Provinciale Kroniek
Buitenlands
Overzicht
00000000000000
00000000000000
No. 84
44e Jaargang
Visdag S Nov. 1948
Streekblad voor West-
Zuidwest Friesland
Uitgave van Drukkerij Fa. A. J. OSINGA -
Bo 1 s war d
e n
Stalin
lan Gysbert Japiks
heeft de vorige week mèt de Ver. Staten
ook Engeland en Frankrijk er nog eens
van beschuldigd naar een oorlog met
Rusland te drijven en een overeenkomst
over Berlijn te hebben gesaboteerd, be
schuldigingen prompt van Westelijke
Wy bakleije üs oer de dead, hoewol
wy üs mei greater rjocht oer üs libben
bihearden to bijammerjen.
ven bij een belasting van drie man en
een motor.
Voor het, door het departement vastge
stelde uurloon voor baanvegers van 65
cent, is het niet mogelijk baanvegers te
krijgen, zodat dit punt grote moeilijk
heden oplevert.
De financiële commissie, in dezen dus
zeer ter zake kundig, roemde het werk
van de secr.-penningm., dat keurig in
orde was bevonden.
De heer J. C. Thalen, burgemeester van
Utingeradeel, sprak er zijn verwondering
over uit, dat de Friese Ijsbond, welke
zoveel en zo uitstekend werk verricht
voor de ijssport, slechts 1600 leden telde
en dat in het, om zijn ijssport zo ver
maarde gewest Friesland. Hierin dient
toch verandering te komen.
De voorzitter, de heer J. M. Kingma,
zegde toe, dat de ledenwerf-actie aan
gepakt zal worden. Er Is verwarring ont
staan, doordat de verhouding tussen de
Bond en de IJswegencentrales nog niet
statualr geregeld is. Dit brengt aller
hande moeilijkheden met zich mede,
maar er zal nu een commissie komen,
die de zaak zal onderzoeken.
De secretaris merkte op, dat niet alle
ijswegencentrales even vlot werken en
dat zij dikwijls de grote fout maken om
niet eerder met de verkoop van de kaar
tjes te beginnen dan als het reeds win
tert. Bovendien wordt er in de regel na
afloop van het seizoen te lang met af
rekenen gewacht. De centrales kunnen
nu echter al aan de slag, want de kaar
tjes zijn reeds verzonden.
De voorzitter stond nog even stil bij het
werk van de Ijsbond, zoals daar is de
verzorging van de Ijswegen, het organi
seren van toertochten en het verstrek
ken van ijsinlichtingen. Hij hoopte nu
maar, dat deze winter zo zal zijn, dat er
veel van het werk van de Bond gevraagd
zal worden.
Bij de bestuursverkiezingen werden her
kozen de heren J. IJ. Feenstra van Leeu
warden en R. Reitsma van Witmarsum,
terwijl in de plaats van dr. A. A. Eecen
werd benoemd de heer D. Humalda van
Koirdum. Met een film over de Elfmeren-
tocht werd de vergadering besloten.
De verwerkingscapaciteit van de
aardappelmeelindustrte
bedraagt pl.m. 65000 ton aardappelen p.
week. De totale opbrengst aan fabrieks
aardappelen zal dus bij een open winter
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Redactie en Administratie
Marktstraat 13 - Bolsward
Telefoon 451 (K 5157)
Abonnementsprijs
1.25 per kwartaal bij vooruitbetaling
Advertentieprijs10 cent per m m
Giro 87926
Europa werd figurant. Moekden geval
len. Ook in Griekenland is het niet pluis.
Strijd om de ZuidpooL Van het Ber-
lijnse front geen nieuws. De Franse mijn
staking verlopen. De Palestijnse kwestie.
De overwinning van Truman.
Truman
wou de Joodse stemmen niet verspelen en
hield zich in de Palestijnse kwestie wat
op de vlakte. Of de Joodse stemmen hem
inderdaad ten goede gekomen zijn we
ten wij nog niet, maar zeker die der
Amerikaanse arbeiders, die hem de over
winning hebben bezorgd. Want na een
15-urige kop aan koprace met zijn ri
vaal Dewey, werd Woensdagavond Tru
man tegen aller verwachting in, opnieuw
tot President gekozen.
Marshall er persoonlijk geweest om eens
poolshoogte te nemen nu de Griekse re
gering om meer steun had gevraagd. Dat
hij erg bemoedigende indrukken mee
naar huis nam betwijfelen we, maar zo
als aan China blijven de Ver. Staten ook
aan Griekenland gekluisterd, omdat de
ze gebieden van zo enorm belang zijn in
de positie tegenover Rusland.
Thans zijn China en Griekenland al te
zwakke schakels in het Amerikaanse
verdedigingsstelsel tegen het commu
nisme, dat de wereld wil omspannen.
Trouwens er zijn ook elders landen die
zich daar niet gemakkelijk bij laten in
delen, nl. de
de Ijsbond.
Op de vergadering waren dan ook ver
scheidene schaatsliefhebbers verschenen
en ook de afgevaardigden van achttien
ijswegencentrales.
De secretaris M. Schaafsma las het jaar
verslag voor, waarbij hij een en ander
mededeelde over de prijsvraag voor een
mechanische sneeuwruimer. Reeds tach
tig personen, zo bleek tijdens de verga
dering, hadden inlichtingen ingewonnen
omtrent deze sneeuwruimer, waarvan
voorwaarde is, dat die moet blijven drlj-
ze verdeeldheid van Europa bewijzen.
Een verdeeldheid, die West-Europa
noopt op de Ver. Staten te steunen, uit
vrees voor Rusland, terwijl op hun beurt
de Ver. Staten West-Europa weer sterk
willen maken om een wal te vormen
tegen het opdringend Russisch commu-
Zuid-Amerikaanse
staten. Niet omdat deze het communis
me zouden willen bevorderen, in Peru
heeft zich bijv, nog pas een revolutie af
gespeeld welke sterk conservatieve fi
guren naar voren heeft gebracht, maar
omdat in de meeste dezer landen een
sterke anti-Washington-neiging aan de
dag treedt.
De Argentijnen zijn zelfs zover dat ze
het Zuidpoolgebied „nationaal erfgoed”
noemen; de rijkdom aan kolen-, mis
schien ook uraniumlagen welke er ver
ondersteld worden te zijn, hebben de
Argentijnse regering blijkbaar eerst op
het idee, dat er nog zo’n erfenis was ge
bracht. Washington, dat wel voelt, dat
deze kwestie nog ’n grote rol kan gaan
spelen in haar verhouding tot Zuid-
Amerika, heeft onlangs al eens voorge
steld een internationaal bestuur van 8
mogendheden over het Zuidpoolgebied
in te stellen, maar dat is stellig niet wat
Argentinië wil. De Amerikaanse minister
van oorlog heeft dan ook al eens ver
klaard, dat Buenos Aires, dus Argenti
nië, hem meer slapeloze nachten bezorgt
dan Berlijn. Van deze
Berlijnse kwestie
is er op het ogenblik geen nieuws van
betekenis te vertellen, en van het in op
richting zijnde Noord Atlantisch verde-
digingsverdrag slechts, dat er kans is,
dat Noorwegen en Denemarken er zich
bij zullen aansluiten, Zweden zich echter
zal onthouden, zodat van een Scandina
visch verdedigingsblok wel niets zal ko
men. Ook Portugal zou zich officieel niet
willen aansluiten, doch dit is door zijn
verdrag met Engeland practisch toch
reeds in het West-Europees verdedi-
de ütjefte foar syn Skylger lietsjes.
Hjirnei krigen noch it wurd de hear dr.
P. Sipma, foar de Fryske Akademy en
de Fryske Biweging en de hear S. Wen-
delaar Bonga foar it Bonn fan Fryske
Kunstners en mr. Pippel foar de minis
ter fan Ünderwiis, kunsten en witten-
skippen.
Op it Hynstepaed foar de Broeretsjerke
waerd doe troch de Skylgers op in spe-
sjael derfoar oanbrocht plankier in de-
monstraesje jown fan Skylger Folks-
dounsen. Yn tichte hagen stiene de Boal-
serters en gasten dêrom hinne. Al de
taskögers hienen der like folie nocht en
aerdichheit oan as de dounsers seis en
de spylman, dy’t de sjongsume wyskes
üt yn harmonika lokke.
gingsfront opgenomen. De
Franse staking
in de mijnen is verlopen, de communis
ten werpen zich nu weer op andere be
drijven om door stakingen daar het eco
nomisch herstel en de Marshallhulp te
saboteren en doen daardoor hun vader
land in ieder geval grote schade.
Wat de buitenlandse politiek van En
geland betreft valt het maar steeds op,
dat in de
Palestijnse kwestie
de Engelsen er nog altijd op uit zijn
de Arabieren wat te ontzien, de Russen
komen echter meer en meer op voor de
Joden. Dit verschil'in standpunt kwam
aan het licht, toen in de Veiligheidsraad
de Negebkwestie aan de orde kwam. De
Russen verzetten zich tegen dit voorstel
en dreigden met een veto. Toen de Ara
bieren Palestina binnenvielen was im
mers ook niet met dergelijke maatrege
len gedreigd. Ondanks de z.g. wapen
stilstand gaat het de Joden overigens
lang niet slecht in het krijgsbedrijf. Zij
hebben in Galilea nu ook een Arabisch
leger verslagen en Noord-Palestina is
dus ook in handen van Israël. Voldon
gen feiten waaraan de Ver. Naties, ook
al zouden zij willen, niet veel kunnen
veranderen.
De Marshallhulp zowel als de plannen
voor een Noord Atlantisch defensief ver
bond hebben ons Europeanen al de bit
tere les geleerd, dat ons werelddeel niet
meer is, zoals we het vroeger zo graag
zagen, het middelpunt waarom alles in
de wereld draaide. We weten nu maar
al te goed, dat het machtscentrum ver
plaatst is naar de nieuwe wereld, naar
de Ver. Staten. Het had misschien an
ders kunnen zijn als ons werelddeel
eensgezind was en West- en Oost-Euro-
pa elkaar verstonden, maar dat is een
illusie gebleken. Scherp blijven zij te-
Yn ien fan FryslAns Aldste tsjerken, de
Broeretsjerke,. waerd de Haisma-bitin-
king helden. De bilangstelling hjirfoar
wie ek tige great. De tsjerke wie binei
alhiel biset. De hear Gezinus Schrik bi-
spile it oargel, troch it dübelkwartet,
under lieding fan A. H. van de Ven waer-
den op treflike wize lieten songen, wylst
de bitinkingsrede hélden waerd troch
de hear H. K. Schippers fan Drach
ten.
Hjirnei gyng it fuort op de Doele ta,
dêr’t de greate seale feestlik ynrjochte
wie en de, mei de forneamde Boalser-
ter gollens oanrjochte kofjetafel, noege.
Lykwols, it wie daliks noch net oan it
itet) ta, al roun it wetter jin ek om de
tosken. Earst waerd H 'wolkomswurd
sprutsen troch de hear Brandenburgh fan
Snits üt namme fan de Stifting „It Frys
ke Boek”, hwernei de Kommissaris fan
de Keninginne Joffisjeel de boekeWike
iepene, hwerby hy wiisde op de greate
bloei fan it kulturele libben yn FryslAn.
De hear Brandenburgh bea üt namme
fan lt Fryske Boek in kolleksje Fryske
boeken oan foar opstelling yn it Pro-
vinsjehüs.
Doe koe men dan oan it iten gean en
der waerd iten. Der is net sa mille lang
oer dien om de tafels binei leech to
krijen.
De filmoperateur mei syn ynstreminten
wie der ek wer en hy krige noch gele-
genheit om in moai eintsje film to meit-
sjen fan it dounsjen fan de Skylgers,
dy’t der wer fleurich op ta dounsen.
Seal Heeringa roun grötfol. Fuort fan it
bigjin öf wie der in tige goede stim-
ming en dy is der bleaun oan de nachts
twa üre ta, doe’t de buschauffeurs Ün-
geduldich waerden. Hja moasten mei
har greate bussen de minsken rounom
hinne bringe. Yn de bussen waerd nei-
praet oer de „Wylde lantearne” en men
wie it der allegearre oer iens, dat it
moai west hie. „Sokke mear”, wie it
algemiene bitinken.
Ta bislüt: in oardiel oer dizze Boalsert-
dei fan in net-Fries, de letterkundige dr.
Garmt Stuiveling, dy’t foar de Vara ien
en oar meimakke. „It hat my tige fol-
dien,” tortelde er üs yn it Frysk, dat
(suver) sünder wryt of slyt wie. „Ik soe
hjir wol ris wer in jier wêze wolle, om
op de hichte to kommen en my yn to
arbeidzjen yn ’e nije Fryske litteratuer,
dêr’t ik sa gjin oardiel oer jaen doar. Ek
de HollAnske boeken binne allegearre
net like bést. Mar dizze dei is prachtich;
sa kinne se it yn HollAn net!”
Hwerom wy dit allegearre nochris wer
ophelje? Om’t men oer in dei as dizze
suver net ütpraet rekket en.om’t wy
moarntojoun op ’e film it resultaet sjen
kinne fan al dat drokke gedoch mei lam
pen en microfoans. It sil üs ris nij
dwaen, hoe’t dat biteart.
Griekenland,
waar wel is waar de opstandelingen he
ten verslagen te zijn, doch toch voort
durend weer onlusten uitbreken. Ook
daar gaat de huidige Griekse regering
stellig niet vrij uit en spelen allerlei on
derlinge kuiperijen van de diverse poli
tieke partijen een rol. Zoals bekend is
De Pompeblêdden driuwe boppe de Mar-
tiny-toer, dizze moaije, manske toer dy’t
der stiet yn it lytse stedtsje mids de
griene greiden. De toer tsjinnet as in
beaken foar al de bussen, auto’s en fyt-
sen, dy’t rölje oer de hjerstige wegen
nei de Aide Gysbert-stêd.
Boalsert hat him opmakke om de blom
fan FryslAn op weardige wize to ünt-
fangen. Troch hiel de stêd slagge de
fleurige flaggen op de wyn, kleur jaend
oan de gevels fan steatige, Aide wenten
en oan de pijen fan nijmoadderige win-
kelhuzen.
Boalsert is in gastfrou, dy’t wit hoe’t
it heard en it is dan ek krekt it plak
om dêr de heechtiidsdei fan it Fryske
kulturele libben to fieren. De Gysbert
Japikspriis en de dr. J. Halbertsma-priis
sille ütrikt wurde op it stêdhüs, de for-
stoarne skriuwer Nyckle Haisma sil bi-
tocht wurdei yni de Broeretsjerke, .de
Boekewike sil iepene wurde-yn de Doele
en de „Wylde Lantearne”, de wurklist
foar de gesellige joun forsoarge fan it
Boun fan Fryske Kunstners, sil syn
dwaelljocht skine litte yn seal Heeringa.
Der is dus noch al ien en oar to dwaen
en de bilangstelling is dan ek great. Foar
dat de gasten oankomme, is der al in
drokte fan komsa yn de moaije Aide
riedseal fan it stêdhüa. Yn in hoeke.
fuort by de prachtige 17de ieuske skou,
steane de meast moderne filmapparaten
opsteld. De operateur is dwaende om
in sa gaedlik mooglike ynstelling to fi-
nen. Hy loert troch syn glêskes en
draeit oan hansels om it each fan syn
apparaet krekt der to krijen dêr’t strak
de sprekkers komme to stean. De ün-
bidige „schijnwerpers” wurde hjir del-
kroande novelle. Mei it foar de frou en
soan en foar de Alden fan Haisma neist
it smertlik gemis fan man, heit en soan.
in treast en in freugde wêze, dat syn
litterair wurk yn syn heitelAn sa’n wur-
dearring foun hat, dat it mei de Gys
bert Japikspriis bikroand is.
De leafde foar syn bertegroun wie ek de
driuw fan Gerryt Knop, dy’t him syn
libben lang krewearje liet foar syn eilan
Skylge.
De Kommissaris tfispriek de greate for-
tsjinste fan Knop foar de kultuer fan
Skylge en foar it bihAld fan it Skylger
aerd en hy wie dan ek tige bliid de dr.
Joast Halbertsmapriis ütrikke to kinnen
oan dizze 75-jierrige strider foar syn
boek SkylgeralAn.
Dr. C. Kramer, lid fan de advys-kom-
misje spriek in weardearringswurd üt
oer it wurk fan Nyckle Haisma, wylst
Jan Piebenga it stik foarlies fan dr. Obe
Postma, om’t dy seis net by. steat wie
om de treflike wurden dy’t hy opsteld
hie, seis ta de hear Knop to rjochtsjen.
It wie in oangripend eagenblik, doe’t
mefrou Haisma mei sêfte stim en yn ien-
fAldige wurden, foar harsels en soan en
skoanAlden tank sei foar de posthume
hulde brocht oan har man.
De hear Knop, Ondanks syn hege leef-
tiid noch tige libben en biweechlik,
spriek earst yn it Skylgers en letter yn
it HollAnsk syn tankwurd üt en sei hoe
hy der ta komd wie om syn bitrekkingen
op to jaen en allinne to krewearjen foar
syn ynleaf Skylge. It wie hiel ienfAl-
dich, sa sei er, „ik koe net oars.” Hy
hat nea gjin jild foar syn wurk foar
Skylge oannimme wold en ek it jild,
oan dizze priis forboun, wol er net foar
set en dêr delset om üt to sykjen hoe’t I himsels brüke, mar jaen as in stipe foar
hja it gaedlikst komme to stean om de
lju sa goed mooglik yn it sintsje to set-
ten. De man mei de lüds-apparatuer set
syn spullen del tusken de wiidütsteande
poaten fan de kamera-trijepoat en slüt
syn spullen oan. De koptillefoan komt
om de earen. Hy draeit hjir oan in knop-
ke en der en dan kinne om him de mins
ken wol komme. Syn microfoan kipet
krekt boppe it sprekkerstafeltsje üt en
stiet to plak. Lykwols, de radio-mins-
ken1 binne noch net klear mei harren
spullen. Harren microfoans moatte
krekt sa stean en net oars en it moat
earst goed bisocht wurde om it krekte
plak to finen. Mar ek dat komt op ’e tiid
foar elkoar. De minsken fan de Regio
nale Omroep Noord bistudearre de
tekst, dy’t strak sprutsen wurde sil om
der de gaedlikste stikken foar de üt-
stjüring üt to heljen. Kranteminsken
steane by elkoar en hawwe in bést sin,
hwant hjir sit kopij oan. Parse-fotogra-
fen sjogge harren kamera’s nei en sette
al fêst lampkes yn de „blitz-apparaten”.
It spul, om oan de bütewacht mei to
dielen en sjen to litten hwat hjir barre
sil, is yn oarder.
Dan komme de gasten en it rint al gau
fol, sa fol, dat de riedseal ta yn alle
hoeken en hemen triset is, oant ünder de
skou ta. Yndied, de blom fan FryslAn.
De Kommissaris fan de Keninginne, mr.
H. P. Linthorst Homan mei suver it hie-
le college fan Dipputearre Steaten, de
boargemaster en de wethAlders fan Boal
sert, de boargemaster en wethAlders fan
Skylge en oare Skylgers, hweründer in
mannlch froulju yn Skylger klaeijing,
Offurdigen fan de Fryske akademy en
oare culturele organisaesjes en fan de
studinten en dan de greate kloft fan
Fryske kunstners, skriuwers, dichters,
skilders, toaniellju en neam mar op, ja,
seis lt Bütenboun Is fortsjinwurdige yn
har foarsitter, de hear J. Winkelman.
Doe’t allegearre sa’n bytsje to stoel en
to bank wienen, kamen mefrou Haisma.
van der Veen mei har soan en skoan
Alden en de hear Q. Knop en syn doch
ters binnen,
De kroanen yn de riedseal wienen oan-
stutsen, de greate filmlampen gloeiden
oan en slynden de kilowatts üt it net,
mar koenen dochs noch net üt tsjin de £enover elkaar staan,
sinne, dy’t der syn grille Ijochtbanen tus
ken lei.
Mei In koart wurd iepene boargemaster
t Bruinsma fan Boalsert de plechtichheit
en joech doe it wurd oan de Kommis
saris, dy’t der op wiisde, dat de kultuer
ek regearingssaek wurden wie. Yn Frys-
lAn hat dat syn foarm foun yn it ynstel-
len fan de Gysbert Japikspriis en de dr. zijde teruggewezen maar die de hopelo-
Joast Halbertsmapriis.
De Gysbert Japikspriis is dit jier pos-
thüm takend oan de yn in Japansk kamp
forstoarne dichter Nyckle Haisma foar
syn léste novelle „Simmer”,
Ut al it wurk fan dizze skriuwer sprekt
In djippe leafde foar syn oertegroun en
ek foartl komt dit ta utering yn de bi- nisme.
It Boun fan Fryske toaniel-
selskippen yn FryslAn
hield een goed bezochte jaarvergade
ring te Leeuwarden. Van de 55 aange
sloten verenigingen hadden er een 40-tal
afgevaardigden gezonden. De vergade
ring stond onder leiding van de heer H.
Cats van Leeuwarden.
Uit de jaarverslagen bleek, dat het af
gelopen jaar een goed jaar was geweest.
Het aantal afdelingen was van 43 op 55
gekomen. Ook financieel was het goed
gegaan, daar men ongeveer f 200.
vooruit gegaan was. Na het goedkeuren
der verslagen kwam de bestuursverkie
zing, waarbij de aftredende leden, de
heren H. Cats en G. Roorda opnieuw
voor de tijd van drie jaren gekozen wer
den.
De „toanielkriich” die er bij de leden
goed invalt, zal ook dit jaar weer wor
den gehouden, 't Doel van deze „kriich”
is om het toneelspel in Friesland op ho
ger peil te brengen. De benaming
„kriich" Is dan ook niet juist, daar het
wedstrijdkarakter ontbreekt, hoewel en
kele afdelingen wel eens pogingen doen
om het die kant uit te krijgen. Echter
zal het bestuur dit niet toestaan. Hoewel
bekend, werd dit toch door de voorzitter
nog eens met klem naar voren gebracht
waarbij de vergadering het geheel met
hem eens was.
Dit is een jubileumjaar voor „It Boun”,
daar het nu dertig jaar heeft bestaan,
welk feit op de slotavond op 9 April, zal
worden herdacht in de Harmonie.
Verder werd het bestuursvoorstel om lid
te worden van de Fryske Cultuerried,
aangenomen.
Er werd nog een jaarvergadering gehou
den van een Bond, die haar werkzaam
heden ook in de winter uitvoert, n.l. die
van
Tot nog toe heeft
Tsjang Kal Sjeks
bewind niet bewezen de zaak in China
meester te zijn Moekden viel zelfs in
communistische handen wijzigingen
in de regering, die onder de druk der
omstandigheden nu aan de orde zijln,
kunnen misschien enige verbetering in
deze toestand brengen. Ofschoon het
twijfelachtig is.
En dat is juist het allerergste. In West-
Europa kunnen de Ver. Staten bij hun
politiek rekenen op de welwillende me
dewerking van gelijkgestemde regerin
gen, dat vergemakkelijkt hier de taak
van Washington. In China is dat niet
het geval en moet zij werken met een
bewind dat corrupt is en weinig voor
uitstrevend. Eigenlijk zouden de Ver.
Staten hier zelf de leiding moeten ne
men, maar dat is een wel veel te zware
taak. In menig opzicht lijkt de toestand
in China op die in
Bolswards Nieuwsblad
Boalsertopitwitedoek
74
Alweer TRUMAN
