Friese Boekenweek
Onze Weekagenda
Martinytoer
00000000000000
Er komt een
Fan de
00000000000000
door Nederland
No. 73
44e Jaargang
Uitgave van Drukkerij Fa. A. J.
OSINGA - Bolsward
fi
enz., dan komen de spullen te-
Tj. de J
mobielfabriek N.V., een zusterbedrijf van
de bekende Van Dogrne’s Aanhangwa-
genfabriek te Eindhoven.
Hartelijk. Nederland zal 4000 ton gezou
ten haring leveren aan de Sovjetzöne in
Duitsland.
De doodstraf is geëist tegen de twee Am
sterdammers J. J. Rutgers en M. Hlnse,
die in de bezettingstijd als lid van de
beruchte „colonne Henneicke” een groot
aantal Joden aan de Duitsers overgele
verd hebben.
Voorziet in behoefte. Er zal een nieuw
letterkundig tijdschrift verschijnen, ge
titeld „Amphoor, cultureel maandschrift
voor verantwoordelijkheidszin.”
De oud-chef legerpredikant in Indonesië,
ds. J. C. Koningsberger, die thans pre
dikant is bij de Ned. Herv. gemeente te
Amsterdam, is tengevolge van een on
geluk in het ziekenhuis opgenomen.
Noodlanding. Donderdag heeft het sport-
vliegtuig PH-NDB, afkomstig van het
vliegveld Eelde bij Groningen op Rottu-
meroog een noodlanding gemaakt. Het
toestel kwam in 'drijfzand terecht en
sloeg over de kop.
/efwnijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Redactie en Administratie
Marktstraat 13 Bolsward
Telefoon 451 (K 5157)
Abonnementsprijs i
1.25 per kwartaal bij vooruitbetillng
Advertentieprijs10 cent per m.m
Giro 87926
plakken opfierd, dat wy soene sizze: de
Doeleseal wurdt dy joun grif to lyts.
Sprekf de hear Schippers oer in modern
Frysk dichtwurk, it selskip üt Minnerts-
gea jowt toaniel en sjongen, hwer’t elk
him yn formeitsje kin. En wer In, fjlrtjln
dagen letter hawwe wy hjir de offisjele
prllsütrikking fan it Provinsjael Bistjür.
En dat is forline jler der tige ynfalien,
sadat de Kommissaris tastien hat om ek
dit jier wer yn Boalsert to kommen foar
it ütrikken fan dy prils. De kranten haw
we üs al forteld, dat dizze dlz kear woun
Is troch de forstoarne skrluwer Nycle
Haisma. De measte lêzers kinne him grif
vit syn forneamde jongesboeken „Sim-
merdagen” en „De Kar” en oaren sille
syn bikende romans „Paed oer it hiem"
en „Paed nei eigen hoarnleger" grif lézen
hawwe. Letter binne dy beide boeken yn
ien bén ütjown mei as titel „Peke de
Koloniael”. Elk syn bondel sketsen üt
Indonesië „Suderkrüs”, hat folie lêzers
foun. Wy ha der fan gruten heard, dat
de hear Schippers dy deis yn ’e Bruorre-
tsjerke sprekke sil oer dizze jonge skriu-
wer dy’t yn de swiere jierren fan de
oarloch syn libben jaen moast yn in Ja-
pansk konsintraesjekamp en as dat wier
is, sille in bulte Friezen dy deis it Hyn-
stepaed en de Bruorretsjerke witte to
finen. By dy gelegenheit sil de Kom
missaris ek de priis foar geakiunde üt-
rikke en dy is takend oan de hear Knop
üt Amsterdam, dy’t sa folie war dien
hat om de kulturele skatten fan it ellén
Skylge to hoedzjen.
Om dizze reden wachtsje üs misskien
noch forrassingen, hwer’t ik mar net op
foarütrinne wol, mar de dei fan 29 Ok
tober kin foar Boalsert en de fiere om-
kriten in dei fan greate bitsjutting wur-
de. Meiiens wurdt dan hjir ek wer de
Fryske boekewike iepene. Alle nije
Fryske ütjeften komme der foar it earst
oan it Ijocht en Boalsert stiet ek yn dit
opsicht net mei lege hannen.
deze gelegenheid natuurlijk enkel Friese
boeken, het zou een teleurstelling zijn
indien ze het niet deden.
Maar in vele dorpen bestaat geen boek
winkel, werpt U misschien tegen.
Geen nood.
Dan, juist dan, is er voor de „Fryske
Krite” indien die ter plaatse bestaat, of
anders door enkele „Frysksinnigen”
prachtig werk te doen.
Bij een bakker of winkelier moogt U vast
wel tijdelijk een etalageruimte voor dit
goede doel gebruiken om er Friese boe
ken in te etaleren en zelf kunt U er op
uittrekken en huis aan huis met Friese
literatuur colporteren. Het lijkt misschien
een beetje vreemd op het eerste gezicht
maar uit ervaring weten we, welke goe
de resultaten zulke colportagetochten In
groepsverband georganiseerd en onder,
nomen, In eigen of naastbijgelegen dor
pen, de omliggende gehuchten, kan af
werpen.
De Fryske Kriten kunnen trouwens in
dezen nog meer doen.
Zo er één zaak bestaat, waarbij hun or-
fan Gysbert Japiks
Men mei fan elts freegje, dat er him of
har net weiwynt foar de frage: hoe krije
de folkssiel en de praktyk beide har ge-
rak. Allinnich Onkundigen kinne miene,
dat dit gjin probleem is. Wy sitte roun-
om yn Fryslén mei dizze kwesje en de
kop yn it sén stekke, jowt gjin oplos
sing. It is moedjaend, dat sawol de Ryks-
ynspekteur üt Grins as ek de Ynspek-
teurs üt Fryslén it sténpunt ynnimme: lit
der üs meünoar ris oer prate, mannen,
mei stümjen en lêbjen komt dizze saek
net yn oarder. It bern is der nou ien
kear en it moat rédden wturde. Yn alle
wittenskiplike en kulturele formiddens is
men wiis mei de rykdom fan in eigen
tael. Allinnich de folslein Onkundige of
alhiel formaterialisearre minske bliuwt
foar dizze saken blyn. Mar heiteléns-
leafde en earbied foar de memmetael
hawwe by elts folk jit altyd deugden
west. Ek yn de Gysbert-stêd. Tj. de J. gen zijn gehouden.
De tentoanstelllng fan Fryske skllder- en
byldhoukunst hat de stêd fan Gysbert
Japiks by party minsken wer op ’e nij
yn omtinken brocht. De tentoanstelllng
is tige slagge en hwat der op de léste
joun sein is, Onthjit noch mear goeds.
Nou’t it winterskoft wer oan komt, binne
wy bliid oan de hünderten, dy’t yn de
stêd en omkriten leafde en niget biwar-
je foar har eigen tael en kultureel bisit
efkes wize to meijen op de skoandere
initiativen, dy’t ek dit jier nomd binne.
Op it foarste plak stiet üs moarn yn ’e
Doele in joun to wachtsjen, dy’t tige
folie bilangstelling lOke sil. De hear
Schippers fan Drachten komt dan to
sprekken en foar to dragen üt it prach
tige toanielwiurk fan Fedde Schurer:
„Simson”. Forliné jier spriek de hear
Schippers oer, it forneamde boek flan
Ulbe fan Houten „De sünde farf Haitze
Holwerda” en elk dy’t him doe heard
hat, wol der grif wer by wêze. Mar ek
tsientallen oaren, dy’t noch net wisten,
hwat in geniet en kulturele winst hja
der mei dwaen kinne, sille dizze joun
fan C. en O. har net üntgean litte. In
fjirtsjin dagen letter komt hjir troch de
gearwurking fan de Boalserter kriten en
dy fan Tsjerkwert, in selskip üt Min-
nertsgea mei it sjong- en toanielstik:
„Reizger hwer hinne?” Der is géns in
rop fan gien en it is al yn tsientallen
De ütjower Osinga hopet dan klear to
wêzen mei In prachtich boek oer de léste
tachtich jier Frysk boerellbben, hwerfan
wy forline jier al prachtige printen fan
Jetses biwündere hawwe. Ek it Jubel-
jier fan Simke Kloosterman sil dan fan-
nijs forsklne, In bliid barren hwer’t hün
derten al jierren nei ütsjoen hawwe. Ek
sil dit jier foar it earst in toanielstik op
fierd wurde, dat oerset is nel it bikende
boeki „Kinderen van ons volk” fan An-
toon Coolen. Wy binne tige binljd hoe’t
dat ütfalle en foldwaen sil, mar It bl-
sykjen is in died fan doaren, dat is grif,
it wichtichste lykwols foar de Friezen is
wol it greate Underwiiskongres de 27ste
Oktober yn Ljouwert. Der sille Onder
lieding fan de Haedynspekteur fan Grins,
de hear Kleiterp, de Onderwiismlnsken
en alle oare bilangstellenden düdlik üt-
iensette, hwer’t it omgiet by it Frysk
ünderrjocht en hokfor biswieren der bin
ne. De twa-taligens fan Fryslén jowt
nou ien kear it fraechstik fan it gear-
wurkjen fan it Nederlénsk en it Frysk.
ganisatorische hulp bij een algemeen
Friese actie noodzakelijk is, dan is het
immers wel de Friese boekenweek.
Niet alleen moeten de plaatselijke kriten
zorgen, dat in eigen dorp Friese boeken
worden geëtaleerd en er mee gecolpor
teerd, ook mag in ander opzicht deze
week niet onopgemerkt voorbijgaan,
in meer dan één opzicht moet men een
ernstig beroep doen op het Friese volk
in eigen omgeving de volle aandacht aan
het Friese boek te schenken.
Men kan bijv, in deze week een krite-
avond, nog beter een „doarpsjoun” or
ganiseren en daar een Friese schrijver of
dichter laten optreden met een lezing
over en declamatie uit eigen werk.
Trouwens, het behoeven niet enkel de
kriten te zijn, die een dergelijke avond
organiseren. Waarom zouden, indien er
in een bepaald dorp geen krite is, de jon-
gelings-, meisjes- of vrouwenverenigin
gen deze taak niet overnemen?
Bovendien kan men op een dergelijke
avond een flink bedrag aan Friese boe
ken onderling verloten.
Middelen zijn er genoeg, te veel om op
te noemen, als de wil maar aanwezig de
Friese boekenweek te (toen slagen.
Koop lezer, zelf een Fries boek en be
weeg er Uw buurman toe. Ga desnoods
nu reeds sparen. Kriten en clubs, laat de
boekenweek U niet overrompelen, be
denk nu reeds wat ge zult organiseren
en hoe ge dat zult doen.
Waar een wil is, is ook hier een weg.
Wy moatte altyd weitsje, in each yn 't
seil en de wapens by de han hawwe,
as wy net rimpen o er fallen en yn üs
fijanne hannen oerlevere wêze wolle.
Weitsje waken; rimpen onver
wacht, haastig.
Niet in de eerste plaats gaat het er om
zoals velen ten onrechte menen
de boekhandelaren eens een extratje te
bezorgen, hoewel dit hen wellicht zou
animeren wat meer aandacht te beste
den aan de boeken in de „memmetael”.
Niet in de eerste plaats gaat het er om
zoals u dan wellicht zult denken
de schrijvers en dichters het genoegen
te schenken, te weten, dat hun werk niet
bij de uitgevers in de magazijnen blijft
staan, misschien tot geelwordens toe,
maar onder de mensen komt en gelezen
wordt.
Het gaat in eerste instantie niet om de
boekverkopers, niet om de auteurs, niet
om de uitgevers, deze allen zijn slechts
schakels in het productieproces van het
boek.
Om het boek alszodanig gaat het, of nog
juister gezegd, om de Friese taal, die
door middel van het boek tot de lezer
komt.
Het commerciële belang zij bij de te
houden boekenweek ’t voornaamste niet,
wel het idiële doel.
Het Friese volk mag niet langer analpha-
beet zijn In eigen taal. Het moet die taal
niet alleen spreken, maar ook lezen en
schrijven. Het voortbestaan van de taal
is er mee gemoeid. En is de taal niet de
natie zelve?
Het gesproken Frijds wordt' van vele
kanten bedreigd. Radio, krant en boek
overstromen de Friessprekende Fries
iedere dag met een taal, die de „mem
metael" niet Is. Is het dan zo’n wonder,
dat diverse Hollandse insluipsels het
eigene, het karakteristieke van de Friese
taal trachten te ondermijnen?
Nog nooit was het Fries als levende
volkstaal zo in gevaar als thans.
Wanneer tegen de nivellerende en ver
armende krachten niet een halt wordt
geroepen, is het gevaar niet denkbeeldig
dat de oudste taal, die momenteel in
Nederland wordt gesproken, voorbe
stemd zal zijn binnen afzienbare tijd een
dode taal te worden.
Het gebruik van het Fries als bijbeltaal
als taal waarin men leest over (eigen)
land en volk, als taal, waarin men de
(eigen) geschiedenis vindt beschreven,
maar ook het gebruik van Fries als taal
waarin men voordraagt, toneel speelt en
romans en verzen leest, kan een krach
tig conserverend middel zijn, maar wat
meer is, ook een middel dat bevruchtend
werkt op het gesproken Fries.
Koop daarom in de boekenweek een
Fries boek. Zie dat als een noodzakelijke
maar blij en dankbaar te aanvaarden
plicht.
Koop een Friese bijbel, een Fries psalm
boek, een Fries Missaal, een Fries ge
schiedenis- of voordrachtenboek, een
Friese roman of dichtbundel. Koop er een
voor uzelf en voor Uw man, Uw vrouw,
uw verloofde en eventueel niet te ver
geten voor uw kinderen.
Ken als Fries, als goede zoon van uw
volk, uw zedelijke plicht.
Ken ook uw plicht als Friese Krite, het
doet er niet toe van welk selskip.
Nog een viertal weken hebt ge de tijd
om U voor te bereiden op de taak die
ook U in de Friese boekenweek wacht.
De Friese boekhandelaren etaleren bij
Misschien acht U het voorbarig, nü al
over de komende Friese boekenweek te
schrijven, immers deze begint pas met
de uitreiking van de Gysbert Japiksprijs
of om het precies te zeggen, pas op 29
October.
Dat duurt immers nog zo lang, nog een
volle maand, zult U wellicht denken,
moet daar nu al over geschreven wor
den?
Ja, Inderdaad, want. U moet er aan
dacht aan besteden, U moet. een
Fries boek kopen I
Verleden jaar heeft de Friese boeken
week velen als het ware overrompeld,
zowel particulieren, boekhandelaren als
de Friese organisaties.
Dat mag niet weer gebeuren.
Verleden jaar besteedden velen geen of
anders niet voldoende aandacht aan de
Friese boekenweek en waren er nog
mensen, die géén Fries boek kochten.
Dat was jammer, want zo kwam de
Friese boekenweek niet tot zijn recht.
Friesland is niet groot, het Friese taal
gebied is zelfs nog kleiner dan de provin
ciegrenzen. Zal een Friese boekenweek
slagen en zin hebben, dan mdet ieder
een meedoen en mag niemand aan de
kant blijven staan.
Van het slagen van de Friese boeken
week zal veel afhangen.
Het gaat namelijk om dingen van groot
belang.
Woensdag 29 Sept.:
Bolsward: De Doele, 8 uur: H. K. Schip
pers oer „Simson” fan Fedde Schu
rer.
Donderdag 30 Sept.:
’arrega. Oude School. Repetitie man
nenkoor.
Vrijdag 1 Oct.:
Solsward. Geb. Gasthuissingel. 8 uur.
Oefenavond Chr. Reciteerclub.
Stadsnieuws
KRIS KRAS DOOR DE
ZAANSTREEK.
Onder deze kop schrijft de Zaanlander
van Woensdag 22 Sept.:
„De Burgemeester van Bolsward zit in
zak en as. Wat is het geval? Toen hij
op weg van Friesland naar Den Haag
Zaandam passeerde, kwam hij tot de
ontdekking dat de koffer van zijn auto
open stond. Dit was nog niet erg ge
weest, wanneer er niets in die koffer
rad gezeten. Maar ach, zijn Edelacht
bare had daarin o.m. gedaan drie paar
zwarte damesschoenen, enkele stuks
dames ondergoed en een blauw leren
damestas met wit leer afgezet. In die
tas zaten diverse attributen, die zo bij
een dame behoren.
Bolswards burgemeester doet nu een
beroep op de Zaanse bevolking, dat
mocht hij de genoemde artikelen hier
verloren hebben, hij ze gaarne terug
zou willen hebben. Het Zaanse land
telt slechts eerlijke lieden. Daarom in
dienenz., dan komen de spullen te
rug.
AANVULLING.
Van meer dan een kant werd de op
merking gemaakt dat ons verslag van
de veekeuring en van het concours
hippique wel wat erg beknopt en za
kelijk was gehouden. Dit was helaas
voor ons noodzakelijk, daar we met ’n
groot gebrek aan plaatsruimte te kam
pen hadden. Het is jammer dat vele
aardige en overigens zeer vermeldens-
waardige momenten hierdoor onver
meld moesten blijven. Eén er van wil
len we hier nog noemen n.l. het feit dat
bij de open klasse tuigpaarden Fries
ras o.a. een eenspan werd gereden
door een dame in Fries costuum, n.l.
Mevr. Bottema van Gersloot, die met
Alika zeker een lintje had verdiend,
als ze in de baan was gebleven. Ook
stond nu de voorzitter tevergeefs met
een bouquet bloemen te wachten.
INDRA WIST ALLES.
Vrijdagavond trad in De Doele op de
telepaath Indra, de grootste helder
ziende van Europa genoemd. Een ex
perimentenavond als deze, die flink,
maar niet overweldigend was bezocht,
leent zich niet erg voor het geven van
een uitvoerig verslag. Wel kan ge
zegd worden dat de „helderziendheid*'
inderdaad verbluffend was. Ook de
vragen, die na de pauze werden ge
steld, werden naar aller genoegen be
antwoord. Het was voor de bezoekers
een avond, die men niet licht zal ver
geten.
GEMEENTE-AVOND.
De Ned. Herv. Gem. alhier, belegde
op Dinsdag 21 Sept. j.l. te acht uur
in het Convent een Gemeente-avond.
De belangstelling uit de gemeente was
niet overweldigend te noemen, toch
was de zaal vrij behoorlijk bezet.
Ds. van Royen opende de avond met
Schriftlezing uit Matth. 28 16-20. Hij
ging voor in gebed en de gemeente
zong enige verzen van Gez. 112.
Hierna leidde Ds. van Royen, de spre
ker van deze avond in, Ds. Ruiten
berg uit Den Haag, de perspredikant
van de Herv. Kerk, die een uitstekend
referaat hield over de Wereldraad
der Kerken, welke deze zomer te Am
sterdam werd gehouden. Spr. ving
aan, met te vertellen dat het zeer moei
lijk was, een uitvoerig en aaneenslui
tend verslag te geven van het grootse
gebeuren in Amsterdam, wanneer wij
bedenken dat er 40 grote redevoerin-
waaraan verschil-
Euwe blijft schaakkampioen van Neder
land. Hij won de revende partij met
zwart spelend van Van Scheltinga, waar
door de stand op 5-2 kwam.
Verloren en gevonden. Toen mevrouw
Kraaijenbrink te Doesburg dezer dagen
bez^g was met het schoonmaken van
worteltjes uit eigen tuin, ontdekte zij in
een van de worteltjes de gouden ring,
die haar man twaalf jaar geleden in de
tuin verloren had.
Ten afscheid. Koningin Juliana heeft
Donderdagavond op het Huis ten Bosch
een diner aangeboden aan de afgetreden
ministers van het vorig kabinet en hun
respectieve echtgenoten.
Wel animo. Voor de betrekking van con
cierge aan de ulo-school te Veendam
hebben zich ruim 400' candidaten aan
gemeld.
Bij de Moerdijkbrug heeft de C.C.D. 3
tapijtsmokkelaars aangehouden, die 24
tapijten en 19 coupons'stof in hun auto
hadden. Elders vielen 9000 flessen Franse
likeur de commiezen in handen en daar
bij nog 12000 meter kant.
De kerk der kruisheren te St. Agatha on
der Cuyk aan de Maas werd bij de be-
vrijding verwoest en is thans bijna ge
heel herbouwd.
Spuitridder. Tot ridder in de orde van
Oranje Nassau is benoemd de heer A. J.
Kruis, oud hoofdman van de Rotterdam
se vrijwillige brandweer.
Smokkelloon. f 250 boete en 2 .maanden
voorwaardelijk kregen 3 boerenzoons uit
Breda die 200o kg rozijnen hadden ge
smokkeld, zes maanden kreeg een expor
teur die 30.000 sigaretten uit België naar
Rotterdam smokkelde.
De radartoren, welke de Duitsers tijdens
de bezetting op het eiland Terschelling
hadden gebouwd, is Donderdag door
ontploffing opgeruimd.
Te Amsterdam is een 27-jarige man ge
arresteerd, die enige tijd geleden uit een
inrichting te Eibergen was ontsnapt en
zich nadien aan een groot aantal oplich
tingen heeft schuldig gemaakt.
Prof. P. Lleftinck is Woensdag per vlieg
tuig op het New-Yorkse vliegveld Idle-
wild gearriveerd. Hij zal de bijeenkom
sten bijwonen van de Raad van Gou
verneurs van het Internationale Valuta-
londs en de Wereldbank.
Een complete slachtplaats is ontdekt op
de tweede etage van een oude molen
aan de Kerkstraat te Soest. Het grootste
deel van een juist geslacht schaap was
er nog aanwezig.
De NIWIN heeft geprotesteerd tegen de
invoering van de postbladen en verho
ging van de tarieven van de normale
correspondentie met militairen in Indo-
nesio. Dit deed ook de N. J. O.
Een beker koud water. In Amsterdam-
Zuid heeft een ongeveer 40-jarige man
geopereerd, die onder voorwendsel van
een glas water te vragen in woningen
tracht te sluipen en diefstal te plegen.
Excelsior. De omzet der K. L. M. zal
volgende jaar waarschijnlijk meer dan
150 millioen gulden bedragen (in 1938:
11 millioen).
Lifters maken zich impopulair. Een Bel
gische dame, die bij Utrecht een lifter
meenam, miste, toen de man was uitge
stapt,een koffertje met sieraden.
Oneerlijkheid. Bij aankomst van een
vrachtschip in de Amsterdamse haven
werden twintig leden der bemanning ge
arresteerd, omdat zij goederen uit de
lading hadden gestolen.
Van de 53 Duitse fabrieksinstallaties, die
onder de geallieerden werden verdeeld,
kreeg Nederland er vier toegewezen.
Die goede Sinterklaas. Per 24 September
had Nederland van de E.C.A. te Was
hington toewijzing ontvangen tot een be
drag van 113.259.417 dollar (vorige week
108.310.764).
In veilige haven. Het Deense s.s. „Maria
Toft”, dat enige dagen geleden bij Ter
schelling op een mijn liep, is de haven
van IJmuiden binnengekomen.
Te Eindhoven werd de acte gepasseerd
van oprichting van Van Doorne’s Auto-
Streehblad voor West- en Zuidwest Friesland
Bolswards Nieuwsblad
I
63
I
