Scfioenmafers
fj
1
oOnzTwe^aBen^
Martinytoer
r>
door Nederland
45e Jaargang
No. 17
Dinsdag 1 Maart 1949
West-
Zuidwest Friesland
Uitgave van Drukkerij Fa. A. J.
e n
OSINGA - Bolsward
We spraken met
en keken
achter de
schermen
i
was
de overheid komt te
-1
I
Fan de
zal f 2.90
I
Tj. de J. I sedert 15 Dec. 1945. X
I
n
n
I
Maandag 7 Maart.
Ring „Bolsward” C. H. J. Groepen om
8 uur Propaganda-avond te Wommels
in het gymnastieklokaal.
Veirchijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Rsdactie en Administratie
Maittctrast 13 - Bolsward
Talefoon 451 (K 5157)
Wiene de aide Friezen frij,
Fryske soannen binne wy.
Vrijdag 4 Maart
Bolsward.. Oeb. Gasthuissingel 8 uur,
Chr. Reciteerclub. Oefenavond.
Abonnementsprijs
1.25 per kwartaal bij voornItbetsUng
Advertentieprijs10 cent per m.m.
Giro 87926
I
van het
hij bar-
Zaterdag 5 en Zondag 6 Maart.
Augustijnen Klooster Witmarsum.
Weekend-cursus. Spreker: Pater Drs.
Amatus van Straaten o.e.s.a. Aanvang
Zaterdag 5 uur.
Prinses Wilhelmina heeft onlangs aan de
schilder Jan Groenesteln opdracht ge
geven voor het Koninklijk echtpaar de
beide oudste dochtertjes te paard te
schilderen. De schilderij i§ thans ge
reedgekomen.
Op eigen risico. Het pakketpostverkeer
met Israël, dat tijdelijk was gestaakt, Is
hervat.
De nationale reclasseringscollecte heeft
verleden jaar netto* f 274.577 opge
bracht, hetgeen ruim f 11.000 meer was
dan het jaar tevoren.
Niet mooi meer. Op Kattenburg te Am
sterdam heeft een aantal stakende
schoonmaaksters gedreigd kinderen te
verhinderen naar school te gaan, waar
wordt gestaakt. De politie greep in.
hiene dêrsünder yn in chaos bidarre.
Lyksa de nei-oarlochse tiid.
Allinnich de oerheit koe foar it algemien
wolwêzen search drage, gjinien hie dêr-
foar de macht en de krêft. As ik dêrmei
de hear Lemstra in bettere kyk op myn
bidoeling jaen kin, wol ik graech sizze,
dat ik mien, dat bygelyks de minst po
pulaire man fan de oerheit: Minister
Lieftinck, in üntsachlik wurk dien hat
en it djipste respekt fortsjinnet foar syn
finansjeel sanearingsplan. Mar mei dit
ta to jaen en mei ta to stimmen, dat it
net oars koe, sa't it lAn der hinne lei,
bliuwt nei myn bitinken it feit bistean,
dat de oerheitsmacht fiersto hurd groeid
is en dat foar in soun folkslibben de
needsaek alle dagen sterker dringt om
oan de folksgroepen seis folie mear
wurk yn hannen to jaen. En dêrmei
komme wy ta de driuwende needsaek
fan de organisaesje fan it bidriuwslib-
ben. Hwat de particulieren seis net
kinne, hearre de groepen fan de bifol-
Ma
De hear Lemstra fan Wytmarsum hat
biswier makke tsjin de hjir jowne skó-
zijn van mening datgings. Dat is syn goed rjocht, allinnich
i I 1i 1 r 1i... <1.
goed dogge. Alderearst wachtet hy de
ütiensetting net óf, mar hakt der fuort
op yn. En op it twadde plak docht hy
dit mei forwiten en politike stikelich-
heitsjes. Ik soe him freegje wolle, dat
net to dwaen, hwant dêr gean ik net op
yn. As ik biswieren nei foaren helje,
dy’t oan it sterke yngripen fan de oer
heit fêst sitte, dan hat hy it rjocht, düd-
lik to meitsjen, dat it net sa is of dat de
foardielen greater bixine, mar saeklik
bliuwe. It slimste is lykwols, dat hy net
efkes wachtet op de gearfetting, dy't yn
dit artikeltsje jown wurdt. Ik haw goe
de moed, dat hy dan ynsjocht, dat der
folie mear is, hwer’t hy it lyk mei fine
kin, dan hy it earst miende. Ik bin my
hiel wol biwust, dat der oare mienings
binne as mines en de lêzers der graech
nei harkje wolle, mar dan gjin rüzjetoan
en persoanlike stikels, dêr hat gjinien
forlet fan. Sa’t ik it sjoch binne der twa
redenen oan to fieren, dy forklearje
hwerom wy sa’n sterke ütwreiding fan
it yngripen fan de oerheit krigen haw-
we.
Alderearst it tokoartsjitten fan it parti -
kulier initiatyf en it wurk fan de folks
groepen. It partikulier initiatyf is net to seine west is foar it hiele folk. Wy
Bakker wil wat anders. Kapitein I. Bak
ker, die voor het laatst de Oranje naar
Amsterdam bracht, werd gepenslon-
neerd en deelde mede, op Terschelling
een pluimvee-boerderij te beginnen.
Hoe bestaat het. Bij het onderzoek der
rijkspolitie; in Zeeland naar achterge-
houden oorlogstuig werd o.a. In een
speelgoedkistje van een kind een revol
ver met 4 scherpe patronen gevonden.
Hoera, vacantie! De, gedeeltelijk houten,
Ten Kate-school, een lagere school te
Amsterdam-West, is tdoor brand ver
nield.
De veldmuizenplaag, welke in de Noord-
oostpolder en elders in den lande is ge
constateerd, noopt de plantenziekte-
kundige dienst te Wageningen de be
strijding met ingang van vandaag,
krachtig ter hand te nemen.
Gebedsdemonstratie. Naar schatling
30.000 Maastrichtenaren hebben deel
genomen aan een reusachtige bidweg,
welke was georganiseerd als een ge
bedsdemonstratie wegens de ernst van
deze tijd.
De handelsbespreklngen tussen Neder
land en Engeland zijn niet, zoals men
aanvankelijk verwachtte, Vrijdag geëin
digd, maar worden nog voortgezet.
Voor het nieuwe D.P.-station te Rotter
dam, dat zeven perronskrijgt en zestien
sporen, wordt nog dit jaar de eerste
schop in de grond gezet.
De vet- en botertoewijzingen aan bak
kers zullen niet half April, maar reeds
half Maart verstrekt worden. Dit bete
kent, dat een kleine verruiming wordt
toegepast.
Verkeersongeval. Zeven mensen werden
gewond toen te Rotterdam een autoous
van de Rotterdamse Electrische Tram
en een locomotief van de Rotterdamse
Tramweg Mij in botsing kwamen.
Gratie is verleend aan G. van Bruggen,
die door het Bijzondere hof te Leeuwar
den tot de doodstraf was veroordeeld
en aan K. J. Roters, die te Arnhem tot
de doodstraf was veroordeeld. Beide
straffen zijn veranderd in levenslang.
stelling de werkverschaffing aan de
vele calculerende en controlerende -
ambtenaren, alles op kosten van de
Vakgroep en dus van het bedrijfsleven.
Evengoed als de lederhandel vrij is,
kan ook het schoenherstelbedrij f vrij
zijn.
De schoenmakers vechten over het al
gemeen bever tegen de onderlinge con
currentie dan tegen het Directoraat Ge
neraal der Prijzenl
De schoenmakers wijzen unaniem op
het Vertrouwen, dat er tussen hen en de
klanten moet blijven bestaan. Met vele
voorbeelden werd ons duidelijk ge
maakt, dat het hele systeem van prijs-
voorschriften niet slechts in alle opzich
ten te optimistisch is om een redelijk
bestaan te hebben, maar ook slechts op
theorie berust. De practijk levert telkens
weer gevallen, die met de gegeven
theorie niet kloppen. Neem b.v. het ge
val dat het plaatsen van rubberzoïen
goedkoper wordt.
Dit is volgens de vakmensen eenvoudig
een dwaasheid. De bedoeling is echter
duidelijk. Doordat de rubber minder
deviezen kost, wil de regering bevor
deren, dat het Nederlands publiek op
rubber gaat lopen. Nu is rubber wel
onverslijtbaar, maar het mist één eigen
schap, het is niet poreus en voor vele
voeten ongezond. Trouwens bij repara
tie is het plaatsen van rubberzoïen en
hakken vaak veel moeilijker dan de
leerbewerking. Wil men niet met ver
lies werken, dan is men gedwongen
minderwaardige rubberzoïen te gebrui
ken, maar dit is niet in het belang van
de klanten hoewel verhoogde repara-
tie-prijzen voor de klant (wij zelf zijn
óók klant!) verre van prettig zijn, bleek
ons, bij al onze praatjes die wij maak
ten, telkens, dat men toch vóór alles de
klant wil dienen en deze wAAr voor zijn
geld wil geven. Gezien echter de win-
Te Drachten werd een zeer geslaagde
onderwijsbijeenkomst gehouden, gewijd
aan de tweetaligheid van Friesland. X
De heer B. Kramer te Oudega (W.) is
benoemd tot raadslid van de gemeente
WymbritseradeeL X In; de Martini
kerk te Sneek zal binnenkort een ge
denkraam worden aangebracht, dat
herinnert aan de donkere jaren van de
üs hjoed O A
to sizzen
sten van fabrikanten en grossiers zitten
de schoenmakers sociaal in de hoek
waar de klappen vallen. Niemand van
hen heeft echter zijn nood geklaagd.
Wij schrijven dit artikel dan ook heus
niet om medelijden te wekken, want
onze indruk is dat ook deze groep van
kleine zelfstandigen moedig de „kop er
voor houdt”. Integendeel, wij schreven
dit artikel geheel uit eigen initiatief,
maar het heeft ons toch wel iets te zeg
gen, dat een schoenmakersknecht soms
meer verdient dan de baas zelf, dat
sommige patroons in het drukke seizoen
het doodeenvoudig vinden om ’s mor
gens vier of vijf uur op te staan en tot
laat in de avond door te werken, om een
stukje kaas op het brood te verdienen,
't Heeft ons óók wat te zeggen, dat er
met het inwerking treden van de nood-
wet-Drees ineens bijna 2000 bejaarde
schoenmakers (dat is bijna 20 voor
goed hun bedrijfje gingen opheffen,
omdat ze beter van de ouderdomsvoor
ziening konden rond tomen, dan van
hun eigen bedrijfsinkomsten. Het heeft
ons óók wat te zeggen, dat kleinere
schoenmakersgezinnen bij het eventueel
uitkeren van kinderbijslag aan kinder
rijke gezinnen verscherpte concurrentie
beginnen te vrezen, die hen ten onder
zal doen gaan, omdat zij dit extraatje
moeten missen.
Van geen der schoenmakers hebben wij
een stukje pik gekregen, zoals vroeger
van oude Goffe. Het pik is er niet
meer. Maar geboren filosofen zijn veel
al ook nog de schoenmakers van van
daag. En ze hebben heel wat te filo
soferen, de problemen liggen voor het
grijpen. Gelukkig blijven het voor alles
mannen van de daad. We hebben ons
zwak voor schoenmakers behouden,
juist dAArom.
Hwat hat Gabe Skroar
stad door de Canadezen. X Zaterdag
werd in het „Prinsessehof” een tentoon
stelling van Perzische tapijten geopend,
onder auspiciën van de Ver. voor Oos
terse Tapijtenkunde. X De Franeker
politie snapte de 38-jarige G. W. van
Scharnegoutum wegens het slachten
van een „zwart” schaap. X Doordat
een band van de trailer Leeuwarden-
Drachten sprong, kantelde het gevaarte
bij de Harste te Suameer in de sloot. X
Ter gelegenheid van het dertig-jarig
bestaan van de afdeling Leeuwarden
van de Centrale vereniging van markt-,
straat- en rivierhandel werd de lande
lijke jaarvergadering te Leeuwarden ge
houden. X Dezer dagen zijn timmer
lieden begonnen de voormalige zuivel
fabriek te Hemrik tot grasdrogerij om
te bouwen. X In het sanatorium „Be-
atrix-oord” te Appelscha werd Woens-
dag j.l. de lOODe patiënt ingeschreven,
king meiinoar to dwaen. De Stichting [bezetting en aan de bevrijding van de
foar de LAnbou en de Stichting fan de
Arbeid komme nei foaren. De publyk-
rjochterlike bidriuwsorganisaesje stiet
foar de doar. De fiersto folie oerladene
oerheitsbimoeijing moat net ófbrutsen
wurde mar oerskeakele op de bidriuws-
genoaten seis. De Steat Ifikt him tobek,
allinnich bliuwt hja de hoeder fan it
miene wolwêzen en haldt de supervisy
oer de groepen. Wy sitte to folie oan de
oare wal, it skipke moat net werom nei
de eardere tiden, it moat sa goed müglik
nei de midden om de krêft en soarch
fan it folk foar har mienskiplik lot dra-
ge to kinnen. Gjin massa mei in almach
tige oerheit, gjin kapitalistyske oer-
hearsking fan bisit, mar in harmoanyske
gearwurking fan allegearre foar alle-
gearre, mei bihAld fan eigen forantwur-
delikheit, initiatyf en sizzenskip.
Dêr leit de wei foar hjoed en moarn.
Prijzen bedragen de bedrijfsonkosten
f975 in een bedrijf met een omzet van
12.000 gulden. Ook dit is een zeer op
timistische raming.
Volgens de oude prijsregeling waren
de schoenmakers in drie categorieën
verdeeld. De nieuwe regeling maakt
hieraan een einde en handhaaft alleen
de hoogste klasse.
Door de prijsvaststelling worden voor
al de grotere bedrijven die enkele
knechts in dienst hebben, getroffen.
Terwijl de patroon in staat is om door
het verrichten van overwerk de einden
aan elkaar vast te knopen, mag hij dit
niet van personeel eisen. De vastgestel-
werktijd der knechts is uur per dag.
Het loon bedraagt 92 cent per uur in
de Iste klasse wel te verstaan! De
meester moet voor zich ook 92 ct. per
uur rekenen. Dit zou in orde zijn, wan
neer het bedrijf normale winst zou op
leveren, maar dit is niet het geval. Het
merendeel der patroons heeft een
werkweek van 70 tot 80 uren, een waar
lijk I8e-eeuwse toestand!
Een middel om een tijdelijk grotere om
zet de bereiken is het leveren van slech
ter werk, wel niemand zal hiertoe over
gaan, omdat hiermede een met grote
inspanning opgebouwde reputatie voor
goed verloren zou gaan.
Het schoenmaken is een ambacht dat
grote vakbekwaamheid vereist, en dat
dus naar behoren betaald moet worden.
Het personeel der schoenmakersbedrij
ven staat in een sterkere positie dan de
patroons, omdat het in een vakbond is
georganiseerd. De patroons zijn dit
niet. Van de 10.000 schoenmakerspa
troons zijn er slechts 2600 georgani
seerd. Dit wil dan zeggen in een z.g.
vrije bond. Ook voor de patroons be
staat er een vakgroep, waar een ieder
automatisch lid is en een flinke premie
ech- voor moet betalen, maar deze is als
semi-overheidsinstantie bij het meren-
deel der schoenmakers op het zachtst
kleine'^elYstandigenëdï^ het ïn dé “‘^^ukt niet populair, terwijl enkelen
de Vakgroep als een r—
kwaad willen gehandhaafd zien
oud en eerzaam ambacht, een zware
strijd te voeren hebben om hun bedrijf
in stand te houden.
De gestadige stijging der lederprijzen
op de wereldmarkt na de oorlog, de
toeneming der bedrijfsonkosten en de
hoge sociale lasten drukken zwaar en
maken een redelijke winst welhaast on
mogelijk.
De thans nog geldende lijst van maxi
mumprijzen dateert van Jan 46 en is
gebaseerd op een leerprijs van ongeveer
f 4.50 per kg. En dan te bedenken, dat
de officiële prijs vandaag aan de dag
reeds f 6.50 bedraagt en op de dag van
ons bezoek zelfs van een van onze
schoenmakers f 7.10 gevraagd werd.
Zo achter de schermen is er een hele
strijd gevoerd tussen de Vakgroep en
bonden enerzijds en de Directeur Ge
neraal der prijzen anderzijds.
De Vakgroep heeft tenslotte het derde
voorstel dat gedaan werd, aanvaard.
De z.g. „hoekprijs” d.i. de prijs van zo
len en achterlappen, waarop de andere
prijzen gebaseerd zijn, wordt hierbij van
f 3.60 tot f 3.90 verhoogd.
Dezelfde reparatie met rubber wordt
echter in prijs verlaagd en zal f 2.90
bedragen. j
De „Bonden” t
slechts een verhoging van de „hoek- makket hy twa fouten, dy’t it debat gjin
prijs” tot f4.75 voldoende is. De aan
dacht van het publiek dient gevestigd
te worden op het feit dat de „hoek
prijs” aangeeft het bedrag verschuldigd
voor het opspijkeren van zool en achter
lap. Bij alle repararties is nog een bedrag
verschuldigd voor het rechtmaken der
hakken, randen, enz., wat op de prijs
lijst ook nauwkeurig staat aangegeven.
Voorts doet zich tengevolge de prijs-
voorschriften de eigenaardigheid voor
dat men voor l paar zolen en l paar
achterlappen f3.90 moet betalen wan
neer het l paar schoenen betreft; be
treft het 2 paar schoenen, dan betaalt
men f4.^-.
Voor het vaststellen der prijzen is het
Directoraat Generaal uitgegaan van o.a.
de volgende calculaties, die o.i. terecht
door ale plaatselijke schoenmakers on
deskundig worden genoemd, of in elk
geval niet onpartijdig. De werktijd voor
het herstellen van l p. schoenen werd
gesteld op l uur. In werkelijkheid be
draagt deze 1.15 uur. Het snij verlies
van leder werd gesteld op 5 In wer
kelijkheid bedraagt dit 15 minus
5 bruikbaar afval.
Volgens het Directoraat Generaal der
koart sjitten yn aktiviteit, mar wol yn
it forsoargjen fan it algemien bilang.
Hja hiene in to swak sosiael gefoel. Yn
de perioade foar 1918 wie it oandiel,
dat it bisit opeaske fan de mienskiplike
fruchten, fiersto great. It wurk, de ar
beider, de hierboer, de net-kapitael-
krêftige sakeman kamen oer alle boegen
to koart. Doe’t dat al mear ynsjoen
waerd en der fan mear as ien kant for-
set kaem, hat men it tokoarstsjittende
partikuliere forantwurdlikheitsbisef
korrigeard troch in trits fan sosiale wet
ten. De Steat makke goed, hwat it lib-
ben bidoarn hie. Omdat de (indernim-
mer gjin genóch noed stie foar de
rjochten fan de minske, it winstprincyp
boppe dreau, üntstie maetskiplik ün-
rjocht en antisosiale sünden. De min-
sken moasten twongen wurde mear om
har meiwurkers en meiminsken to tin
ken en dy taek droech men op oan de
Steat. Men moast dit wol dwaen, omdat
de sosiale groepen yn it folk fiersto
swak wiene om dy taek, dy’t harren
oars takomd hie, üt to fieren. It libben
lei as gefolch fan de sterke yndividua-
listyske opfieding en praktyk to folie
ütinoar om de sosiale funksje, dy’t
harren oars folslein taheart ek oan de
sosiale groeperingen ta to bitrouwen.
Dêrtroch is de moderne histoarje fan
Nederlan wurden sa’t wy him kend
hawwe. Wy hiene de yndividualistyske
wal fiersto ticht oankrüpt en gyngen,
doe’t wy dat ynseagen, mei foarsje nei
de oare wal. Der kaem in greate krisis
oerhinne, dy’t tige skerp de skaedkan-
ten fan it libben bleat lei en de oerheit
twong om jit folie fierder to gean. Noch
wiene wy der net fan bikomd of de oar-
loch briek los en twong al wer ta fierder
yngripen. Gjin minsk kin dit kwea-óf
nimme, it koe net oars, der wie gjin yn-
stansje, dy’t yn dizze tiden dy taek oer-
nimme koe. Ik wol noch wol fierder
gean en sizze, dat dit yngripen in greate
De rode haan. De schade, in Januari
door brand veroorzaakt, wordt op
f l.648.000.geschat (vorig jaar
f 1.124.000.—
Een Rubens ontdekt? Reuter meldt uit
Londen dat een schilderij, voorstellend
een naakte vrouw, die zich doorsteekt,
verkocht is voor 3200. Het zou het
origineel zijn van Rubens’ „Zelfmoord
van Dido”.
Nieuwe baan? De Stichting voor de Ne-
derl. Visserij vroeg de minister de be
noeming te willen bevorderen van een
staatssecretaris voor de visserij.
’n Beter biertje. Door invoer van bui
tenlandse grondstoffen zal het mogelijk
zlijn, begin ‘April een betere kwaliteit
bier te brouwen.
t
Streekblad voor
Sedert Goffe in ons leven kwam, heb
ben we bepaald een zwak voor schoen
makers.
Goffe was een schoenmaker
oude stempel. Daarnaast was
bier, eveneens van het oude stempel.
Hij zeepte in met de hand en toen de
nieuwe dominee een kwast meebracht,
omdat hij Goffe’s pikhanden niet fris
vond, nam deze wraak en doopte de
kwast in kokend water. Nog veel meer
anecdotes zouden we van de oude
Goffe kunnen vertellen. Maar het voor
naamste was toch, dat Goffe pik had
en tegenover ons als kinderen, als hij
een goede bui had, wat pik betreft, erg
mededeelzaam was. Niets was immers
voor ons begerenswaardiger dan Gof
fe’s pik. Men kon er op kauwen, er
mee boetseren en er met behulp van een
stukje blik, leuke kikkertjes van maken,
die écht konden hippen.
Goffe was bovendien filosoof. Hij kon
wijze woorden zeggen. Hij had veel tijd
tot nadenken en de vrucht daarvan werd
vastgelegd in zijn vaste zegswijzen en
zijn vaak afwijkende en zeer persoon
lijke meningen.
Dat alles is al lang geleden.
Toch zijn we de oude Goffe nog niet
vergeten. En altijd bleef er bij ons een
zwak voor schoenmakers.
Toen we de vorige week bijna al onze
plaatselijke schoenmakers hebben ge
ïnterviewd, soms onder het genot van
een kop geurige thee en een dikke si
gaar, soms bij stukjes en beetjes zo tus
sen het helpen van de klanten door,
soms in die gezellige werkplaatsjes, die
nog steeds iets ademen van de sfeer,
die éénmaal in Goffe’s pikkamertje
heerste, had dit voor ons een geheel
eigen bekoring. Er school zowaar nog
iets van de romantiek van onze onver-
geelijke jeugdjaren in.
Het doel van onze gesprekken
ter verre van romantisch.
Het was namelijk bekend dat in de rij
huidige maatschappijvorm veelal zwaar Je Vakgroep als een noodzakeh k
te verantwoorden hebben, ook de kwaad willen gehandhaafd zien en als
schoenmakers, als beoefenaars van een ideaa stellen een „vakgroep d e „vrij
wordt en los van cc cvcrhcid t_
staan.
De prijsvaststelling moet en kan, vol
gens vele zegslieden verdwijnen. Het
argument dat de prijsvaststelling scha
delijke concurrentie uitschakelt, gaat
niet op. Het is een vaststelling van ma
ximumprijzen, men is vrij om minder te
berekenen.
Volgens sommige schoenmakers is de
enige reden van bestaan der prijsvast-
n
t
4
Bnlswards Nieuwsblad
r|
ir
b ML
I
t
i.
e
I
