Onze Weekagenda
Het vliegtuig in dienst van
Martinytoer
door Nederland
Fan de
00000000000000
00000000000000
n
f
Dinsdag 13 Nov, 1948
No. 89
44e Jaargang
Uitgave van DruRRerij Fa. A. J. OSINGA - Bolsward
Streekblad voor West* en Zuidwest Friesland
Schakel tussen bloedgevers en bloednemers
nt
00
ik
luchtledige ruimte,
fan Gysbert Japiks
Wytmarsum. Zaal; Hofstra. Jongerein-
öfd. Wytmarsum. Sprekker: D. Hof
stra fan Snits. Onderwerp: Boer
en üntjowing.
Freed 26 Novimber:
Tsjerkwert. Harmony. 7.30 ure. Doarps-
joun krite „De findels foar", mei
„Hinke lükt konsekwinsjes”.
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Redactie en Administratie
Marktstraat 13 Bolsward
Telefoon 451 (K 5157)
Wy sille dit libben net haetsje omdat
it fol ünrêst en muoite ia, kwant dat
ia loaijena en albgena.
7
nt
rs
50
95
95
Abonnementsprijs s
1.25 per kwartaal bij vooruitbetaling
Advertentieprijs10 cent per m.m.
Giro S7920
ird.
ar.
eu-
in
de-
1.30
Ao-
Ds.
Ier,
eu-
van
1.45
en
uur
de
Ds,
ink.
en
en
Ds.
lap,
Ds.
uur
>.30
iar.
n 2
L30
mi.
rk-
ers
en
'30
br-
irg.
Dinsdag 23 November:
Bolsward. De Doele. 7.30 uur. Katho
lieke Garde. Toneelavond. Opv.
van: „Het begon in ’n gracht”.
Quo Vadis? Het Nederlandse motorkust-
schip Quo Vadis, met een lading pek
van de Theems naar Calais, is even bui
ten de monding van de Theems op een
wrak gelopen en gezonken. Het schip is
inmiddels gelicht.
Het regionalisme. De reeks conferenties
van het regionalisme in de randgewes-
ten zal in Januari'te Bakkeveen worden
voortgezet.
De middenstandspartij zal in verschillen
de plaatsen van ons land deelnemen aan
de gemeenteraadsverkiezingen.
De invoer van kolen in Nederland be
droeg in October 370.200 ton, waarvan
uit Duitsland 161.200 t., uit de V. S.
59600 t., uit Polen 73000 t., uit Gr.-Brit-
tannië 73300 t. en uit België 3100 t.
Russen herdacht. Op de algemene be
graafplaats „Rusthof” te Amersfoort
heeft de minister van oorlog, mr. W. F.
Schokking, Donderdag het eregrafkerk-
hof voor gevallen Sovjet-militairen ge
opend.
Woensdag 24 November:
Makkum. Baptisten kerk. 8 uur. Evan-
gelisatiedienst. Spreker. Ds. G.
Visser van Harlingen.
blluwt f 2.051 de kilo. Alwer, dat liket
nou wol aerdich, mar as men mei it each
dêrop bargen sjocht to krijen, fansels de
biggen binne de earste tiid slim djür,
hoe wurdt it dan? Yn de tiid fan ien
jier kinne der hiel hwat bargen oanset-
ten wurde. Hoe komt it yn 1950 en '51?
Dêroer seit de Minister gjin wurd. En
der komt it krekt op oan. Hwant dan al-
linnich kinne de boeren harren talizze op
in stevige ütwreidlng fan dizze spekjas-
sen. De Minister hat de prizen fan aeijen
Qnder de tomme hélden, doe’t se krap
wlene, mar nou't se rommer wurde gean
se mei Jannewarls fan de bon en hoe sll
It dan mei de prizen komme?
Ik kin my skoan yntlnke, dat de boeren, Limburgse mijnen bedroeg In de week
dy’t fierder sjogge as hjoed en moarn
net gerêst binne. De prizen fan nou bin
ne yn it glnnerael wol goed, ek de molk-
prlls is op him seis yn Fryslfln wol to
dragen. Wy lizze mei In gemiddelde fan
3.70 preslnt fet In moai eintsje boppe de
oaren, mar hwerom moast de forleglng
komme?
Binne de hleren, leanen en kosten sak-
ke? Sakket lt HbbensünderhÊld? Wurde
de bilestingen minder? De wetterskips-
lêsten, de grounlêsten, lt Onderhuid, de
kunstmest?
Sjoch, ik siz net, dat dizze molkpriis de
boer gjin bistean mear jowt, binammen
yn Fryslén net, mar soe de molkpriis
net steun op 'e kostpriisbirekkening? En
hie men net öfpraet, dat men der büten
hélde soe oft it jier fruchtber wie as net?
Sjoch, dat sit de minsken dwers. Hja
witte net, hwer’t hja oan ta binne mei
sa’n polityk. Der komt by, dat de Bene
lux ek al wer sa’n moai ding Is om. der
in bytsje mei to skermjen. Né, ik kin my
skoan bigripe, dat it yn de Keamer net
sa botte nofllk wie foar Minister Mans
holt. Mar foar de boeren is it dat ek
net. En wy binne dêrom tige bllid, dat
ek yn Fryslén de Stifting foar de Lénbou
wer yn frede oan It wurk glen Is. Hwant
dat waerd hege tiid. w TJ. de J.
van 8 tot en met 13 November 225.478
ton tegen 180.748 in de voorafgaande
week.
Prinses Wilhelmina heeft gunstig be
schikt op het verzoek van het bestuur
als werkend lid toe te treden tot de
Vereniging van Apeldoornse beeldende
kunstenaars.
Een ongeluk ligt op een klein hoekje.
Dezer dagen kreeg de heer A. Vogel
zang te Laaxum een steek van een
snoekbaars, waardoor Infectie aan een
zijner handen ontstond, waardoor hij
naar het ziekenhuis te Sneek moest wor.
den vervoerd.
Een 1ste klas vetleverancier. Slager D.
IJkema te Wortimels heeft een schaap ge
slacht dat 158 pond woog, waarvan 61
pond vet.
Een echtelijke twist over de voorwaar
den tot echtscheiding bracht de 44-ja-
rlge bakkersknecht A. L. te Maastricht
er toe zijn 41-jarige vrouw met bijlsla
gen te doden.
Vreselijk. Vrijdagavond is de Ifl-jarlge
Annie Rolle te Enkhulzen, door de 15-
jarlge scholier M. B., met wie ze reeds
twee jaar bevriend was, buiten de stad
aan de oever van het IJselmeer met een
dolkmes vermoord.
net mear wêze sll. Dan soe it iene tsjin
it oare opwage. Yn goed bitrouwen, to
goed nei myn sin, hawwe de boeren har
bést dien om Qnder dit stelsel har pro-
duksje op to fieren. En mei suksesl Mar
de earste symptomen fan de bettere si-
tuaesje wiene noch mar krekt oan 'e
loft, doe sei de Minister op syn forneam-
de tourné’s al likernöch dit: GarSnsje-
prizen, dat wie einlliks net de goiede
namme, men moast se leaver richtprizen
neame. Dat wie mar in lytse nammefor-
oaring, mar der siet hiel hwat efter,
sa’t nou wol bllken docht mei de ier-
apels. Fan garénsjeprizen Is gjin sprake
mear, de boeren moatte mar sjen, dat
hja foar de piepers in reedlike prils
meltsje, is it net foar de konsumpsje,
dan mar as bargefoer. Elk wit lykwols
dat de bargen mar net hookstrooks üt
de groun to stampen binne, al sit der
oars wol gong yn dit fé. De biggen bin
ne der net, lt oantal foksQgen wie der-
foar fierst to lyts. Der sll nou subsydzje
jown wurde op lerapelstomers, mar sa’t
de hear Dedden sei: dy binne dochs net
to krijen, dus dat jowt ek net folie.
En fierder seit de Minister: jimme moatte
de ierapels net weiskite foar in sintman.
nich, dat soe Qnforstannich wêze, mar
as him frege waerd: wolle Jo üs dan
sizze, hwer’t wy se leverje kinne en foar
hoefolle? dan is de Minister net thus. It
ien mei oar jowt de skyn, dat de Mi
nister prizen fêststelt, salang der to min
fan dat guod is, mar sadré de merk oer-
fierd is wurdt de medaille omkeard.
Sjoch, dat is gjin hén foar foet, Hwat
nou wer yn de nije regeling garandeard
wurdt, is. in molkpriis fan 17.5 sint. Ja,
mar nou is der noch gjin molke genöch
en de ütfier fan tslls en kondens smyt
jit winst op. Mar hoe komt lt as der
strakaensens mear molke komt. Bliuwt
der dan in garfinsjeprlis en hoe heech
wurdt dy dan? Giet dat de ierapels ef-
ternel? Men soe graech düdlike tael
hearre wolle. De prils fan bargeflels
Minister Mansholt hat it fan ’e wlke net
botte nofllk hawn yn de Twadde Kea
mer. Hy hat de net makllke taek om de
lénboupolityk fan de Regearing foar to
stean en oannlmllk to meitsjen. Dat dit
him slagge is, soe ik net graech sizze
doare. Ek net, dat it Minister Mansholt
klear foar de geast stiet, hoe’t it mel in-
kelde jierren sll en moat. It like der earst
in bulte op, dat dizze Minister tige op
hie mei steats-soasialisme. Hiel hwat
fan syn wurden kamen lit dy hoeke,
doe’t hy krekt Minister wie, mar der is
nou net folie mear fan oerbleaun. Hy
giet troch de bocht, nou't it tlj forrint.
Foar de boeren is it altyd oppassen west
mei dizze Magistraet en dat is it jit al
tyd. Hwant syn polityk is net düdlik en
skerp. Hy folget de algemiene ekono-
myske situaesje en siket eltse kear üt,
hwat it foardielichste is foar de Regea
ring. Doe’t der fan alles to min wie,
héldde hy fêst oan de maximumprizen.
Doe like it wol, dat hy it Ingelske stel
sel fan garénsjeprizen hjir ynfiere woe
en hawar, dat soe wol oannimlik wêze.
Dat wol sizze, as men dat stelsel tapast
yn tiden fan krapte, hwerby de prizen
dy’t de boeren barden op 'e frlje merk
folie heger wêze soene, dan wie dat yn
dy snuorje foar harren in tobeksetter.
Mar men koe it der mei lens wêze as
dy polityk ek trochsetten waerd yn de
kommende jierren, hwerby dy krapte der
land van Europa de best geoutilleerde
drooginstallatie voor bloedplasma.
Op de laatste conferentie van het In
ternationale Rode Kruis, die te Stock
holm gehouden werd, sprak men hier
over veel waarderende woorden. In
tal van landen wil men thans naar
Nederlands voorbeeld gaan werken.
Dit is het geval met Zwitserland. Ook
in België heeft men een begin gemaakt
met het aanleggen van een voorraad
bloedplasma. De benodigde kostbare
installaties bezit men daar evenwel
niet. Ter oplossing van deze moeilijk
heid kwam een overeenkomst tussen
en Nederlandse Rode
Kruis tot stand, dat het bloed in Ne
derland bewerkt zal worden.
Op 26 October j.l. gaven 228 donors
te Brussel hun bloed. Binnen 48 uur
moest met de bewerking van dit bloed
begonnen worden en hier bewees het
vliegtuig weer onschatbare diensten.
Honderdveertien liter bloed werd per
KLM van Brussel naar Schiphol ge
vlogen. Daar stond een auto van het
Ned. Rode Kruis gereed en binnen de
kortstmogelijke tijd kon men tot actie
overgaan. Op 5 November vervoerde
een KLM-vliegtuig de kisten met dit
gedroogde bloedplasma naar Brussel.
Voorlopig zullen eenmaal per maand,
in de nabije toekomst 2 maal per
maand, KLM-vliegtuigen kostbaar
Belgisch bloed naar Nederland bren
gen en zal het gedroogde bloedplasma
eveneens per Vliegende Hollander
naar de Belgische hoofdstad worden
worden teruggevoerd.
terwijl het plasma tijdens de bewer
king in bevroren toestand blijft. Niet
alleen in Engeland en Amerika, doch
ook in ons land is tijdens de afgelopen
oorlogsjaren druk geëxperimenteerd, h7t~Belgische
alvorens men de huidige resultaten
had bereikt.
Onopgemerkt door de bezetters werk
ten twee Nederlandse onderzoekers,
Drs G. A. Mastenbroek, biochemicus
en Dr Spaander, medicus, aan de
ontwikkeling van het droogproces.
Volgens hun ontwerp vervaardigde
een Amsterdamse kopersmid een
droogapparatuur. In samenwerking
met het Onze Lieve Vrouwe Gasthuis
te Amsterdam werden gedurende de
bezettingsjaren 6.000 flessen gedroogd
bloedplasma voor de Nederlandse
Ziekenhuizen en de illegaliteit ge
maakt.
Thans worden te Amsterdam, waar
het Centraal Laboratorium van de
bloedtransfusiedienst van het Neder
landse Rode Kruis gevestigd is, 200
flessen per dag klaargemaakt. Binnen
kort zal men dit aantal kunnen opvoe
ren tot 300 dagelijks. Op het ogen
blik bezit Nederland van het vaste
Dodelijk verkeersongeval. Vrijdagavond
omstreeks zeven uur had op de Heeren-
veenseweg te Wolvega een ernstig ver
keersongeval plaats. Dit kostte de 65-
jarige mej. M. Oosten het leven.
Nog een. Vrijdagmorgen om half elf
reed een luxe wagen tussen Garmer-
wolde en Ten Boer in het Damsterdiep.
De twee inzittenden zijn daarbij ver
dronken.
De walvisvaarder „Willem Barendsz” is
op 18 November j.l. van Kaapstad naar
het Zuidpoolgebied vertrokken.
Een vrouwelijke inspecteur van politie is
te Maastricht aangesteld: mej. H. M. J.
Majoie, die in andere rang reeds werk
zaam was aan de afdeling zeden- en
kinderpolitie.
Admiraal Jaujard, de vlagofficier van de
zeestrijdkrachten der vijf Westelijke mo
gendheden is, na een bezoek aan de Am
sterdamse haven gebracht te hebben,
van Schiphol naar Parijs vertrokken.
Koningin Juliana heeft een bezoek ge
bracht aan de inrichting Meer en Bosch
te Heemstede, waar Zij zich op de hoog
te stelde van het moderne onderzoeksy-
steem en de zeer effectieve behandelings
mogelijkheden van epilepsie.
Niet moot Uit de consistorie van de
Parklaankerk te Groningen is tijdens een
dienst een geldkistje met ongeveer f 70Q
de opbrengst van enige collecten, ge
stolen.
Anderhalve ton boete is door de eco
nomische politierechter te Amsterdam
opgelegd aan de N.V. Oebr. G.’s mode
magazijnen terzake van het verkopen van
textiel zonder punten gedurende de jaren
1945, ’46 en ’47.
Werkloosheid stijgende. Het aantal
werklozen bedroeg eind October 30313,
waarvan 24057 geheel werklozen, 5928
tewerkgestelden bij de DUW en 328
wachtgelders, tegen 24152 eind Septem
ber.
Excelsior. De kolenproductie van de
Bloedtransfusies hebben gedurende 1
de afgelopen tien jaar ontelbare men- 1
sen van de dood gered.
In Nederland alleen werden geduren- 1
de deze periode ongeveer 25.000
bloedtransfusies toegediend. Tal van
zwaargewonden in de tweede wereld
oorlog hebben er hun leven aan te
danken. In de oorlog 1914-1918 be
zweek acht procent van het aantal
zwaargewonden in een bepaald ge
bied aan de Middellandse Zee. In de
laatste oorlog werd met behulp van
bloedtransfusie en penniciline dit per
centage in hetzelfde gebied en onder
vergelijkbare omstandigheden terug
gebracht tot 1,2 procent.
Het grote probleem, waar het steeds
weer om gaat is: Hoe wordt bereikt,
dat er steeds bloed voor ernstige pa
tiënten aanwezig is, en dat het zonder
noemenswaardig oponthoud kan wor
den toegediend? Één minuut tijdver
lies kan fataal zijn. Waar vindt men
binnen zo korte tijd een bloedgever,
die bloed van dezelfde bloedgroep be
zit als de patiënt?
In 1938 tijdens de Spaanse burger
oorlog, ging men er voor het eerst toe
over bloed te conserveren. Het werd
op steriele wijze opgevangen en be
waard bij een temperatuur van 4 gra
den boven nul. In de veldhospitalen
beschikte men over een hoeveelheid
flessen bloed van alle bloedgroepen,
die terstond gebruikt konden worden.
Ook in Nederland hebben vele onder
zoekers hun beste krachten gewijd aan
de bestudering van de conserverings
methode van bloed. Thans is men zo
ver, dat bloed, door toevoeging van
één procent druivensuiker, vijftien da
gen in uitstekende en daarna nog één
A twee weken in bruikbare toestand
bewaard kan blijven.
In de ziekenhuizen beschikt men
steeds over een aantal flessen met het
bloed van verschillende bloedgroepen.
Evenals in Amerika noemt men deze
inrichtingen „Bloed-banken”.
Het bloed wordt bij deze bank ge
leend en later zorgen familieleden of
kennissen van de patiënt er voor, dat
de aldus ontstane bloed-schuld wordt
ingelost.
Het aangewezen middel voor vervoer
van bloed is het vliegtuig. Immers het
transport ,moet zonder schokken en
schudden en bovendien snel kunnen
worden uitgevoerd.
Bij wijze van proef Het het Nederland
se Rode Kruis ruim een jaar geleden
met een KLM-vliegtuig een hoeveel
heid geconserveerd bloed van Amster
dam naar Batavia vervoeren. Men
wilde nagaan of het in geval van nood
mogelijk was grote zendingen bloed
per vliegtuig naar Indonesië te ver
zenden.
Het resultaat was uitstekend. De KLM
had er voor gezorgd, dat op alle tus
senstations vers ijs aanwezig was.
Voortdurend ververste de steward 't
ijs van het kastje, waarin de waarde
volle lading vervoerd werd. Zo hield
men de temperatuur op de vereiste 4
graden boven nul en kwam het bloed
in voortreffelijke toestand te Batavia
aan.
Hoe zorgvuldig men ook met 't bloed
omgaat, de levensduur is en blijft be
perkt tot maximaal 30 dagen. De wit
te bloedlichaampjes gaan zelfs reeds
na vijf dagen te gronde. De rode bloed
lichaampjes verminderen, direct na het
aftappen, in kwaliteit en lossen ten
slotte geheel op, zodat de rode bloed-
kleurstof vrij komt. Bloed, ontdaan
van de bloedlichaampjes, kan echter
in de meeste gevallen eveneens red
dend werken. Als het er om gaat de
hoeveelheid bloed, die in het mense
lijk ichaam circuleert direct te moeten
aanvullen, dan is een transfusie met
dit z.g. bloedplasma in eerste instantie
afdoende. Ongeveer een derde van de
noodzakelijke transfusie kan met dit
plasma worden verricht.
Het bloedplasma dat lichtgeel van
kleur is, heeft een enorm voordeel. In
gedroogde toestand n.l. is het onbe
perkt houdbaar. Het is dus mogelijk
overal ter wereld een voorraad hier
van aan te leggen. De dokter heeft de
droge stof slechts in gesteriliseerd wa
ter op te lossen en het is gereed voor
transfusie.
Het drogen van bloedplasma een
oplossing van eiwitten en zouten in wa
ter is geen gemakkelijke zaak. Dit
geschiedt in een 'luchtledige tuimte,
Koningin Juliana heeft het bescherm-
vrouwschap der Kon. Ned. Jaarbeurs
aanvaard.
Bollenpoetsplicht verzaakt. De tucht
rechter te Den Haag veroordeelde de
bloembollenhandelaar G. M. G. M. uit
Sassenheim tot een boete van f 10.000
wegens het zich niet houden aan het
schoonmaken van voor export bestemde
bloembollen.
Te Drachten is het eerste industrieflat
in het Noorden aanbesteed, een gebouw
met 2600 vierk. M. bedrijfsoppervlakte.
De laagste inschrijver berekende een
som van f 179.000.
De gemeente Best heeft een symbolisch
volksgericht beleefd, toen een zilveren
echtpaar de versiering van zijn woning
dermate slecht op prijs stelde, dat het
de papieren bloemen en het groen ver
wijderde. De in hun eer getaste buurt
bewoners hebben toen een papieren
echtpaar op de weg gehangen, dat veel
op het zilveren bruidspaar leek.
Middeleeuws spet Op 27 November
speelt Cia van Boort in boerderij „De
Poppenkast” te Voorschoten „Floris en
Blancefloor”.
De eerste paal Dezer dagen werd in de
IJpolder de eerste paal geheid voor de
aanbouw der centrale West te Amster
dam. De minimum bouwtijd van het ge
hele project wordt geraamd op 15
jaar.
Het Ned. tms. Congostroom van Amster
dam naar Lobito, is 17 dezer te Bor
deaux door het breken der meertouwen
met een ponton in aanvaring geweest.
De ponton werd beschadigd.
Een grote hoeveelheid serviesgoed,
waarvoor te hoge prijzen werden ge
vraagd, is bij een winkelier te Goes in
beslag genomen.
Een delegatie van Surinaamse vrouwen
heeft op paleis Soestdijk een mand met
hoofddoeken en een lederen album aan
geboden, welke de namen bevat van die
vrouwen van Suriname, die ter gelegen
heid van de inhuldiging van Koningin
Juliana een som gelds bijeenbrachten.
De laatste munitie uit de duinenstrook
van IJmuiden tot Leiden is vernietigd.
Protest. De Nederlandse Bakkersbond
heeft namens het gehele Nederlandse
bakkersbedrijf telegrafisch bij de Minis
ter van landbouw, visserij en voedsel
voorziening geprotesteerd tegen het vrij
geven van krenten, rozijnen en aman
delen.
Een Internationale poppententoonstelling
zal te Maastricht worden georganiseerd
ten bate van de Stichting 1940-1945.
Verscheidene landen hebben uitgebreide
collecties toegezegd.
Te Harlingen is men teleurgesteld door
het feit, dat voor de in uitzicht gestelde
uitbaggering van de vaargeul naar de
'Noordzee geen gelden op de rijksbegro-
ting voor 1949 zijn uitgetrokken.
Winkels mogen tot 8 uur des avond ge
opend zijn in de perioden van 1 tot en
met 4 en van 22 tot en met 23 Decem
ber.
Uitstel. In de zaak van de boerenleider
Roskam is de uitspraak door het bijz.
gerechtshof te Nijmegen verschoven
naar 24 November.
Nabij Markelo kwam een brug onder
electrische stroom te staan, doordat een
onder de brug gelegen electriciteitskabel
contact; maakteu Toen de landbouwer
K. uit Markelo met paard en wagen
over de brug reed, viel plotseling zijn
paard dood neer.
Op het bouwcomplex van de firma Van
Grootel aan de Stellenboschstraat te
Eindhoven is de 33-jarige J. W. Snellen
door een, valhende steigerpaal op Jiet
hoofd getroffen en aan de gevolgen
overleden.
Aardappelmoeheid. Bij de Tweede Ka
mer is thans ingediend een wetsontwerp
tot bestrijding ;van de ^ardappelmoe-
heid.
Bolswartls Nieuwsblad
79
)n-
i 5
