t
Provinciale
Buitenlands
Overzicht
s.
Kroniek
d
1
00000000000000
00000000000000
No. 64
44e Jaargang
Vrijdag 20 Augs. 1948
West.
Streekblad voor
id
OSINGA -
Bo Is ward
het Verre Oosten
s-
d>
onder
en.
Palestina
zeer kundige minister-president, sprak
r
et
er
m
te
grote vier, waardoor de Russen hun
agressieve politiek in Europa wat zou
den moeten matigen behalve dan te
gen Tito, die de Russische vriendschap
heeft verspeeld zonder aanspraak te kun-
gebeurt, waar het Westen eigenlijk bezig
is zowel de sympathie van Joden als
Arabieren te verspelen. Een Arabisch lei
der heeft al gedreigd, dat de Arabieren
zich in de armen der Sovjet-Unie zouden
werpen, indien het Westen voortgaat de
Joden1 te steunen. Zo vormt het Verre
i en- Midden Oosten tijdens de politieke
crisis in Europa een warnet van span
ningen en diplomatieke intriges, dat de
vrijheid van beweging van het Westen
aanzienlijk beperkt.
Uitvoer pootaardappelen.
Gelukkig voeren we niet alleen in, maar
ook heel wat uit. Van de pootaardappe-
lenoogst 1947 zijn ruim 436 millioen kg.
uitgevoerd, waarvan 310 millioen kg (70
pet.) klei- en 135 millioen kg. (30 pet.)
zandaardappelen. Frankrijk stond bo
venaan met een import van 131 millioen
kg, dan Duitsland met 105 millioen kg.,
België met 73 millioen kg.; Zwitserland
met 24 millioen kg.; Spanje met 22 mil
lioen kg. en Italië met 19 millioen kg.
Roomske Friezendei.
De léste 15 jier organisearret it Roomsk
Frysk Boun op Leaffrouwedei altiten in
Friezendei yn ’e Riisterbosk. Fan ’t jier
kt
ar
herschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Redactie en Administratie
Marktstraat 13 - Bolsward
Telefoon 451 (K 5157)
tr
im
n-
na
ri
le
ii-
8,
:i-
or
a
ld
te
or
d.
De spionnagekwestle bemoeilijkt de bespre
kingen te Moskou. Wat gebeurt er in het
Verre Oosten? Onderlinge strijd in India en
Pakistan. England’s druk op de Sjah van
Iran. Joden en Arabieren bestrijden elkaar
weer heviger.
Nieuwe gezichtspunten over de
handelingen te Moskou hebben zich se
dert ons vorig overzicht niet voorgedaan.
In het Westen vreesde men enige ongun
stige invloed op deze besprekingen van
de particuliere ruzie, welke zich inmid
dels tussen de Ver. Staten en Rusland
over
alles werd de afdoening van het inmid- nen maken op bescherming van de zijde
‘der Westelijke geallieerden zij weer
scherper in
heeft ingenomen.
Niet lang na haar inhuldiging, de 6de
September 1898, werd H. M. de Koningin
reeds gesteld voor twee moeilijke pro
blemen, die ook wel enig verband met
elkaar houden: de Zuid-Afrikaanse oor
log en de eerste vredesconferentie. Nog
vóór de huldiging, de 12e Aug. 1898,
verraste en verbaasde de Czaar de gehele
wereld met een luldklinkend manifest,
waarin men een plechtige aankondiging
van de wereldvrede kon zien en ook wel
gezien heeft. Al spoedig bleek, dat de
Keizer Den Haag had "uitverkoren als
ontwapeningscon-
heuse, maar wat
moeilijk afslaan,
hoewel zij zich de zware verantwoorde
lijkheid niet kon ontveinzen. Al dade
lijk kwam men te staan voor het geval,
dat noch de Paus, noch de Zuld-Afrl-
kaanse republieken waren uitgenodigd:
het eerste wekte wrevel bij de Rooms-
Katholieken, het tweede pijnlijke gevoe
lens In, brede kring.
De Conferentie hield zitting van 18 Mei
1899 tot October van dat jaar. Van ge
leidelijke ontwapening was nauwelijks
sprake meer, maar de volle aandacht
werd geschonken aan de versterking van
de mogelijkheid van arbitrage bij inter
nationale moeilijkheden. In Den Haag
werd een Internationaal hof van arbi
trage gevestigd, dat wel goed werk ge
daan heeft, maar de grote conflicten niet
heeft kunnen voorkomen. Voor het Hof
schonk de Amerikaanse millionair Cat-
negle een vredespaleis, dat in Augustus
1913 plechtig Is geopend.
Kort na de sluiting der vredesconferen
tie brak o, bittere ironie der geschie
denis de Zuid-Afrikaanse oorlog uit.
Ze gaf de regering nieuwe moeilijkhe
den. Het lag wel voor de hand, dat de
sympathieën voor het stamverwante volk
in Nederland zeer krachtig tot uiting
kwamen. Men voelde de zaak der Boe
ren hier als een nationale, men drong er
zelfs meer dan eens bij de regering op
aan, dat zij ten bate van de Boeren te
Londen zou interveniëren. Dit was echter
onmogelijk, maar toch deed men wat
men kon. Koningin Wilhelmina zond de
„Gelderland” naar Lourenzo Marques om
de uit zijn land gevluchte president Kru
ger af te halen en naar Europa te bren
gen. Ze schonk hem woning en verblijf
in Nederland, nadat Frankrijk al juichen
de en Duitsland al afwerende niets voor
hem hadden willen doen. Het moet de
oude president waarlijk goed hebben ge
daan, dat hij zijn moeilijke laatste levens
jaren in een sympathiek milieu heeft mo
gen doorbrengen. Dit alles viel nog voor
onder het ministerie PiersonBorgesius,
dat in 1901 werd vervangen door het
kabinet-Kuyper. Dat dit laatste het stem
pel zou dragen van de zeer krachtige en 1
wroeten van het communisme nagaat,
de Russen die iets weten van het gehei
me doen en laten van de Russische ver
tegenwoordigingen in Amerika en die
iets daarover los willen laten heeft ge
dagvaard voor haar te verschijnen om
Inlichtingen te geven, Nadat de officiële
Russische instanties tevergeefs getracht
hadden deze personen het gaat hier
om 2 leerkrachten die de kinderen der
Sovjet-diplomaten les gaven, in handen
te krijgen of te houden, hebben zij later
van de regering der Ver. Staten geëist,
dat zij deze personen aan de ambassade
zou uitleveren, hetgeen natuurlijk gewei
gerd is. Maar de Amerikaanse regering
zal toch de bedoelde commissie weinig
dankbaar zijn voor het geven van open
baarheid aan het feit, dat enige Russi
sche ambtenaren bereid waren wat te
verklappen. Men had er allicht meer aan
gehad als alles geheim gebleven was en
had daarmee ook voorkomen, dat nieu
we wrijving tussen de twee regeringen
de sfeer bederft tijdens de zo tere
onderhandelingen te Moskou.
Hier en daar wordt de veronderstelling
geuit, dat als die onderhandelingen zul
len leiden tot een nieuwe conferentie der
T.b.c.patiënten.
Iedereen weet, dat door de ontberingen
in de oorlogsjaren het sterftecijfer van
t.b.c.patiënten onrustbarend gestegen
was. Het Centraal Bureau voor de Sta
tistiek heeft aan de Ned. Centrale Ver
eniging tot bestrijding der tuberculose
de volgende cijfers verstrekt, waarin dit
ook wel duidelijk tot uiting komt.
Sterftecijfer ten gevolge van t.b.c. per
100.000 inwoners in 1939 was 41.0 en in
1945 was dit gestegen tot 85.9, terwijl
het in 1947 was gedaald tot 37.1. Dit
zijn de cijfers over geheel Nederland.
Per 'provincie gerekend geven ze weer
een ander beeld. Friesland heeft hierbij
het gunstigste cijfer, n.l. 30.1, terwijl
Drente het hoogste aantal sterfgevallen
heeft met 43.4. Over de andere provin
ciën waren de cijfers: Groningen 39.3;
Overijssel 41.2; Gelderland 35.6; Utrecht
39.8; Noord-Holland 37.7; Zuid-Holland
33.9; Zeeland 42.6; Noord-Brabant 38.3;
Limburg 41.8.
In 1947 stierven in Nederland 3576 per
sonen aan tuberculose. De ziekte is dan
ook nog lang niet overwonnen, want in
de eerste 4 maanden van 1948 werden
er meer dan 1600 nieuwe patiënten per
maand bij de consultatiebureaux inge
schreven, die lijdende waren aan actieve
tuberculose, waarvan 20 pet. aan open
t.b.c.
zullen optreden, om daar, wat er nog
over is aan machtspositie van het Wes
ten, af te breken.
in Korea hebben we practisch hetzelfde
geval als in Duitsland, het Noorden is
door de Russen bezet en tot een „Volks
republiek” uitgeroepen, die bedoeld is
zich later over geheel Korea uit te brei
den. Maar de Amerikanen hebben ande
re bedoelingen, zij hebben zo even in het
door hen bezette Zuid-Korea de repu
bliek afgekondigd, welke zij op hun
beurt over geheel Korea willen zien uit
gebreid. Thans is nog niet te voorzien
hoe de strijd hier zal aflopen, waarop
uiteraard mede van invloed zal zijn de
uitslag van de strijd tussen nationalisten
en communisten in het grote nabuurland
China, waar de positie der nationalisten
tegenover de communisten wankel blijft.
De Amerikanen hebben in dit deel der
wereld ongetwijfeld nog een zeer sterke
troefkaart in handen door de bezetting
van Japan, de andere Westelijke mo
gendheden hebben er aanzienlijk' aan in
vloed ingeboet, vooral sedert de Britten
er belangrijke posities prijs gaven als
bijv, in Burma, dat zij de onafhankelijk
heid gaven, welke de Burmanen thans
gebruiken om elkaar onderling te bestrij
den, zo fel zelfs, dat het veel op een
burgeroorlog lijkt.
Er schijnt een sterke communistische
stroming te zijn, zoals ook op Malakka
waar de Engelsen te elfder ure ingrepen
om hun positie te handhaven. De vrees,
dat ook het laatste greintje invloed der
Engelsen in de dominions
India en Pakistan
te loor zou gaan is in ’t eerste jaar hun
ner onafhankelijkheid, niet bewaardheid,
beide bleven binnen het Britse gemene
best.
Maar de onderlinge verhouding dezer
beide landen is sterk gespannen door
geschillen over de) aansluiting van enige
vorstendommen. De Maharadja van
een Hindoe, wil zijn land bij
deel van het Duitse leger te vergunnen India aansluiten, maar de bevolking, In
door het smalste gedeelte van Limburg
over ons grondgebied te trekken, zodat
België spoedig kon worden ontruimd.
Ook de zee-oorlog werd gestaakt, het
gevaar van mijnen en torpedo’s was
daarmee verdwenen. De zee lag weer
open, men hoopte spoedig de economi
sche depressie te overwinnen. Doch
daarover in het slotartikel van deze
serie.
Kunstmestvoorziening.
De chemische producten spelen toch een
grote rol en dit geldt ook wel zeer sterk
voor de kunstmeststoffen. Het ministerie
van Landbouw heeft een en ander mede
gedeeld over de vooruitzichten van de
kunstmestvoorziening. De fosfaatvoor-
zienlng voor de landbouw heeft zich na
de oorlog het snelst hersteld. Er wordt
dan ook verwacht, dat zich bij de be
voorrading van fosforzuurmeststoffen in
het komende seizoen weinig moeilijkhe
den zullen voordoen. Aan de vraag naar
thomas-slakkenmeel zal waarschijnlijk
voor ongeveer de helft kunnen worden
voldaan. De import uit België en Luxem
burg zal waarschijnlijk niet zp hoog,
zijn als het vorig jaar, maar er is grote
kans op invoer van 30.000 ton uit Frank
rijk.
Evenmin gunstig is de stlkstofpositie. De
vraag van dit jaar wordt geschat op 125
A 130.000 ton. De Nederlandse industrie
zal met een productie van ten hoogste
75000 ton aan 60 pct. van de vraag kun
nen voldoen. Echter zal, met de te ver
wachten Invoer, niet aan de vraag kun
nen worden voldaan, waardoor de dis
tributie van dit product nog niet kan
worden opgeheven. Ditzelfde geldt voor
de kalimeststoffen, voor welke stoffen,
Nederland geheel op Import is aange
wezen,
De afgesloten handelsverdragen met
Frankrijk en de Duitse zónes wijzen op
de mogelijkheid van een niet onaanzien
lijke aanvoer. De in principe overeenge
komen importen van kali uit Sovjet Rus
land en Spanje kunnen niet als vast
staand beschouwd worden, in verband
met mogelijke belemmeringen. Aanwe
zige hoeveelheden zuivere kali zullen
dringend nodig zijn, om de kalivoorzie-
ning in het komende seizoen op hetzelf
de peil te houden als dat in het afgelo
pen seizoen. De behoefte aan kali be
draagt naar schatting 135 A 140.000 ton
per jaar. Men kan op niet meer dan
ongeveer 100.000 ton rekenen.
spionnagekwesties
heeft ontwikkeld. Dat er gespionneerd
wordt kan men gevoegelijk aannemen.
Dat de Russen dat in de Ver. Staten ook
via het personeel aan bun ambassade en
consulaten verbonden, trachten te doen
eveneens. En dat zij, als leden van dat
personeel iets uit de school willen klap
pen, trachten die leden het zwijgen op
te leggen, behoort niet alleen tot het
Russisch systeem, maar is iets waartoe
iedere geheime dienst in noodgevallen
zijn toevlucht neemt. Men kan veilig aan
nemen, dat ook de Ver. Staten hun ge
heime dienst in Rusland aan het werk
hebben, trouwens de Russen komen naar
aanleiding van de Amerikaanse beschul
digingen betreffende Russische spionna-
ge in Amerika, al met tegenbeschuldi-
gingen, zij hebben ook al ’n Amerikaans
officier ontdekt, verbonden aan de Ame
rikaanse ambassade in Moskou, die zich
met dit werk inlaat.
De Amerikaanse onthullingen hebben een
1 sensationeel karakter gekregen doordat
i de Commissie, welke in de V. S. het
Dogge jo kwea, sa hawwe jo God to
finenen jou meiwitten ta in boal, dy’t
jo ünophaldelik priemprikket.
fan Gysbert Japiks
Abonnementsprijs:
1.25 per kwartaal bij vooruitbetrling
Advertentieprijs10 cent per m m
Giro 87925
V
De vijftig-jarige regeringsperiode van
H. M. Koningin Wilhelmina valt bij na
dere beschouwing uiteen in enkele pe
rioden, die onderling vrij scherp zijn ge
scheiden, perioden van wel zeer onge
lijke grootte en omvang en zeer uiteen
lopend karakter. Het eerste tijdperk is.
dat van vóór de eerste wereldoorlog
(1898’14), een tijd van groeiende eco
nomische en ook geestelijke kracht. Dan
volgt de periode van 19141918, de tijd
van moeilijke handhaving van neutrali
teit van een kleine Staat te midden van
grote oorlogvoerende mogendheden.
De derde periode is die tussen de we
reldoorlogen (19181940), die hoopvol
inzette met de herleving, die evenwel
niet duurzaam bleek. Het blijde enthou
siasme, waarmede de wapenstilstand van
November 1918 door ons volk werd be
groet, bleek welhaast voorbarig, er
moest nog veel gestreden, geleden en
gebeden worden, voordat weer sprake
kon zijn van stoffelijjke en geestelijke
bloei, een groeiproces dat werd geremd
door'de crisis, die allengs als een scha
duw van de volgende periode, die der
laatste oorlog (19401945) werd voor
uitgeworpen. Deze periode door H. M.
in ballingschap doorgebracht, terwijl ons
land uit duizend wonden bloedde, werd
gevolgd door de laatste, namelijk de na
oorlogse (1945’48).
Uit deze indeling blijkt reeds, hoezeer 'n
land als het onze, afhankelijk is van zijn
omgeving. Ons landje ligt nu eenmaal
midden in het wereldgebeuren en onder
vindt daarvan middellijk of onmiddellijk
de invloed, zij heeft velerlei reacties on
dergaan, en sterke stoten van buiten up-
gevangen. Omgekeerd kon Nederland
enige invloed uitoefenen op dat wereld
gebeuren zelf. Het is dus van belang na
te gaan, welke plaats Nederland in de
dels besnoeide voorstel vertraagd. Toch
werd het in vrijheid behandeld en aan
genomen (23 Juni 1913). Uitgevoerd
werd het niet meer: een jaar daarna
brak de wereldoorlog uit en brak daar-
wel van zelf. Toch wekte het opzien, dat1 mee de tweede regeringsperiode van H.
de kabinetsformateur zich drie maanden i m. de Koningin aan. Nederland werd
na zijn ambtsaanvaarding liet benoemen
tot permanent voorzitter van de minister
raad, een nieuwigheid ih ons staats
recht, dat niet zonder meer werd aan
vaard. Het bleek ook dat de minister
president zich een hogere positie en zelfs
uitgebreider verantwoordelijkheid toe
kende dan de andere ministers. Met na
me werd al spoedig bekend, dat Dr.
Kuyper zich meer dan eens met de za
ken van het Departement van Buiten
landse Zaken inliet, zelfs buiten de be
trokken minister om. Ook tijdens zijn
veelvuldig buitenlands verblijf gedroeg
de minister-president zich meer dan eens
als de wachter van de internationale
positie van Nederland. Men meende zelfs
een zekere voorliefde van Dr. Kuyper
voor het Duitse rijk waar te nemen: er
liepen soms geruchten, dat de regering
het plan had zich nauw aan Duitsland
te verbinden. Hoe het ook geweest moge
zijn, dergelijke plannen vielen als vanzelf
met het kabinet in 1905.
Het kabinet-De Meester, dat vrij onbe
langrijk was, heeft op het gebied der
buitenlandse politiek ook niet veel tof
stand gebracht. Wel werd de tweede
vredesconferentie, thans bijeengeroepen
door de president der Ver. Staten, Theo
dore Roosevelt, in Den Haag ontvangen.
In 1908 werd de regering intussen opge
volgd door het krachtige mlnisterie-
Heemskerk. Geen wonder, dat het met
militaire voorstellen kwam, culmineren
de in een voorstel tot kustverdediging
(z.g, zaak van het Vlissingse fort).
In ons land vond het voorstel, zoals alle
militaire ontwerpen, scherpe bestrijding.
Men had „geen cent en geen man” voor
onze verdediging over. Behalve princi
piële bestrijders, waren er twijfelmoedi.
gen, die meenden, dat de verdediging
van ons vaderland toch ver boven onze
wereldgeschiedenis der laatste 50 jaai dachten zou gaan. Van de andere kant
vonden de voorstellen Instemming, hoe
wel niet steeds van ganser harte. Be
roering werd gewekt, toen het buitenland
zich met deze aangelegenheid ging be
moeien. Duitsland bleef in dezen gema
tigd. Geheel anders was de stemming in
Frankrijk. Men zag daar in de kustver
dediging het bewijs dat Nederland aan
de leiband van Duitsland liep. De enige
mogendheid, die belang bij deze zaak
kon hebben was immers Duitsland. De
Belgische pers sloot zich in haar aanval
op Nederland bij de Franse aan. Door dit
en Zuidwest Friesland
UltfjQve van Drukkerij Fa. A. J.
gezien heeft. Al spoedig
zetel der vredes- of
ferentie.
De regering kon de
stekelige uitnodiging
toen geregeerd door het ministerie-Cort
van der Linden. Dat Nederland slechts
gedwongen aan de oorlog zou deelne
men, was even zeker, als dat het de ern
stige gevolgen van zijn neutraliteit zou
moeten ondervinden. Het was toch vol
komen duidelijk, dat ons land, van alle
zijden benauwd door oorlogvoerende
mogendheden, economisch zwaar zou
moeten lijden. De oorlog begon met don
kere dagen van angst en paniek. De mo
bilisatie verliep echter vlot en de Ko
ningin gaf 't voorbeeld van kloeke vast
beradenheid en rustig beleid. Wij memo
reerden reeds, dat door haar een steun
comité werd opgericht. Levensmiddelen
werden schaars, de distributie inge
voerd, hoewel nimmer geheel geslaagd
en wel genoemd „een stelsel van goede
bedoelingen en kwade uitwerkselen”, een
typering, die ook hoewel in mindere
mate zou kunnen gelden voor de dis
tributie in de tweede wereldoorlog.
Over het algemeen leed de handel min
der dan de nijverheid.
Hoogst onrechtvaardig was in 1918 ech
ter de in beslagneming van een groot
deel der Nederlandse koopvaardijvloot
door Engeland en Amerika. De regering
het zich hierover dan ook zeer scherp
uit en later is voldoende schadevergoe
ding ontvangen, De invasie van Duits
land in België veroorzaakte, dat hon
derdduizenden Belgen ons land over
stroomden.
In Nederland bleef men nog lang be
vreesd voor een aanval op onze Oost
grenzen. Inderdaad heeft zulk een aan
val driemaal gedreigd, het moeilijjkste
was de dreiging tijdens de befaamde
zand en grindkwestie in het voorjaar van
1918. Daarna dreigde nogmaals gevaar
na de wapenstilstand van Rethondes in
November 1918. België werd op korte
termijn door de Duitse troepen ontruimd,
onze regering bewees daarbij aan alleVU1OIC"U
partijen een grote dienst door aan een Kasjmir,
I meerderheid Mohammedaans, voelt voor
Pakistan. Het gevolg is dat troepen van
India en Pakistan elkaar In Kasjmir be
strijden. De vorst van Hyderabad is een
Mohammedaan en voelt weinig voor aan
sluiting bij India, de meerderheid der be
volking is Hindoe en is sterk voor die
aansluiting, India wil de vorst dus daar
toe dwingen desnoods met de wapenen
en Pakistan zou in dat geval de vorst
steunen. Er dreigt zelfs een formele oor.
log tussen beide dominions; de Ver. Na
ties bemoeien zich al met de zaak en
mocht het hier tot een uitbarsting ko
men, dan zou Engeland voor de moei
lijke keus staan, welk dominion het zou
moeten steunen, In dit geval gaat het
wel niet om spanningen door Moskou en
zijn aanhang veroorzaakt, maar ze ver
dienen de belangstelling omdat ze toch
tenslotte ook de positie van het Westen
in het algemeen verzwakken en veroor
zaken dat Engelands aandacht niet ge
concentreerd kan worden op de toestand
in Europa alleen.
Daarop wijst ook het pas afgelopen be
zoek van de koning ot
Sjah van Iran
(Perzië) aan Londen. Het huidige Per
zische kabinet Hagir wordt door het
Westen niet volkomen betrouwbaar ge
acht en staat onder invloed van partijen
welke de macht van het volk ten koste
van die van de vorst willen vergroten.
Een democratisch verlangen, dat echter
wordt doorkruist door het feit, dat de
invloed van het communisme onder het
volk vrij groot is en dat Rusland de
grote buur is, even begering naar de
olierijkdommen van ’t land als het Wes.
ten.
Het bezoek van de sjah te Londen wordt
nu wel uitgelegd als een Engelse poging
deze vorst aan te moedigen zijn kabinet
naar huis te zenden en zich zelf weer
wat groter invloed op de gang van zaken
toe te eigenen, opdat Perzië weer vol
komen betrouwbaar voor het Westen
wordt, wat te meer van belang wordt ge
acht, omdat de Westerse positie in dit
gehele gebied minder sterk is geworden
door wat er in
Bolswartls Nieuwsblad
Hoe het groeide
54
l”
EDEN
ia-
SK
•S»
iwr
Meiwitten geweten; boal beul.
WaIvpt Dph Hpao- had i
