Martinytoer Fan de 00000000000000 00000000000000 n door Nederland No. 63 44e Jaargang Dinsdag 17 Auga. 1948 n ■K Uitgave van Drukkerij Fa. A. J. OSINGA - Bolsward 53 te ej. Tj. de J. :n tan Gysbert Japiks le ns. 3e- ar- /etschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS Redactie en Administratie Marktstraat 13 - Bolsward Telefoon 451 (K 5157) Men lijt folie ongemak om üngemak to forgearjen. I I na Abonnementsprijs: 1.25 per kwartaal bij vooruitbet?ling Advertentieprijs10 cent per m m Giro 87926 rs it, >k :n >n- 3 e- :t :e :r :e- te T. ai de ns is- is. >r- d- tn- ui- ran en Is- ran .0. in- ol- tur en nir rg- el Jc n :n ijn or :r- u- li- u- ;e- J. s. F. ga en De Nederlandse douane heeft te Vaals een Belgische vrachtwagen aangehou den, geladen met koffie, cacao, thee en textiel. De lading, benevens 50.000 francs in geld, werd in beslag genomen. Dat komt er van. De leider van het sta- kingscomité van de Haagse tram, de heer Trouw, werd met 12 andere door de Ned. Ver. van Spoor- en Tramweg personeel als lid geroyeerd. Op Katendrecht te Rotterdam, werd een gemeentelijke loods, waarin voor milli- oenen guldens aan hout, copra, soyabo- nen en paraffine waren opgeslagen, een prooi der vlammen. De geruchten, dat de Prinses na de in huldiging haar vijfde naam, Wilhelmina, zou voeren, worden met klem tegenge sproken. Aankomst vertraagd. De troepenschepen Grote Beer en Johan van Oldenbarne- veldt worden eerst na 19 en 20 Augus tus te Amsterdam verwacht. Wegens zwarte lonen is een aannemer uit Didam door de economische politie rechter te Arnhem veroordeeld tot 1 maand hechtenis en stillegging van zijn bedrijf voor de tijd van 1 jaar. Christiansen De „General der Flieger” werd tot 12 jaar gevangenisstraf ver- •oordeeld. Van de jubileum-rijimprent van Bertus Aafjes en Piet Worm zullen 600.000 exemplaren naar de Nederlandse scholen gaan. De oudste Inwoonster van Raamsdonk, mers daarvoor belangrijke uitgaven had den gevoteerd, zoals verlenging van de diensttijd tot 11 maanden, boiuw van nieuwe kazernes, aanschaffen van af weergeschut, vliegtuigen en oorlogs vaartuigen. Hoe nodig dit was, bleek bij de Duitse inval in ons land tijdens het Ministerie De Geer, dat ons land moest verlaten om vanuit Londen de regerings- werkzaamheden voort te zetten. De tijd van ballingschap, die onze Vorstin en dc Prinselijke familie moesten doorma ken tijdens de bezetting van ons land, is wel de meest tragische periode geweest, die tijdens de 50-jarige rege ring valt te boekstaven. De parlementaire geschiedenis van na de bevrijding ligt nog vers in het ge heugen en daarom achten wij het niet nodig deze op te nemen in dit artikel. Wel zullen we nog even onze aandacht richten op de internationale positie van ons land, zoals die tijdens de regering van H. M. Koningin Wilhelmina was en groeide. wijs ten aanzien van de publieke kas sen) ook al bleef, in tegenstelling met wat minister Heemskerk had voorgesteld het openbaar onderwijs maatgevend. Als oorlogs-ministerle heeft het minis terie zich druk moeten bezig houden met buitenlandse aangelegenheden en eco nomische zaken. De verkiezingen volgens de nieuwe be palingen, brachten 17 partijen in de Ka. merl Ook deed de eerste vrouwelijke afgevaardigde, mej. Suze Groeneweg, haar intree. Het passief vrouwenkies recht was n.l. inmiddels Ingevoerd. Rechts kreeg weer de meerderheid (52) terwijl er 22 socialisten in de Kamer kwamen. Mgr. Nolens, de leider der grootste partij, de Rooms Katholieke, werd uitgenodigd een kabinet samen te stellen. Hij nam zelf geen zitting, van daar dat men spreekt van het ministerie Ruys de Beerenbrouck (1918-’22). Nog in 1918 kreeg de regering moeilijkhe den, doordat de Duitse revolutie de hoof den der revolutionairen hier op hol bracht. In de Kamer predikte Troelstra de staatsgreep naar de macht door de arbeiders, want waarom zou de revo lutie bij Zevenaar halt houden. Leger en politie waren immers niet meer in handen der regering. Op een meeting te Rotterdam deed de hartstochtelijke spreker dezelfde oproep uitgaan recht streeks tot zijn volgelingen. Doch, er gebeurde niets. De regering echter riep de landstorm op en met grote geestdrift kwamen de jonge mannen uit alle oorden van het land de hun aangewezen posten bezetten, overal werd trouw aan de Koningin betuigd. Een paar dagen na Troelstra’s optreden heeft de partij diens actie verloochend: hij had niet zonder raadpleging mogen handelen. Op een congres te Rotterdam heeft Troelstra gezegd, dat hij zich had ver gist in de politieke verhoudingen, ook in de mening van de partij. De Koningin werd door het volk gehul digd op het Malieveld en later in het ge bouw van Kunsten en Wetenschappen. Na de totstandkoming van de grond wetsherziening die o.a. actief vrouwen kiesrecht behelsde, werden in 1922 we derom verkiezingen gehouden, die een rechtse meerderheid (60 zetels) oplever de. Het tweede kabinet Ruys de- Bee renbrouck trad op. De Vlootwet maakte echter een eind aan de coalitie. De re gering wilde n.l. de vloot gedurende een zeker aantal jaren geleidelijk verbete ren. Natuurlijk kwam daartegen verzet eerst in het kabinet zelf. De minister van financiën, De Geer, maakte plaats voor Colijn. Maar ook in het land kwam be weging. De socialisten zetten een grote petitiebeweging op touw, die 1.300 OOP handtekeningen verzamelde. De regering zette echter door, maar toen 10 Rooms Katholieken met de socialisten meegin gen en de wet met één stem meerderheid werd verworpen, was de coalitie ver- gelljkstelling van bijz. en openb. onder.dende figuren. Voortgegaan werd met bezuiniging, zelfs op de uitkering der werklozen, wat in Amsterdam leidde tot straatgevechten. In 1935 trad een nieuwe partij op, die later zeer berucht zou worden, de Natio naal Socialistische (N.S.B.) als reactie, naar men zei, op de slappe houding der regering tegen de revolutionaire partijen. Bij de verkiezingen der Provinciale Sta ten in 1935 haalden ze zelfs 8 pet. der stemmen. Twee jaar later bij de Ka merverkiezingen was het percentage van de NSB gedaald tot vier. De regering verbood de partij voor militairen en rijksambtenaren, omdat zij het leiders- gezag plaatste boven het overheidsge zag. Min. Marchant trad af toen hij openlijk Rooms Katholije/k werd. Zijjn opvolger voor Onderwijs werd Dr. Slotemaker de Bruïne. De verkiezingen van 1937 wa ren gevolg van de grondswetswljzlging, die overigens niet veel betekende: ver laging van de salarissen der volksverte genwoordigers en van het inkomen der Kroon, vaststelling van een inkomen voor de Prins der Nederlanden en we ring van revolutionaire leden uit de Ka mer. Uit de uitslag bleek, dat Dr. Colijn en Mr. Oud personae gratae bij het pu bliek waren. Toch werd Oud niet weer minister, ofschoon Dr. Colijn, die weer formateur was, hem een plaats aanbood. Dr. Colijn meende weer een kabinet op brede basis te kunnen samenstellen, dat zou bouwen op positief Christelijke grondslagen, waarvan zelfs de Christe- nen-uit-traditie in zijn tijd de betekenis konden zien. Mr. Oud en anderen wei gerden. Ze meenden dat er koersveran dering was bij Dr. Colijn, wat deze ont kende. Zo werd het derde kabinet Colijn practisch rechts, maar met twee niet- rechtse ministers. Met spoed en kracht werd gewerkt aan de versterking van onze Defensie-middelen, nadat de Ka net earste klas mar hy spilet it klear. Yn ’e winter moat er géns foer bykeapje, ek hea, mar it kin de léste tlden goed üt. Minister Lieftinck kriget der sines ek noch fan. Tslentallen foarbylden fan boerkes mei In bytsje lén en in bulte fé, kin elk opneame, dy’t de streek ken. Mar al hoefolle respekt men foar dit wurk ha kin, mei men nea forjltte, dat dit allinnich dan kin as oan twa bllang- rike faktoaren foldlen wurdt. Op it foar. ste plak moat der In knappe prils wêze foar molke en fé en op it twadde plak moat sa’n ündernlmmer goedkeape ar beid leverje kinne en tofré wêze mei In tige biskieden wente en comfort. Hwant soe men dizze lytse bidrluwen mei deselde technyske helpmiddels en blhoarlike wenten nij bigjinne wolle, dan koe it lang net lit. It makket géns in for- skil oft men tusken de normale bidrlu wen in warber mantsje hat, dat yn in hok de kij héldt, it hea oan in berch, de kuil hjir of der yn in stikje lén, de rüch- skerne by in oar foar de glêzen of oan in iepenbier paed lizzend, de masinen lienend fan buorman, de hynders brü- kend fan in oar tsjin gratis üngetiid, as dy sa fier is, en al sa mear oft dat men dy lytse bidrluwen as normale bi- driuwen ynrjochtsje wol, sadat alles yn- steld is op eigen gebrük. Yn it Suderleech sit men foar dizze kwesje en seit men fan sommige kanten planüt: „Wy kinne gjin lytse bidriuwen meitsje, de kosten fan de pleats wurde dan per kou of per H.A. fierst to heech!” De birekkening is, dat nimt men bidriu wen fan 10-15 H.A., dan kostje de ge bouwen allinnich al f5000 de H.A. Hoe moat dêr rinte en öfskriuwing fan makke wurde, sizze hja, dat bistiet net. En hwat hjir sein wurdt fan de gebouwen dat jildt ek fan Qnderskate masines en ark. In boer mei 25 H.A. kin foardieliger in meanmasine brüke as ien mei 10 H.A. Ek mei wetterlieding, elektrysk, hea- hyserij en al sa mear stiet it sa. Ik sjoch )s. 45 e- an an en 30 ge lur ui- ar )s. ui- )s. j >s. is- rd. mr tur en er- el- )s. er. rd. Os. tra :it- .30 mr de ar- m. 30 nir >k- ser De stilst An of efterütgong yn blfolking kin net opkeard wurde troch lt foroar- jen fan de bldrluwsgreatte, seine wy de oare kears, hwant it jowt gjin kéns foar nlje wurkkréften, it blluwt lead om Aid izer. Dêrby forjit ik net, dat In fyts mantsje mei in pear pounsmiette lén en einen dyk, by in reedlike molkpriis wol troch de tiid komme kin, mar dat is in oare saek; sokken kinne der wol troch- hinne rinne en ik haw der alle respekt foar, mar gjinien sil it foar tinken nim- me, hwannear men mient, de greidhoe- ke op to knappen, troch de pleatsen to forskuorren en tsientallen fan sokke bi- driuwkes to meitsjen. Né, yn de greid- hoeke siket elk om sosiale en ekono- myske redens om in bidriuw, hwer’t minstens sa’n tweintich kij hélden wur de kinne, hwant troch de tiid hinne is dat noadich, sil der in bistean yn sitte. Utsünderingen binne en bliuwe ütsünde- ringen, der mei men gjin regel fan meit sje. Lykwols it is tige de muoite wurdich jin öf'to freegjen: Is der gjin üntwyk troch mear üt it lén to heljen? Kin men it mei de moderne helpmiddels net safier bringe, dat der in kou op twa pouns miette lén hélden wurde kin yn pleats fan op trije? Dat soe üs in moai pers- pektyf jaen. Under myn kornütsjes haw ik ien, dy’t op 15 pounsmiet tsien kij héldt en hy buorket goed. It lén is lang dus gjin heil yn dit lytser meitsjen fan de bisteande bidrluwen, hja binne al oan 'e lytse kant, mar wol lelt der In mügllk- helt yn in oare oplossing. Mannlch bi driuw soe, as it goed oanpakt waerd, maklik in pear kij mear hélde kinne, der is romte foar, der binne wol stallen foar en de helpmiddels binne der ek, as se mar brükt wurde. Sjoch, der lelt winst en op tslentallen buorkerljen bistiet dizze mügllkhelt noch. Ja, winliken lelt dizze oeral noch, hwant de middels foar yn- tensiver gebrük fan lén giet lt makllkste op fean en savellge greide, lt swierste lén is lt slnnichst en jowt lt measte holle- brekken. In twadde kéns lelt yn it better forwurkjen en biwarjen fan hwat der groeit. It haeljen, lt kuilen, lt gersdruljen, lt weidzjen yn lytsere stikken, it sa- neamde rantsoenweidzjen, dat bliuwe dingen, hwer’t elke boer bilang by hat en forstannich folgje moat as de tiid fan prebearjen foarby is. En in tredde bi- langrike faktor is foar dizze hoeke: de forbettering fan it fé. Dat sit yn in bi warjen fan in stevige soune kou, in for- heegjen fan molke en fet en it bistriden fan fésyktmen, binammen de kwalen, dy’t oanhingje en erflik oergean. Der wurdt troch in part fan de greidboe- ren tige meiwurke oan dizze dingen, bi nammen de féforbettering wol har tige oan, mar neist dizzen binne der jit to- folle, dy’t yn de éldë sleur hingjen bliu we en it roer net yn oare wei triuwe doare. Dy’t om him hinne sjocht en bigrypt hpe bilangryk it is, dat dit greidebidriuw de iennichste grounslach foar it bistean yn dizze hoeke, mear wurk en mear mins- ken opnimme kin, sil bigripe, dat dit net allinnich in boerebilang is, mar in lib- bensbilang foar allegearre, dy’t yn har bistean derfan Öfhanklik binne. En goed bisjoen binne wy dat allegearre, master en pastoar, like goed as in oar. IV. In 1913 kwam links dus niet een grote meerderheid uit de stembus. Het spreekt dan ook wel haast vanzelf, dat iemand uit het linkse kamp, i.c. dr. Bos, de lei der der Vrijzinnig Democraten, opdracht kreeg een kabinet te vormen. Hij nodig de de S. D. A. P. uit om aan de regering deel te nemen. Troelstra was overrom peld. Hij weigerde een regeringszetel, zogenaamd omdat er geen homogeniteit in het ministerie zou zijn t.o.v. het mili taire vraagstuk, werkstakingen enz. Niet ongegrond is echter de bewering, dat Troelstra liever geen regeringsverant woordelijkheid aanvaardde en ook bang was voor overgang van partijgenoten naar Wijnkoop. Voor nog een socialistisch congres Troelstra’s antwoord had goedgekeurd, had Dr. Bos ontheffing van zijn opdracht gevraagd, hij wilde geen ministerie met „Troelstra aan de telefoon” en was een opdracht gegeven aan Mr. Cort van der Linden voor het vormen van een extra parlementair kabinet, dus los van de verhoudingen in de volksvertegenwoor diging, los ook van ieder partijverband. Door het uitbreken van de Wereldoorlog is in het ministerie Cort van der Linden, ook wel „ministerie van de volkswil” genoemd, de z.g. godsvrede afgekon- digd: de partijen zouden geen beginsel- kwesties ter sprake brengen, maar zich concentreren op de nationale belangen. Een ontwerp-grondwetswijziging werd in 1915 met zo goed als algemene stem men aangenomen. Troelstra prees de minister bij de debatten over het kies recht, als de man „wiens hoge figuur uit de duisternis van deze tijden zal blijven lichten tot In de verre toekomst”; de rechtsen prezen hem om zijn ruim stand- I broken en vroeg het ministerie ontslag. In 1925 bleef de rechtse meerderhelid (58 zetels) hoewel er afscheiding was geweest door vorming van nieuwe par tijen: Staatkundig-Gereformeerde en Hervormd-Gereformeerde Staatspartij. Vooral anti-Papisme was de oorzaak. Ook links wees op de toenemende macht van Rome. Tactisch was het dus de nieu we kabinetsformatie op te dragen aan Colijn. Reeds bij de behandeling van de begroting viel hetl Ds. Kersten stelde voor de post voor het gezantschap bij de Paus te schrappen, wat werd aangeno men met de steun van de Chr. Histori- schen. De Ministers vroegen ontslag. Mr. Marchant kreeg opdracht tot kabi netsformatie en poogde socialisten en Rooms Katholieken te doen samenwer ken. Dit mislukte, evenals andere pogin gen, tot De Geer slaagde. Het Ministerie De Geer (1926H929) reorganiseerde het belastingstelsel. Eni ge belastingverlichting ontstond, op de defensie werd zeer bezuinigd, een inge voerde wegenbelasting was oorzaak, dat weldra het wegennet in Nederland zeer aanzienlijk kon worden verbeterd. De verkiezingen in 1929 (met candida- tenlijsten van 37 partijenI) maakte een eind aan dit kabinet. Ruys de Beeren- broiuck werd weer formateur en stelde zijn derde ministerie samen. Het was extra parlementair en bestond uit Room sen, Antl-Revolutionairen en Chr. Hlsto- rischen. Het kabinet had de volle zwaar te van de crisis te dragen en moest dus velerlei economische maatregelen nemen. In 1933 namen 53 partijen aan de ver kiezing deel. Colijn vormde zijn tweede kabinet, uit linkse en rechtse groepen, omdat* allen moesten samenwerken om de moeilijkheden het hoofd te bieden. De formateur en Mr. Oud, minister van punt bij het onderwijsartikel (financiële financiën, waren op de voorgrond tre- Te Sneek is een zekere S. O. aange houden, die zich schuldig had gemaakt aan het verkopen van sigaretten en ro- kersbonnen. Twee jaren gevangenisstraf is door de Haagse rechtbank opgelegd aan L. G., die 23 Januari de Haagse dierenarts P. Roodzant beroofde en onder Zoetermeer diens auto deed verongelukken, waarbij de dierenarts de dood vond. Tengevolge van een familevete is te Winschoten een vechtpartij ontstaan tus sen de gebroeders H., wonende te St. Vi- tusholt. E. H. werd zodanig met een stok in de nek geslagen, dat hij ernstig ge wond in ’t Winschoter ziekenhuis moest worden opgenomen, waar hij aan de be komen verwondingen is overleden. Voort het eerst sinds bijna zeven jaar draaien de Wormerveerse rijstpellerijen weer. Er is 11 1200 ton Basseinrijst en rijst uit Egypte aangevoerd, De totale invoer bedraagt thans 2000 ton. Het conflict tussen pers en bioscoop te Amsterdam heeft zich thans ook tot Alk maar uitgebreid, waar de plaatselijke bloscoop-exploitanten hun advertenties onthielden aan een dagblad, waarvan zij de fllmcritiek niet konden waarderen. Een hevige brand heeft gewoed in de motorenhandel van de heer W. Appels te Bergen op Zoom. Garage, werkplaat sen en kantoor brandden geheel uit. Een grote partij fietsen, een 20-tal motoren en een aiuto gingen in de vlammen ver loren. Dodelijk verongelukt is in de nabijheid van Wolvega het echtpaar Neef uit Mun- nekeburen, dat, op een motor rijdende, in botsing kwam met een vrachtauto. Tussen een bus en een personenauto be kneld geraakt is de 54-jarige mej. J. Braam te Arnhem. Zij is aan de gevol gen overleden. De brug van Keizersveer In de grote ver keersweg Breda—Utrecht, zal 18 Aug. worden opengesteld. Minister Lieftinck zal in de tweede helft van September naar Washington gaan om een vergadering bij te wonen van het internationale monetaire fonds. De directeur van de A.V.R.O., de heer W. Vogt, vierde dezer dagen onder gro te belangstelling zijn 60e verjaardag. Het 10e internationale filosofische con gres werd Woensdagavond te Amster dam door de voorzitter, prof. dr. H. J. Pos, geopend. Door de bliksem getroffen en op slag gedood Is de 16-jarige zoon van de land bouwer Goors te Nederhorst den Berg. Tijdens een oefening met handgranaten op het schletterreln te Weert, Is de lui tenant J. van Baal door scherven getrof fen en aan de gevolgen overleden. Op de „Keilehaven” In de Amsterdamse haven is brand ontstaan in het kabelgat aan de voorsteven. De brandweer rukte uit met twee motorspulten en de drijven de spuit „Jason” en was het vuur spoe dig meester. De film „Achter de Wolken” blijkt een prachtig propagandamiddel voor ’t werk van de Unac te zijn. In tien dagen werd in één bioscoop te Haarlem, waar deze film werd vertoond, f 6000 gecollec teerd. Het Duitse Roergebied zal de eerstvol gende 10 jaar 240.000 M3 gas per etmaal aan de staatsmijnen te Heerlen leve ren. Op de Frans Naerebout is te Zierikzee een cylinder met gas voor de gasboeien ontploft. De machinedrijver werd het Hn- keronderbeen afgeslagen, de stoker kreeg zware brandwonden. In de metaalgieterij van P. Kalksma te Den Haag sprong een smeltoven, waar door het gloeiend koper over twee ar beiders stroomde. Zij werden in hope loze toestand naar een ziekenhuis ver voerd. Te Rotterdam is de Amerikaanse consul uit Antwerpen van een Amerikaanse koopvaarder overboord gevallen en ver dronken. Te Utrecht is, 74 jaar oud, overleden dr. J. H. Adrian!, oud-secretaris van de Ar menraad en bekend voorvechter op so ciaal terrein. Een z.g. „Vliegende vrachtwagen” is Dinsdag met bijna acht ton Westlandse druiven van Schiphol naar Londen ge vlogen. De C. C. D. constateerde dat een ban- ketbakker te Delft van 1946 af tot heden voor ca. f 20.000.aan eieren, suiker, boter, margarine, bloem en bonnen „zwart” had aangekocht. De bestrijding van de coloradokever heeft tot dusver een gunstig verloop ge- had, mede dank zij de verplichte behan- deling van het aardappelgewas met een 1 insectendodend middel tijdens bepaalde perioden. De tentoonstelling „Nahinto” (Nat. Han del-, Industrie- en Nijverheidstentoon- stelling) wordt gehouden van 26 Aug. tot en met 6 Sept, in het R.A.I.gebouw te Amsterdam. Geheel onverwacht heeft de Koninklijke familie opnieuw een bezoek gebracht aan de bloemententoonstelling „Bloemen in Berg en Bos” te Apeldoorn. Te Amsterdam zijn 13 Madoerezen en Ja vanen gearresteerd, die een Javaans zee man 'uit minnenijd aldaar hadden dood gestoken. Meer krulstaarten. Minister Mansholt heeft medegedeeld, maatregelen te over wegen om de vleesproductle op te voe ren, vooral door vergroting van de var kensstapel. Na de Colorado-kever wordt een nieuwe veelvraat uit 't buitenland gesignaleerd: de muskusrat. Een folkloristische groep uit Orange zal in Nederland dansten komen geven. Hel Franse stadje Orange is de bakermat van het Huis van Oranje en voelt zich uit dien hoofde nauw met Nederland ver- I de 102-jarige J. Honcoop, is dezer dagen bonden. I overleden. Streekblad voor West- en Zuidwest Friesland Bolswards Nieuwsblad Hoe het groeide is- i- wllc oonvion van dn ntthliolzp Izae- I 38. m. Ml.

Kranten in de gemeente Sudwest-Fryslan (Bolswards Nieuwsblad, Sneeker Nieuwsblad en Friso)

Bolswards Nieuwsblad nl | 1948 | | pagina 1