REGERlilGSJUBILEUM
DE INHULDIGING
y
Martinytoer
Fan de
00000000000000
00000000000000
Aan H.H. Agenten
en Adverteerders
I
door Nederland
No. 65
44e Jaargang
Dinsdag 24 Augs. 1948
Streekblad voor West, en Zuidwest Friesland
Uitgave van Drukkerij Fa. A. J. OSINGA
Bols ward
55
de
31
urn
Tj. de J.
I
fan Gysbert Japiks
on-
ins-
!be-
aanwezig zijn prins George van Grie
kenland, oom van de Griekse konlng.
Bihaegje jo de gemeente, sa bihaegje
jo in tüzen-hollich ondier.
te
olt
en
os
aar,
uur
Ds.
>en.
fiol-
Ds.
uur
van
uur
uur
'herschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Redactie en Administratie
Marktstraat 13 - Bolsward
Telefoon 451 (K 5157)
ïd.
im
61
te
48.
zv
Ije,
tje
48.
en
Abonnementsprijs:
1.25 per kwartaal bij vooruitbettling
Advertentieprijs: 10 cent per mm
Giro 8792Ö
en
k-
tje
ie-
te
48.
en
zv
eth
ma.
sie.
In verband met het a.s Regerings
jubileum en de Inhuldiging van de
nieuwe Koningin, verschijnen wij
met een tweetal
Het eerste speciale nummer zal a.s.
Vrijdag 27 Augustus verschijnen
gewijd aan het
.30
ran
in-
erp
Ev.
i 5
de.
Ier.
Ds.
en.
(u-
ke-
im.
de
eer
de
uur
uur
en-
>el-
im.
:en.
Ev.
I. 9
Ds.
nst.
utn.
um.
lar.
van
Ds.
.30
ird.
um.
D.)
um.
en
lum
8.
k.
o-
n-
Je
tn
ZV
a-
an
ir-
an
an
o-
:rt
Steenkolen naar Indië. Het Engelse s.s.
„Ocean Angel” is uit Rotterdam met een
lading van 9000 ton Nederlandse steen
kolen voor Semarang vertrokken. Deze
eerste verscheping zal van tijd tot tijd
door meerdere gevolgd worden.
Lugubere vondst. Bij graafwerk in de
voormalige „Beyerd” in Breda is men op
anderhalve meter diepte op menselijke
beenderen gestoten. Men vermoedt met
een oude begraafplaats te doen te heb
ben.
Een beste slag. In Den Haag werd een
speelhol opgeruimd. Gearresteerden, de
roulette, f 7000.en drank werden mee
genomen.
4W -
|van België werd aangemerkt. De publi
catie wekte veel opzien, ook en vooral
in het buitenland. Duitsland gaf felle cri-
tiek, Engeland en Frankrijk twijfelden
echter aan de echtheid van het docu
ment. Het gehele geval is nimmer geheel
opgehelderd en bleef raadselachtig.
Economisch volgde er na een opleving
na 1923 in 1929 wederom een depressie,
die langzamerhand de vormen van een
crisis gingen aannemen, de beruchte der
tiger jarenl De crisis kwam voort uit
Amerika,, maar dreigde ook van de an
dere kant. Zo wilde de Duitse regering
Duitsland geheel onafhankelijk maken
van het buitenland. Nederland werd door
die politiek ten zeerste benadeeld, daar
bij kwam, dat het er zelf niet aan kon
denken een autarkie toe te passen. De
politiek van de omliggende landen knak
te onze welvaart aan alle kanten. Geheel
ons economisch leven raakte aan de
grond, in ongekende omvang openbaar
de zich een steeds stijgende werkeloos
heid, ons nationaal vermogen liep in
korte tijd met 40 pet. achteruit, ons volk
teerde op de reserves. De catastrophe
naderde.
Met het uitbreken van de tweede wereld
oorlog, of eigenlijk met de Duitse inval
in ons land, brak wel de meest tragische
periode aan in het regeringsbeleid van
H. M. de Koningin.
Vorstin en regering moesten vluchten om
In ballingschap te werken voor het wel-
zijn van het vaderland, zowel hier als
over zee. Ondertussen werd ons volk
geknecht, ons land geplunderd, onze
rechten en vrijheden met voeten getre-
t den. Het zozeer verdeelde volk van Ne-
derland werd echter één in het verzet.
Het nationaal besef, zo lang gesluimerd,
Vijftien mille verduisterd. De politie te
Almelo heeft de Almeloër L. j. L. ge
arresteerd, die verdacht wordt bij het
expeditiebedrijf B. f 15000.verduisterd
te hebben.
Grotere outillage in de Harllnger haven.
De kade van de Nieuwe Willqmshaven
is in gereedheid gebracht voor de ont
vangst van de twee grote kranen uit
Schotland; rails zijn aangelegd en de
verlichting is aangebracht. Wanneer de
kranen arriveren, is nog niet bij benade
ring te zeggen.
De Nederlandse gezant te Santiago dr. tot Koningin der Nederlanden zal o.m.
P. A. Kasteel heeft de leiding van zijn
post op zich gen’omen.
terwijl het tweede speciale nummer
dat komt te verschijnen op a.s.
Vrijdag 3 September gewijd zal
zijn aan
ADVERTENTIES en BIJDRAGEN
voor deze nummers dienen uiterlljk
resp. Donderdag 26 Augustus en
Donderdag 2 September ’s morgens
10 uur in ons bezit te zijn.
UITQ. en RED.
(Slot).
Na de eerste wereldborlog, toen de derde
regeringsperiode van H. M. Koningin
Wilhelnijina werd ingeluid, koesterde
men in ons land de vaste overtuiging,
dat de oude toestand van voor 1914 zich
wel spoedig zou herstellen. De werke
lijkheid was anders, na een korte vleug
van herstel zette na 1920 een nieuwe
crisis in. Daarnaast bracht de liquidatie
van de oorlog ook voor Nederland enige
moeilijkheden. In November 1918 was
de Duitse Keizer naar Nederland ge
vlucht, evenals de kroonprins. De laat
ste, die op Wieringen was geïnterneerd,
kon na de vrede van Versailles al spoe
dig naar zijn vaderland terugkeren, maar
de Keizer zou moeten terechtstaan voor
een entente-rechtbank. Daarom werd
zijn uitlevering gevraagd. Terecht heeft
de regering dat geweigerd en daarmee
was ook dit incident gesloten.
Veel moeilijker was de verhouding tot
België. Reeds tijdens de vredesconferen
ties te Parijs in 1919 lieten zich Belgi
sche stemmen horen, die spraken van.’n
belangrijke gebiedsuitbreiding ten koste
van Nederland. De besprekingen hier
over op een conferentie te Parijs liepen
al spoedig vast, daar onze regering be
slist weigerde over de Belgische eisen
van'gedachten te wisselen. Men wilde
alleen onderhandelen over economische
en aanverwante, aangelegenheden.
Eind Maart 1920 werd men het eens over
een concept-verdrag, maar juist toen
bracht België de lastige kwestie der
Wielingen op het tapijt, waarover men
het bezwaarlijk eens kon worden, totdat
eindelijk in 1925 een nieuw tractaat in
Den Haag kon worden getekend. Het
verdrag bracht de gemoederen in ons
land sterk in beroering, toch werd het in
1926 met een kleine meerderheid in de
Tweede Kamer aangenomen. In Maart
1927 werd het echter met 33 tegen 17
stemmen in de Eerste Kamer verworpen
en de Minister van Karnebeek moest af
treden.
In deze tijd was de aansluiting van Ne
derland bij de Volkenbond reeds gere
geld. De Bond wilde „vrede door recht”,
eventuele geschillen bijleggen en oorlo
gen voorkomen door bemiddeling en ar
bitrage. Ook wilde de Bond de bewa
pening beperken en komen tot samen
werking op cultureel, intellectueel, eco
nomisch en sociaal gebied. Helaas was
de Volkenbond niet universeel. De Ver
enigde Staten sloten zich nimmer aan,
Rusland treuzelde, tenslotte traden Duits
land, Italië en Japan uit de Bond, ter
wijl er wel toebehoorden het geheel ge
desorganiseerde China en het door de
burgeroorlog verscheurde Spanje.
Het prestige van Genève leed zwaar door
de volkomen mislukking van de actie te
gen Italië in de Abessijnse oorlog. In
ons land had de Volkenbond steeds een
goede pers. Toch had het ontwijfelbaar
gevaren in voor een kleine staat toe te
treden tot de Bond, het stond een lid
van de Bond immers niet vrij in een
eventueel conflict neutraal te blijven.
Toch Is Nederland niet alleen toegetre
den, maar heeft het zich ook zeer nauw
aan de besluiten van Genève gehouden,
ook wanneer daarbij de belangen van
ons land In het geheel niet waren be;
trokken. Dat de regering ook op eigen
krachten wilde steunen, bewees In 1922
de indiening van een vlootwet, teneinde
althans de marine veilig te stellen vooi
ondoordachte bezuiniging, Het moment
was echter niet gelukkig gekozen, men
droomde nog te veel van ontwapening
en wereldvrede. De wet werd in October
'23 verworpen, zij het met kleine meer
derheid.
Een andere Internationale zaak was de
verhouding tot de Paus. In 1915, tijdens
de 1ste wereldoorlog, had de regering
het gezantschap bij de Heilige Stoel her
steld, stellig in het belang van een mo
gelijke vredesactie. In Nov. 1925 schrap
te de Tweede Kamer echter de post voor
dit gezantschap op de begroting. Een
ernstige ministeriële crisis was daarvan
het gevolg. Het nieuwe kabinet stelde
de post opnieuw voor, de Tweede Ka
mer verwierp opnieuw.
Intussen was de Paus verstandiger dan
de Kamers, hij handhaafde de pauselijke
nuntiatuur in Den Haag, een voor Ne
derland beschamende toestand.
Internationaal van belang waren ook de
Olympische Spelen, die in 1928 te Am
sterdam werden gehouden en die vol
komen slaagden: 45 naties met vijfdui
zend landgenoten namen er aan deel.
Het volgende jaar (1929) werd geken
merkt door het geruchtmakende geval
van de Utrechtse documenten.
Het Utrechts Dagblad publiceerde n.l.
een geheim Belgisch-Frans militair trac
taat, waarin niet alleen Duitsland, maar
ook Nederland als een eventuele vijand
gen mar it kin gjin blstean wurde,
hwant dan moat men sa goed as alle
foer oankeapje, in djüre wurkkrèft der
heal foar rekkenje, nije hokken bouwe
litte, strie keapje, jirpels keapje en al sa
meat. Sommige tiden kin dat, yn de
measte tiden kin it sa net en dan sjocht
men de bargen wet like hurd fordwinen
as se earst komd wiene. Foar in gere
gelde blgge- en bargeh&lderij, dy’t oan
it bidriuw in bredere grounslach jaen
soe is it hjir gjin plak. It kin as it roun-
om kin, mar it kin net as de kniper op
e skine komt. Dêrom blluwt it hjir in
bysaekje, soms hwat mear soms hwat
minder, mar nea in bidriuwstüke, dy’t
mear minsken oan brea helpe kin. Jit
minder stiet it mei de hinnebuorkerij.
Dêr is noch mear op tsjin. Hwant in
greidboer mei trochstrings in baerch
noch wol lije. Dêr hat er syn aerdich-
heit wol oan, mar in hin is de measte
greidboeren gjin praet wurdich. De
groun is to ticht, to wiet, it lan foar lytse
pykjes to wynderich en to këld. In team
piken foar eigen gebrük, dat is dêr oan
ta, al skopt de boer yn de üngetiid faek
nei sa’n skepsel, dat him foar de fuotten
rint en jeije de bern der gauris efteroan,
mar it wurdt hjir by de boeren nea gjin
bidriuw. In hin is hjir in sin, gjin gewin,
it freget in hiel oare ynstelling en
grounaerd, hja hearre yn de Walden op
’e sangroun, mar op ’e swiere klaei is
foar hinnebuorkjen gjin takomst. Eigen
foer, tsjêf foar de loop, strie foar de
hokken, hy moat it allegearre keapje en
dat is mis. Der is nei myn bitinken mar
ien fak, hwer’t de swiere greidhoeke him
wol foar lient en dat ek wol by it aerd
fan de greidboer oanslüt. In ding, hwer’t
wol takomst, wurk en brea ynsit en dat
ek mear minsken in bistean jaen kin.
Dêroer de oare kear.
1
i leefde krachtig op, latente krachten in
I ons volk werden openbaar. Helaas ook
latente hartstochten en lage instincten.
|Nog ligt deze tijd te dicht achter ons
om die rustig en objectief te kunnen
overzien. Maar één ding is zeker, de oor
log 19401945 zal steeds als een be
langrijke fase in ons lands- en volks
leven blijven geboekstaafd.
Eindelijk werd ons volk bevrijd. Een kin
derlijke vreugde maakte zich van een
ieder meester. Kinderlijk optimisme
evenzeer. Hoe ras kwamen echter weer
de teleurstellingen. Het Indische vraag
stuk baarde onvoorziene zorgen. De
strijd ging doorl Ook de strijd om ons
land economisch en maatschappelijk
weer op peil te brengen. Nederland laat
zich sedertdien niet meer denken zonder
het geheel, waarin het als het ware is
opgenomen. Daarbij denken we niet al
leen aan de Benelux, maar vooral aan
het grote geheel van de Westerse cul
tuur- en belangengemeenschap. Neder
land kan helaas niet meer op eigen wie.
ken drijven. Marshall moest ook hier de
nood lenigen, de motor op gang helpen
brengen.
De toestand waarin ons land zich op dit
ogenblik, internationaal gezien, bevindt,
laat zich moeilijk schetsen. Veel is trou
wens onduidelijk en vaak tast men in
het duister. Eén ding is echter wel ze
ker: de nieuwe Landsvrouwe, thans nog
Prinses-Regentes Juliana, straks onze
Koningin, aanvaardt de regering in een
uiterst moeilijke tijd. Wat de toekomst
brengen zal, is onbekend, ook voor Haar.
Moge zij echter de voetstappen drukken
van hare Koninklijke Moeder, eenmaal
met recht ook als zij een Moeder des
Vaderlands worden genoemd, die het
Willem de Zwijger steeds na heeft kun-
nen zeggen:
Mijn schild ende betrouwen,
Zijt Gij, o God, mijn Heer;
Op U zo wil ik bouwen,
Verlaat mij nimmermeer!
Voor de Kerstpakketten-actie van de
Niwin moet binnen tien dagen door het
Nederlandse volk een millioen gulden bij
een worden gebracht.
Toren gereed. De restauratie van de
toren te Eestrum is thans voltooid en
mag goed geslaagd heten. De toren is
met beton onderstut.
Een commissie voor advies voor het ge
vangeniswezen is ingesteld door de mi
nister van justitie. Tot voorzitter is be
noemd dr. N. Muller, rechter te Amster
dam.
Zie ginds komt de stoomboot. Ongeveer
3j/2 millioen kg. suiker komt per m.s.
Kertosono naar Nederland.
Gesloten beurzen. De beurzen voor de
geld- en fondsenhandel zullen op
Aug. en 6 Sept, gesloten zijn.
H. M. de Koningin heeft 250 oud-Enge-
landvaarders ten paleize het Loo ont
vangen, waarbij deze Haar een plaquette
aanboden ter gelegenheid van het rege
ringsjubileum.
De prijsregeling voor spuitwater, mine
raalwater, sodawater en chemisch be
reide bronwateren, voor zover het de
handel betreft is opgeheven.
In de zwavelzuurfabriek Ketjen te Am
sterdam Noord brak een brand uit, die
zich eerst ernstig liet aanzien, doch
spoedig werd bedwongen, waardoor
slechts een loods met balen naphtaline
een prooi der vlammen werd.
Een bibliotheek met 1300 vakboeken
was het geschenk dat de leden van de
Ned. Chq. Bouwvakarbeidersbond hun
bestuur ter gelegenheid van het veertig
jarig bestaaan hebben aangeboden.
De Bond van Nederlandse vroedvrouwen
zal 8 September zijn gouden jubileum
vieren.
Het stadhuis in Hulst, dat in 1528 werd
gebouwd, wordt thans gerestaureerd.
Rijk en provincie verlenen voor deze
restauratie subsidie.
De watertoren in Zierikzee, die door de
Duitsers in 1945 werd vernield, zal niet
meer worden herbouwd. Men zal een
installatie bouwen, waardoor een wa
tertoren overbodig wordt, n.l. een z.g.
Hydrophoorinstallatie,
Brandt Door onopgehelderde oorzaak is
brand uitgebroken in de boerderij van
de landbouwer H. van Burgelen te St
Odllienburg (L.). Woonhuis, schuur en
stallen brandden tot de grond toe af.
De oud-minister van Oorlog, de héér
Fièvez, werd benoemd als lid der parle
mentaire enquête-commlssle 1940-’45.
Ter herinnering aan de Inhuldiging van
Koningin Juliana zal een zilveren me
daille worden uitgegeven, waarvoor de
beeldhouwster N. Klaassen het ontwerp
maakte.
Bij de inhuldiging van prinses Juliana
De werklozen. Het aantal geregistreer
de werkloze mannen is in Juli terugge
lopen van 29.444 tot 24.627. Het aantal
werkloze vrouwen steeg in dezelfde
maand van 2859 tot 3065.
Uit de oertijd. In de Zandhorst zijn een
aantal belangrijke oudheidkundige vond
sten gedaan. Óp deze plaats bevinden
zich drie grafvelden, die bestaan uit een
aaneengesloten reeks van hoogten. On
geveer 31 grafheuvels werden blootge
legd.
Ieder een portret. Naar wij vernemen
ligt het in de bedoeling reproducties van
het staatsle-portret, dat vervaardigd
zal worden ter gelegenheid van de
troonsbestijging van prinses Juliana al
gemeen verkrijgbaar te stellen.
Noodlottige val. Donderdagavond half
acht is de 35-jarige houwer L. Th. Evers
aan het front van een bandgalerij op de
410 m.-verdieping van staatsmijn Em
ma onder afvallende stenen geraakt en
vrijwel onmiddellijk overleden.
Tragisch. Eén van de léden van het ge
zelschap Zwitserse jodelers en zangers,
dat een tournée maakt door ons land,
Is In Kampen door een hartaanval plot
seling overleden.
Te Hooge-Zwaluwe werd de eerste
steen gelegd voor de bouw van een
Transformatorenfabrlek, Voor het Indu.
strie-arme Hooge Zwaluwe betekent dit
een prachtige aanwinst.
Kerkherstel. Zondag 29 Augustus zal de
Ned. Herv. Kerk te Woldendorp, Gro
ningen, welke uit'de dertiende eeuw da
teert en bij de bevrijding grote schade
opliep, weer in gebruik borden geno
men,
Hoog bezoek. De ex-premler van Austra
lië, de heer Robert O. Menzies, heeft
Donderdag met vrouw en dochter een
bezoek gebracht aan Rotterdam.
Minister Stikker voerde Donderdag be
sprekingen met de Belgische minister
van Buitenlandse Handel, en de secre-
taris-generaal der fiouane-unie. De be
sprekingen werden in Aneville (België)
gehouden.
Te Sittard is een radiobuizenfabriek van
Philips geopend. De fabriek heeft met
650 man personeel een capaciteit van
6000 buizen per uur.
Het telegraafverkeer naar Griekenland
is weer normaal. De vertraging in de
verzending van telegrammen is opge
heven.
De generale synode der Geref, kerken ad
art. 31 k.o. zal niet 21 September maar
19 Oct. te Amersfoort bijeen komen. -
Twaalf personen zijn te Arnhem gear
resteerd omdat zij direct of indirect be
trokken zijn geweest bij clandestiene
slachtingen op grote schaal.
Het dorp Eersel in de Kempische hoek
aan de Belgische grens, zal morgen en
de volgende week zijn twaalfhonderd-
jarig bestaan vieren.
Excelsior. De productie van de Neder
landse kolenmijnen bedroeg in de week
van 914 Augustus 215556 ton tegen
210.594 in de voorafgaande week.
tige it omtinken wurdich. En hja is it
ek. Allinnich sa maklik as hy mient, dat
it is, leit de saek lykwols net. Hwant lit
ik dat fuort mar sizze: De Fryske greid
boer is wol fakman en wit hiel wol
hwerom hy buorket sa’t er docht. Dat
is gjin stlvens en dommens, mar in
langjierrige ünderfining, dy’t men net
weismite moat. Dizze groun en dizze
omstannichheden hjirre litte nou ien-
kear gjin oar bidriuw ta. Dus mei oare
wurden: De swiere greidhoeke lient him
net foar it gemingd bidriuw. De bou is
hjir net thüs, dêr is de groun to wreed
en to knippich foar. Yn oarlochsjierren.
as de weet goud bitsjut, kin men dy om
de Martiny-toer groeije litte, mar de
frede hat der gjin plak foar. As de
groun sa om en de by 60 °/o klaei bifet-
tet, dan giet dat net. Yn Wytmarsum
en Peinjum is de groun folie lichter, dêr
sit mar 20 °/o, en fakentlids jit minder,
klaei yn ’e groun. Sokke groun is foar
bou en foar tün wol geskikt en yn dy
kontrijen wint de bou en de tünbou al-
oan fjild. Mar hjir bliuwt dat in pielerij.
De struktuer fan de swiere klaei doocht
der net foar en is der ek net of hast net
geskikt foar to meitsjen. Grientebou sit
op de swiere, knippige klaei gjin ta
komst yn. Mar ek yn de bargemesterij
sit gjin üntwyk. Bargen moatte great
wurde mei foer üt eigen buorkerij; it
byfoer moat bysaek bliuwe oars kin
men net konkurearje. Yn in great diel
fan it Suden en Easten fan üs lan krije
de boeren dreage molke fan de fabryk
werom, hja bouwe seis rogge en foer-
jirapels; dêr sit de hoeke hwer’t men
bargen meste kin büten oarlochstiid.
Dêr stiet de greate izeren pot to sto
men, dêr drave boer en boerinne by
de biggehokken lêns, hwant dêr leit de
ütkomst fan it bidriuw foar in great diel
yn bargen en biggen. Hjirre kin men
i foar jinsels en ek wol foar de slachter
siker wol in baerch meste it soe in
griis wêze as de boeren it hjir oerjoe-
Dy’t it tinken is mei de soarch foar de
takomst fan eigen gea, omdat der mei
gear hinget de bisteansmüglikhelt fan
üs allegearre en de bloei fan skoallen,
ynstellingen, saken en ündernimmingen,
sil net foar de fraech wei kinne: Is der
gjin middel om de iensidige grounslach
fan it ekonomysk libben yn de swiere
greidhoeke to forbetterjen en to for-
breedzjen. In great-yndustrieel yn dizze
provinsje, in man mei leafde foar it hei-
telan en ien dy’t wol hwat oandoart,
pleaget my altomets mëi de frage: Kin
jo der nou neat oan dwaen, dat it bi
driuw hjirre in bredere grounslach kri-
get? As men op oare plakken sjocht,
dan fynt men dêr folie mear bisteans-
middels foar de boeren en binamm'en
troch dat se der oan alles meidogge,
kinne se har hüshalding foar in hiel
great diel üt it bidriuw libje litte sadat
se folie minder kwetsber binne as de
prizen hwat leger binne. Boppedat ha
se minder groun nedich en buorkje hja
op 10—15 H.A. fleurich en goed. Is der,
sa sei dizze man, nou neat oars foar de
Fryske greidboer as in kou en in skiep?
Binne se nou sa stiif en sa eigenwiis, dat
se net oars wolle of binne se der blyn
foar? En stêfêst komt er dan mei foar-?
bylden üt Gelderlan of Limboarch om
sjen to litten, dat it dochs hiel oars kin.
Sa op it earste gesicht liket dizze fraech
Bolswards Nieuwsblad
Hoe het groeide
I
«V-
rd.
nd
rd.
el-
speciale nummers
