal moeten ke
ren.
DE TOESTAND IN O.AZIE»
R
wet aangenomen, alsook de Leerplicht
wet, hoewel met slechts één stem meer
derheid (doordat een lid van rechts
vlak vóór de stemming een ongeluk
kreeg). De socialisten stemden tegen,
omdat de wet hun niet ver genoeg ging.
De min gegoeden werden hier n.l. tot
financiële offers gedwongen, zonder dat
- Stalin
bereid zou zijn alle problemen die het
Westen van het Oosten scheiden, nog
eens te bespreken op de basis van de
brief, welke destijds Wallace, de candi-
daat van de progressieve partij voor het
presidentschap der Ver. Staten tot hem
richtte, kunnen, even goed waarheid’be
vatten als uit de lucht gegrepen zijn. Na
tuurlijk weet men ook argumenten aan te
voeren waarom er met Rusland thans
wel weer eens zou zijn te praten. Al is
de toestand in West-Europa^ nog verre
van ideaal, het wint toch voortdurend
aan kracht, de onderlinge verbondenheid
der Wëst-Europese landen wordt stér
ker, de Marshallhulp is op gang. En, zo
zegt men, het moet voor de Russen ook
weinig aantrekkelijk zijn toe te zien hoe
West-Duitsland met zijn 45 millioen in
woners gaandeweg politiek en econo
misch alleen door het Westen op de been
geholpen wordt, welk proces eenmaal
voltooid, West-Europa enorm zou ver
sterken.
In Zuid-Slavië is er ten slotte bijv, open
lijk verzet gekomen tegen Moskou’s
dwang het land geheel in de Russische
economie op te nemen, in
Rusland
om een of andere reden vertoornd zou
zijn op een bepaald land, zou het wel
middelen weten te vinden het ook in zijn
Donau-scheepvaart te treffen. Er zijn dan
ook al zeer harde woorden op de confe
rentie gevallen. De Russen hebben zeer
scherp geantwoord en zij hebben met hun
aanhang van Oost-Europese staten 7-
stemmen tegenover de 3 van het Westen,
en kunnen dus hun zin doordrijven. Ook
deze Donaukwestie kan slechts een be
vredigende oplossing vinden in het ka
der vanf een' volledige verzbening en
overeenstemming tussen Rusland en de
De veehandelaren.
Het was niet warm meer, maar heet,
toen de „Nederlandse Bond van Vee
handelaren” in zalen Schaaf te Leeuwar
den haar1 27ste algemene vergadering
hield. De vergadering werd ditmaal in
Leeuwarden gehouden, ook al omdat ze
samenviel met het 35-jarig bestaan van
de Friese Bond van Veehandelaren. Dat
men ér niet aan dacht om het jubileum
ongemerkt te laten voorbijgaan, bewees
wel het gr'ote aantal prachtige bloem
stukken welke op het toneel stonden op
gesteld. Het was dan ook de voorzitter
van de Friese Bond, de heer H. K. Nico
lai, welke het begroetingswoord- sprak.
De vergadering zelf stond onder leiding
van de bondsvoorzitter J. P. van der
Stoel.
De voorzitter wees er op, dat de Leeu
warder veemarkt veel meer dan provin
ciale betekenis heeft, maar dat de outi-
lage niet meer aan d( moderne eisen
voldoet. Spreker sprak de hoop uit, dat
het gemeentebestuur haar aandacht zou
willen geven aan een grondige vernieu
wing van de markt, hetgeen een groot
belang zal zijn voor Leeuwarden en voor
de handel.
Door de secretaris A. C. Westerveld,
werd vervolgens verslag uitgebracht
over het afgelopen jaar, waarbij hij aan
gaf, dat de rundveehandel over het al
gemeen niet onbevredigend was geweest.
Hetzelfde kon niet gezegd worden van
de schapenhandel, daar de schapenmarkt
hoofdzakelijk werd beheerst door zwarte
handel en clandestiene slachtingen.
Het verloop van de export was zeer goed
geweest, waaruit men de gevolgtrekking
kan maken, dat er in het buitenland voor
het Nederlandse fokvee veel belangstel
ling bestaat. In 1939 bedroeg de totale
export 242 stuks, waarde f 53000.ter
wijl er in 1947 voor een totale waarde
van f 10.361.000.— werd uitgevoerd,
waarvoor werden geleverd 9653 stuks
vee, verdeeld als volgt:, stieren en stier,
kalveren 590 st. (f2.056.000.—), melk
en kalfkoeien 1104 st. (f 1.086.000.—
vr. jongvee boven 1 jaar 7704 st.
(f7.101.000.vr. jongvee beneden 1
jaar 255 st. (f 118.000.—).
Het aantal leden is weer vooruitgegaan
en bedroeg per 31 December 1947 voor
de 11 provinciale afdelingen in totaal
5127. Dat is ongeveer 90 van de er
kende rundvee-, kalveren- en schapen
handelaren. Friesland Is met zijn 887 le
den de grootste afdeling.
Dr. J. Buter, secretaris der onderbedrijf s-
groep „Groothandel Voedselvoorziening
en aanverwante gebieden”, sprak hierna
over „De nieuwe bedrijfsorganisatie”.
Spreker is wel een warm voorstander
van bedrijfsorganisatie, maar dan moet
die zo zijn, dat het bedrijfsleven haar
eigen verantwoordelijkheid behoudt. De
bevoegdheid van de Overheid; zoals die
nu wordt voorgesteld moet sterk be
snoeid worden. De Bond zal zich dan
ook tegen het ontwerp, zoals het nu is,
dienen te verzetten.
Met grote meerderheid werd verder be
sloten bm zo spoedig mogelijk te komen
tot fusie yan de drie Bonden.
Des avonds werd in zalen Schaaf nog
gezellig feest gevierd.
Het is maar een stap van de koeien naar
de paarden. De Provinciale Vereniging
ter bevordering van de Paardenfokkerij
hield haar jaarlijkse
Centrale Merriekeuring.
De belangstelling was niet overweldi
gend, wat wel geweten moest worden
aan de abnormaal hoge temperatuur en
vooral aan de hooiing en de graanoogst.
Dat was wel jammer, omdat er prach
tig materiaal was aangevoerd. Er is dan
ook voor de goede waarnemer een merk
waardige vooruitgang te bespeuren.
Er waren niet minder dan 37 enters aan
gevoerd, welke voor een bekroning in
Aanmerking kwamen en daarvan kregen
er vijf een eerste en tien een tweede
premie. Nummer 1 werd Irola van H. S.
Wiarda te Nijland.
Voor de kampioenschappen kwamen er
8 merriën in de baan, n.l, de 2 hoogst-
geplaatste enters, twenters, 3-jarige mo
del- en 4-6 jarige modelmerriën.
1 1948
Dijk ei
ike Ja
ena ei
Jantje,
ngsf ti
jïs ei
kje, di
Idse
der ei
Cecilii
Aarijki
'rtrud
lan a
ong fi
ma ei
ecbtg
rl. t
:g. vai
erl. 1
Verder houden de Russen de Berlijnse
troef in handen. Maar besprekingen ope
nen betekent nog geenszins dat ze
vruchtdragend zullen zijn. De Russen
zullen bijv, stellig weer voor de'dag ko
men met hun eis tot stichting van een
Duitse eenheidsstaat,
welke op korte termijn door alle bezet
tingstroepen zou moeten worden verla
ten, welke eis in het bijzonder door de
West-Europese vastelandsmogendheden
onder leiding van Frankrijk als onaan
vaardbaar zou worden beschouwd. Want
een Duitse eenheidsstaat op korte ter
mijn vrij van bezetting, zou, samenwer
kend met Rusland, een ontzaglijk gevaar
voor West-Europa betekenen. Ook de
nieuwe Franse regering van
André Marie
zal zich stellig hardnekkig tegen derge
lijke Russische voorstellen verzetten. We
geloven trouwens niet dat Amerika en
Engeland er voor zouden zijn te vinden.
En dit is maar een der problemen, welke
bij eventuele nieuwe viermogendheden
besprekingen aan de orde zouden komen
er zijn zeer vele meer. Als 't tot derge
lijke besprekingen komt kan het tenslotte
best blijken dat de crisis slechts verscho
ven is. Hetgeen overigens ook van bete
kenis zou zijn, omdat tijdwinst ook voor
het Westen nog waarde heeft. Al ware
het alleen maar omdat misschien het
Palestijnse probleem
kan worden opgelost nu een deel der
Arabische leiders meer neiging dan voor
heen toont het met de Ver. Naties over
deze kwestie eens te worden.
In Oost-Azië
grenst feitelijk de Sowjet Unie, evenals
te Berlijn, aan de Ver. Staten, Immers
i
de Christelijk Historische Unie. Na-
tuurlijk had Dr. Kuyper én van deze èn
van eigen partijgenoten meer dan eens
de beschuldiging te horen, dat hij te ver
ging.
De rechtse partijen wilden echter, dat
de overheid alleen maar bevorderde,
eventueel wettelijk vastlegde, wat zelf
standig uit en in het maatschappelijk
leven was gegroeid, de R.-Katholieken
gingen daarbij iets verder in overheids
bemoeiing dan de protestants-christe-
lijke partijen.
Tengevolge van de maatschappelijke
kwestie ontstonden er na 1900 enkele
nieuwe partijen of bewegingen: Chr.
Dem. Unie (v. Houten), N.S.B. (Mus-
sert), Landbouw en Maatschappij, enz.
De versterking van het gemeenschaps
gevoel bleek trouwens ook uit de groei
der algemene en chr. vakbonden.
Het is dan ook alleszins begrijpelijk, dat
de regeringsperiode van onze Koningin
een tijd is geweest van bemoeiing der
overheid met het maatschappelijke, so
ciale leven, hetzij links of wel rechts
aan het bewind was.
Van 1897—1901 was het min. Pierson
—Goeman Borgesius aan het bewind.
Het wilde een ministerie van sociale
rechtvaardigheid zijn. Borgesius noem-
zich nog liberaal, maar wilde het libe
ralisme als progressisme zien, dus als
meegaande met de ontwikkeling der
dingen, ook in ’t maatschappelijke. Het
is dan ook een krachtig kabinet ge
weest, juist op het maatschappelijke, so-
Uitgave van
na de oorlog is Japan en de Zuidpunt
van Korea onder direct Amerikaans be
heer gekomen.
Het schijnt dat de Sowjet Unie langs
deze grens van de Ver. Staten een dam
wil opwerpen tegen de
machtsuitbreiding van Amerika.
duidelijk blijkt dit in Korea. De Ver. Sta
ten staan hier als het ware met één teen
op het Aziatisch vasteland en hebben
moeten ervaren, dat de Sowjets 't Noor,
delijk deel van 't schiereiland gebruiken
als een stevig slot op de poort naar
Mandsjoerlje. In dit verband kan men ook
de communistische opmars In Noord-
China zien als tegenmaatregel tegen de
Amerikaanse hulpverlening aan China. In
Frans Indo China
en Indonesië ziet men eveneens, hoe de
bevolking die zich keert tegen de wes
terse „overheersing” steun ontvangt van
de Sowjets. De grens-barrière werd on
langs gesloten, doordat op Malakka de
communistische elementen hebben ge
tracht de macht in handen te nemen,
welke poging uitdraaide op een moles
tatie van de daar wonende blanken.
en Zjuldwest Friesland
1
Het jaar 1948 is met recht genoemd nei
jaar van herdenxen, een iieruenxen uac
culmineert la net JU-jany leyenugajuui-
leum van H. 1V1. Koningin W uneimina.
Wanneer een dergelijke mijlpaal worat
bereikt, spreekt het vanzelf dat men
zo'n gelegenheid gaarne benut met een
blik op het verleden te werpen. Aller
eerst betreft dit het persoonlijke leven
van onze Landsvrouwe. Daar echter
onze medewerkster Marijkemuoi reeds
op lofwaardige wijze jong (en oud) van
het veelbewogen leven van Hare Ma
jesteit heeft verteld en nog zal vertel
len, lijkt het ons niet ondienstig eens in
vogelvlucht na te gaan, wat er alzo on
der de regering van onze Vorstin in de
afgelopen jaren is tot stand gekomen.
Om deze stof enigszins te ordenen zul
len we achtereenvolgens onze belang
stelling doen uitgaan naar het maat
schappelijke (sociale) leven, de parle
mentaire geschiedenis en de internatio
nale aspecten van de nu ras vervlogen
halve eeuw, die in meer dan een opzicht
zo belangrijk en merkwaardig zal blij
ken te zijn.
We richten ons oog dus eerst op het
sociale leven om tevens iets te vertellen
van de sociale wetgeving.
Het besef van saamhorigheid, het moe
ten dragen van elkanders lasten, is in
de laatste 50 jaar in ons volksleven veel
sterker geworden. We wijzen in dit
verband slechts op particuliere organi
saties als het Groene en Witte Kruis
(1900) en de Nederl. Centrale vereni
ging tot bestrijding der tuberculose
(1907), die veel deden ter bevordering
van de volksgezondheid. Ook de rege
ring toonde steeds meer gemeenschaps-
besef te bezitten. Zelfs de liberalen, de
geesteskinderen van Adam Smith, gin
gen begrijpen, dat het Individualisme
hoe langer hoe meer een ramp ging
brengen over een deel van het Neder- j
landse volk, met name over de arbei- j
ders en dat de regering niet afzijdig
kon blijven. Reeds in de vorige eeuw
waren de ong-liberalen trouwens op- j
getreden, die Ingrijpen der overheid in
het maatschappelijk leven noodzakelijk
vonden (wetsontwerp op kinderarbeid
van Van Houten in 1874, onderwijswet
Kappeyne van de Coppello, 1878). Om
streeks 1900 trad de liberale minister
Goeman Borgesius zelfs zo op, dat men
sprak van Staats-socialisme. In later ja
ren is het liberalisme echter op zijn
schreden teruggekeerd en huiverde het
voor overheidsbemoeiing met de maat
schappij.
Later moest het daarover van volge
lingen en buitenstaanders verwijten
aanhoren, met als gevolg de zware ver
liezen bij de stembus van 1937.*
De S.D.AP. en het Communisme heb-
hebben altijd het individualisme bestre
den, alleen maar konden ze hun altruis- Met veel genoegen zullen de Russen niet
me niet tot de gemeenschap opvoeren,
daar zij de klassestrijd predikten en
daardoor alleen de belangen der „wer
kers” op het oog hadden.
Direct na de eerste wereldoorlog eisten
de socialisten socialisatie, d.i. „doelbe
wuste vermaatschappelijking van het be
drijfsleven, het richten der voortbren
ging op het algemeen belang, waarbij
de eigendom aan de gemeenschap of
zijn organen komt," iets later vroeg men
„medezeggingschap” der arbeiders in 't
bedrijf, later werd het „Plan van den
arbeid” naar voren geschoven, waarbij
van de overheid werd gevraagd het
doen uitvoeren van grote werken, be
kostigd door millioenenleningen.
Ook bij de rechtse partijen werd het so
ciale gevoel zeer versterkt. Voor de
Rooms-Katholieken was dit vooral te
danken aan de pauselijke encycliek
„Rerum Novarum” (1891), die de so
ciale kwestie behandelde. De Kerk
moest een rechtvaardige naastenliefde
prediken, de Staat had als hoofdzaak
het zorgen voor het algemeen welzijn,
de maatschappij moest een grotere toe
nadering der standen bewerkstelligen.
Dr. Schaepman werd de propagandist
van deze gedachten, met zo’n élan en
overredingskracht, dat men hem wel
eens heeft verweten, dat hij te democra
tisch was en teveel samenbinding zocht
met andere partijen. Dr. Kuyper, wiens
democratie een der oorzaken was van
de scheuring der A.R. partij in 1894,
had reeds twintig jaar eerder geroepen
om een Wetboek van de Arbeid en
lijnen daarvoor aangegeven.
In 1891 was onder krachtige actie van
hem samengekomen het eerste Christe
lijke sociaal congres, dat hij opende ijet
een rede over: „Het sociale vraagstuk
en de Christelijke religie.” Zo kreeg
ook de A.R. partij steeds meer belang
stelling voor het maatschappelijk vraag
stuk. Ditzelfde kan gezegd worden van
hun tegemoetkoming werd getoond. Del Hongarije
Gezondheidswet bracht toezicht op de daarentegen krijgen de aanhangers van
volksgezondheid, de Woningwet gaf Moskou steeds meer de overhand, presi-
o.a. de gemeenteraden bevoegdheid tot dent Tildy, stichter der partij van
het onbewoonbaar verklaren van wo-i
ningen. Van minister Cort van der Lin
den kwamen de Kinderwetten, waardoor
ons land wat openbare kinderzorg be
trof, het mest vooraanstaande land van
Europa werd. Ouders konden nu uit
hun ouderlijke macht worden ontzet,
tuchtschool en rijksopvoedingsgesticht
werden de plaatsen, waar lastige kinde
ren konden worden geplaatst.
Het ministerie-Kuyper (1901.1905)
bracht de Hoger onderwijswet, die de
effectus civilis gaf aan de wetenschap
pelijke graden van vrije universiteiten en
de polytechnische school tot een techni
sche hogeschool maakte.
De Tweede Kamer nam het ontwerp
aan, de Eerste verwierp het. Ontbin
ding, gevolgd dor verkiezingen bracht
'een rechts hogerhuis (de Staten van
Zuid Holland waren pas „om” gegaan)
en de wet kwam in het Staatsblad.
Een Lager onderwijswet gaf aan ge
meente- en schoolbesturen minimum-sa-
larissen uit 's Rijks kas; pensioen ook
aan bijzondere onderwijzers en aan de
weduwen en wezen van alle onderwij
zers.
De Drankwet regelde de „vergunning”
voor 't verkopen van sterke drank en
het „verlof” voor die van niet sterke.
Het aantal vergunningen in een plaats
werd berekend naar 't getal inwoners.
Op de Stakingswetten van het min.
Kuyper komen we nog nader terug.
Het enige belangrijke, dat het kabinet
De Meester (1905-1908) tot stand
bracht, was de Wet op het arbeidscon-
,u.o. VM..V. tract, reeds vroeger ontworpen door
dale terrein. Zo werd de Ongevallen- Prof. Drucker en nu gewijzigd inge
diend. De socialisten stemden tegen,
vooral omdat werkstaking in de regel
als contractbreuk zou worden be
schouwd.
Over het ministerie Heemskerk, en de
navolgende kabinetten, spreken we
voorzover zij sociaal wetgevend zijn
geweest, de volgende keer.
U.S.S.R.
KA*"
^É/ypotyfs/£
Bolswarils Nieuwsblad
Hoe het groeide
50
STALIN
;1
I
I
i de
kleine boeren is daar nu weggewerkt en
het land is op weg naar een volledig,
communistisch stelsel in de -Moskouse
lijn, in Roemenië worden thans alle par
ticuliere en kerkelijke scholen genationa
liseerd en wordt het Russisch verplicht
leervak vanaf het 4de schooljaar. In Bul
garije gaat het dezelfde kant uit.
Hl QQ353:
KWtRD
gram
MOEILlJI
I HEPEI
bOOk VtR
STATEN
BEHEERD -
GEBIED
WAM.™'
P*4chlna
