lr
II
petsen
Gabe Skroar
Buitenlands
Overzicht
Provinciale Kroniek
5
«I
ft
I
45e Jaargang
Vrijdag 14 Jan. 1949
West.
Friesland
Uitgave
OSINGA
Bolsward
Hwat hat
P
üs hjoed I
to sizzen
Het dagelijks leven achter het ijzeren
gordijn
De iene haldt fan ’e moer,
En de oare fan ’e dochter.
volledig afhankelijk van de kolchozen,
die men nu met de elegantere naam van
landbouwcoöperaties heeft gedoopt. Bij
deze coöperaties moet hij zijn landbouw
werktuigen gaan lenen, zijn fokvee, zijn
zaadgoed. Aan deze instellingen moet
hij zijn oogst afdragen en verkopen. Hij
moet er zijn graan laten malen. Hij moet
zich een leger contröle-ambtcnaren la-
Washington
heeft de Joodse staat erkend en ook
herhaaldelijk de hand boven het hoofd
gehouden, maar de Engelsen hebben
door hun optreden de Ver. Staten nu
ook eens duidelijk willen maken dat dit
Midden-Oosten strategische posities van
zo uitnemend belang omvat, dat Lon
den, hoewel bereid in het Verre Oosten
iets te laten schieten, hier stand zal hou
den tot het uiterste en daarbij rekent op
Amerika’s steun ook. Dat Rusland Israël
direct diplomatieke steun toezegde bij
zijn moeilijkheden met Engeland, zal
Washington allicht ook wat zeggen, al
moet men nu niet direct denken, dat
Israël onder één hoedje speelt met Mos
kou, dat enkel opduikt waar het de an
dere grote mogendheden moeilijkheden
kan veroorzaken.
Marshall
en zijn plaatsvervanger Lovett zijn af
getreden en vervangen door Dean Ache
son en James Webb. We zullen hier niet
stilstaan bij de ontzaglijke verdiensten
van Marshall voor de wereld, slechts de
vloed van de afsluiting van de Zuider
zee op de
Vejschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Redactie en Administratie
Marktstraat 3 - Bolswarc
Telefoon 451 (K 5157)
Reg. Omroep Noord
245 M.
Abonnementsprijs
1.25 per kwartaal bij vooruitbetaling
Advertentieprijs10 cent per m.m.
Giro 87926
Tsjang Kal Sjek
staat er weinig goed nieuws in de be
groting. De regering verwacht namelijk
in het komende begrotingsjaar 335 mil-
lioen dollar uit te geven voor hulp aan
China, Griekenland, Turkije en Korea.
Dat betekent dus, dat de Verenigde i iantisch pact zijn ze niet.
De wegomlegging
om Harlingen in de verbinding Afsluit
dijkLeeuwarden zal in het raam van
de geboden versobering voorlopig niet
worden voortgezet, evenmin als de ver
betering van de bocht bij de Grote Wie
len in de weg LeeuwardenGroningen.
De invoer via Harlingen steeg in 1948
met ruim honderd pet. De uitvoer met
30 pet. XZaterdag zullen in. het Baken
de prijzen van de door de „Foriening
foar Fryske Folkskunst” uitgeschfeven
handwerkwedstrijd worden uitgereikt.
X Een 14-jarig knechtje van de veehou
der S. Smink te Sondells met zijn voet
tussen een bietensnijmachine geraakt.
Een gedeelte van de voet werd afge
sneden. X Bij boer Jukkema in Min
nertsga kreeg een koe drie kalveren. X
De toren van de Ned. Herv. gemeente
te Lemmer heeft een nieuwe luidklok
gekregen. X Te Buitenpost is Zondag
avond de 65-jarige heer P. Hania, wet
houder van Achtkarspelen, door een auto
overreden en gedood. X In Zuid-Afrika
is, 80 jaar oud, overleden de heer Iman
O. J. van den Bosch, de laatste jaren
woonachtig te Johannesburg, die een be
kende figuur in landbouwkringen in ons
land was, o.m. als de organisator van
het Friese rundveestamboek. X De ijs
club „HAld Moed” te Kortezwaag, die
aan het eind van het jaar 350 leden telde
heeft een inzameling gehouden voor een
nieuwe baan. Zij bracht f3400 op. X In
4 plaatsen van Z.W.-Friesland zijn thans
beverfokkerijen. opgericht. Gefokt wordt
de moerasbever. X Op Terschelling is
een maan- of klompvis, Mola mola, aan
gespoeld. X Donderdag 13 Jan. j.l. vond
de officiële opening plaats van het Te
huis Gezinsveczorgsters te Wolvega. X
In Beetsterzwaag is men druk bezig
„Huize De Horst” te restaureren. X
Door verbreking van de afsluiting heb
ben onverlaten zich toegang verschaft
tot een goederenwagen op het stations-
emplacement van de N. S. te Heeren-
veen. JX Door de geNneentepolitie te
Kortezwaag is de 61-jarige P. K. aan
gehouden, verdacht van het plegen van
ongeoorloofde handelingen met een 10-
jarig meisje. De man is naar Leeuwar
den overgebracht.
Aardappelmoeheid.
Er wordt gewerkt aan de bestrijding van
de aardappelmoeheid. Ter bestrijding
hiervan zullen, naar wij vernemen, com
missies worden ingesteld, welke toezicht
moeten uitoefenen op de naleving van
de wettelijk in te stellen bepalingen. De
Akkerbouwcommissie van de Stichting
voor de Landbouw acht verder voor 1949
overgangsbepalingen gewenst, alsmede
goedkeuring van het pootgoed. Telers,
die in 1949 meer dan de helft van hun
bouwland met aardappelen bespoten,
zullen hoogstwaarschijnlijk bij de toe
passing van de thans ontworpen wet in
de komende jaren moeilijkheden onder
vinden.
Donderdag 20 Januari:
1919.30. a. „Koren en corpsen in het
Noorden” een causerie door Wil
lem Zonderland.
b. Verzetsliederen van Friese her
komst op melodieën van A\argit
LeikerKozelka.
Woensdag 19 Januari:
18.4519. Landb.kwartier. H. Schaap
spreekt over „Stalhygiëne en kwa
liteit van de melk.”
19.1519.3z. De Stem van het Noorden
o.a. plannen van de Prov. Water
staat in Groningen, Friesland en
Drente.
De werkzaamheden aan de
Fries-Groninger kanalen
zullen verder worden uitgevoerd, waar
bij wordt verwacht, dat de voltooiing
niet veel later zal vallen dan oorspron
kelijk de bedoeling was. De kosten van
de tot nu toe uitgevoerde kanalenwer-
ken hebben ongeveer f 21.000.000.be
dragen, terwijl de voltooiing hiervan nog
ongeveer f 15.000.000.zal vragen. De
kosten van het provinciale kanalen-
dienst-apparaat bedragen f450.000.
Dan heeft de minister van Verkeer en
Waterstaat alsnog een bedrag van
f 150.000.op de begroting uitgetrok
ken voor de uitdieping en verbreding van
de geul langs de Pollendam, die in be
ginsel reeds was toegezegd. Hierdoor zal
de Harlinger haven binnenkort voor
grotere zeeschepen bereikbaar zijn. Nog belang te groot zijn. Hef ligt in het
dit jaar hoopt men met het werk te be-
ginnen.
Bijzonder Gerechtshof.
Een van de meest gevreesde lieden in
het laatst van de bezettingstijd te Leeu
warden was Wilhelm Arthur Albrecht,
die verantwoordelijk is voor de massa
moorden te Dronrijp en Dokkum, oud
45 jaar, v.h. Kriminal Kommissar en
Hauptsturmführer bij de Sipo en de S.D.,
die Dinsdag j.l. terecht stond. Voor de
behandeling dezer zaak bestond grote
belangstelling. De gereserveerde en de
publieke tribune waren dicht bezet. Als
tolk werd beëdigd de heer B. S. Fok-
kens, onderwijzer te Oranjewoud.
Verdachte zeide, dat, wanneer het Ne
derlands langzaam werd gesproken, hij
het wel kon volgen.
Zes en dertig getuigen charge en acht
4 decharge waren gedagvaard.
Het was 7 uur in de avond geworden
toen de president de behandeling
schorste tot hedenochtend 10 uur.
De strijdbare Joodse staat, door de wij
ze van zijn geboorte reeds anti-Engels,
ontvangt vliegtuigen en andere wapenen
uit Tsjecho-Slowakije, een satelliet van
Rusland. Dat was op zich( zelf al een
reden tot ongerustheid voor de Engel
sen. Maar ook het Joodse succes op
economisch gebied was dat. De Joden
hebben van hun gebied in Palestina een
oase gemaakt, terwijl de bodem bij de
Arabische buren door groot grondbezit
en arme boeren, practisch woestijn
bleef.
Bij ontevredenheid onder ,Je Arabische
bevolking van het Midcen-Oosten kan
alleen
Staten niet van plan zijn om Tsjang Kai
Sjek op grote schaal te helpen. Verleden
jaar heeft het Congres nog een toewij
zing van 400 millioen dollar voor de hulp
aan China alleen goedgekeurd.
Truman geeft dus Tsjang Kai Sjek op
en nu diens pogingen om vrede met de
communisten te sluiten ook weinig be
loven, is voor hem het ergste te vre
zen. Voor het Europees herstelprogram
ma, dus de Marshallhulp, vraagt Tru
man tot 30 Junb 1950 4.3 milliard dollar
aan, voor atoomwapens 216 millioen
dollar van de 740 voor de commissie
voor de atoomenergie aangevraagd, die
dus ook belangrijke sommen krijgt voor
haar onderzoek om deze energie voor
vredesdoeleinden aan te wenden.
In
Rusland
garen spinnen, en het zou daardoor mis
schien in een gebied kunnen doordrin
gen vanwaar het Engeland op zeer
kwetsbare plekken, ja men mag wel
zeggen bij de keel, kan aangrijpen. We
gaan nu nog maar het feit voorbij dat
het Negeb-gebied verondersteld wordt
rijk aan delfstoffen te zijn. Dat gebied
werd door de Ver. Naties eerst aan Is
raël toegewezen, later door een vootstel
van win. Bernadotte weer voor een groot
deel aan de Joden ontnomen omdat het
intussen door invallende Egyptische troe
pen was bezet, welke er nu weer uitge
worpen zijn. O.a. rekent men er olie te
zullen vinden.
Engeland heeft weinig kansen in de
Negeb als de Joden dat gebied geheel
in bezit krijgen. Ziedaar dan allemaal
redenen waarom Londen het incident met
zijn vijf vliegtuigen zo hoog opnam.
In ieder geval wil Engeland de Arabische
staten In net gevlij komen en waarschijn
lijk ook de Ver. Staten dwingen Jhun
politiek in het Midden-Oosten scherper
te omlijnen..
De moeilijke verhoudingen tussen Enge
land en Israël hebben eindelijk tot een
uitbarsting geleid. Vijf Engelse vliegtui-
i gen werden aan de Egyptische grens
den in een laatste ontvluchtingspogim
naar de vrijheid neergeschoten. Ander’
brachten zich opzettelijk dergelijke ver
wondingen toe, dat zij naar het zieken
huis moesten worden vervoerd.
Amerikaanse M.P.’s stonden dikwijls tot
tranen bewogen. Zij konden echter niets
doen dan de bepalingen uitvoeren van
de overeenkomst, die betreffende het il
legale grensverkeer met de sovjets ge
sloten was. Zeer laat, veel te laat helaas
heeft men ingezien, dat wetten van sim
pele menselijkheid met deze overeen
komst in strijd waren. Zij heeft vele
slachtoffers gekost.
De overwegende meerderheid van de
bevolking der sovjet-zone kan echter niet
aan vluchten denken. Men kan geen ge
zinnen, vrouwen en kinderen in de steek
laten onder een bewind, dat niet
schroomt jegens de achtergeblevenen de
strengste wraakmaatregelen te nemen.
Daarom blijft zij en draagt het juk der
communistische dictatuur.
De winkels zijn armzalig leeg. In drie
jaar tijd werd geen enkel paar schoenen,
geen stukje [textiel via de distributie
verstrekt. Is er, eens iets verkrijgbaar,
dan is dit uitsluitend bestemd voor de
leden der communistische en para-com-
munlstische organisaties en de leden der
verbruikscoöperaties. Aardappelen zijn
schaars, doch honderdduizenden tonnen
worden tot wodka verwerkt. De huis
vrouw moet echter zwijgen. Haar critiek
zou steun aan de reactie betekenen.
Honger en gebrek worden hier uitgebuit
om het uiterste uit de arbeiders te per
sen. Zij zijn slaven geworden, die zich
niet kunnen verzettfh. Hun vakbond is
een staatsinstelling, die de bevelen der
sovjets uitvoert.
Staken kan de arbeider niet, „Dit is
ook niet nodig,” zei een Russisch kapi
tein op een voorlichtingsavond in het
huis der sovjet-cultuur te Berlijn,
„In de sovjet-zone is de klasse der on
derdrukkers en kapitalisten uitgescha-
keld. De bedrijven zijn er eigendom ge
worden van het volk, De arbeiders wer
ken er voor het grootmaken van hun
eigen ondernemingen.”
Het is grotesk en tragisch tegelijk. Pro
fiteurs der nationalisaties zijn gewor
den de communistische directeuren en
contröle-ambtenaren.
De arbeider zelf wenst echter vurig te-
rug te keren onder het stelsel van de
particuliere ondernemingszin. Hij kan
deze wens niet verwerkelijken, want hij
is gevangen in de ijzeren greep van het
communisme, dat hem niet loslaat. En
durft hij ontevredenheid te tonen, dan
loopt hij gevaar naar de uraniummijnen
van Thüringen te worden gezonden,
waar reeds duizenden van zijn collega’s
hun gezondheid voor altijd verloren heb
ben.
„Boerenland in eigen hand” is een niet
onbekende leus, die ook de communisten
in de sovjet-zone hebben overgenomen.
De boer kreeg zijn stuk grond, doch be
en welgevallen en steeds leeft hij on-
Jer de dreiging onteigend te worden, in
dien zijn beheer het bestuur der land-
ouv. coöperaties niet bevalt.
is de vrije boer op het vrije erf in
de sovjet-zone van Duitsland, zoals hij
op de propaganda-affiches der commu
nistische partij wordt afgebeeld.
Jeurloos en somber is het bestaan van
millioenen. Zij zijn verbitterd of apa-
tisch. Doch allen hopen. „Laat ons niet
in de steek”, schreef een arbeider aan
het Berlijnse blad, de Telegraf. Laat ons
niet in de steek! Berlijn is voor de mil
lioenen der sovjet-zone een hoopgeven
de fakkel, de fakkel der vrijheid. Zou
deze eens uitdoven, dan zou de duister
nis, die reeds over de sovjet-zone hangt,
volslagen worden. Het zou het einde be
tekenen van het laatste restje hoop,
waaraan de bevolking der sovjet-zone
zich nog in vertwijfeling vastklampt.
II.
Wil men eeni niet-communistisch blad
lezen, dan moet dit clandestien geschie
den en onder het lopen van grote risi
co’s. Films uit de Westelijke wereld krij
gen zij nimmer te zien. Voor hen is met
het Westen geen toegestaan contact.
Wanneer het mogelijk is, moet het
schieden langs heimelijke paden en
der grote gevaren. De sovjet-politie, 1
Duitse communistische collega’s en de
communistische wijkhoofden zijn waak
zaam. Weinig of niets kan hun verbor
gen blijven. De beschuldiging van cci
tact met het Westen betekent zonder
u^zondering opsluiting in een concen
tratiekamp. Over de gehele zone is ee
fijnvertakt bespiedingsnet geweven,
waarvoor zelfs de groten niet veilig zijn.
Hier geschiedt alles in het duister, ont
trokken aan de openbaarheid. Critiek o
verschil' van mening is niet mogelijk.
Men kan alleen alles willoos aanvaarde”
of verdwijnen. Het aantal uit de sovjet-
zone naar het Westen gevluchte perso
nen loopt in de honderdduizenden. Aan
vankelijk werden déze pngelukkigen
wanneer zij in West-Duitsland werden
gegrepen, weer aan de sovjet uitgele
verd. Eerst In Augustus 1948 werd aa1
deze onmenselijke practljk een einde
gemaakt. Herhaalde malen kwamen dp
het station van het grensplaatsje Hof
dramatische scènes j voor. Vroir er
smeekten op hun knieën om niet naar
de sovjet-zone te worden teruggezonden
Mannen benamen zich» het leven of wer
stormvloeden
aan de Fries-Groningse kust, deelt mi
nister Spitzen mede, dat de Staatscom
missie Lorentz tot de conclusie is geko
men, dat deze afsluiting de hoogte der
stormvloeden aan de Friese kust wel,
aan de Groningse kust niet zal beïn
vloeden. Als onderdeel der Zuiderzee
werken zijn de Friese dijken aan de te
verwachten verhogingen aangepast. Hoe
wel nog geen eindoordeel kan worden
uitgesproken, geeft de tot dusver opge
dane ervaring een zeer bevredigende
overeenstemming tussen de werkelijk
heid en de uitspraken van de commissie-
Lorentz.
Op enkele punten vraagt de
kustverdediging
op de Wadden-eilanden bijzondere zorg.
Zo is in 1948 voortgegaan met de aan
leg van enkele hoofden ter verdediging
van de zuidwestpunt van Ameland, ter
wijl op Viietand verschillende strand-
hoofden, waarvan het onderhoud gedu
rende de bezetting moest worden ver
waarloosd, werden gereconstrueerd.
Over korte lengte werd hier voorts de
laatste duinregel door het aanbrengen
van een zandstorting verzwaard ter
voorkoming van gevaar, wanneer de
kust hier nog verder zou inscharen.
Verbetering van de vaargeulen door de
Wadden naar Ameland en Schiermon
nikoog zou lasten meebrengen, die in
verhouding tot het daarmede gediende
voor
nemen de vernieuwing van de aanleg
steiger te Oostmahorn in 1949 ter hand
die in het Marshallplan tot uiting kwam,
zal worden voortgezet.
Trumans rede bij de opening van het
nieuwe Congres wierp ondertussen niet
veel licht op de koers van zijn buiten
landse politiek.
De geweldige sommen, welke Truman
voor het nieuwe begrotingsjaar voor de
landsverdediging aanvraagt, bewijzen
overigens, dat, welke politiek hij dan
ook tegenover Rusland wil voeren, de
Ver. Staten op hun ho°de blijven. Van
de 42 milliard dollar, welke worden aan
gevraagd, is meer dan de helft bestemd
voor landsverdediging en buitenlandse
zaken, terwijl het Congres later nog om
een zeker aantal millioenen dollars
men verwacht 2 milliard voor de fi
nanciering van een militair hulppro
gramma voor de bondgenoten in het At
lantisch pact zal worden gevraagd.
Voor
Noord-Europa
bestaat een verdeeldheid en aarzeling
inzake de houding tegenover Rusland
aan te nemen, dat zelf een dergelijke
aarzelende politiek niet kent. Integen
deel steeds sterker bindt het zijn satel
lieten aan zich. De R.K. Kerk beschuldigt
er Moskou thans openlijk van de aan
stichter te zijn van de vervolging der
kerkelijke hoogwaardigheidsbekleders in
Polen en Hongarije;
er zijn berichten over de aankomst van
grote convooien Russische wapenen in
Albanië, die misschien voor een bewe
ging tegen Tito bestemd zijn en het
ogenblik schijnt te naderen dat in de
Russische zöne van Duitsland een zelf
standige communistische regering zal
worden uitgeroepen. Welk|e natuurlijk
niet zal nalaten ook in Wèst-Dultsland
te wroeten, waar door generaal Clay
geconstateerd oplevend nazisme ook al
zorgen baart.
Wat het Verre Oosten betreft heeft de
Amerikaanse vertegenwoordiger in dt
Veiligheidsraad
zich bij de behandeling van de Indone
sische kwestie, weer een felle aanval op
Nederland veroorloofd. Hij drong er op
aan, dat een definitieve datum voor het
houden van verkiezingen in geheel In
donesië zou worden vastgesteld en voor
de overdracht van de Ned. souvereini-
teit aan de Ver. Staten van Indonesië
en verklaarde, dat de Amerikaanse re
gering geen voldoende rechtvaardiging
kan vinden voor de ondernomen mili
taire actie. De pil werd verguld door
een beschuldiging aan het adres van
Rusland, dat het ook in Indonesië
wroette.
Dit laatste zal waarschijnlijk het argu
ment voor de Ver. Staten zijn, waarop
zij tegen een eventuele resolutie van on
ze felste tegenstanders, waarin directe
terugtrekking van onze troepen wordt
geëist, zullen stemmen.
De scherpe woorden aan ons adres van
Amerikaanse zijde mogen dan misschien
vooral bedoeld zijn om de Aziatische
staten wat wind uit de zeilen te nemen,
zodat het niet onwaarschijnlijk lijkt, dat
als het op stemmen aankomt, de hou
ding der Ver. Staten nog zal meevallen,
prettig voor een bondgenoot in het At-
De Palestijnse kwestie opnieuw verscherpt.
De rol van Engeland en Rusland in dit
opzicht. Marshall afgetreden. Tru
man’s rede. Tsjang Kai Sjek teleurge
steld. Noord-Europa aarzelt.
Dinsdag 18 Januari:
19.1520: Frysk programma.
19.15. Stimmen üt it Heitelèn.
19.30. Alearen, twadde fan in searje
forhalen oan ’e fleugelj, troch'
Marten Brouwer en Alfred Cley
muzyk). Dizze kear: De lytse
wetterfaem.
Streekblad voor
en Zuidwest
van Drukkerij Fa. A. J.
-
Bolswards Nieuwsblad
De tragiek van Berlijn
B
MARSHALL
W ’'VJ
W I
