Een verdwijnende functie
I
Paasnummer
O
Buitenlands
Overzicht
Provinciale Kroniek
üs hjoed n n
to sizzen
L. S-!
45e Jaargang
No. 28
Vrijdag 8 April 1949
Streekblad voor West
en Zuidwest Friesland
Uitgave van Drukkerij Fa. A. J.
OSINGA
B o 1 s w a r <1
Red. en Adm.
is er
I
1
r
Rusland
denkt natuurlijk heel anders over het At
lantisch pact. Ieder land dat zich heeft
aangesloten heeft van Moskou een nota
op zijn dak gekregen, waarin er op ge
wezen) wordt Idat dit pact agressieve
bedoelingen jegens Rusland heeft, dat
niet uitgenodigd was toe te treden.
Moskou acht dit verdrag zowel in strijd
met het Handvest der Ver. Naties als
met de bondgenootschappelijke verdra
gen, welke het met Engeland en Frank
rijk heeft en met de overeenkomsten van
Jalta era Potsdam, welke de geallieerden
nog tijdens en direct na de oorlog slo
ten.
Wat de
Spaanse kwestie
betreft; zoals bekend hebben de Ver.
Naties destijds haar leden geadviseerd
Hun hoogste diplomatieke vertegenwoor
digers vit Snanje terug te trekken, doch
In rfr practijk Is daarvan niet ve«l te-
De wolf ia 't net to dwnen om de Md
to toawjen. mar to fcorukuortltm.
van de hartspecialist, die de vorige week
naar het eiland was gezonden om een
onderzoek in te stellen naar de gezond
heidstoestand van Petain concludeerde,
dat het niet noodzakelijk is de gevan
gene naar een ander oord over te bren
gen.
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Redactie en Administratie
Marktstraat 13 - Bolsward
Telefoon 451 (K 5157)
Abonnementsprijs:
1.35 per kwartaal bij voorultbetrlinR
Advertentieprijs10 cent per m tn.
Giro 8792ft
n
1
Petain.
In Franse regeringskringen wordt ver
nomen, dat de regering heeft besloten
de 93-jarige ex-maarschalk Philippe Pe
tain in zijn gevangenis op het eiland Yeti
In verband met de komende Feestda
gen, zal ons blad aj. Vrijdag 15 April
uitkomen met een speciaal
i
r
kingen met Franco wensen om de stra
tegische waarde van Spanje, maar de
diplomaten geen weg daarheen zien zo
lang tal van West-Europese landen er
niet aan willen.
Wat de kwestie van
Het Atlantisch Pact „Be'y’n van
nieuwe hoop.” De waarschuwing van
Churchill. Rusland protesteert De
Spaanse kwestie. Het vetorecht ter spra
ke? Het nabije en het Mldden-Oosten.
Het Atlantisch Pact geen harnas.
De Leeuwarder Veemarkt
jarig.
Volgende week Vrijdag bestaat de Leeu
warder Veemarkt 75 jaar, waarbij dat
„bestaat” moet worden beschouwd als
„wordt driekwart eeuw op dezelfde
plaats gehouden”. De markt zelf is al
enkele eeuwen oud. Op 17 April 1874
werd zij echter overgebracht naar het
huidige terrein. Dit nieuwe marktterrein
betekende een grote verbetering, hetgeen
het eerste jaar direct al merkbaar was
uit een grotere aanvoer van 10.000 stuks.
Op enkele uitzonderingen na ging het
met aanvoer steeds excelsior, zodat
In 1927 een uitbreiding noodzakelijk
Reportage van een vraaggesprek met
Mevr. A. M. MONNINGH—KUIKMAN
waarschuwd tegen overijld optreden of
geweld op dit ogenblik. Hij waarschuw
de tegen de idee van een preventieve
oorlog, waaraan trouwens niemand van
de verantwoordelijke staatslieden in het
Westen denkt. Men zou het ook wel la
ten, want West-Europa staat militair nog
in de kinderschoenen en is uiterst kwets
baar. Geruststellend in dezen is, dat er
spoedig Amerikaanse wapenzendingen
komen en de chef van de staf van het
Amerikaanse leger heeft verklaard, dat
het wel degelijk de bedoeling is West-
Europa niet aan een inval bloot te stel
len.
L. O. F.
Het Ljouwerter Orkest ForbAn ontwik
kelt zich de laatste tijd in toenemende
mate tot een orkest van betekenis, het
geen blijkt uit het stijgende aantal con
certen en begeleidingen, ook in kleinere
plaatsen van Friesland. Zo concerteerde
het orkest dit seizoen met opvallend suc
ces voor de eerste maal in Grouw en
Oosterwolde. Het is een verheugend te
ken, dat vooral in de kleinere plaatsen
de behoefte aan goede muziek sterk
leeft. Het orkestbestuur heeft goede hoop
dit jaar het aantal concerten bulten
Leeuwarden tot 25 te kunnen opvoeren,
waarbij het tevens verwacht, ook het
aantal concerten in de Friese hoofdstad
enigszins te kunnen opvoeren. Voorts
bestaan er plannen, om in het zomer
seizoen te concerteren op de Friese
Waddeneilanden en in het openlucht
theater te Appelsga. Worden deze plan
nen werkelijkheid, dan zal hiermede een
nieuwe fase in het Friese muziekleven
worden ingeluid, welke bovendien het
orkest de nodige bekendheid buiten
Friesland zal kunnen verschaffen.
Van het welslagen der plannen hangt
veel af van de plaatselijke activiteit.
heeft mevr. Monningh meermalen de ge
boorte van een tweeling onder haar hoe
de gehad, nimmer echter een drieling.
In de oorlogsjaren steeg het aantal ge
boorten aanzienlijk. Het was net, alsof
de natuur zich aanpaste, aldus mevr, de militairen een verbetering der betrek-
Monningh, want niet alleen werden er
veel meer kinderen geboren, ook be
stond het merendeel toen uit jongens.
Van de 170 geboorten, alleen te Bols
ward waren er in een bepaald jaar bijv,
nog geen 70 meisjes.
Over het algemeen werd de zindelijk
heid van de bevolking te Bolsward ge-
roelmd. Natuurlijk waren er ook hier
uitzonderingen, die de regel bevestigen,
maar mevr. Monningh was zo kies, hier
niet in de brede over uit te wijden. Maar
wanneer het bijv, wel voorkwam dat
dikke wandluizen haar over de handen
liepen, behoeft het geen betoog, dat het
beroep van stadsvroedvrouw niet steeds
over rozen gaat.
De moeilijkheden zijn ook mevr. Mon
ningh niet gespaard. Vooral de oorlogs
jaren vroegen veel van haar. Niet alleen
dat het aantal geboorten toen ver bo
ven het gemiddelde lag, ook waren de
omstandigheden toen verre van ideaal.
Er was vaak geen vuur en gas om warm
water klaar te maken, zeep en linnen
ontbrak, en.men moest zich behel
pen met „drijvertjes”. Het mag een
wonder heten, dat er in die jaren, toen
er ook voor vele babys en jonge moe
ders weinig geschikt voedsel was, de
sterfte niet groter was. Vele vaders wa
ren bovendien ondergedoken, hadden
valse papieren of mochten in spertijd
niet op straat, zodat het vaak gebeurde
dat mevr. Monningh in het holst van de
nacht geheel alleen haar weg door het
volslagen donker moest zoeken.
Toch ontbrak ook in haar practijk de
humor niet. Vooral in de buitenpractijk,
n.l. in de omliggende dorpen waar zi
soms assisteerde, had men bijv, soms
geen vertrouwen in haar tenger figuurtje.
Soms werd gevraagd: „Meije jo dat wol
dwaen, juffer? Oars ha wy hjir ek wol
in Sid minske yn 'e buorren, sjochl” of
zoiets.
Al met al mogen we gerust concluderen dig maakte, zijn trouwens ook in Bulga
ook al trok mevr. Monningh, die dit
artikel natuurlijk veel te lang vindt,
zelf die conclusie niet dat geheel de
stad en omgeving terug kan zien op een
„vruchtbare” kwart eeuw, waarbij dank
baar het vele en vaak moeilijke werk
van de thans jubilerende stadsvroed
vrouw valt te gedenken.
delijkste dame te zijn en toen we enige totaal jvas mevr.^Monningh getuige van
ogenblikken in haar smaakvol ingericht x
woonvertrek tegenover haar zaten, be
grepen we meteen, waarom zoveel jonge
vrouwtjes door het courantenbericht
enigszins waren verontrust. Mevr. Mon
ningh heeft de gave de mensen meteen
op hun gemak te stellen en een sfeer
van. vertrouwen en begrip te scheppen.
Zelden voerden we dan ook zo’n vlot en
aangenaam vraaggesprek als deze keer.
Mevr. Monningh, of „de juffer” zoals ze
door „de klanten” wordt genoemd, be
toonde zich een zeer bescheiden figuur,
wars van alle zelfverheerlijking en eigen
dunk.
Op onze vraag, of het zilveren jubileum
ook enigszins feestelijk zou worden ge
vierd, liet mevr. Monningh b.v. een zeer
beslist „neen” horen.
Hoewel er van de zijde van vrienden en
vanuit haar werkkring wel de wens is
geidt, dit gebeuren niet onopgemerkt te
laten voorbij gaan, zal er zelfs van een
„gezellig avondje” geen sprake kunnen
zijn, daar de jubilaresse rond de jubl-
leumdatum enige dagen niet thuis hoopt
te zijn. Toen we naar de reden hiervan
vroegen, bleek deze een drieledige.
Ten eerste leeft mevr. MonninghKuik-
man uit het besef, dat een eventuele hul
diging hier niet op zijn plaats zou zijn.
Z’l heeft, volgens haar eigen zeggen, In
de afgelopen jaren slechts haar werk en
plicht gedaan en niets meer dan dat.
Bovendien is ze hiervoor betaald. Van
een zich verdienstelijk maken is volgens
naar geen sprake.
Ten tweede betreft ’t hier geen afscheid
in de volledige zin van het woord. Wel
wordt de functie van Stadsvroedvrotiw
opgeheven, maar Mevr. Monningh hoopt
haar particuliere practijk nog enige jaren
vol te houden en nog veel jonge moe
ders In moeilijke uren te helnen
De derde en volgens ons enigste reden
die men moet eerbiedigen, betreft eigen
familieomstandigheden, die het de jubi
laresse moeilijk maken deze dag in feest
stemming te doen zijn.
Toch zal er op de dag van het komen
de jubileum, zij het dan in de eenzaam
heid, veel zijn om dankbaar te.herden-i
ken.
De heren doktoren hebben steeds de
meest welwillende medewerking be
toond en zijn altijd bereid gevonden in
bepaalde moeilijke gevallen te assiste
ren. Deze goede verstandhouding da
teert reeds vanaf het eerste begin, tij
dens dokter Beekhuis. Wanneer er zich
bepaalde afwijkingen voordeden
nimmer tevergeefs aangeklopt.
Ook de. omgang met het publiek was
steeds van prettige aard.
Komende uit Groningen, moest het eerst
in een klein stadje als Bolsward wel
wennen. Toch werd het op prijs gesteld,
dat de benoeming, die er voorionigi Churchill
slechts één voor 3 jaar was, werd ver- In een rede In de Ver. Staten, deze ge-
Met Amerikaanse hulp zou dan heel wat
kunnen worden bereikt. Wat heeft de
Marshallhulp,
die dezer dagen juist 1 jaar wordt ver
leend, al niet voor West-Europa gedaan.
En er kan nog veel meer bereikt wor
den als de West-Europese landen on
derling harmonieus samenwerken.
„Hoed af voor Marshall, maar jas uit
om te werken,” zelde onze minister
Mansholt dezer dagen op het Marshall-
Congres en dat geldt voor alle West-
Europese landen. Ja, voor alle landen
van het Atlantisch pact en hier komen
we nog even terug op het positieve doel
van dat pact: bevordering Van de wel
vaart van de aangeslotenen. Men zal het
Atlantisch pact niet moeten zien als ecu
;oort harnas, waarin men wegkruipt uit
angst voor mogelijke gevaren. Maar mis
schien zal men het mogen zien als de
beschermende cocon, waarin een nieuwe
vorm van internationaal leven zich ont
wikkelen gaat, zo kostbaar voor allen,
die er deel aan hebben, dat het ook
waard is door allen te worden verde
digd.
recht gekomen. De Zuid-Amerikaanse
landen wensen over het algemeen thans
intrekking van dit advies en men is in
het bijzonder nieuwsgierig hoe de Ver.
Staten daartegenover zullen staan, waar
In de reeks van kamerstukken die j.l. lengd
Vrijdagavond z. h. st. door de raad wer
den goedgekeurd, bevond zich een
hoogst merkwaardig voorstel.
De functie van stadsvroedvrouw zal, in
gaande 15 Mei a.s. aldus luidde dit
voorstel worden opgeheven. Dit was
juist op de datum, dat de tegenwoordi
ge functionaresse haar 25-jarig jubileum
hoopt te herdenken.
Wij achtten dit een geschikt moment
eens een onderhoud met mevr. Mon
ningh te vragen, wat ons onmiddellijk
werd toegestaan.
Toen we echter op de stoep van het huis
aan het Grootzand stonden, U weet wel,
dat met dat bekende bordje van „Ver
loskundige”, waren er enkele nieuws
gierige blikken van voorbijgangers. Wan
neer er immers op een ongewoon uur
een man op deze stoep verschijnt en
aanbelt, moet er wel „iets aan de hand”
zijn en een zekere nieuwsgierigheid be
hoort nu eenmaal tot de minder aange
name eigenschappen van vele land- en
stadgenoten.
Mijn boodschap was echter ’n geheel an
dere, dan van mannen die gewoonlijk op
deze stoep verschijnen, maar een man
blijft nu eenmaal een man wij moeten
eerlijk bekennen, dat het belletje even
schuchter was, zo niet schuchterder dan
bij het doen van een meer normale bood
schap. Een interview met een fabrieks
directeur of een bedrijfsleider leek ons
namelijk tienmaal zo gemakkelijk dan 'n
vraaggesprek over de komst van jonge
wereldburgers en wat daar zoal bij te
pas komt.
Maar het viel mee.
Mevr. MonninghKuikman, die ons per- Alles tezamen bedroeg het aantal beval-
soonlijk binnenliet, bleek een allervrien- Hngen ongeveer ruim 100 per jaar. In
x~t--'- w--u
en behulpzaam bij de komst van dik
2750 babys. Dit is zoveel dat zelfs geen
Doelezaal ze zou kunnen bevatten en
bedraagt één derde van het aantal in
woners van onze stad. Zelfs zijn er reeds
jonge moeders geholpen, die zelf een
maal als baby door mevr. Monningh in
deze wereld werden ingeleid. Natuurlijk
Foardrachtekriich P. U. R.
Sneontomiddei 2 April waerd yn ’e Har
mony de einkrlich fan de „foardrachte
kriich foar de mlddelskoallen” fan de
Prov. Underwits Rie hélden.
Yn it gehiel hiene har 27 dielnimmers
oanjown, dêr’t yn 'e foarkriich op Sneon
26 Maert al, de helte fan öffallen wie.
Ek dizkear hle de karkommisje, bistean-
de ut Frou R. van der MinneBuma, en
de hearen B. van der Veen, F. Krlps,
Pater H. Hettema en G. Meerburg, It net
maklik: It peil dat de jonge foardragers
blrfkten, wie moal heeeh.
en later werd gewijzigd in een
benoeming van onbepaalde tijd.
De reden, dat het gezin Monningh zich
hier spoedig thuis gevoelde en thans ge
heel het hart aan Bolsward heeft ver
pand, is wel, dat de mensen steeds bij
zonder sympathiek tegenover haar werk
hebben gestaan.
De mensen zijn hier, aldus mevr. Mon
ningh, buitengewoon dankbaar, hetgeen
vaak spontaan wordt geuit. Vele moe
ders vinden het bijv, erg onprettig, dat
„de juffer” juist in de critieke dagen ult-
stedig is of met vacantie gaat. Reeds
maanden tevoren wordt soms gepolst of
men tussen die en die data door mevr.
Monningh persoonlijk kan worden ge
holpen. Dit vertrouwen, dat in haar ge
steld wordt, werkt in hoge mate stimu
lerend.
Natuurlijk hebben we ook gevraagd naar
bijzonderheden uit de werkkring en over
de opgedane ervaringen in de afgelo
pen jaren.
Het aantal „stadsbevallingen” was eerst
vrij groot, in tijden van werkeloosheid
bedroeg het wel meer dan 3P oer jaar,
gewoonlijk echter ongeveer 1U. m en na
de oorlog daalde dit aantal aanzienlijk
en In het afgelopen jaar had er slechts
één bevalling op stadskosten plaats. Dit
alles, dank zij de sociale wetgeving en
uitkering van kraamgelden. Toch was
ook deze tak van werk mevr. Monningh
in de loop van de jaren lief geworden
en het was dan ook wel even een aan
grijpend moment, toen zij ten stadhui-
ze werd ontboden om de opheffing van
haar functie te komen bespreken.
bet vetorecht
betreft, dat wordt in de Veiligheidsraad
een volkomen onvruchtbaar debat, om
dat niet alleen Rusland, maar ook de
andere leden der Grote Vijf er niet van
zullen willen afzien. Bij deze kwestie
kan Rusland misschien het Atlantisch
pact ter sprake brengen, als het niet lukt
er een afzonderlijk agendapunt van te
maken. Het is natuurlijk ondenkbaar, dat
de Russen een meerderheid zullen kun
nen vinden voor een veroordeling van 't
pact. Over het algemeen verwacht men
niet, dat Rusland dan uit de Ver. Naties
zal treden, hoewel er vermoedelijk ten
slotte meer achter de nota’s vandaan
zal komen, dan een papieren protest.
Het is zeker goed, dat Truman in zijn
redevoering ook zeide dat de onderte
kening van het Atlantisch pact niet be
tekent, dat de belangstelling van Ame
rika voor gebieden buiten de Atlantische
sfeer verminderd zou zijn. Truman noem
de in het bijzonder het
Nabije Oosten.
Daaronder valt ook Griekenland, waar
de opstandelingen de laatste dagen, ver
sterkt met brigades uit Albanië weer hef
tig aanvallen. Men brengt dit In verband
met het plan van de Kominform om Tlto
en met hem Zuid-Slavië te vernietigen,
door het Macedonisch eenheidsstreven
aan te wakkeren.
Rusland tracht het Macedonisch nationa
lisme voor zijn eigen doeleinden te ge
bruiken, nu het Zuid-Slavisch nationa
lisme van Tito het in de weg is getreden
Soortgelijke afdwalingen van de Mos-
kouse leer, als waaraan Tito zich schul-
Yn de groep 17 jier en Aider woon juf
fer Baukje de Jong de earste prijs, dal
de wikselbeker, oanbean troch it Boun
fan de Frysk Nasjonale Jongerein, giet
dizkear nei de Rykskweekskoalle to
Drachten, De twadde prils wie foar de
hear A. Besselink fan de R. L, W. S. to
Snit». De tredde priis waerd woun troch
Juffer M. H. Kleft fan de Kr. Kweek-
skoalle to Dokkum.
Yn de groep 15 en 16 jier krige juffer
Tytsje Kalsbeek fan de Gem. H. B. S.
to Ljouwert de earste, en juffer T. Tuln-
stra fan de R. H. B. S. to Harns de
twadde.
Der hawwe dit jier folie mear mlddel
skoallen meldien as foarhinne, hwat
troch de foarsitter van de Prov, Under-
wiisrie, Dr. W. Kok, dy’t de Beding yn
’e hannen hie, taskreaun waerd oan it
feit, dat der nou op hast alle mlddel
skoallen yn FryslAn les yn ’e memme-
tael jown wurdt. Nei öfrin kamen jury
en earste priiswinders op 'e film. Der wie
aerdifch bilangjstelling fart ieararen en
Alden.
Hwat bat Gabe Skroar
rije geconstateerd, waar vice-premier
Kostof gearresteerd en de communisti
sche partij gezuiverd werd, omdat er
nationalistische neigingen aan het licht
waren gekomen. In het
Midden-Oosten
is de wapenstilstand tussen Israël en
Transjordanië tot stand gekomen en men
is zeer benieuwd hoe het, na de staats
greep van kolonel Hoesni in Syrië, nu
met de onderhandelingen tussen Israël
en dit lid van de Arabische liga zal gaan, aan de westkust te laten. Het rapport
De oorlog met Israël kostte schatten en
mergelde het land geheel uit. De juiste
weg voor dit land en alle leden der Ara
bische liga zou zijn door hartelijke sa
menwerking met Israël tot een krachtige
economische opbloei van het Midden
oosten te komen.
Advertenties, bijdragen en berichten voor
dit nummer moeten VROEGTIJDIG in
ons bezit zijn. Tevens maken wij er onze
lezers op attent, dat in verband met bo
venstaande ons blad DINSDAG 18
APRIL NIET zal verschijnen.
Zo hebben dan j.l. Maandag 12 naties,
n.l. België, Canada, Denemarken, Frank
rijk, Groot-Brittannië, Italië, Luxem
burg, Nederland, Noorwegen, Portugal,
de Ver. Staten van Amerika en Ijsland
het Atlantisch pact getekend.
In zijn rede bij deze gelegenheid gehou
den, zeide president Truman zeer te
recht, dat het maar een eenvoudig do
cument was, maar één dat, had het in
1914 en 1939 bestaan, en was het toen
gesteund door de landen welker verte
genwoordigers nu in Washington bijeen
waren, de daden van agressie had kun
nen voorkomen, welke tot 2 wereldoor
logen hebben geleid. Het pact was dus
een schild tegen agressie. En de Ameri
kaanse minister van buitenlandse zaken
Acheson had in zijn welkomstwoord de
betekenis van het pact beschreven in een
variatie op Mattheus 18 7. Hij zei:
„Voor hen, die de vrede zoeken, is het
i pact een gids naar toevluchtsoord en
kracht, een steeds nabije hulp in gevaar.
Voor hen, die voet zetten op het pad van
agressie, is het een waarschuwing, dat,
indien het noodzakelijk is dat er aan
stoot kome, wee dan hen door wie aan
stoot komt.”
Kernachtig heeft ook onze minister van
buitenlandse zaken, mr. Stikker, het ge
zegd: „dit pact is het einde van een il
lusie n.l. dat de Ver. Naties de we
reldvrede zouden kunnen verzekeren
doch het begin van nieuwe hoop op een
duurzame vrede.”
Enige dagen tevoren had
de benoeming, die er voorionigi
n
,t
lolswards Nieuwsblad
i
PETAIN
f
1
5
1
j
t
