Onze Weekagenda
De arbeider en zijn loon
Martinytoer
door Nederland
Fan de
üs hjoed n Q
to sizzen
No. $3
44e Jaargang
Dinsdag 7 De®. 1948
Uitgave van DruRfcerij Fa. A. J. OSINGA
B o h w a I- d
-
TJ. de J.
o-
:>c>c>c>c>c>c>c>oc>oo
't Is Kening, skoaijer, jong of aid
De dea is master fan 'e wrald.
is elk loai yn it keapjen. Yn it lést fait
it dan faek öf om goed spul to krijen.
Dus lit de fügels net oer it net fleane.
Men is ek noch dwaende om Dütsklén
yn to skeakeljen, hwant dér kinne se üs
pipers noch bést brüke. En yn de Amea-
rikaenske zóne liket der wol küns op to
wêzen. Men soe it hoopje, sawol foar üs
as foar dy earme minsken dêrre.
suminten. Alles op ien kaert sette jowt
faken in bollekeal.
Woensdag 8 December:
Tjerkwerd. Harmonie. 7.30 uur. Verga
dering Ring Bolsward C.J.M.V.
Easterein. Aid skoalle. 8.30 Üre. Nut en
Nocht. H. K. Schippers. Boekbi-
sprek.
Donderdag 9 December:
Bolsward. Ons Gebouw. 8 uur. Chr. Hist.
Unie. Spreker H. Eygelaar: Waar
om Christelijke politiek noodza
kelijk?
Burgwerd. 7.30 uur. Orgelinwijding. Lei
ding Ds. van Leusden. Organist:
George Stam.
Abonnementsprijs:
1.25 per kwartaal bij vooruitbet?ling
Advertentlsprijs10 cent per tn.m.
Giro £7026
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Redactie en Administratie
Marktstraat 13 - Bolsward
Telefoon L5! (K 3137)
1
pear jier lyn wie it rounom goud. Yn üs
stêdshüs pronkje de moalje glês yn lead-
finsters fan Weesp foar de ierapels yn
de hongerwinter en nou wit men der
gjin ried mei. Dat is trije jier lyn en
hwa tinkt der noch oan? Der tsjinoer
stiet, dat de earte en beantsjes, dy’t üs
yn de oarlochstlid in stikhinne troch de
tild helpe moasten, nou net mear to bl-
kennen binne. Dat sit alhiel fêst. En dat
alhoewol de prlzen al lang frlj binne en
tlge heech. It skynt, dat dizze bou fan
jier ta jier minder wurdt. De Regearing
hat al prikken yn it wurk steld om hjiryn
forbettering to bringen. De pülfruchte-
stüdzjekommisje riedt tige oan mear ear-
te en beantsjes to bouwen, hwant wy
kinne foar eigen folk folie mear brüke as
wy nou bouwe. De soarten Unica en
Mansholts Koartstrie, dy’t sa lang oan ’e
kop stien hawwe, binne yn de measte
streken net mear brükber. Mar der binne
bettere nije soarten komd, sa as Rondo
en Parel, dy’t it goed dogge. Yn de
Noard-East-Polder hiene se fan Unica in
opbringst fan 1100 kg., mar fan Rondo
fan 3800 kg.
Foar dy bouboeren dy’t geskikt skjin
lén hawwe en dy’t net forsommê hawwe
fan tiid ta tiid dong oer it lên to brin
gen is it in skoandere forbou. Fan in
béste priis kinne hja wis wêze. Ek grou.
we earte is tige fraech nei, likegoed as
VADERTJE STAAT ledigt de helft
van het loonzakje
Streekblad voor Weet® en Zuidwest Friesland
naar eigen verkiezing uit te geven, dat
de hogere prijs, welke men moet beta
len, de bestedingsmogelijkheden beperkt
en zo de vrijheid ten dele tot een schijn
vrijheid maakt.
Toch denken slechts weinigen er aan,
dat vadertje Staat van week tot week
op zeer behendige wijze zich bijkans
de helft van het loonzakje weet toe te
eigenen. Wie eenmaal oog heeft verkre
gen voor het feit, dat dit onmiskenbaar
het geval is, zal tevens beseffen, dat een
staat, die teveel geld uitgeeft bijv,
door de instandhouding van een over
dadig ambtelijk apparaat aan het ar
beiderskind de schoenen onthoudt, die
het van node heeft, de vader belet op
tijd een nieuw pak te kopen en moeder
verhindert het voedsel aan te schaffen,
dat voor aller welzijn onmisbaar is.
De arbeider en op dit feit kan niet
genoeg de nadruk worden gelegd is,
sedert hij zich tot een volwaardig lid
der samenleving ontwikkelde, in niet
mindere mate belanghebbende geworden
bij een doeltreffend en zuinig staatsbe
heer dan welke andere staatsburger ook.
Beperking der mateloos uitgezette over
heidsuitgaven is daarom niet een zaak
van ondernemers of reactionnairen, maar
van onze gehele samenleving in al haar
geledingen. Want zij betekent ook voor
de arbeider verruiming van het geldbe
drag, waarover hij in vrijheid kan be
schikken en inkrimping van het deel van
de vruchten van zijn arbeid, dat thans
aan de openbare kas toevloeit en op
welks besteding hij slechts zeer indirect
en in beperkte mate invloed vermag uit
te oefenen.
raer bidjerre, ek de tongblier is wer op
kommende wei. Ek yn Fryslên binne al
getallen. It sil de baes wêze en lit de
bisten troch de féarts bihannelje. It mid
del, dat dizzen brüke, foldocht it earste
healjier skoan en faken ek wol langer
en it is fansels net bést as de blier jin
oer it mat komt. De pear tientsjes, dy’t
it intsjen kostet, is men oan ien lijer
mear as kwyt. En nou kin men de féarts Hwat kin it dochs hommels foroarje. In
noch rounom krije, mar sit de kwael ien
kear ticht yn de buert, dan is der faeks
gjin draven mear oan.
Wy heardei, dat hiel hwat greidboeren
it wisse foar it Onwisse nomd hawwe en
it liket üs ta, dat hja forstannich hannele
ha. Ut Sélén hearden wy yn tsjlnstel-
ling mei de measte streken ek wer bi-
rjochten oer oare tsjinslaggen. De earte
binne der alhiel mislearre, de beane net
folie betten It koarn en de moankoppen
is ek net folie fan torjochte kommen en
nou sitte hja oan ’e groun mei de ier
apels. De prlzen llzze der in fiks stik le
ger as hjirre, binammen fan de boargers
en in bulte üntwyk is der oars ek net.
Hwant yn de bargen sllle de measte ier
apels oan ’e priis komme moatte en der
binne hja dêrre net op klear. It jowt
harren net folie dat de Regearing sub-
macht van de areider over zijn loon. Wij
zagen reeds, dat hij op de een of andere
manier de 30 pet. der sociale lasten in
hoofdzaak zelf betaalt. Hierbij, blijft het
evenwel niet. De staat vordert ook loon
belasting, personele belasting, omzetbe
lasting, invoerrechten en accijnzen.
Telt men dit alles bij elkaar, dan komt
men tot de slotsom, dat zo tussen de 40
en 50 pct. van het arbeidsloon aan de
vrije beschikking van de arbeider wordt
onttrokken. In dit licht beschouwd krijgt
de vraag van de rechtsgrond van dit in
grijpen zin. Want uit deze nuchtere cij
fers blijkt wel heel duidelijk, dat, te
gelijk met de ontplooiing van deze
staatszorg, de overheid een zeer diepe
greep in de beurs der arbeiders doet.
Natuurlijk weet de overheid ook de
werkgevers wel te vinden. Die worden
dan ook naar verhouding zwaarder be
last dan de economisch minder draag-
krachtigen. Maardit streven naar het
betrachten der sociale rechtvaardigheid
en naar een billijke spreiding der lasten,
brengt natuurlijk geen verandering in ’t
feit, dat de staatsbemoeiing ook voor
het arbeidersgezin een sterke inperking
betekent van de vrijheid om zijn geld
dustriële komsumpsje. En hjir is al by-
rekkene, dat de ierapelmoalfabriken in
dübele kampagne hélde sille. Nou kin
men der fuort bysizze, dat de béste soar
ten klei-ierapels, sa as de Reade Star gjin
pyn yn it liif jowe, mar hoefolle binne
dy der. It is nou al in toer in heap béste nei brune en wite beantsjes. Net allin-
reade to bisetten en dy jilde in stevige nich foar de boeren soe dit in skoander
priis, mar de oare soarten, binammen de ding wêze, mar net minder foar de kon-
sén- en feanierapels liket it sober mei.
En sa as it altyd giet, de fraech nei set
ters lijt hjir ek ünder. Hwant sa is de
hannel nou ien kear, as der to folie binne
Stout geweest De tuchtrechter te Arn
hem heeft twee sigarenfabrikanten uit
Culemborg 'veroordeeld tot f 1100 we
gens overtreding van prijsvoorschriften.
Zij waren ingegaan op het verzoek van
twee sigarenwinkeliers om een partij si
garen tegen banderolleprijs te verko
pen.
Bleekneusjes kwamen. Vijftig Franse
kinderen uit niet-confessionele gezinnen
in Parijs, die de laatste drie maanden
geen druppeltje vet meer hebben ge
proefd, zijn op het Staatsspoorstation in
Den Haag aangekomen.
Tegen de langstaarten. Een intensieve
bestrijding van de rattenplaag in de
Achterhoek en op de Veluwe zal deze
winter plaats hebben met steun van Ge
deputeerde Staten van Gelderland.
De slaolie wordt duurder. Naar het vak
blad De Kruidenier meldt, zal in Januari
het overheidssubsidie worden ingetrok-
sydzje jowt foar ierapelstomers, hwant
de biggen binne der net en fansels tige
djür. Hoe’t dat noch komme wol is foar
mannich Fryske gemier en bouboer in
bange frage. Fan de op 5>/2 miljoen
tünne skatte opbringst bliuwt 3 miljoen
tünne oer foar oare as minsklike en yn-
Hwat hat Gabe Skroar
De fruchtbere en moalje hjerst hat net
allinnich foar de boer in bütenkénske
west, der binne ek oaren, dy’t der tige
fan profitearre ha. En ien dêrfan wol sa
goed, dat hja der oerstjür fan wurden
binne. Ik bidoel de müzen, binammen
de fjildmüzen. Fan ’e wike wiene wy yn
de Noard-Elast-Polder foar in lêzing en
der hiene de boeren it wakkere drok
oer dizze pleachbisten. De winterweet
wie sa goed as hielendal opfretten, it
tilde op fan dit guod. It jier derfoar wie
ne se ek slim yn de Wieringermar, mar
der hat in greate kampagne fan de Di-
reksje -it spul finael opromme. It wurdt
hege tiid om hjir ek om jin hinne to sjen
hwant yn de greidhoeke is it net folie
better. It is ek hjirre ien müs allegearre
müs. It is yn it lege lan bigoun, mar
men kin hjir ek hast gjin stik lün mear
fine of it is in müzeboel. Under de sead-
den en dongbultsjes sitte rounom müze-
nêsten en it is slim hoe’t dit guod him
formeardert.
Se wrotte de hiele seadde los, jit folie
slimmer as de mol wrot. Wy jowe alle
boeren de ried om har lén ris goed nei
to sjen, dan komme der grif malle ge-
sichten.
En men kin net lang mear wachtsje mei
it oanpakken, der sit avensaesje yn dy
mannen, dus meiinoar oan de slach. It
binne net allinnich de müzen, dy’t it spul
ken wat tot gevolg zal hebben, dat de
slaolie per grote fles met f0.80 in prijs
zal stijgen tot f2.19.
Verkocht. De N.V. Stoomvaart Maat
schappij „Nederland” deelt mede, dat de
Johan de Witt” aan een Griekse firma
in Londen is verkocht. Het schip zal i.i
de toekomst onder Panamese vlag va
ren.
600.600 sigaretten waren de buit van
enige C.C.D.ambtenaren, die in de
hoofdstad 2 mannen en 2 vrouwen, on
der verdenking van zwarte handel, heb
ben aangehouden.
Zoutindustrie levert drinkwater. De Kon.
Ned. Zoutindustrie te Boekelo gebruikt
voor het indampen van de uit de bodem
geperste pekel grote vacuuminstallaties,
welke per etmaal twee duizend kub. m.
condenswater spuien. Dit water nu
wordt sedert enige dagen in de drink
waterleiding te Hengelo gebracht.
Vrijdag 10 December:
Bolsward., Geb. Gasthuissingel. 8 uur
Propagandavergadering der Ger.
Jeugdorganisaties. Spreker: Ds. J.
C. J. Kuiper van Den Haag.
Griezelig. Onder de vloer van een hofje
aan de Goudse Rijweg te Rotterdam is
een geraamte van een jong persoon ge
vonden. Men vermoedt een moordgeval,
doch de misdaad zou dan al verjaard
zijn.
Verkeerscontrole te Amsterdam heeft aan
het licht gebracht dat van elke 8 voet
gangers er zeven zich aan verkeersover
tredingen schuldig maken, van de 3 fiet
sers twee en van de 8 automobilisten
slechts één.
De Vrij Evangelische Gemeente te Leeu
warden gedenkt vandaag haar 90-jarig
bestaan. Morgenavond is er een feeste
lijk samenzijn.
Uit Steenwijk wordt gemeld, dat de lan-
gebaanrijders Abe en Sjoerd de Vries
(vader en zoon) en Klaas Schippers al
ijverig aan het trainen waren voor de
langebaan. De ijsbaan, die er schitterend
uitzag, was alleen opengesteld voor le
den van de trainingsclub.
Woudenberg, eenmaal leider van het N.
A. F., die te Amsterdam terecht staat,
blijkt als zodanig f 17000 salaris per
jaar genoten te hebben plus f 10.000
voor representatiekosten.
Tragisch. Het vermoeden, dat bij de gis
termorgen te Deventer ontstane brand
zes personen om het leven zijn gekomen
is helaas waarheid geworden.
Men vond de verkoolde resten van twee
volwassenen en vier kinderen nog in en
bij de ledikanten.
Dodelijk ongeluk. Vrijdagmiddag is op
de Christiaan Geurtsweg te Apeldoorn
de 3-jarige J. Goudkuil onder een passe
rende truck terecht gekomen en op slag
gedood.
Flinke boete. De tuchtrechter voor de
prijzen te Groningen heeft de grossier in
aardewerk M. D. te Haren veroordeeld
voor het achterhouden van grote par
tijen porcelein en aardewerk, b.a. een
partij van voor de oorlog ter waarde van
f 16000, tot een boete van f 10.000 en in
beslagneming van een deel der goede
ren tot een totaal bedrag van f42000.
De smokkelaar Theodoor B., wonende
te Emmercompascum is door de politie
rechter te Assen veroordeeld tot een
geldboete van f5241.subs. 6 maanden
gevangenisstraf en verbeurd verklaring
van inbeslaggenomen goederen.
Waterloos. Urk zit al enige weken zon
der water. Met een tankbootje wordt nu
regelmatig water aangevoerd uit Lem
mer. Het wordt in een der grote regen
bakken in het dorp gepompt, waar de
bewoners hun rantsoen kunnen halen.
De Ned. schoenenproductie beliep in
September 955.000 paar (v.m. 855.000)
tegen gemiddeld 852.000 paar per maand
in 1947.
Extra kaas. Door de goede melkgift van
het vee en de daaruit voortvloeiende
ruimere kaasproductie in de afgelopen
periode, zal het mogelijk zijn aan alle
leeftijdsgroepen 100 gram kaas extra ter
beschikking te eteljen.
De bekende KJLALpifoot A. Viruiy is op
Westkapelle gehuldigd naar aanleiding
van zijn actie voor Westkapelle, welke
een aantal nieuwe muziekinstrumenten
voor het Westkapelse korps opleverde.
De heer Viruiy werd een album aange
boden, waarin originele foto’s van West
kapelle zoals het was e.i zoals het
werd.
Voor de meestbiedende. De prijzenstop
op gebouwd onroerend goed zal binnen
kort worden opgeheven.
Twee gevangenen in de Leeuwarder
strafgevangenis, twee Amsterdammers,
die tot acht en zes jaar waren veroor
deeld, mochten helpen bij de verbou
wingswerkzaamheden op het binnen
plein. Tijdens de duisternis en mist wis
ten zij over een muur te klimmen en te
verdwijnen.
De automarkt te Apeldoorn, die voor de
oorlog grote belangstelling trok in
1938 werden meer dan 6000 auto’s aan
gevoerd zal, na in de bezettingstijd
te zijp verdwenen vanavond herleven.
De markt zal steeds Dinsdags worden
gehouden.
Bij Tiel is men druk bezig met het uit
graven van de sluisput voor de sluizen,
die het eindpunt zullen vormen van het
Amsterdam-Rijn kanaal, de verbinding
die een nieuw achterland voor de hoofd
stedelijke haven zal ontsluiten.
Levenslang is voor het bijz. gerechtshof
in Den Haag geëist tegen Ernst Ma
kowski, eertijds Kriminaloberassistent
S.D. en Sipo, die o.a. te Meppel een
garagehouder om het leven zou hebben
gebracht.
Het 3000ste schip van dit jaar is in de
Amsterdamse haven aangekomen. Het
is de Engelse tanker British Hope. Het
van Caripito komende schip heeft lig
plaats gekozen in de Petroleumha
ven.
Gouden feest. De landbouwschool te
Boskoop bestond dezer dagen 50 jaar,
welk feit door de leerlingen en oud-leer-
lingen feestelijk werd gevierd.
Nederland schenkt dekens. Na de schen
king van 50 ton erwten en een gelijke
hoeveelheid bonen van de Nederlandse
regering aan Palestina, ten behoeve van
de Arabische vluchtelingen, heeft de re
gering thans 5000 dekens voor hetzelfde
doel ter beschikking gesteld.
Bijna een millioen koperen centen zijn
al bijeen gebracht voor het op de Greb-
beberg te stichten oorlogsmonument. De
actie is tot over de grenzen bekend ge
worden; dezer dagen heeft de burge
meester van Rhenen n.l. een kistje bron
zen munten uit Maracaibo (Venezuela)
ontvangen.
Oud paardje. De heer Klaas Poppinga in
Surhuisterveen heeft een paard, dat
eerstdaags zijn 40ste verjaardag hoopt
te vieren.
Heeft de arbeider het recht in vrijheid
over zijn loon te beschikken? zo vroeg
dezer dagen het orgaan van het comité
gurgerrecht ter bestrijding van de over
heidsdwang.
De vraag lijkt overbodig, want iedere
arbeider zal het vanzelfsprekend vinden,
dat zij bevestigend wordt beantwoord.
Het is dan ook inderdaad de natuurlijk
ste zaak ter wereld, dat aan degene, die
werkt, de vrije beschikking over de
vruchten van zijn arbeid wordt gelaten.
Toch ziet de werkelijkheid er anders uit.
Toen vele jaren geleden hier te lande
werd gesproken over de invoering der
sociale verzekering, heeft men zich ern
stig bezig gehouden met wat men met
een deftig woord de rechtsgrond dier
verzekering noemde. Huiselijker uitge
drukt ging het daarbij om de vraag of
de overheid gerechtigd was de arbeider
te dwingen een gering deel van zijn loon
af te staan ten behoeve van een verze
kering tegen de ongunstige kansen van
het leven.
Dit scheen toen een ietwat potsierlijke
bezorgdheid. De arbeider had in die tijd
eigenlijk heel weinig in de melk te brok
kelen, de sociale toestand, waarin hij
verkeerde was dikwijls slecht en in het
kader dier verhoudingen maakte het
weinig uit of men hem, tegelijk met zijn
werkgever, tot deelneming aan eei ver
zekeringsstelsel dwong. Bovendien ging
het toch slechts om een gering percen
tage van de loonsom.
Sindsdien heeft de sociale verzekering
echter een grote vlucht genomen. Zij
omvat thans o.a. doorbetaling van het
loon bij ziekte, geneeskundige hulp en
ziekenhuisverpleging, kraamgeld bij be
valling/ der huisvrouw1, uitkeringen bij
ongevallen of invaliditeit, kinderbijsla
gen en ouderdomsrente, terwijl een werk
loosheidsverzekering in de maak is. Geen
redelijk mens zal er aan denken de ze
genrijke gevolgen ener hoog ontwikkel
de sociale verzekering in twijfel te trek
ken, al zijn er wel enkele schaduwzijden
aan verbonden, terwijl velen het er over
eens zijn, dat het gevolgde stelsel te veel
administratieve rompslomp met zich
brengt en daardoor nodeloos duur
wordt.
Dit laatste is natuurlijk even goed een
zaak van de arbeiders als van de pa
troons. Want wel betalen deze laatsten
het leeuwendeel der premie, maar hier
bij moet men toch goed onderscheiden
tussen hetgeen men ziet en hetgeen men
niet ziet. Het totaal der sociale lasten
bedraagt in ons land, om een rond cij
fer te noemen, circa 30 pct. van de loon
som. Hiervan worden enkele procenten
rechtstreeks van het loon ingehouden,
terwijl de rest uit de kas van de werk
gever wordt betaald. Wil dit nu zeggen,
dat de arbeider dit deel cadeau krijgt,
dat het, om zo te zeggen, een toegift op
zijn loon is? Natuurlijk niet! De werkge
ver berekent de sociale lasten, die hij
moet opbrengen, door in de kostprijs van
zijn product. Of met andere woorden
gezegd, in laatste instantie worden zij
door de consumenten betaald. Wie zijn
echter de consumenten? Zij bestaan voor
het overgrote deel uit dezelfde arbeiders
In wier belang de premie der sociale ver
zekering wordt opgebracht. In werke
lijkheid zijn het dus voornamelijk de ar
beiders zelf, die de totale lasten der so
ciale verzekering dragen, doordat moe
der de vrouw de kruidenierswaren, de
kleding en het schoeisel voor haar gezin
ep’vader zijn tabak duurder betaalt dan
het geval zou zijn, indien de sociale las
ten niet In de kostprijs dezer producten
behoefden te worden medeberekend.
Nogmaals, wanneer wij het licht op dit
feit laten vallen, dan tornen wij hier
mede allerminst aan het beginsel der so
ciale verzekering. Wij willen alleen dui
delijk vaststellen, dat deze dingen be
taald moeten worden en voorts, dat de
arbeiders door hun talrijkheid nu een
maal degenen zijn, die de meeste con
sumptiegoederen verbruiken, zodat zij
vanzelf ook de grootste bijdragen leve
ren. Nu kan men zeggen, dat dit nu een
maal het gevolg is van het boosaardig
kapitalistisch stelsel, waaronder wij le
ven, maar dit is een wat naieve redene
ring. Wie even nadenkt zal inzien, dat
het leven op dit ondermaanse niemand
iets cadeau geeft en dat voor alles wat
men op de een of andere wijze in geld
of goederen ontvangt, betaald moet wor
den, onverschillig of men in een com
munistische, een socialistische of een ka
pitalistische staat leeft.
Vandaag willen wij ons nog een ogen
blik bezig houden met de beschikking!-
Maandag 13 December:
Bolsward. Zalen Gasthuissingel. 7.30
uur. N. C. V. B. Kerstwijding.
Bolswards Nieuwsblad
u
i
