1
r
Xa
Flitsen uit Indonesië
it
r I
Buitenlands
Overzicht
Provinciale Kroniek
üs hjoed n f|
to sizzen
45e Jaargang
No. 18
Vrijdag 4 Maart 1949
West-
Uitgave van DruKRerij Fa. A. J.
1
19.45.
heeft op een
vage bekijkt, is het niet te geloven. Hon
derden bomen zijn bezweken, zo, dat de
wegen er soms door werden versperd.
Van huizen zijn gevels ingestort en da
ken afgerukt, terwijl verscheidene boer
derijen geheel zijn vernield.
hun groeperingen steeds steviger samen
binden.
Het Atlantisch pact
is niet minder dan een nachtmerrie voor
Rusland en dat brengt thans ook zijn
hulptroepen in beweging om bepaalde
landen te verhinderen zich er bij aan te
sluiten. Zo heeft Polen een officiële stap
bij Denemarken gedaan om aansluiting
van dat land te voorkomen.
Ook hebben, zowel in Frankrijk als Italië
communistische leiders verklaringen uit
gegeven, die practisdh hierop neerko
men dat de communisten Rusland zullen
helpen als hun landen betrokken wor
den in een oorlog tegen de Sovjet-Unie.
Men had altijd wel vermoed, dat in een
dergelijk geval de communisten als z.g.
vijfde colonne zouden optreden, doch
het baarde toch enige verwondering, dat
ze er nu zo rond voor uitkwamen.
mende cantonnale verkiezingen kunnen
beïnvloeden.
In echte ftrije Fries
Hat fan frjemde twang in grii*.
19.15.
19.30.
Veischljnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Redactie en Administratie
Marktstraat 13 - Bolsward
Tilefoun 451 (K 5157)
Abonnementsprijs
1.25 per kwartaal bij vooruitbetaling
Advertentieprijs10 cent per m m.
Giro 87920
Reg.- Omroep Noord
245 M.
>g
en
A.
er:
1**
De Engelsen
zijn thans met West-Duütsland in onder-
handeling over een belangrijk handels-
verdrag, de Benelux zal daarbij echter
een oog in het zeil moeten houden, want
ook die heeft groot belang bij de Duitse
markt en de positie van Engeland als
bezettende mogendheid kan licht voeren
tot ook een bevoorrechte positie in het
Duitse handelsverkeer. Geeft het Midden
oosten op het moment datl we dit
schrijven, weinig aanleiding tot com
mentaar, over
Al met al krijgen de timmerbazen en
ruitenzetters heel wat „sjouwtjes” op te
knappen.
Men moet de Europese Beweging, die
dezer dagen te Brussel congresseerde,
vooral zien als een propagandalichaam
voor de Europese Eenheidsgedachte. In
de Benelux en de Westerse Unie is of
wordt iets, van haar streven reeds van
boven af verwezenlijkt.
Churchill heeft er op een propagandaver-
gadering te Brussel o.i. terecht op ge
wezen, dat een der fouten waarom de
Ver. Naties niet goed werken, is, het
gebrek aan regionale organisatie, dus
aan onderlinge binding van landen in
een bepaald gebied. Eerst als dergelijke
grote eenheden de pijlers van het ge
bouw der Ver. Naties vormen zal het
aan zijn doel beantwoorden.
De Europese Beweging had reeds op
het Haagse congres van verleden jaar
het verlangen geuit dat er een Europees
Hof ter bescherming van de rechten van
de meng zou worden gevormd. En blijk
baar zal het practisch resultaat van het
nu gehouden Brussels Congres worden
dat de Europese Beweging aan de be
trokken regeringen een vast omlijnd
voorstel zal voorleggen betreffende de
instelling van dat Hof, dat zoals Chur
chill in een openbare vergadering zeide
in de toekomst wettelijke gruwelen als
het proces tegen kardinaal Mindszenty
en de Bulgaarse predikanten zou moeten
voorkomen.
Hoogstens zou zo’n Hof echter, zolang
het Oosten zich niet tot Westerse demo
cratie bekeert, in het vervolg naast de
gezaghebbende stem der Kerken van de
wereld ook de zijne als rechtsprekend
lichaam kunnen doen horen ter veroor
deling van dergelijke daden in het Oos
ten. Maar West en Oost in Europa drij
ven, in stede dat ze elkaar naderen,
steeds verder uiteen, nu beide partijen
Gezond wonen.
Friesland is de gezondste der elf pro
vinciën, aldus dr. P. Muntendam, dir.-
generaal voor de volksgezondheid. Wel
had Friesland voorheen een zeer hoog
sterftecijfer, doch dit cijfer werd nade
lig geïnfluenceerd door het grote aantal
ouden van dagen, dat deze provincie met
haar uitstekende oudeliedenverzorging
telde.
Sanatorium „Beatrix-oord”.
In het sanatorium „Beatrix-oörd” te Ap-
pelsga. werd op Woensdag 22 Februari
j.l. de 1000e patiënt ingeschreven sedert
15 December 1945. Op laatst gemelde
datum trad de tegenwoordige genees-
heer-directeur, dr. J. K. Kraan, in func
tie, onder wiens leiding de inrichting
gjeheel werd gereorganiseerd en sterk
werd uitgebreid.
Voor de daadwerkelijke t.b.c.bestrijding
was deze opname een ogenblik om even
bij stil te staan. Toch zal er nog veel
moeten worden gedaan, aleer deze ge
vreesde ziekte afdoende bestreden kan
worden en ondanks het grote aantal op
namen in zo korte tijd liggen er nog
steeds velen op opname te wachten.
Afgezien van de desolate toestand, waar
in de oude houten paviljoens zo langza
merhand beginnen te verkeren, onder
streept een dergelijke gebeurtenis nog
De Europese Beweging was bijeen. Komt
er een Europees hof? Rusland vreest het
Atlantisch pact! Communisten verklaren
„vijfde colonne” te zullen zijn. Handels
belangen in West-Duitsland. Bezorgd- j
heid over Z.O.-Azië. - -
u.i Zuld-Amerika.
eens weer hoe noodzakelijk het is, om
zo spoedig mogelijk over te gaan tot de
bouw van een geheel nieuw en modern
ingericht sanatorium voor de drie Noor
delijke provinciën.
Dinsdag 8 Maart:
19.1520. Fries programma.
Stimmen üt it Heitelén.
It selskip Tetman de Vries spi-
let: „Dp Tiisdei’, in fragment üt
it Toaniel- en Sjongstik „In rike
wike”.
De Reinböge. Prof. Dr. J. H.
Brouwer lést to foaren üt it wurk
fan D. A. M. Jaarsma.
In Siam
ontstonden ook gevechten met opstan
delingen, op het ogenblik schijnt het
er weer rustig te zijn. Over China is er
niet veel nieuws, wel hoort men van on
bevooroordeelde deskundigen, dat de
Chinese communisten toch eigenlijk geen
volbloed aanhangers van Moskou zijn
en dat de strijd in werkelijkheid een
opleving is Ivan de eeuwenoude vete
tussen Noord -en Zuid-Chinezen. Tsjang
Kal Sjek behoort tot de laatste, maar
Mao Tse-tung, de leider der opstande
lingen, is toch eigenlijk geen Chinees
uit het Noorden., Hoe dit ook zij, in het
Verre Oosten is de toestand verre van
duidelijk en blijft hij wankel, zoals dat
ook het geval is in
Zuid-Oost-Azlë
heerst zekere bezorgdheid door de ont
wikkeling der gebeurtenissen in Birma
en Siam. In Birma hebben de opstan
dige bewegingen der Karens zowel als
van de communisten de positie der re
gering zo ernstig verzwakt, dat Enge
land, India, Ceylon en Australië zich ge
noodzaakt hebben gezien hun goede
diensten aan te bieden. Niet alleen trou
wens om te trachten het communisme
te beletten verder veld te winnen, maar
ook omdat Birma de grote rijstleveran-
cier in Z.O.-Azië is en het rijs-transport
door de onlusten in de war loopt. De
Birmaanse regering heeft zich om een
lening tot haar bondgenoot Engeland ge
wend, die zoals begrijpelijk is, er echter
eerst de rust wil zien teruggekeerd en
weten aan wat vor regering zij ’t geld
leent. De Engelsen noch de Birmanen
zelf hebben tot nog toe veel pleizier ge
had van| het fjeit dat eerstgenoemden
zich volledig uit het land terugtrokken
en men kan zich begrijpen, dat dr. van
Royen dezer dagen op een persconfe
rentie zeide dat hij zich de ontwikkeling
tussen de Nederlandse en Indonesische
betrekkingen voorstelde als die tussen
Engeland en India en niet als die tussen
Engeland en Birma.
I
1
De tabaksteelt.
,n de ledenvergadering van de tuin-
jouwvereniging „De vier gemeenten” te
Veenklooster, hield een assistent van de
njkstuinbouwconsulent voor tabaksaan-
geiegenheden in Nederland, een uiteen
zetting over de oorzaken van het terug
lopen van de oppervlakte, beteeld met
tabak.
in de 17e eeuw bedroeg deze toch meer
dan 2000 ha. De oorzaken zijn o.a. dat
de telers niet voldoende georganiseerd
zijn. De kwaliteit der tabak wordt niet
opgevoerd en de teelt wordt te eenzij
dig uitgevoerd. Door de voorlichtings
dienst zijn deze oorzaken terdege nage
gaan en maatregelen om deze in het
vervolg te voorkomen.
Thans kunnen de leden via hun plaat-
I e.ijke ve/eniging de tabak welke van
Onlusten in Siam-,,edc k' aliteit dient te zijn, afzetten
prij en die goed rendabel zijn. Men
zorge echter voor rijpe bladeren, op de
»"iste wijze geteeld en geoogst.
crschillende vragen werden door spr.
nog beantwoord. Vooral de wijze van
drogen, daar de kleur bij de kwaliteits-
bepaling een belangrijke rol speeh. Ook
de bemesting was van zodanig belang,
dat er een extra chloorvrije kunstmest-
toewijzing voor werd beschikbaar ge
steld. Verschillende leden toonden inte
resse voor het telen van een bepaalde
oppervlakte.
De Franse regering
heeft direct scherp op de communisti
sche uitlatingen gereageerd. Door inval
len in communistische bureaux, heeft zij
zich er van trachten te overtuigen, of
sabotagehandelingen in geval van oor
log werden voorbereid en spionnage
gepleegd. Inderdaad schijnt deze actie
bezwarend materiaal te hebben opgele
verd ook in communistische parlemen
taire kringen.
Ook in het leger zijn enkele communis
tische cellen ontdekt. Niet alleen ter wil
le van zijn a.s. deelgenootschap in het
Atlantisch pact echter, maar ook om de
binnenlandse toestand moest de Franse
regering wel direct toeslaan. Want dc
uitlatingen uit communistische kringen
waren natuurlijk kolen op de molen van
de Gaullisten, die de regering altijd van
te slap optreden beschuldigen en de ko-
Zuid-Amerika.
Voor de zoveelste maal heeft zich een
revolutie in Paraguay afgespeeld en in
Argentinië heeft Peron het niet gemak
kelijk. Het wordt in het leger en de vak
beweging onrustig, terwijl de levensmid-
delenprijzen stijgen en de reserves van
de staat, in de oorljog gevormd, zijn
op. Geen wonder bij het zeer buitenspo
rig beheer^ Eén voorbeeld:' 'voor een
enorm bedrag werden niet veel meer dan
een jaar geleden de Argentijnse spoor
wegen, die in handen van Engelse maat
schappijen waren, overgenomen, het be
drag werd verrekend met vleesleveran-
ties aan Engeland. Nu verliezen die
spoorwegen 500 millioen gulden per jaar.
voor de eilandenkust en de reddingboten
hebben het druk gehad. Dat ook deze
het zwaar te verantwoorden hebben ge
had, blijkt wel hieruit, dat de Brandaris
van Terschelling met ingedeukte stuur
hut en het verlies van een anker bin
nenkwam. Deze kloeke reddingboot met
haar ervaren bemanning heeft echter niet
tevergeefs in deze ontzettende storm op
zee gezwalkt, want ze is er in geslaagd
de bemanning van 26 koppen van het
gestrande en door midden geslagen
Poolse stoomschip „Katowic” in veilige
haven te brengen.
Ook de Terschellinger sleepboten, die er
meer op uit zijn de schepen te redden
en daarmede uit de aard der zaak ook
de mensen, hebben het druk gehad en
zijn steeds in de weer geweest. De „Oce
aan” van de rederij Doeksen sleepte de
coaster „Hast IV” naar veilige haven,
terwijl de „Holland” het reeds ver afge
dreven Deense schip „Karen Toft” nog
op tijd te pakken wist te krijgen.
Het was gevaarlijk op zee, maar ook
óp het land, hoewel er wonderbaarlijk
genoeg betrekkelijk weinig slachtoffers
zijn gevallen. Voorzover nu bekend is
het meisje Steenaart van Leeuwarden,
dat tegelijk met een ander meisje door
een vallende boom was getroffen, in ’t
ziekenhuis overleden.
Het mag een wonder heten, dat er niet
meer persoonlijke ongelukken zijn voor
gekomen. Wel zijn verschillende mensen
gewond geraakt door vallende dakpan
nen en dergelijke en zijn er verscheidene
-
-
5
OSINGA - Bolsward
Hwat hat Gabe Skroar
De Republikeinse regering heeft de Ne
derlandse uitnodiging voor de ronde-
fa el conferentie van de hand gewezen en
ik Nederlandse regering ervan beschul
digd de resolutie van de Veiligheidsraad
niet ten uitvoer te leggen
Dr. J. H. van Royen, de Nederlandse
ambassadeur in Canada,
persconferentie verklaard, dat er geen
essentieel verschil bestaat tussen de
doelstellingen van de Nederlandse rege
ring en die van de Veiligheidsraad: Ne
derland wil vrede en arbeid in Indonesië
achterlaten, en geen chaos, die tot com
munisme zou leiden.
Uit Surabaja wordt gemeld, dat drie
stationsgebouwen aan de spoorlijn Su
rabajaMalang, die sedert de jongste
aanslag was geblokkeerd, zijn verbrand.
Thans lopen op deze lijn weer treinen.
Een bende heeft een overval gepleegd
op het ziekenhuis te Turen, ten Zuiden
van Malang, waarbij twee doctoren en
zeven verpleegsters werden ontvoerd
van wie niets naders is vernomen.
Uit Semarang wordt gemeld, dat de ad
ministrateur van een suiker-onderneming
nabij Palembang is vermoord, ook het
politie-posthuis hier is, doch zonder suc
ces, aangevallen.
Nabij Tjilitjap heeft een bende een aan
tal dessahuizen en een politieposthuis
verbrand, nabij Ambarawa werden twee
personen vermoord door een bende, die
een huis plunderde. Eveneens nabij Tji
litjap werd dezer dagen een politiejeep
beschoten, waarbij een der vier inzitten
de agenten werd gedood. Het empla
cement van de thee-onderneming „Ma
labar” in het Bandungse werd dezer da
gen aangevallen door een sterke bende,
die drie der ondern,emingswachten dood
de. Ten gevolge van de verdediging door
de ondernemingswacht werd de bende
bezig gehouden totdat militaire hulp na
derde.
I Bij een dergelijke windkracht kon het
niet uitblijven of ons snel verminderde
aantal molens zou nog slinken. En in
derdaad, is dit dan ook gebeurd. Zo is
bij Spannum een watermolentje finaal
over de kop geslagen. Maar niet alleen
deze karakteristieke molentjes moesten
het zwaar ontgelden, ook zijn er ver
schillende van de z.g. Amerikaanse
windmotoren gesneuveld.
Ook telefoonpalen zijn bij rissen afge
knapt, lagen over de grond verspreid
of hingen nog in hun draden. Spoor
lijnen werden versperd, telefoenverbin-
dingen verbroken en het ,electrisch net
zo beschadigd, dat een gedeelte van de
provincie zonder licht zat.
Van alle kanten stromen de stormbe-
richten ons redactiebureau binnen. Te
Oosterlittens heeft- vooral de Herv. kerk
geleden, werd een gevel ingedrukt,
op het terrein van de zuivelfabriek een
iep ontworteld. Te Oosterend moesten
de jonge boompjes het ontgelden en be
liep de kosterij aanzienlijke schade.
Iemand, dje een dakpan op zijn hoofd
kreeg, moest naar de dokter.
In Ferwoude moest men noodgedwongen
de petroleumlampen weer in ere her
stellen en werden sommige daken
„schoongeveegd”. Te Hitzum woei een
houten schuur ineen, zodat het vee el
ders moest worden gestald en beliep 'n
inwoner verwondingen op door glas
scherven van een ingedrukt raam.
Te Witmarsum werd een woning finaal
onbewoonbaar en ook te Zurich leden
bijna alle huizen schade. Te Arum speel
de de storm met een hooiberg en een
kippenhok, die royaal werden wegge
blazen, te Pingjum sloeg het gebouw van
de gemeentereiniging tegen de vlakte, te
Tjerkwerd sloeg de ringmuur achter de
pastorie omver en werd een huis van
de dakbedekking ontdaan, te Nijlander-
zijl drukte de achterzijde van ’n schuur
finaal inelkaar, terwijl ook in het dorp
enkele schuren schade opliepen en ten
slotte werd te Folsgare de nieuwbouw
gedeeltelijk vernield.
Streekblad voor
en Zuidwest Friesland
„De wind, de wind, die had. een dolle
bui,” aldus een schoolversje en een ka-
lenderrijmpje luidt:
Maartse buien, die beduien,
dat de zomer aan komt kruien.
Dit laatste zij dan onze troost, want het
eerste was maar al te zeer van toepas
sing, toen deze week de lentemaand
haar intrede deed.
In een dolle bui rukte de storm de pan
nen van het dak en de hoeden en petten
van het hoofd alsof het dorre bladeren
waren in het herfstgetij. Bomen werden
ontworteld, takken afgerukt, ruiten ver
nield, telefoondraden afgeknapt, stuk
ken daklood en zinken goten naar be
neden gekwakt, schoorsteenborden los
gerukt, alles wat niet buigen wou, tot
barsten bewogen.
Soms werd het al te bar en werd een
gehele gevel omvergesmeten, een geheel
dak weggeslingerd, een gebouw in el
kaar gesmeten, een hooiberg omver-
gekanteld, enz. Nog meer dan in de stad
had buiten; de wind vrij spel.
Inderdaad, de orkaan, die overal in Ne
derland veel schade heeft aangericht,
heeft ook in Friesland lelijk huis gehou
den, vooral ook op het platteland. Hejel
wat boerderijen hebben aanzienlijke
stormschade opgelopen. Bomen werden
ontworteld of knapten af. Te Franeker
kwam, evenals in Bolsward, het boven
stuk van een boom, die afknapte, te
recht op een huis, waardoor het dak
ernstig werd beschadigd. De haan van
de toren der Grote kerk) te Franeker
kreeg een geweldige opstopper en hel- door de wind het water ingegooid, maar
de zwaar achterover en ieder ogenblik dodelijke ongevallen kwamen, buiten ’t
was men bevreesd, dat het beest naar reeds gemelde, nergens voor. Als men
beneden zou komen. Tot nu toe heeft z0 door het Friese land gaat en de ra-
het haantje, al is het dan ook in een zeer
potsierlijke stand, zijn standplaats we
ten te behouden. Die van de Witmarsu-
mer toren was zo gelukkig niet en kwam
naar beneden.
Het is inderdaad heel gek gegaan. Mu
ren werden ingedrukt en huizen stortten
in elkaar. Dakpannen suisden door de
lucht en schoorsteenborden en grote
stukken zink van platte daken zweefden
als vale vleermuizen naar beneden. Het
was levensgevaarlijk om op straat te
verkeren. Vele ouders dachten er zeer
terecht ook zo over en hielden hun kin
deren thuis van school, waardoor het
schoolbezoek tot beneden de helft van
het normale was gedaald.
Wat ook sterk gedaald was, dat was
de waterstand van het Ijsselmeer, al
thans aan deze kant. Het water was zo
laag, dat niemand te Makkum bijv, zich
kon herinneren het ooit zo laag te heb
ben gezien. Verschillende schepen in de
haven lagen aan de grond en helden
over. Uit de aard der zaak moet dus het
water aan de Hollandse kust een on
gekende hoogte hebben bereikt.
Hoewel het geen springtij was, was ook
het Waddenzeewater buitengewoon hoog
en sloeg zelfs over de afsluitdijk. On
danks ide) orkaanachtige wind, die in
verschillende stoten een snelheid be
reikte van ongeveer 144 km. per uur,
hebben de NACO-bussen over de af
sluitdijk de dienst volgehouden en heb
ben geen enkele rif overgeslagen. Wel
moesten op de afsluitdijk de passagiers
allen aan de windkant van de bus plaats
nemen om daardoor de kans, dat de
bus van de dijk zou gaan, te verminde
ren. Pleizierritjes zijn het niet geweest
en van de chauffeurs is wel het uiterste
gevergd.
Hoewel men te Harlingen zich niet he
lemaal zeker gevo|elde van de nieuw
aangelegde dam en het water er om ne
gen uur des morgens reeds overheen
sloeg, terwijl het pas om elf uur hoog
water was, heeft de dijk zich uitstekend
gehouden. Er was niet de minste be
schadiging aan waar te nemen. Wel ech
ter aan de huizen in de buurt van de
dijk. Practisch geen enkel huis was on
beschadigd, maar hierop maakte Har
lingen geen uitzondering op de andere
plaatsen in Friesland.'
Toch is het water in zee heel hoog ge
weest, want wrakhout uit zee was over
de nieuwe dijk heengeslagen en dreef in
de kolk er achter.
De Friese zeeweringen hebben bewezen,
dat ze in goede conditie zijn en dat ze
tegen een stootje kunnen.
Overigens was men te Harlingen zeer
ongerust over het lot van de 5 leden tel
lende bemanning van de schelpzuiger
„Trio” en van het scheepje, dat bij de
„Trio” was. Er ging dan ook een golf
van geruststelling door de havenstad toen
bekend werd, dat de schepen een vei
lige ligplaats hadden kunnen vinden.
Verscheidene schepen verkeerden in nooc
voor da Nederlandse en ook speciaal
Bolswards Nieuwsblad
Storm over Friesland
I
PAUL v. ZEELAND
ïkt
I
