Een felle machtsstrijd
is begonnen
1 Onze Weekagenda
Martinytoer
OOOOOOOOOOOOOO
Fan de
00000000000000
door Nederland
h
H I
No. 87
44e Jaargang
Dinadag 10 Nov. 1948
Streekblad voor West- en Zuidwest Friesland
wet verwerpt.
en
De süker is fan de bon. Amperoan tsien
jier hat dit wichtlch artikel foar de hüs-
héldingen en de swietekou yn de distri-
büsje west, mar nou’t de kampagne fan
de nije süker yn folie fleur is, skynde it
Ijje to kinnen en joech Minister Mans
holt de süker frlj. Dat ünthjlt In romme
Sinteklaes foar de bern. Allinnich hat it
ek wer in skaedkant. De snobberij by
de bern giet al deselde wei op as it
slokjedrinkem by de greaten. Nou’t de
hlemshlkke wer foar it earst lepenstiet
dounsje de minsklike kealtsjes en hok-
kelingen raer yn de nijgersfinne om. It
skynt dat yn party hüshéldingen net folie
stjür meat sit, hwant alhoewol it libben
skriklik djür is, wurdt der troch lyts en
great in grou stik jild forgriemd. De
measten kinne blykber net yn de losse
leije ride, mar moatte it stbkramt fiele.
Dat nimt net wei, dat wy fan ’e wike
in learsume neimiddei hiene, doe’t wy
mei jonge boeren yn de gelegenheit wie-
ne om ien fan de beide greate süker-
fabriken yn Grins to bisjen. De tocht seis
earst troch de klaei en doe troch de
Wélden wie op him seis al de muoite
wurdich. Oer de grins kaem de reade
stien, de manske reiden skuorretekken,
it warte blierkopfé en de greate lapen
swiere bou üs yn ’e mjitte.
Yn Grins oer it kanael en op nel Hoog-
kerk-Vierverlaten. Hwat in biten, hwat
in biten, bergen fan biten leine der. De
Vrijdag 19 November:
Bolsward. Ons Gebouw. 7.30 uur. Ver
gadering van de Chr. Hist. Jong,
groep „Bolsward en O.”
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Redactie en Administratie
Marktstraat 13 - Bolsward
Telefoon 451 (K 5157)
Wy loaitsje wol, mar troch brillen dy’t
üs bidrage.
Abonnementsprijs:
1.25 per kwartaal bij vooruitbetaling
Advertentiepr^s 10 cent per m.m.
Giro 87926
Uitgave van Drukkerij Fa. A. J, OSINGA Bolsward
fan Gysbert Japiks
o-
n-
an
lël.
)s.
t).
:er
>e-
na
an
'en
>k-
)s.
X
le-
la.
ar.
m.
rd.
m.
30
ar.
id.
nd
en
en
X
de
X
en
rd.
ur
u-
an
ra.
m.
)s.
:h.
er.
en
u-
iv.
ur
de
30
en
30
ur
d-
n-
8
ur
rt.
ra
5
u.
d.
er
en
ur
fiteren van de „goodwill”, die de parti
culiere ondernemers hebben opgebouwd.
Ook de directeuren kunnen aanblijven,
voor zover zij zich naar de nieuwe be
deling willen schikken. Voor pioniers-
energie is niet langer plaats, want de
Corporatie krijgt verstrekkende bevoegd
heden, al heet het dan, dat zij zich,
wanneer zulks kan worden vermeden,
niet in de dagelijkse gang van zaken zal
mengen. Ten aanzien van alle belang
rijke punten van het bedrijfsbeleid trekt
de Corporatie echter aan de touwtjes,
terwijl zij op haar beurt weer onderwor
pen is aan de inzichten van de Minis
ter, die met zijn ambtenaren als een
dictator het geheel zal beheersen. Een
vernieuwde editie van het in het natio-
naal-socialisme terecht zo verfoeide lei
dersbeginsel.
Wel verre van ruim baan te maken voor
de bekwaamste en energiekste leidende
krachten bedreigt de voorgenomen na
tionalisatie de Britse ijzer- en staal-in-
dustrie met de triomf der middelmatig
heid. In dit verband merkt de „News
Chronicle” ter snede op, dat dit wets
ontwerp in de industrie alleen plaats
laat voor de onderdanigen, die naar so
cialistisch gebod, de aarde zullen be-
erven. De „Daily Telegraph” uit zich nog
veel krasser
krankzinnige wet”,
„moedwillige sabotage” en een plan,
waarbij „een grote en goed geleide in
dustrie wordt afgeslacht om de inwen
dige onenigheid der regerende partij te
overwinnen en een offer te plengen aan
de eisen van een doctrinair bijgeloof”.
Ook andere persorganen spreken het
vermoeden uit, dat overwegingen "van
interne partijpolitiek, en een verlangen
om aan de meer extremistische elemen
ten tegemoet te komen een rol hebben
gespeeld. Eden sloot zich in het Lager
huis bij deze zienswijze aan, terwijl het
voorts de aandacht heeft getrokken, dat
het socialistisch parlementslid Ivor Tho.
mas uit de Arbeiderspartij is getreden,
omdat, naar hij verklaarde, de wet „ern
stig afbreuk zal doen aan de Britse
vooruitzichten op economisch herstel en
aan de kracht der Britse defensie.”
Bovendien kon hij zich niet langer ver
enigen met de gestadig toenemende uit
breiding der staatsmacht en de kost
baarheid der doctrinaire planpolitiek.
In de Verenigde Staten slaat men dit
ingrijpen in de ijzer- en staalindustrie
niet zonder misnoegen gade. Men heeft
Bolsward. De Doele. 8 uur. Kunstavond
C. en O. Nel Oosthout met „De
Krijtkring”.
it dan by 80 graden en de twadde tsjet-
tel seis by 60. It sop wurdt nou tsjok-
ker en geandewei korrime der sükerkris-
taltsjes yn. Is dizze kristallisaesje fier
genöch hinne, dan is it in tsjokke brune
massa, dy’t yn in stik of trije greate
bakken langsum omrierd wurdt om al-
oan mear kristaltsjes to krijen. Soms wie
dat gau klear mar it duorre ek wolris
twa dagen, sei üs lieden
En doe kaem it moaiste diel oan, it plak
hwer’t de süker to sjen wie. In stik of
tsien wite waskmasines, sa’t it like,
draeiden tige hurd yn ’e rounte en dêryn
kaem fan tlid ta tiid in greate kwqk
brune spesy. Yn dy sentrifuge fleach it
fuort tsjin ’e kant oan, d.w.s. de kerrel-
tsjes süker omdat dit de swiersten binne
en de sjerp drlpte nei Onderen. Hiene se
in skofke draeid, dan kaem it lid fan de
sentrifuge en waerd de brune süker fan
’e kant losmakke. Dy gyng dan wer nel
de tsjettels om op ’e nij smolten to wur-
den. Mar fierderop stiene fan dyselde
wite küpen en der kaem de süker helder
foar it Ijocht. Neidat se fyn makke is,
kaem de wite stream troch in transport-
buls yn sekken to lanne en seagen wy
in man, dy’t néat oars die as pompleren
sekken om in buis strüpen en efkes letter
troch de foet op in handle to setten de
sekken ticht to dwaen en yn in trans-
portgoate glide to litten. Hy koe twa
sekken neist mekoar fol meitsje. Sadré
de sek fol wie gyng er in lampke oan
en makke hy him ticht, in stjit mei de
knibbel en der sakke hy hinne.
Hy tortelde üs dat hjir yn 24 üre 4000
sekken süker makke waerden. De dei-
produksje wie sahwat 1.600.000 kg bi
ten, hwerfan 200.000 kilo süker makke
waerd. It wie in machtich gesicht en ef
kes fierder styng de oare fabryk, dy’t
nei’t üs talike jit mear forwurkje koe.
Nou, it woe üs wol oan, dat de süker fan
de bon koe, hwant men soe sizze, dit
rekket nea wer op. It hat in learsume
del west. Tj. de J.
gisch, dat op een ogenblik waarop Groot
Brittannië en Europa zozeer behoefte
hebben aan eenheid van denken en han
delen en aan de opbouw van een krach
tige defensie, waarvoor de ijzer- en
staalnijverheid toch van essentieel be
lang is, de eisen der partijpolitiek het
blijkbaar van‘het staatsmansinzicht heb
ben gewonnen. Degenen, die van meet
af aan gewaarschuwd hebben tegen het
gevaar van een steeds verder afdrijven
naar radicale wateren, waaraan iedere
geleide economie van nature blootstaat,
worden door de ontwikkeling van zaken
in Groot-Brittannië wel in het gelijk ge
steld.
De heer Attlee speelt op de viool, terwijl
Rome brandt,” zegt de „Financial Ti
mes” en de „Daily Mail” constateert,
dat de regering bezig is „de natie van
top tot teen te splijten.”
Bittere woorden, die een bittere werke-
Geslaagd. De afwikkeling van de ten
toonstelling „Groningen 1948” is thans
zo ver gevorderd, dat men rekenen mag
op een batig saldo.
Miauw! miauwt Op Zondag 19 Decem
ber zal in de Houtrusthallen te Den Haag
een internationale kampioenschapsten-
toonstelling voor katten worden gehou
den.
In de omgeving van Weert hebben kom-
miezen een groep smokkelaars verrast.
Op het haltgeroep der ambtenaren ko
zen zij echter het hazenpad en slechts
een der smokkelaars kon worden gegre
pen. Ongeveer 1000 meter vitrage is in
beslag genomen. De aangehouden smok
kelaar is opgesloten.
Roosendaal zal als eerste gemeente in
West-Brabant over 14 dagen aansluiten
op de mijngasleiding van Limburg uit.
Zwarte voile. In verband met een smok-
kelaffaire van 18000 meter voile uit Bel
gië werd een tiental personen' gearres
teerd.
Dr. H. Berkhof te Zeist heeft voor een
benoeming tot docent aan de Theologi
sche Hogeschool te Batavia bedankt.
Een, twee, drie. In het gezin van de heer
W. de Berg te Haarlem is Donderdag
een drieling geboren, twee meisjes en
een jongen.
Laaiende vlammen. Sacristie en bijge
bouw van de St. Theresiakerk te Maas
tricht zijn door brand vernield. Kostbare
feestparamenten en voorwerpen voor de
dagelijkse eredienst zijn verloren ge
gaan. Het vuur vrat door tot de toren,
waar het uurwerk door de grote hitte
verwoest is.
I
Het zo pas ingediende wetsontwerp tot
nationalisatie van de ijzer- en staalnij
verheid, zal, naar het zich laat aanzien,
de gemoederen in Groot Brittannië ge
durende de eerstkomende anderhalf jaar
in beweging houden, terwijl het bij de
nieuwe verkiezingen, die uiterlijk 1 Aug.
1950 moeten plaats vinden, stellig een
beslissende rol zal spelen.
In weerwil van de vele waarschuwingen
die de regering ook van progressieve
zijde bereikten, om de ijzer- en staal
industrie ongemoeid te laten, heeft zij
nochtans besloten deze nationalisatie,
die deel uitmaakte van haar verkiezings-
program, door te zetten. Voor een goed
begrip van zaken is ’t nodig er aan te
herinneren dat de ijzer- en staalindustrie
voortreffelijk functionneert. Zij betaalt
goede lonen, kan, wat prijzen betreft,
uitstekend concurreren en haar produc
tie beweegt zich in stijgende lijn. Bo
vendien bevindt zich een reconstructie
plan, waarmede 200 millioen gemoeid
is, in volle staat van uitvoering. Niet
zonder misnoegen merkt de progressieve
„News Chronicle” dan ook op, dat het
voor de regering een hele toer zal zijn
om de openbare mening, die kennelijk in
grote meerderheid tegen dit ingrijpen is,
voor haar beleid te winnen.
Van regeringszijde betoogt men, dat deze
nationalisatie noodzakelijk is als een
basis voor het voeren ener planmatige
politiek, terwijl het regeringsorgaan, de
„Daily Herald” ook als argument op
geeft, dat de productie nog verder moet
worden opgevoerd, doch de in het mijn
bedrijf opgedane ongunstige ervaringen
maken het wel zeer dubieus of dit ge
volg door nationalisatie zal worden be
reikt. Intussen moet worden erkend, dat
in de ijzer- en staalindustrie een aantal
problemen om oplossing vragen. De on
afhankelijke „Times” wijst hierop in een
breedvoerige ontleding van het gehele
vraagstuk, waarbij zij niet verzuimt er
aan te herinneren, dat de ondernemers
in de dertiger jaren zelf het paard van
Troje hebben binnengehaald door de
hulp van de staat in te roepen, toen het
bedrijf in moeilijkheden verkeerde. De
toen verleende overheidssteun heeft wel
tijdelijke verlichting, maar tevens een tot
dusver onafgebroken en gestadig toene
mende overheidsbemoeiing gebracht.
Met het gevolg, dat de aanhangers der
regering zich thans geroepen achten om
door een radicaal ingrijpen het gehele
bedrijf in overheidshanden te brengen.
Een sprekend voorbeeld van de gevaren,
waaraan het bedrijfsleven zich blootstelt,
Indien het. instede van op eigen zelf
werkzaamheid te betrouwen, al te vlot
de steun van de staat aanvaardt.
Dezelfde „Times”, die deze voorgeschie
denis in de herinnering brengt, zegt ech
ter tevens, dat de regering niet het min
ste recht heeft de staalindustrie te oor
delen. laat staan haar over te nemen. In
de eerste plaats omdat de regering er
niet In geslaagd is om, ondanks al haar
bemoeiingen, een werkelijke bijdrage tot
de oplossing der bestaande problemen
te leveren, terwijl bovendien tal van
nieuwe vraagpunten rijzen. Zal de natio
nalisatie een verlaging der kosten met
zich brengen’ Zullen de productie en de
arbeidsproductiviteit stijgen of dalen?
Zullen de arbeiders meer of minder veel
eisend worden? Welke beginselen zullen
worden gevolgd bij de prijs- en de In
vesteringspolitiek? In welke opzichten
zal de nationalisatie doeltreffender zijn
dan particulier beheer? De regering
aldus de „Times” heeft deze vragen
niet beantwoord, omdat zij er geen ant
woord op weet. Een van de voornaam
ste bezwaren tegen de voorgenomen na
tionalisatie acht het blad dan ook, dat
zij de aandacht van de werkelijke pro
blemen der ijzer- en staalindustrie af
leidt.
Wat de feitelijke inhoud van het wets
ontwerp betreft, deze komt hierop neer,
dat er een openbaar lichaam zal komen,
de Iron and Steel Corporation of Great
Britain, dat de aandelen van de ijzer- en
staalmaatschappijen overneemt, in ruil
waarvoor deze door de schatkist gega
randeerde stukken krijgen. Op deze wij
ze wordt vrijwel de gehele basis-in-
dustrie in staatshanden gebracht, met
uitzondering van een aantal kleine be
drijven, die echter voor een deel nog een
licentie nodig zullen hebben. De maat
schappijen blijven in naam voortbestaan,
omdat vele daarvan een wereldreputatie
bezitten en de overheid gaarne wil pro-
De aardappeloogst in de veenkoloniën is
vlotter gegaan dan men verwacht had.
Dank zij het gunstige weer in October
is de oogst zo goed als geborgen kun
nen worden.
VerkeersongevaL Tussen Meppel en
Staphorst stak de 43-jarige verpleegster
mej. Roelofje Stam uit Meppel de weg
over naar de Staphorster Kerksteeg en
werd door een auto gegrepen. Zij was
vrijwel op slag dood.
Nog een. Te Niebert werd de 73-jarige
P. Roffel op de Boerakkerweg door een
auto aangereden. De oude man, die een
eind werd meegesleurd, werd in deer
niswekkende toestand naar het Acade
misch ziekenhuis te Groningen vervoerd
waar hij kort na aankomst is overle
den.
Giethoorn heeft deze zomer van een zeer
druk vreemdelingenbezoek geprofiteerd.
Het aantal touringcars was aanzienlijk
groter dan verleden jaar. In totaal heb
ben zich 115000 vreemdelingen in het
„Hollandse Venetië” laten zien.
Te Groningen is, 90 jaar oud, overleden
de heer H. A^ Kroes, rustend dierenarts
en oud-leraar aan de middelbare land
bouwschool. Hij was ridder in de orde
van Oranje-Nassau.
De protestactie te Groningen tegen het
besluit van het ministerie van Verkeer
en Waterstaat, om de bevrachtingscom.
missaris van Groningen, de heer A. Dub
belboer, wiens werk zeer werd gewaar
deerd, over te plaatsen, heeft geen re
sultaat opgeleverd.
Aanrijding. De 54-jarige brievenbesteller
K. Wobben uit Rouveen werd bij De
Lichtmis op de weg MeppelZwolle
aangereden door een personenauto uit
Groningen. De postbode was vrijwel op
slag dood.
Ontbijtkoek en zwarte stroop zijn duur
der geworden. De prijs van de koek is
gestegen met 1 tot 5 cent al naar gelang
de grootte, de zwarte stroop 11 cent per
kg of 5 cent per pot.
Bij de politie te Groningen heeft zich
dezer dagen een 25-jarige kantoorbe
diende uit Amsterdam gemeld, die als
Inkoper van de N.V. Kino Techniek te
Amsterdam door het maken van valse
orderbriefjes in de periode Juni '47 tot
Mei ’48 een bedrag van bijna f 9000 had
verduisterd.
De wasserij „De HoopT van de firma A.
Dam aan de Tijnjedijk te Hulzum is Vrij
dagmorgen door brand zo goed als ver
woest. Het vuur, dat waarschijnlijk zijn
oorsprong vond in de droogkasten, ver
teerde een goed deel van de was, die in
behandeling was, terwijl ook vele ma
chines werden vernield.
Verdwijnende folklore. Op een dezer da
gen te Goes gehouden vergadering werd
een illusie: het behoud van de Zeeuwse
klederdracht, prijsgegeven.
Ondeugdelijke brandblussers. De Rijks
politie te Markelo heeft een brandblus-
apparaat in beslag genomen, waarvan
de inhoud uit waardeloos materiaal be
stond.
Een wild zwijn heeft een aanval gedaan
op een boerenarbeider in Nljeberkoop in
Frleslands Zuidoosthoek. Met behulp
van anderen is deze er in geslaagd het
zwijn te doden.
Bolsward. Gebouwen Gasthuissingel. 8
uur. Chr. Reciteerclub. Oefen
avond.
oanfier mei skippen, dy’t hünderten me
ters de feart yn bislach namen, de oan
fier mei it spoar, hwerfan de wèlnen,
neidat de sydberry’s losheakke wiene,
mei greate wetterkanünen samar leech
spuite waerden en fierder de gewoane
frachtauto’s hwer’t ek de spuit op kaem
wie daliks al in moai gesicht. Yn in
amerij wiene de weinen leech. De skip
pen waerden mei greate gripers lege.
En it heuvellén fan sükerbiten wreide
him oan de iene kant al mar fierder üt.
Oan de oare kant lykwols sonken de
biten sa’t like yn ’e groun wei en waer
den troch in greate goate yn de fabryk
fierd. Skodzjende en swimmende forlea-
ren se yn it waerme wetter de modder
en dêrnei kamen se yn greate snijma-
sines, dy’t de biten mei hünderten trije-
kantige meskes yn snijsel foroaren. Yn
lange cilinderfoarmige trommels knypte
men it sop der üt, wylst de ütknypte
pulp foar in diel daliks wer Offierd
waerd.
De boeren yn ‘de omkriten fan de fabri-
ken binammen de koumelkers, helje der
yn de hjerstmoannen alle dagen har
welntsje mei farske pulp wei. It greatste
diel lykwols giet nel de pulpdroegerij,
dy’t ek yn deselde fabryk stiet en wurdt
dan letter yn greate balen nei de fé-
foerfabriken stjürd, meast foar de min
gerij mei moai. It sop bifettet neist sü
ker jit mannich oare stof, aeiwyt, süren
(oxaelsür) en dizze kinne der net yn
bliuwe. Dêrom wurdt der earst kalk by
dien en letter swevel. De kalk en de
swevel nimme de ünsuverens derüt en
nei in filtraesje, hwerb’y de kalk troch
koalsür earst delslein is, kriget men dan
it tinne sop. Dit is jit fluch as wetter
mei in brün kleurke. Nou giet it derom
it wetter to forminderjen en dêrom wurdt
dit sop yn greate tsjettels sean. Mar
omdat süker by it sleden donker wurdt
en ek al om branje to sparjen wurde
hjlrfoar vacuumtsjettels brükt, dat binne
tsjettels mei fortinne lucht. Earst siedt
daar reeds ernstige zorgen over Frankrijk
en hierbij voegt zich nu nog de geheel Met dit al is het weinig minder dan tra-
nodeloos veroorzaakte deining in Groot
Brittannië.
in een persconferentie verklaarde de heer
Hoffman, de Administrateur van het
Marshallplan, dat het Groot Brittannië
natuurlijk vrij stond te doen met haar in
dustrie wat zij verkoos, maar dat de
Amerikanen daartegenover ook vrij wa
ren hun dollars naar eigen verkiezing te
besteden. /Vlocht de Britse ijzer- en
staalproductie een nadelige weerslag
ontvangen van de verwarring, die de
indiening van het onderhavige wetsont
werp heeft veroorzaakt, dan zou ’t zeer
wel kunnen zijn, dat de Amerikanen be
sloten de dollars, die zij voor het Euro
pees herstel aaawenden, elders te be
steden. En hij voegde hieraan toe, dat
de Britse kiezers het in hun eigen hand
hadden om in 1950 de zaak ongedaan te
maken, omdat voordien toch niets on
herstelbaars kan geschieden, wanneer
zoals verwacht wordt, het Hogerhuis de lijkheid weergeven.
De Geref. Kerken (art. 31 K.O.) hebben
op haar generale synode te Amersfoort
na voorlezing en behandeling van een
rapport van prof. Schilder besloten met
2 tegen 30 stemmen, geen samenspre-
king meer te houden met de Geref. Ker
ken.
Geschenkzendingen bloembollen dient
men door erkende exporteurs te laten
verzorgen. Bloembollen, die niet op deze
wijze worden verzonden, worden door
de Engelse douane vernietigd.
Dan maar varen. Ameland krijgt geen
verbindingsdam met het vasteland. Dat
zou 30 millioen kosten en is te duur.
Viel het mee? De brand- en waterscha
de in het paleis Noordeinde te Den Haag
wordt op f380.000 geschat.
400 x 50 jaren. Vierhonderd diamantbe
werkers herdachten dat zij 50 jaar lid
van de A.N.D.B. waren.
Prof. Dr. Th. L. Haitjema, die dezer da
gen zijn zilveren Jubileum vierde als
kerkelijk hoogleraar aan de universiteit
te Groningen, is in intieme kring door
de theologische studenten gehuldigd
Clandestiene slachtingen van runderen
hebben op grote schaal plaats gehad in
de buurtschap Osseld. Er werden negen
huiden in de grond verstopt gevonden.
Twaalf personen zijn gearresteerd.
Onze genotmiddelen. Uitgegeven werd in
1947 voor alcoholhoudende dranken 36q
mill, gulden en voor tabaksproductteni
395 mill, gulden of per hoofd van de
bevolking voor alcohol f37 en tabak f 41
of tezamen f78, tegen f30.30 in 1935
en f51.50 in 1930.
De Nationalisatie van de
Britse IJzer- en Staalnijverheid
Woensdag 17 November:
Bolsward. St. Jozefgebouw. 8 uur. Kath.
Arb. Bew. Ontwikkelingsavond.
Spreker J. J. de Wit over: „Pu
bliekrechtelijke Bedrijfsorgani
satie”.
gewaagt van „een
een daad van
Bolswards Nieuwsblad
77
Loaitsje «jen.
j
