De IJswegencentrale
vraagt Uw steun
Flitsen uit Indonesië
Martinytoer
Fan de
door Nederland
üs hjoed Q H
to sizzen
No. 99
44e Jaargnng
Dinsdag 28 Dec. 1948
Uitgave van DruKKerlj Fa. A. J.
OSINGA - Bclsward
-
worden beschre-
fw<i
houden, dat wanneer
Ook in de zachte
winter
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Redactie en Administratie
Marktstraat 13 - Bolsward
Telefoon 451 (K 5157)
Abonnementsprijs
1.25 per kwartaal bij vooruitbetaling
Advertentieprijs: 10 cent per m.m.
Giro 87926
forgriemd ha. Hwant doe’t ik juster jou
wurk biseach, waerd my düdlik, dat al-
oer de Volendammers
skreaun ha, der hielendal by troch is..
de inerlike rykdom fan dit folkje hat jou
wurk my düdlik makke, Ik hie it seis
net sjoen. Jo ha my de eagen iepene
Ik hald in bulte fan de fcroulju, mar se
bin my to rynsk yn it oertallige en to
deun op it nedige.
Lêstendels is yn Bergen forstoarn in skil-
deres: Frou Rutgers van der Loeff. Hja
hat tlge namme makke troch har skilder.
stikken fan Volendam en de Volendam
mers. Jierren hat hja der wenne en wur-
ke en op In tentoanstelling seach ik dit
kostbere wurk.Jn seldsume blkoaring
giet üt fan dit mei leafde en tawijing
liantearre pinsiel.
Men fielt Volendam op en üt, mar hwat
mear seit, men sjochf it karakter fan
dizze minsken, men Ontdekt de siel fan
dit aparte folkje. Yn Hotel van Diepen,
hwer’t de skilderes har thüs hie, sa tor
telde hja seis, siet ek in Amerikaen, dy’t
dwaende wie mei in boek oer NederlAn
en de NederlÊnske folkstypen. Al in wike
of seis wie dy drok dwaende mei it fêst-
lizzen van alles, hwerfan hy miende, dat
fan bilang wie oer Volendam en de Vo
lendammers. Doe’t hy miende klear to
mei de skilderes
De kerk van St. Petrus-banden te Venray
die dateert uit de 15e eeuw en geduren
de de laatste oorlogshandelingen zeer
zwaar werd beschadigd, is dezer dagen
wederom voor kerkelijke diensten in ge
bruik genomen.
De Arabische Liga heeft aan de Veilig
heidsraad het verzoek gericht, de Neder
landse regering op te dragen, een eind
te maken aan de actie in Indonesië. Ook
Irak heeft een protest doen horen.
Ter nagedachtenis van 17 spoormannen
die tijdens de bezetting als slachtoffer
van hun plicht sneuvelden, is in het
Oranjehuis te Nijmegen een plaquette
onthuld.
De plunderaar van Arnhem, de Duitser
W. Zglger voormalig referent bij de
Beauftragte des Reichskommissars voor
de provincie Gelderland is door Duits
land aan ons land uitgeleverd.
De Vos verloor. In de te Rotterdam ge
houden bokswedstrijd heeft de Sneker
Jan de Vos op punten verloren van F.
Simonis (Rotterdam).
Bedenkelijk. De directie van de dames-
confectiefabriek Aparto heeft besloten
haar fabriek te Schoonhoven, die sinds
een jaar in bedrijf was en aan 38 per
sonen arbeid verschafte, met ingang van
1 Januari wegens schaarste aan stoffen
te sluiten.
Het verdient n.l, blijkbaar aanbeve
ling om de bevolking er op te wijzen,
wat het doel en streven der IJswegen
Centrale Is, welke In de uitoefening van
haar taak het volksbelang dienende is.
Deze taak betekent in haar uitvoering i les, hwat ik
het belang der bevolking te dienen, zo-
wel wat betreft de mogeli|kheid< deze
altijd door ons Friese volk hoog ge
waardeerde sport te kunnen beoefenen,
foar de SIEL FAN DIT FOLK. Ik gean
earst in wike of hwat nei Parys en dan
kom ik werom om it alhiel oer to dwaen.
hwant it wichtichste hie ik net opmur-
ken.”
De siel fan it folk, de inerlike rykdom
fan it libben, der hat de moderne wrflld
gjin oandacht, gjin tild en gjin orgaen
mear foar, sa’t it liket. Hja komme fan
om utens en skriuwe dan de cliché-wur-
den nei alle lannen fan de wrÊld: Het
volk is stug, stoer, onhandig, weinig
spraakzaam, sober en al soks mear. Het
land is vlak en kaal, waterleiding en
electriciteit* zijn veelal onbekende za
ken. Lou Bandy (T) wil er hoogstens
sterven maar niet leven. En in geastlike,
dy’t hjir hinnestjürd waerd, skreau mei
skerp sarcasme: „Friesland is mooi, ja
heel mooi, ’s nachts als Ik onder de de
kens lig, dan is Friesland mooi.”
Earme, bline minsken, dy’t neat mear
sjogge, as de uterlike skittering, de sul-
vcrbünten fan de dames en de lükse
auto’s op 'e diken, dy’t stêd en Ifin tak-
searje nei de bioscopen en etalages, dy’t
lawael en drokte oansjogge as graed-
leters foar libben en bloei. Men mei
sunder oerdriuwing sizze, dat net allin-
nich Volendam, mar it hiele plattelAn
en binammen Fryslün foar de greate
mannichte is: it ünbikende lên, terra in
cognita”.
Yn de beide tsjokke dielen: Nederland
se volkskunde fan de Nimweegse profes
sor: Schrijnen, wurde tsientallen blêd-
kanten wijd oan it eigene fan FryslÊn.
Hjir is dan it griene hout, in heechlearaer
yn de Volkskunde, mar it is binaud,
hwat hjir byinoar griemd is. In hiele heap
folkloristyske aerdichheitsjes, in man
nichte heale wierhedcn en in totael ge
mis oan werklike kennis en forstean fan
it Friezenfolk komt jin yn 'e mjitte. Ut
totael forüldere literatuer is op in hief
sloarderige manear hwat byinoar socht
de skrlftekennisse Is gearfetten yn In
pear sinnen, hwerby jln de grize oer de
Verkeersongeval. In de Brugstraat te
Grojiingen werd de 15-jarige wielrijder
B. Oosterhof door een vrachtauto met
volgwagen overreden. De jongen was
vrijwel op slag dood.
De gemeenschappelijke actie van Neder
landse vrouwen heeft aan de minister
van overzeese gebiedsdelen een tele
gram gezonden, waarin wordt medege
deeld, dat zij een hulpactie voorbereidt
tot steun aan die Nederlanders, die tot
dusverre verhinderd werden het republi
keinse gebied te verlaten.
Het hoofdbestuur en de partijraad van
de V.V.D. hebben de motie van de afd.
Vlissing envan de partij, waarin o.m. het
aftreden van minister Stikker was ge
ëist, afgekeurd als zijnde in strijd met
de beginselen van de V.V.D.
Nieuw Kamerlid. In de plaats van ir. H.
Vos heeft de voorzitter van het Centraal
Vrijdag en de daarop volgende Kerst
dagen hebben zeer belangrijke beslissin
gen gebracht ten aanzien van de Indo
nesische kwestie. De Veiligheidsraad
nam een Amerikaanse resolutie aan
waarin gevraagd wordt het vuren te sta
ken en de Republikeinse leiders los te
laten.
Niet aangenomen werd het deel van de
resolutie, waarin het terugtrekken der
troepen op hun uitgangsstellingen wordt
bevolen. Bij deze stemming onthielden
zich Frankrijk,. België, Rusland, Oekraine
Canada en Argentinië, zodat dit voorstel
slechts vijf stemmen kreeg en verworpen
werd.
Eveneens verworpen werd de zinsnede
in de resolutie, waarin de Nederlandse
actie strijdig genoemd wordt met de
resolutie van de Veiligheidsraad van 1
Augustus 1947. Bij deze stemming ont
hielden zich vijf staten (Frankrijk, Bel
gië, Rusland, Oekraine, en Argentinië).
Mr. van Royen verklaarde na de stem
ming aan een correspondent van Reuter:
„Ik ben nog overtuigd, dat een voorba
rig staakt het vuren-bevel meer bloed
vergieten zal veroorzaken en guerilla-
strijders in staat zal stellen een lange
en bittere oorlog in de jungle te strij
den.
Ik kan niet zeggen of mijn regering deze
resolutie woord voor woord zal aan
vaarden. Zij zal haar zorgvuldig moeten
overwegen. Wel ben ik van oordeel, dat
de resolutie aan de Commissie voor Goe
de Diensten teveel macht toekent.”
Op Kerstmorgen richtte de Commissie
voor Goede Diensten zich tot de Ne
derlandse en Republikeinse vertegen
woordigers met een brief, waarin de in
houd der resolutie werd medegedeeld.
De C.v.G.D. vroeg verder aan de Ne
derlandse regering faciliteiten voor de
geïnterneerde Republikeinse leiders, op
dat zij richtlijnen zouden kunnen geven
voor het beëindigen der vijandelijkhe
den.
Zondag zond de C.V.G.D. het in de re
solutie gevraagde rapport aan de Vei
ligheidsraad.
De Nederlandse troepen hebben hun op
mars voortgezet. Zij bereikten de west
kust van Java en bezetten in West-Java
Anjer, Pandeglang, Rangkasbitoemg en
Baja (aan de zuidkust). In Midden-Java
werden Tawamangoe (35 km. oost van
Soerakarta), Wonogiri (60 km. oost van
Djokja) en Sragen bezet. In Oost-Java
trokken de Nederlandse troepen achter
eenvolgens Kediri, Megetan, Ngawi en
Madioen binnen.
Alle grote plaatsen van Java zijn nu in
Nederlandse handen.
Op Sumatra bezetten de Nederlanders
Sibolga (aan de westkust) en Sidikalang
(noordwest van het Tobameer).
Eén Nederlandse jager is niet terugge
keerd van een vlucht boven Midden-
Java.
Een militaire woordvoerder heeft Zondag
in Den Haag medegedeeld, dat volgens
de laatste ter beschikking staande ge-
gevenjs het aantal doden aan Neder
landse zijde tot 23 is gestegen. Het aan
tal gewonden Is 43. Op Midden-Sumatra
werden 124 Republikeinse krijgsgevan
genen gemaakt.
Volgens het Franse persbureau A.F.P.
trekken politieke waarnemers te Batavia
ae doeltreffendheid van de order „Staakt
het vuren” in twijfel. De geïnterneerde
Republikeinse leiders zijn niet in staat
hun troepen, die zonder centraal bevel
opereren, opdrachten te geven. Zelfs, In
dien de leiders vrijgelaten zouden wor
den, zouden zij waarschijnlijk geen con
tact met hurt troepen kunnen opnemen:
de strijdkrachten zijn verspreid en ver
anderd in guerillatroepen.
Volgens A.F.P. zou Tan Malakka in het
gebied van Madioen hevige tegenstand
bieden. Hier zouden de Rtepiublikeinse
troepen versterkt zijn met vrijgelaten
communisten.
De wali-negara van Zuid-Sumatra Ab-
doel Malik, heeft gezegd de noodzaak
van de militaire actie na drie jaar on
derhandelen te betreuren. De regering
van Zuid-Sumatra hoopt evenwel, dat
de actie een periode van economische
en culturele bloei zal inluiden.
De haven van het eveneens bezette Ba-
gan Si Apl Apl (vroeger een der belang
rijkste vissersplaatsen ter wereld) was
verzand en verwaarloosd. De visserij
was daardoor sterk Ingekrompen.
redig is aan de geïnde contributie.
Daardoor zult U direct begrijpen hoe
uiterst noodzakelijk het is, deze zaak
aan ook zo ruim mogelijk financieel te
steunen, omdat, zullen bij invallende
winter bijv, de banen in een gemeente
als Hennaarderadeel berijdbaar zijn, dit
de organisatie dan ongeveer 30 gulden
per uur komt te kosten.
Aan U de taak na te gaan, wat dit gaat
kosten, indien zo’n organisatie zich ge
durende een periode van vier weken
daaraan zal hebben te wijden.
Dat loopt dan weldra in de duizenden.
Daarom is het noodzakelijk, dat deze
organisatie ook in open winters haar
gelden zo ruimschoots mogelijk binnen
krijgt, opdat ze tot de zo hoogst nood
zakelijke fondsvorming moge komen.
Daarom doen de-Centrale Besturen van
de IJswegen Centrale dan ook een drin
gend beroep op de bevolking de plaat- I^Tml^
selijke Rayonbestuurders van alle ge-’’- - --
zinsleden boven de 14 jaar de jaarlijkse
contributie dezer organisatie vlofte be
talen, met een aparte bijdrage van hef
hoofd van ieder gezin, welk bedrag als
donateursbijjdrage kan worden aange-
donateursbijdage kan worden aange
merkt, opdat men de inkomsten dezer
zin van het woord dient, mogen op
voeren.
Er is enige concentratie voor nodig de
gedachten, die in deze zo spannende da
gen schier ieder ogenblik naar onze
Overzeese gebiedsdelen worden getrok
ken, waar we zozeer meeleven met de
perikelen van onze regering en de zo
zware opdracht van onze jongens, te
bepalen bij de problemen bij de ijs-
sport.
3 emeer is dit het geval, nu „Jükelburd”
tot op heden vrijwel verstek lieten gaan
en er reeds wordt gesproken van een
zachte winter, hoewel we gezien de
ervaring van voorgaande jaren nog
van alles kunnen beleven.
En juist daarom moeten wij op alles
voorbereid zijn.
Wij herinneren ons wellicht nog de mi
sère, van de tijd, toen er nog geen ijs-
wegencentrales bestonden.
Zeker, er waren toen ook baanvegers.
Soms waren ze het uit eigen initiatief.
Soms werden ze door de gemeente ge
plaatst, gerecruteerd uit de werklozen en
steuntrekkers. Vaak koos men het be
roep uit bittere noodzaak om den brode.
Dat alles lijkt misschien aantrekkelijk.
De baanvegers verschenen spontaan en
ongeorganiseerd. Daar zat iets moois in.
Maar het had ook een grote schaduw
zijde. Vaak geleek bij het baanvegen
niet het vegen, maar het ontvangen van
fooien, de z.g. „centjes voor de baanve
ger” de hoofdzaak.
Er waren van die beroepsmeelijwekkers,
die weinig veegden en zich bij voorkeur
ophielden bij de pleisterplaatsen, zoals
de ijsdisjes en voor de ijsherbergen,
waar het steeds gezellig drqk was, waar
het rijdende publiek de beurs toch voor
de dag haalde en waar de één zijn cen
tje gaf omdat hij niet minder royaal wil
de schijnen dan zijn omstanders die het
ook deden.
Voor wie zich niet geneerden op de een weeldebelasting
of andere manier telkens weer de aan- Maandag 20 Dec.
dacht op zich zelf te laten vestigen, het
zij door het schooierig geroep of het
rondgaan met hoed of pet, zat er wer
kelijk een aardige daghuur in het baan-
vegerschap.
Meer serieuze naturen veegden op plaat
sen waar het ook inderdaad nodig was,
vaak op afgelegen plaatsen, waar het
voorbijrijdende publiek zich veelal geen
moeite deed te stoppen en in de vorm
van klinkende munt waardering voor dit
goede streven uit te drukken en bij wijze
van uitzondering slechts zelden een cent
in de sneeuw werd gegooid.
Deze serieuze baanvegers deden het
meeste werk, maar kwamen veelal thuis
met een platte beurs.
Hier klopte iets niet.
Alleen daarom viel het toe te juichen,
dat een zo goed werkende vereniging als
de IJswegencentrale in het leven werd
geroepen.
Trouwens dit mes snijdt van twee kan
ten. Niet alleen is het afgezien nog
van het voordeel voor de ijswegen zelf
uiteindelijk voor de baanvegers veel
beter dat ze een vast werkloon genieten,
ook voor de gebruikers van de ijswegen
is het een groot genot. Bovendien biedt
de IJswegencentrale nog meer voordelen,
zoals die hieronder
ven.
Hwat hat Gabe Skroar
Weg met de restanten. De tweede uit
verkoop van textiel zonder punten zal
gehouden worden van 15 tot 31 Jan.
Een oude bekende. De uitzending van de
Geref. kerk v. Bloemendaal kwam na 'n
onderbreking van 5 jaren met ingang
van 1ste Kerstdag weer in de aether.
Het valt mee. Het motorschip „Kerto-
sono” van de Rotterdamse Lloyd is nabij
Pangkalpinang op een rif gelopen. Er
zijn geen ongelukken gemeld en voor
de opvarenden bestaat geen gevaar.
Een auto weelde-artikel. Naar de K. N.
A. C. verneemt, is de aangekondigde
op personenauto’s
in werking getre
den, waardoor de lasten op personen
automobielen met ongeveer 10 a 12 pet.
op de vrekoopprijs werden verhoogd. -
H. M. de Koningin heeft aan Rotterdam
als Kerstgeschenk een Kerstboom van 14
meter hoogte gezonden uit de domeinen
van ’t Loo. Deze boom is geplaatst
nabij de ruïne van de Grote Kerk in het
hart van de stad.
Een aanslag op de Amersfoortse kei is
in de laatste weken tot tweemaal toe
gepleegd. Thans is een korporaal in ar
rest gesteld, die er van wordt verdacht
met een springstof, waarvan de her
komst .nog moet worden vastgesteld,
deze aanslagen te hebben bedreven.
grouwe rint. Dizze professor wit fan it
hiele gefal neat öf, folie minder as in
earstejiers-Iearling fan in Folk- en Gea-
icargong, mar likegoed is Schrijnen „het”
hÊnboek foar de Volkskunde en wurdt
oan alle Universiteiten as sadanich
brükt.
Oan de hfln derfan geane fannijs de fa-
beltsjes oer de wrÊld en sjocht men Tj.
Velstra üt Marsum oan foar ien fan de
epigonen fan de Fryske literatuer. Men
soe der mankelyk fan wurde. Der lizze
nou de fjouwer dielen fan Wumkes:
„Paden fan FryslÊn” mei syn great wurk
„De Bodders”, der is Piebenga’s Skrif-
tekennlsse, der is it wurk fan Kalma en
safolle oaren, mar de nammen fan dizze
bodders siket men yn It wurk fan Schrij
nen omdöch.
Forline wike Is de bigreating fan it Mi-
nlstery foar Underwits, Kunsten en Wit-
tensklppen troch de Twadde Kamer wer
oannomd. It rlnt yn de miljoenen mar
omdöch siket men ien post foar it ün-
derwils, de kulturele forlenings, it war-
bere bodzjen fan alle ynstansjes hjir yn
FryslÊn, dy’t ien fan de greatste skatten
hoedzje, op dizze list. FryslÊn is de
greate ünbikende foar it sintralistyske
steatsbistjür. Mar Lieftinck kin it paed
hjir wol fine. Dy hat gjin lést fan de
smoarrige reden en iensume pleatsen, hy
set it mes der forgoed yn. Symen bitael
Bitelje moaste, bitelje soeste. Moat it
jin dan nij dwaen, dat hoe langer hoe
mear minsken ynsjogge, dat wy hjir en
lyksa oare provinsjes der tinken fan
meitsje moatte, troch in soune decen-
traliseaesje de .rjochtfeardifchheit en it
forsoargjen fan de lytsere dielen müg-
lik to meitsjen. En kin men der dan by,
dat hjir yn FryslÊn Onder minsken, dy’t
in forantwurdlik plak ynnimme, jit sa
folle binne, dy’t har passyf dellizze by
de tsjintwurdige gong fan saken. Nearne
mei mear rjocht kin men de wurden
hjir In FryslÊn in plak jaen, dy’t Dr.
Ariens op syn keamer setten hie: „Cen
tralisatie is ds dood II” Tj. de J.
der Tweede Kamer drs. G. M. Neder-
horst te Gouda.
Een botsing tussen een goederentrein en
een vrachtauto op de onbewaakte over
weg in het nieuwe plantsoen te Deven
ter heeft 4 doden geëist. Duisternis, mist
en gladheid moeten de chauffeur, die
elke dag deze route rijdt, en die onge
deerd bleef, parten hebben gespeeld.
Een protest. De kring Middelburg van de
K.V.P. heeft besloten protest aan te te
kenen tegen het feit, dat gedurende de
behandeling van de onderwijsbegroting
in de Tweede Kamer zeer vele leden van
de K.V.P.fractie de zittingen niet heb
ben bijgewoond.
Faillissementen. Gedurende de eerste
helft van dit jaar werden er in ons land
532 faillissementen uitgesproken. Het
percentage der faillissementen was het
laagst in Zeeland, n.l. 0.8 per 100.000
inwoners en het hoogst in Amsterdam
waar dit cijfer 11.8 bedroeg.
Wel animo. Sedert de bevrijding werden
in Nederland 1200 personen genaturali
seerd.
Straks rijstebrij. De Wereldvoedselraad
zal volgend jaar Nederland de dubbele
hoeveelheid rijst van dit jaar toeken
nen.
Onze hulde. Een wachtmeester van de
Rijkspolitie redde drie mensen het leven
die onder Diemen met een auto in de
Keulse vaart waren gereden.
Het vordert. De transportleiding voor 't
mijngas is thans gereed gekomen tot
Kaatsheuvel. Waalwijk en Kaatsheuvel
zullen half Februari van het mijngas
kunnen profiteren.
Als eerste geschenkzending in het kader
van het Marshallplan arriveerden op
het terrein van de N.V. Philips te Eind
hoven enkele wagons met 271 vaten
phenol de hoofdgrondstof voor alle plas-
ticproducten.
Ijdelheid? De gemeenteraad van Beek
bij Boreda heeft besloten aan de Kroon
te verzoeken de naam Beek te verande
ren in Princebeek.
alsmede de te treffen maatregelen, die
de veiligheid der bevolking bij de beoefe
ning ervan bedoelen.
Deze actie kost veel geld en wordt als
zodanig door de overheid voor het ene
deel in handen der bevolking zelve ge
legd, door haar in de gelegenheid te
stellen, hiervoor een draaglijke contri
butie jaarlijks te geven van 25 cent per
persoon en het open laten van de mo
gelijkheid deze taak mede te helpen
verlichten, door als donateur een hoger
bedrag daarvoor af te staan, wat door
het Centraal Bestuur ten ’zeerste wordt
aanbevolen
Dit dragen van de volksgemeenschap is
evenwel bij lange niet voldoende, de ge
weldige bedragen die de uitoefening de
zer taak kost, op te brengen.
Daartoe steunt de gemeentelijke over
heid met een subsidie, die evenwel even-
StreeKblad voor West- en Zuidwest Friesland
Zodra de winter Is Ingevallen, gaan na
mens voornoemde organisatie, de door
haar benoemde baaninspecteurs uit, om
te onderzoeken of de ijsdlkte reeds 8
cm. bedraagt, waarmede de organisatie
In overleg met de Burgemeester, die
wettelljk verantwoordelijk is, ook in de
veiligheid van het verkeer te water, tot
de uitvoering van haar taak overgaat,
n.l. het afzetten van bruggen, wakken
en meerdere gevaarlijke plaatsen, en ’t
plaatsen van baanvegers op de banen,
opdat zodoende de doelstelling der or
ganisatie in) praktijk worde gebracht,
bedoelende de bevordering van het toe
risme op de schaats. i—--- --- - -•/
Men wordt er evenwel met klem op ge-1 wezen, makke hy kunde
wezen, er zich goed van overtuigd te1 en hja liet him har wurk sjen. Mei grea-
houden, dat wanneer de baanvegerste oandacht en niget naem hy it op.
worden geplaatst, men vertrouwd kan De oare deis kaem er om öfskied to nim-
schaatsen. men ^an Mefrou Rutgers en doe sei hy:
Het plaatsen van de baanvegers Is dus „It is jou skuld, dat ik hjir seis wike
het teken, dat het ijs vertrouwd is, eer
der make men’er geen gebruik van.
baanvegers te oandacht en niget naem hy it op.
men fan Mefrou Rutgers en doe sei hy:
i
Bolswarils Nieuwsblad
