i
b Onze Weekagenda
Martinytoer
Fan de
00000000000000
door Nederland
00000000000000
Y
No* 77
44e Jaargang
Dinsdag 12 Oct. 1948
Streekblad voor West* en Zuidwest Friesland
Uitgave van Drukkerij Fa. A. J. OSINGA - Bolsward
IV.
67
Slot volgt.
Smul ze.
van
n
dat
TJ. de J.
1
r
s.
fan Gysbert Japiks
u
s.
r-
n.
ze is ook bijna nergens te krijgen.
De langzame molens. De Minister van
Justitie deelde mede, dat op 1 Septem
ber j.l. nog 2337 politieke delinquenten
moesten worden berecht.
De rode haan. De boerderij van de heer
W. Hummel aan de Eekhoornstraat te
Eelde is geheel uitgebrand.
Ter navolging. In samenwerking met de
Meppeler natuurbeschermingswacht en
de afdeling van de Bond van Boerinnen
Nederlandse universiteit te studeren.
Doodgevallen is in de Transvaalstraat
te Amsterdam een 44-jarige vrouw, die
van de veranda van haar buren wilde
overstappen o-p/ de veranda van haar
eigen huis. Zij maakte daarbij gebruik
van de uitstekende arm van een droog-
rek, die afbrak.
nou
hannen
Dinsdag 12 October:
Bolsward. 7.30 Üre yn de Doele. „Reiz-
ger Hwerhinne?” sjong- en toa-
nielspul ütgeande fan ’e Kriten.
Abonnementsprijs:
1.25 per kwartaal bij vooruitbetf llng
Advertentieprijs: 10 cent per m.m
Giro 87926
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Redactie en Administratie
Marktstraat 13 - Bolsward
Telefoon 451 (K 5157)
r
i.
Z
Z
>n
11
r
n
n
r
t
r
r
:r
s.
rr
s-
n
0
I.
I-
r.
a
I
dier oliën, namelijk: Paraffine-base olie,
Asphalt-base olie en Mixed-base olie.
Hoewel scherpe grenzen moeilijk te
trekken zijn, bevat toch de eerste groep
vaste paraffine, de tweede asphalt en
de derde de overgangsgroepen. De aard
van de ruwe olie bepaalt de wijze van
verwerking en de eigenschappen van de
verkregen producten.
Voor de verwerking nu1 zijn de uitge
strekte terreinen nodig, die bedekt zijn
met gebouwen, tanks en al dat kronke
lende staalwerk. Maar voor een klein
gedeelte komt de ruwe olie uit ’t Scho-
nebekerveld; het meeste komt van
overzee en wordt met tankboten aan
gevoerd, voor welke boten speciale ha
vens zijn gegraven. Uit de aard der
zaak staan dan ook de meeste oliehou-
ders vlak aan de havens.
Er zijn niet alleen havens, maar ook
oan strie, wêlhea, tsjêf, biteblêdden, kriel
en ütsmiters fan ierdapels en al sa
mear. In traktor kostet in heap jild en
de benzine bliuwt kostjen. De reparaes-
je, de ünderdielen en letter de nije traktor
komt nea foar sliterspriis by de boer,
hy sil, jimmer it folie poun bitelje moat-
te.
Ja, sa’t it de léste jierren gyng, wie dat
maklik oer to eidzjen. De arbeiders djür
en lêstich to krijen, op de minste stuiten
faken it minst to brüken, hege sosiale
lésten, fabrieken dy’t foar wyt en swart
de arbeiders by de boer weisloaiden,
dêrby béste prizen foar strie en bite
blêdden, hea en kleaverhea, ja, yn sokke
omstannichheden'is it net slim om de
profiten fan in traktor diidlik to meit-
sjen. Mar dan mei men net forjitte, dat
men sa’n ding net oan- en öfskaffe kin
sünder greate skea. Der hearre wurktu-
gen by, dy’t oan de traktor boun binne,
de rinte en de; Ofskriuwing bliuwe stean
ek as men se net mear brükt. Men is
alhiel Ofhinkllk fan it bütenlUn en gjin-
ien kin fêstsette, dat de levering en de
kondysjes net minder wurde. Yn Ame
rika hat men hwat langer ünderfining
yn dit stik fan saken en doe’t de minne
tiid kaem, waerden hynders, foer en
minsklike arbeid géns geskikter, mar de
prizen fan traktoaren, oalje en benzine
bleauwen aerdich oan ’e priis.
Ut in Amerikaensk rapport oer dizze
kwesje docht bliken, dat yn dy tiid de
priis fan hynders, hea en oar hynstefoer
sakken fan 100 op 44, mar dy fan trak
toaren, oalje en benzine fan 100 op 88.
Dertroch wie de traktor twa kear sa djQr
wurden as de hynders. En hwat sil men
dwaen yn oarlochstiid? Hwer bliuwe dan
de traktorboeren, dy’t harren tofolle om-
steld hawwe op de technyk. Wy hoege
de foarbije jierren mar efkes to oertin-
ken om yn to sjen, dat de boeren ek yn
Woensdag 13 October:
Makkum. 8 uur. Eivang. samenkomst.
Spreker: Ds. G. Visser van Har-
lingen.
Vrijdag 15 October:
Bolsward. 8 uür. Ouderavond C. V. O.
in „Ons Gebouw”.
Brand in een kinderziekenhuis. In het Heeft U al brandstof? Er zijn dit jaar
veel beukenootjes en naar men zegt, is
dit een aanwijzing, dal het een strenge
winter zal worden.
Een cassière te Amsterdam stopte de in
houd van de kas in haar handtasje en
ging er van door, waarna de politie
die in haar een goede bekende weer
zag de jongedame arresteerde.
Voor dikke beurzen. Behalve sigaretten
van 42, 48 en 60 cent zullen nu ook si
garetten in de prijzen van 72, 84 en 96
cent worden geleverd.
De prijs van pindakaas is met een dub
beltje verlaagd. Voor deze kaas behoeft
geen bon te worden ingeleverd, maar... gen, die hen in staat zal stellen aan een
spoorrails en op deze rails zag ik de
spooktrein weer, en net, als in Schoone-
beek, onder de pijpleidingen. Alleen hier
werd de trein, niet vol-, maar leeggezo
gen, al zag je er ook niets van.
Van de wagons gaat de olie naar een
voorraadtank en van de tank naar een
buizenoven» waar ze zo hoog worrit
verhit, dat een deel der olie verdampt,
’t Mengsel van vloeistof en damp, dat
hier dus ontstaat, wordt dan gevoerd
naar een destilleer-colonne. Hier zakt
de vloeistof naar beneden en wordt daar
afgepompt, terwijl de dampen omhoog
stijgen en onderweg worden afgekoeld.
Door de geleidelijke afkoeling ontstaat
een splitsing in verschillende fracties,
welke, door op verschillende hoogte aan
gebrachte leidingen kunnen worden af
getapt.
De lichtste dampen, dit zijn de benzine
dampen, verlaten de kolonne door de
topleiding en worden in een condensa
tor door afkoeling gecondenseerd en
worden dus weer vloeibaar.
Met de kerosine (petroleum) gebeurt
hetzelfde, alleen wordt het lager uit de
kolonne afgetapt, daar de kooktempera-
tuur hoger ligt, en de dampen van de
hoogstkokende verbindingen eerder con
denseren dan de lagere.
Na raffinage is de kerosine geschikt als
lampen-petroleum. In het begin van de
olie-industrie was dit vrijwel de enige
bewerking die de ruwe olie onderging.
Wel werd het residu (het product dat
na afscheiding van kerosine en benzine
overbleef) verder op smeerolie bewerkt, en andere plattelandsvrouwen wordt te
maar dat was dan ook alles, daar men
alleen een markt had voor lichtpetro-
leum. De benzine was een afvalproduct
en werd in grote kuilen verbrand. Ook
van het residu werd nog heel wat ver
nietigd.
Toen werd de benzine-motor uitgevon
den, en wat eerst afval was, werd nu
hoofdproduct, want door, de opkomst
van de electrische verlichting nam de
vraag naar lichtpetroleum steeds meer
af.
Tegenwoordig gaat er niets meer ver
loren. Alles wordt verwerkt en alle pro
ducten zijn bruikbaar. Zo is gebleken,
dat de eigenschap van de olie om bij
hogere temperaturen „af te breken”,
waardoor meer lichtere bestanddelen
ontstonden, het z.g. kraken, welk ver
schijnsel men vroeger als zeer onge
wenst ondervond, een uitkomst werd
voor de olie-industrie.
Het was toch zo, dat om aan de steeds
groter wordende vraag naar benzine te
kunnen voldoen, geweldige hoeveelhe
den ruwe olie moesten worden verwerkt
en er dus ook ontzaglijke hoeveelhe
den bijproducten overbleven, die onver
koopbaar waren.
In Amerika werden toen verschillende
„kraak-pröcessen” ontwikkeld, waarvan
het meeste bekende procédé is geworden
het „Kraak”-procédé, dat ook te Pernis
wordt toegepast.
Der sit jit in oare kant oan de kwesje
fan de traktoaren, seinen we de oare
kears en dy mei men net foarbysjen. Elt-
se medalje hat twa kanten. En sa fêst
wy der fan oertsjüge binne, dat de trak
tor, yn de bouhoeke binammen, popu
lair wurde sil of al is, sa fêst leauwe
wy ek, dat de saek üt algemien ekono-
mysk en sosiael bilang maklik oer-
dreaun wurde kin. Hwant privaet- eko-
berust op de chemische samenstelling nomysk mei de frage wêze hoefolle man
en hoefolle hynsders men troch de oan-
skaf fan in traktor ütsparje kin, natio-
nael-ekonomysk leit de saek efkes oars.
Hwant it is de frage, hwer moatte dy
hynsders en dy minsken op in oar plak
oanslach krije sa dat de winst oan de
iene kant net wer forlern gean sil oan
de oare kant.
Dêrby mei men net forjitte, dat traktoa
ren en benzine fan büten komme moatte
en altyd weroan, wylst de hynders seis
soargje foar opfolgers en der foar de
minsken ek in oar gaedlik en reedlik bi-
stean foun wurde moat. En as men de
dingen dan op hwat langer baen bi-
sjocht, is dit wol düdlik, dat de traktor
lang net altyd winst bitsjut. Der komt
jit by, dat op in boupleats in heap foer
Is, dat wol troch de hynders ta wearde
is to bringen, mar dat oars lang altyd dit opsicht net alles op ien kaert sette
net in goed plak fine kin. Ik tink hjir moatte. Yn de hynstefokkerij leit in stik
Nog een ongeval. Door een achteruitrij
dende vrachtauto overreden is ’n 4-jarig
jongetje uit de Baetostraat te Amster
dam. Het knaapje is aan de gevolgen
overleden.
De straf. Twee leden van de colonne
Henneicke, die een groot aandeel heb
ben gehad in het opsporen van Joden,
de Amsterdammers J. J. R. en W. H.,
zijn conform de eis door het bijz. ge
rechtshof te Amsterdam ter dood ver
oordeeld.
Het studentental van de Vrije Universi
teit steeg opnieuw boven de duizend.
Thans doceren aan deze Hogeschool 37
hoogleraren en 13 lectoren.
Voor het dier. De opbrengjst van de
collecte voor Dierenbescherming te
Leeuwarden bedroeg f 1798.93. Vorig
jaar was de opbrengst f 1081.36.
De volgende veeziekten constateerde
men in September in Friesland: Schurft
bij 34 schapen van 3 veehouders in 2
gemeenten. Rotkreupel bij 128 schapen
van 14 veehouders in 7 gemeenten.
Gezonden over zieken. Vrijdagmiddag
werd in de aula van de Rijks-Universi-
teit te Utrecht het ledencongres van de
Nederlandse Maatschappij tot Bevorde
ring van de Geneeskunst geopend. De
aula was geheel gevuld.
De Schiedamse politie is een afschuwe
lijke roofmoord op het spoor gekomen,
die reeds, in Maart 1945 werd gepleegd
op de Zandvoortse winkelier Jac. Boer.
Het drietal, dat het complot smeedde en
ten uitvoer bracht is gearresteerd. Het
heeft een volledige bekentenis afge
legd.
Gouden Frico. De receptie ter gelegen
heid van het Frico-jubileum zal worden
gehouden op 12 October, ’s namiddags
16.30 uur in de „Harmonie” te Leeu
warden.
De Volkshogeschool „Overcinge” orga
niseert een cursus voor volksdans, gym
nastiek en spel van 23 October tot 1
November.
Op de suikerfabriek te Halfweg is de
suikerbietencampagne weer begonnen.
De oogstresultaten en het suikergehalte
der bieten geven hoop, dat de suiker-
distrlbutie kan worden opgeheven.
Wereldgebedsdag. Op Zondag 17 Octo
ber a.s. zal een Wereldgebedsdag voor
het Zondagsschoolwerk worden gehou
den.
Te veel witte kooL Dertien duizend kg
onverkoopbare witte kool is Vrijdagmor
gen te Broek op Langedijk aangeboden
als veevoeder. Daar er geen kopers voor
te vinden waren, werd de kool vernie
tigd. Zij zal als bemesting voor het land
dienst doen.
Het 100-jarig bestaan der Teolinfabriek
van de N.V. Vernis- en verfwarenfabriek
v.h. J. Wagemakers en Zonen te Breda
is dezer dagen met grote luister ge
vierd.
De Nederlandse handelsdelegatie, welke
besprekingen met Japan zal voeren, is
te Tokio aangekomen.
De collecte voor de Niwin heeft te Am
sterdam ruim f21000 opgebracht.
Minister van Maarseveen heeft een be
zoek gebracht aan Urk, o.a. ter bespre
king van de uitbreiding van dit voor
malige eiland met 100 ha. grond van
de Noord-Oostpolder.
De wittenskippen genêze de sykte fan
de siele net, hja meitsje de minsken
heechgeleard, mar net from, skerpsin-
nich, mar net wiis.
Emma-kinderziekenhuis te Amsterdam
brak in de verpleegstersvertrekken
brand uit, waardoor het ziekenhuis ge
deeltelijk moest worden ontruimd.
Geridderd. Koningin Juliana heeft Prin
ses Wilhelmina te Arnhem tot ridder der
Militaire Willemsorde geslagen, waar
na zij ook aan militairen onderschei
dingen heeft uitgereikt.
Vliegnieuws. Op ’t Amsterdamse vlieg
veld werd een nieuwe startbaan (leng
te 1800 en breedte 80 meter) in gebruik
genomen.
Te Meppel slaagde een grote herders
hond van de firma R. er in zich van zijn
ketting los te maken. Het dier viel een
21/2-jarig meisje van de fam. Groenink
aan, dat aan de gevolgen overleed.
Tet bespoediging van het gezinsvervoer
naar Batavia zullen met ingang van half
October om de veertien dagen drie z.g.
versnellingsvluchten uitgevoerd wor
den.
Donderdag 14 October;
Bolsward. 7.30 uur. Ons Gebouw. Ring-
verg. van de Chr. Hist. Jong,
groep „Bolsward en O.”
Meppel van 27 tot en met 30 October
een tentoonstelling van volkskunst ge
houden.
Dodelijk ongeval. Te Stadskanaal is de
61-jarige mevr. Folkers uit Nieuwe Pe-
kela, die met haar fiets aan de kant van
de weg stond, door een vrachtauto over
reden en op slag gedood.
Een vlasfabriek. Een comité werkt plan
nen uit om te Zevenbergen een vlasfa
briek te stichten. Ovetf grondaankoop
langs de Roode Vaart zijn onderhande-
lingen gaande.
De Sultan van Pontianak is Vrijdag per
K. L. M. naar Indonesië teruggekeerd.
De „Westerdam” is te Rotterdam ge
arriveerd met in zijn ruimen 700 colli
(40.000 kg.) goederen, die door de
„United Service to Holland” beschik
baar zijn gesteld voor verdeling in Ne
derland.
Van bijen gesproken. Kon de honing
oogst van het vorig jaar bevredigend
worden genoemd, de honingoogst van
dit jaar is zonder meer slecht.
40 jaar t.b.c.bestrijding. Dezer dagen be
stond het sanatorium „Sonnevanck” te
Harderwijk 40 jaar.
Meer dan 355.000. Op de vergadering
van de N.V.V.Vrouwenbond te Amster
dam heeft E. Kupers meegedeeld, dat het
N.V.V. de 355000 leden is gepasseerd.
Alkmaar herdenkt voor de 375ste maal
het ontzet der stad in 1573. De feesten
werden ingezet met een traditionele lam
pion- en fakkeloptocht.
Mutatie. Het bestuur van het Verbond
van Nederlandse werkgevers heeft, als
opvolger van de heer Gelderman, die
onlangs is afgetreden, tot voorzitter van
het Verbond benoemd de heer T. J.
Twijnstra.
15000 ha. aardappelen dreigen in de
Veenkoloniën verloren te gaan door ge
brek aan rooiers. Men tracht thans over
al in den lande rooimachines te verkrij
gen; ook de schooljeugd zal worden in
geschakeld.
De heer Staal te Wanswerd
heeft voor de tweede keer in dit jaar
aardbeien van de koude grond ge
plukt.
Eet meer vis. De nieuwe gemeentelijke
visafslag te Urk zal Maandag 18 Octo
ber a.s. in gebruik worden genomen.
Welkom. Negen Surinaamse jongens en
meisjes hebben een studiebeurs ontvan-
nasjonale wolfeart, ynz de traktoaren leit
in stik bütenlênske öfhinkelikheit. Is men
der sa wis fan, dat it peil fan de prizen
yn de lênbou yn de kommende jierren
sa bliuwe sil. Ik net! Ik bin der wis fan,
dat dit, lit üs sizze yn fiif jier, hiel oars
wize sil. Noh al wurdt men yn it Suder-
leech gewaer, dat de beammen net oan
’e himel tagroeije. De nijboeren dêrre
wiene neat net fleurich. Dat siet fansels
it measte fêst op it feit, dat de bouwerij
fan bqorkerijen sa stadich giet, sadat
hja allegearre jit lang net in pleats krije
kinne.
Mar ek sjogge hja skoan, hwat kant it
mei de prizen ütgiet. De ierapels in stik
leger, binammen de setters, de biten
gjin f25.mear, mar f 11.of f 12.
de 1000 kg. It lucerne-hea fan f 100.—
tot f 120.wie fuort al op f60.letter
f 50.en de twadde sné sit noch foar
it greatste diel. De léste partij is op ’e
roes forkoft en koe sahwat f35.op-
bringe. En dat wylfet de iltjeften gjin
sint goedkeaper en de kosten fan it lib-
ben earder djürder wurden binne. En
libje wy noch tinder de seinigjende
fan Omke Marshall, mar
bliuwt ek sa net.
Ien mei oar wol neat oars as ta foar-
sichtichheit riede. De traktor is foar
mannich b’ouboer in ütkomst, mar nef
foar elts. Men moat him ek Onder On
gunstige omstannichheden rendabel
meitsje kinne, oars docht men better it
waer ris oan to sjen. Binammen de lyt-
sere bouboeren, dy’t sa’n ding mar in
wike-manich flink bröke kinne, dogge
better meiinoar ien oan to tügjen of sok
wurk oan leanploegers of leansichters
oer to dwaen. Dan is men alle jierren
wer frij en kin men ek wer oars. Ek It
hynstewurk kin jit hiel hwat rationeler
brOkt wurde, en op it gebiet fan better
wurktugen foar hynstewurk binne wy
jit lang net ütleard.
Ik ben het spoor van de spooktrein, die
van Schoonebeeks boorterrein vertrekt,
gevolgd. Dat leidde mij eerst naar het
moderne kantoorpaleis van de Bataafse
Petroleum Mij. en toen naar het eenvou
dige motorbootje, dat een groot aantal,
arbeiders en mij van Vlaardingen over
de Maas bracht naar de geheimzinnige
wereld van Pernis.
Aan het eind van de oplopende steiger
is de toegang naar de terreinen van de
raffinaderij en die toegang wordt be
heerst door de portiersloge en enkele
geuniformde portiers. Nadat deze be
wakers zich ervan hadden overtuigd,
dat ik merkelijk op de terreinen moest
wezen en zelfs een afspraak had met
een der ingenieurs, was de eerste vraag
die mij gesteld werd: „Heeft U ook een
sigarenaansteker of lucifers bij U?” Ge
zien het feit, dat ik een hartstochtelijk
roker ben, had ik inderdaad enkele
doosjes lucifers bij me. Vriendelijk werd
mij verzocht die af te geven. De vrien
delijke toon en de wetenschap, dat ik
anders de terreinen niét opkwam, deden
me onmiddellijk besluiten aan het ver
zoek te voldoen.. Keurig netjes: werd
mijn naam op de doosjes geschreven en
gedeponeerd bij een heel regiment, even
eens van namen voorziene doosjes, in
een speciaal daarvoor vervaardigde op
bergplaats.
Geheimzinnig als de nachtelijke tocht
van de spooktrein is het doel van zijn
bestemming, Pernis.
Het zijn niet zozeer de geweldig hoge
fabrieksschoorstenen,, die dicht op el
kaar staande, als magere vingers naar
boven wijzen en ook niet de ontelbare
ronde olie- en benzinehouders, maar
wel de als kerktorens zo hoge, giganti
sche stalen cylinders, waar zich meta
len buizen in alle mogelijke dikten, als
slangen omheen kronkelen, en die ver
der zijn ingesponnen in ijzeren balken,
stangen en trappen.
Het lijkt erg ingewikkeld en dat is het
ook. Er is heel wat voor nodig, voordat
de ruwe olie, zoals die bijv, in het Scho-
nebekerveld wordt gewonnen, gebruikt
kan worden als vliegtuigbenzine of als
asphalt op onze wegen wordt aange
bracht.
Ir. Welling heeft zijn uiterste best ge
daan om ons zo populair mogelijk een
Inzicht te geven in dit ingewikkelde pro
ces.
De oervorm van deze, voor het moderne
leven onmisbare energiebron, waren
schelpdieren, dus zeewezens, welke on
der hoge druk zijn samengeperst. De
aardolie, zoals wij die nu kennen bestaat
vrijwel uitsluitend uit verbindingen van
koolstof en waterstof.
Op een schoolbord tekende ir. Welling
ons de moleculaire samenstelling van
enkele verbindingen van koolwaterstof
voor, waarbij hij ons duidelijk maakte,
dat ’t aantal verbindingen van deze ele
menten bijrta onbegrensd is en dat trou
wens ook lang niet alle verbindingen be
kend zijn. In elk geval bepaalt een ze
kere verbinding het type aardolie en ge
zien de verschillende verbindingen zijn
er ook; verschillende typen aardolie. Het
hangt er maar van af, welke soort ver
binding het meest in de betreffende olie
voorkomt. Er komen in de olie echter
ook nog andere verbindingen voor, wel
ke zwavel, zuurstof en stikstof bevatten.
Uitgezonderd zwavelverbindingen, wel
ke wel eens tot 3 pet. kunnen voorko
men, komen de andere slechts in zeer
geringe hoeveelheden voor. Al zijn dus
de hoeveelheden, welke voorkomen in
de olie, niet groot, toch moeten ze er
uit verwijderd worden, daar bijv, zwa
velverbindingen het metaal der moto
ren zouden aantasten.
Er zijn dus verschillende typen van aard
olie, maar toch wordt ze in hoofdzaak
In drie groepen verdeeld, welke Indeling
Bolswards Nieuwsblad
AARD OLIE
i
n.
n.
i.
1-
n
i.
ir
ir
10
J.
>1
n
ir
j.
i.
h
1.
