f lyRó&zJi Qajxk
I
lil
Martinytoer
door Nederland
Fan de
I
üs hjoed Q Q
to sizzen
45e Jaargang
No. 45
Dinsdag 14 Juni 1949
Streekblad voor West- en Zuidwest Friesland
Uitgave
Drukkerij Fa. A. J. OSINGA - Bolsward
van
PYT.
i
Tj. de J.
t
t
I.
I
e
De lytse mlggen bliuwe yn ’t web hing-
je» en de greate fleane der troch.
BLOE1JENDE KASTANJE.
Natürbyld dat it doarp forfraeijet,
De beam fan oer de hündert jier,
Yn breidskleed, eltse nije Maeije
Efter de tün to sjen fan fier.
(De Aide pastorij der njonken),
Nej moannen keal yn winterslom
De kleur foroaret ringen pronket
Kastanjebeam mei rynske blom.
De frisse libbenskrêft bitrutsen
Brekt üt de roune knoppen splyt,
In kroanlamp, troch de sinne üntstutsen,
Mei tüzen kearsen, wazich wyt.
Tusken de blossems sjongt de klyster,
„De dei wurdt swiid, de simmer komt,”
It liet rils heger frijer dryster!
Kastanjebeam mei rynske blom.
Hwer lit natür him ’t kleurichst jilde,
De tulpen bloeije, dünkerread,
De helle giele koalsiedfjilden,
It popmpeblêd grien yn ’e sleat.
Troch alles wurdt it hert biruorre,
Mar maitiids spraet it klearst fornom,
Sjoch wy yn ’t sintrom fan 'e buorren,
Kastanjebeam mei rynske blom.
IT KIN MAL AS IT DER DP WIERRET.
„Ik heb een baby!” riep mevrouw Fran
cis Weber uit Cleveland op een morgen
uit en hiermee wekte zij haar echtge
noot, die stomverbaasd en geheel ont
steld was, evenals zijn vrouw.
De man belde zijn ouders, een auto, een
ziekenhuis en de politie op en had in
een minimum van tijd zijn woning vol
mensen, die niet anders konden doen
dan het feit constateren, daf een welge
schapen dochter van zes en een half
pond ter wereld was gekomen.
De komst van de baby was voor de
ouders een volkomen verrassing.
I
e
d
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Redactie en Administratie
Marktstraat 13 - Bolsward
Telefoon 451 (K 5157)
gen. Een van de voorbeelden daarvan
is zijn „School voor Filmcharme”. Deze
school heeft het uitsluitend doel om
meisjes, die daaraan behoefte gevoelen,
haar charme, haar lieftalligheid dus te
laten ontwikkelen Dat er zo gevochten
wordt om een plaatsje op deze school
te krijgen, vindt voornamelijk zijn oor
zaak in de gedachte van de jongedames
om hierdoor ook een van de zo fel be
geerde plaatsen bij de film te veroveren.
De bekende acteur James Mason heeft
eens vrij scherp gewezen op de groot-
kapitalistische ontwikkeling van de En
gelse filmindustrie, waarbij vrijwel alle
macht in handen ligt van één man, in
casu Rank. J. Arthur, die anders wel
weet, hoe hij op Vergelijke aanvallen
moet reageren, glimlachte, vergoelijkte
de boze woorden en zag het geval door
de vingers. Men dient daarbij echter te
weten, dat James Mason een zeer popu
lair filmacteur is, verbonden aan Rank’s
eigen ondernemingen en zodoende een
medewerkers, die J. A. R. elk jaar heel
wat geld in de schatkist brengt.
Er is al eens een commissie benoemd,
die Rank’s eenmans-grootkapitalistische
filmactiviteit aan een onderzoek moest
onderwerpen. Rank trok zich er niet veel
van aan, glimlachte maar weer en de
zaak liep met een sisser af. Volgens de
statistieken verdiende Amerika in 1946
niet minder dan 75 millioen dollars aan
Engeland, terwijl Engeland „slechts” 8
millioen dollars van Amerika trok. En
zolang de verhouding nog zo is, vindt
Joseph Arthur Rank, dat er aan zijn ac
tiviteit nog lang geen einde mag ko
men I
Abonnementsprijs
1.35 per kwartaal bij voorultbettllng
Advertentieprijs10 cent per m.m,
Giro 87920
Smokkeldrama. Woensdagavond troffen
ambtenaren van de douane in de verbo
den grensstrook bij Nieuw-Schoonebeek
twee smokkelaars aan; na sommatie na-
.men zij de vlucht, waarop de ambtena
ren enige schoten losten. Een der smok
kelaars werd daarbij dodelijk gewond.
De andere wist te ontsnappen.
Wat moet dat? Wederom heeft een Duits
douanevaartuig twee Groningse vis-
schersschepen, een uit Termunterzijl en
een uit Bierum, welke zich ter hoogte
van het Oost-Friese dorp Pilsum op de
Eems bevonden, aangehouden en naar
Emden overgebracht.
Zondagsschoolonderwijzer
en Filmkoning
autoveiling, welke van belang wordt ge
acht voor heel Oost Brabant en Limburg.
De aangeboden wagens zullen door ex
perts worden onderzocht. De kopers
kunnen een nieuwe keuring aanvragen,
als binnen tweemaal 24 uur na de koop
defecten worden ontdekt. De koopsom
blijft zolang onder berusting van een
deurwaarder.
en
de stuwende kracht bij het vervaardigen
van religieuze films en godsdienstige
kinderfilms. Het was hierdoor, dat Rank
met de film in aanraking kwam. En nog
houdt hij zich hiermede bezig, want van
de enorme kapitalen, die hij in zijn
droom-fabrieken-industrie verdient, zon
dert hij steeds een gedeelte af om die
films te financieren, die gebaseerd zijn
op onderwerpen uit de Bijbel of die in
het algemeen religieuze propaganda ma
ken. Filmische propaganda is ook op
dit terrein de beste, meent Rank. In een
rede uitgesproken tijdens een maaltijd
van de Wereld Zondagsschool Vereni
ging te New York zei hij letterlijk: „De
beste manier om het Woord van Chris
tus te verbreiden, is door middel van
de film.”
Et zullen er velen zijn, die in dit alles
toch nog een groot percentage „recla
me” zien, maar voor Rank is het ernst.
Niet voor niets geeft hij trouw elke Zon
dagmorgen op een Zondagsschool cate
chisatie.
Dat J. Arthur Rank de reclame overigens
versmaadt, zou men niet kunnen zeg-/
De Rykslünboukonsulint hle de lAnbou-
leraren yn syn wurkgebiet, dy’t It yn de
üngetiid net drok hawwe, ütforsocht om
ris mei him roun to gean by de ünder-
skate pleatsen, hwer’t it iene of oare
ündersiik dien wurdt.
Hja wiene allegearre op it appèl ek al
hie de Bilt üs raer to pakken. En de
tocht hat tige fruchtber west, alhoewol
wy de jouns as bargen thüs kamen.
Hwant midden yn it knappe üngetiders-
waer foei samar in bats reinwetter. De
reinmeter by de Widd. van der Valk yn
Easterein notearde 10 m.m. en de hiele
dei bleau it wiettich en snüsterich. Tige
skoan koene wy üs yntinke, dat it wol
hwat folie fan in minske frege is, as men
as boer yn sa’n üngetiid as wy nou bi-
libje, mei sa’n protte skoander hea op
it lan en mei sokke plannen foar de léste
dei fan ’e wike, net ris efkes ütprottelje
kin. Hwant de forhalen, dy’t men dit jier
heart, binne bjusterbaerlik. De ien praet
fan trije weiden en in oar fan fjouwer op
it pounsmiet, mar it is ek grouwélich,
hwat der yn swéën lelt. En net alllnnich
op it swiere ISn. Efter yn it Heidenskip
by de hear Stellingwerf lei it sa tsjok,
dat de swéën wol wurdzen liken. Tusken
Wommels en Easterein wie in boer, dy
koe it der net mear mei de meanmasine
óf krije, de hynders stiene om de trije
Weg er mee. Reeds sinds verscheidene
jaren zijn klachten geuit over het op
treden van prostitués in wijk VII te Den
Haag, waarin talrijke scholen zijn ge
vestigd. Er is thans een voorstel inge
diend, dat beoogt de jeugd tegen het
optreden van prostitués te bescher
men.
Let op de flikkerlichten. De 51-jarige si
garenmaker A. W. uit Breda is op een
onbewaakte overweg bij Leur door een
personentrein overreden en gedood. Het
slachtoffer, dat zich per fiets naar zijn
werk begaf, heeft waarschijnlijk het
roodflikkerende waarschuwingslicht niet
gezien.
Het seminarium „Beekvliet”, het beken
de tehuis onder St. Michielsgestel, dat
de bezetter als gijzelaarskamp mis
bruikte, is deze week in feesttooi t.g.v.
het 40-jarig priesterfeest van de regent
mgr. F. A. J. A. Goyaarts. Talrijke oud-
gijzelaars toonden blijken van mede
leven.
Nederlandse studenten, die voor Frank
rijk een beurs ontvingen, zullen van
10.000 francs per maand tot 20.000 In
hun toelagen worden verhoogd.
Keer uw zakken enz. nog eens om, want
nu kunt u de halve guldens, halve stui
vers en halve centen nog inleveren. Na
15 Juni is dat absoluut niet meer moge
lijk. Men denke aan spaarpotten, col
lectebussen, offerblokken e.d.
Jo Vincent is per K.L.M. naar Zürich
vertrokken om vandaar naar Bazel te
reizen, waar zij, op uitnodiging van de
„Basler Sangverein”, deelneemt aan een
festival ter gelegenheid van het 125-
jarig bestaan van deze vereniging.
Benelux-lijst op komst. Beneluxdeskun-
digen stellen thans definitieve lijsten op
van de producten, die per 1 Juli voor
het handelsverkeer tussen de drie lan
den worden vrij gegeven.
Tragisch. Te Deventer geraakte een 3-
jarig meisje in de Manegestraat tussen
de voor- en achterwielen van een draai-
orgelwagen. Het kind werd met inwen
dige kneuzingen overgebracht naar het
ziekenhuis, waar het korte tijd daarna
is overleden.
Hjeljoun. Te Kollum (Fr.) zal in het ein
de dezer maand de eerste steen worden
gelegd voor een groot gebouw, dat als
woonruimte voor ouden van dagen is
bedoeld.
Er komt een tankslag. Een legeroefe-
ning, die drie weken zal duren, zal van
10 Juni af in Midden-Limburg en voor
namelijk in de omtrek van Overloon
worden gehouden. Er zal een zo volledig
mogelijke reconstructie van de daar ge
houden tankslag worden gegeven.
Pro Jeventute gaat in stad en provincie
Groningen een grote actie ondernemen
óm te geraken tot de stichting van een
tehuis voor werkende jongens. Voor
bouw en inventaris is een bedrag van
f 200.000 nodig.
Het grote werk. Ir. Feber, waarnemend
burgemeester van Den Haag, heeft te
d.w.z. tot aan Rank toe, die een nieuwe
periode inluidde, films werden vervaar
digd, kon een industrie in de ware zin
van het woord (een dus met op zijn
minst een geregelde en regelmatige pro
ductie) zich nimmer ontwikkelen.
Zoals in Amerika en op het Europese
vasteland, kraaide ook in Engeland Hol
lywood victorie. In welke mate dat het
geval was, kan men vaststellen uit het
feit, dat thans, nu de toestand zich ra
dicaal heeft gewijzigd, de in Engeland I
vertoonde films nog altijd voor 80 pet. j
geheel Amerikaans zijn.
De oorlog gaf Rank de grote kans en
zijn gehele zakengenie wierp hij in de
strijd. Hij begreep echter, dat hier niet
alleen een kwestie van „zaken doen”
was, maar er ook enorme artistieke
moeilijkheden waren te overwinnen.
Hij omringde zich dan ook met prima
filmkunstenaars, met eerste klas „ster
ren” en hij paste daarbij o.a. hetzelfde
systeem toe, waarmee Hollywood altijd
zo’n succes had gehad: hij „kocht” de
sterren uit het Amerikaanse filmparadijs
weg. Belangrijker dan dit vond hij ech
ter nog kundige en talentvolle regisseurs
aan te stellen, die hij voor een goed deel
op eigen initiatief liet werken en die
door hun grotere verantwoordelijkheid
tot topprestaties kwamen. Zo wist Rank
zich op artistiek gebied met het beste
van het beste te omringen en.hij
won.
Doch hij zegevierde In niet mindere
mate rechtstreeks op zakelijk terrein en
zijdelings in de zakelijke diplomatie.
Want een diplomaat is J. A. R.f Voor
zichtig doch vastberaden en steeds een
stap verder gaand, wist hij zich finan
ciële interessen te verwerven in de Ame
rikaanse filmindustrie, d.w.z. hij kocht
tal van bioscopen in de grote steden en
in de provincies van de U. S. A. Daar
door maakte hij het zich mogelijk om
al dadelijk in die theaters zijn éigen
films te doen rouleren.
Een voor Rank wel zeer tekenend en
kenmerkend voorval. Niet zo lang gele
den reisde hij in gezelschap van zijn
vrouw naar Amerika per Queen Elisa
beth.
Op de bekende Manhaften Pier stond
een legertje journalisten en fotografen
gereed om hem te ontvangen en wachtte
een schare Hollywoodse filmkeizers en
-grootkapitalisten op het ogenblik om
de langzamerhand gevreesde concurrent
dadelijk bij het aan wal stappen de hand
te kunnen drukken. Zonder echter zich
van iemand ook maar zóveel aan te trek
ken stevende Joseph Arthur recht af op
Judge Lewis L. Fawsett, de leider van
de World’s Sundy School Association,
de Wereld Zondagsschool Vereniging.
Inderdaad, J. A. Rank blijft door alles
heen zijn principes, zijn idealen, zijn
geloof trouw. Hij is een gelovig Metho
dist en nimmer zal hij vergeten de Zon
dagsrust in acht te nemen.
„Ik doe alles voor God en voor mijn
land!” zo verklaarde hij tot vertegen
woordigers van de Amerikaanse pers.
„Als Arthur Rank niet zo’n vroom Daaraan heeft Engeland ook zijn grote
lidmaat van de kerk was geweest en invloedrijke filmindustrie te danken,
en geen zondagsschoolonderwij- Rank was immers geïnteresseerd bij
zer, zou de Engelse filmindustrie
nog immer weinig bekendheid
genieten.
Joseph Arthur Rank is een zeer merk
waardig man, zeker een der merkwaar
digste, zo niet de merkwaardigste van
Engeland. In 1940 bij het begin van de
oorlog kende „niemand” hem (hoewel
hij toen al groot-kapitalist was) en in
1945, toen het vrede werd, was zijn
naam een begrip geworden in de En
gels sprekende landen. Nog een jaar
later en hetzelfde was het geval in ge
heel Europa en waarschijnlijk over de
gehele wereld.
Een oorlogsprofiteur dus, een O.W.er,
een soort zwendelaar? Allerminst, hoe
wel Rank zeer handig gebruik heeft ëe~
maakt van de oorlogstoestand, toen men
op velerlei gebied gedwongen was din
gen te doen, waartoe men anders niet
kwam, prestaties te verrichten, die men
in vredestijd nooit bereikte. Rank heeft
wel op zeldzame wijze van de nood een
deugd weten te maken: hij werd Enge-
lands grote deviezen-verdienerl
Talrijk zij|? de pogingen geweest dm
Engeland een filmindustrie van beteke
nis te bezorgen, doch al werden dikwijls
kosten noch moeite gespaard, het geluk
te nooit de Engelse film op te heffen
boven een zekere, wat men zou kunnen
noemen provinciale middelmatigheid. In
overeenstemming met die kwalitatieve
betrekkelijkheid bleef ook de kwantiteit
beneden peil en hoewel er in Engeland
it wurk is. As it lAn nei it meanen droech
is, wurdt der sproeid. Om de fochtich-
heit fan ’e groun nei to gean, hat men in
ynstremint üt Wageningen opsteld, de
tensimeter, dy’t oanjowt hoefolle focht
der yn ’e groun sit. En dat ding docht
it mar sekuer. Hoe heger hy stiet, hoe
droeger de groun. Is de Meter boppe de
15, dan moat der sproeid wurde.
Nou Freedtojoun stie er op 50, dos hop-
droech, mar Sneontomoarn wie der In
bats wetter fallen en doe’t wy it kwik
biseagen, wy it op 5 sakke. Dus alles
O.K. Men is langer al hwat mans mei dy
dingen. Meane, de gersoplader hellet it
spul fan it 15n en bringt it jin as droege
gers wer yn ’e golle of op ’e büthüs-
souder, it wetterkanün sproeit de seadde
trochwiet, de kunstmeststruijer giet der
oerhinne en los is lt wer.
Op sa’n wlze kin der hiel hwat üt lt 15n
helle wurde en der wurdt ek folie mear
fé helden. De greate oarsaek fan de
hege féprizen sit him krekt deryn. Elk
hüldt mear fé, hwant mei de molkprizen
fan tsjintwurdich komt der in moaije
hompe yn ’e ponge. It giet de Fryske
greidboer goed, dat is klear to merk-
biten. De maitiid en simmer fan ’49 sil
yn de petearen biwarre bliuwe as in tiid,
hwerby de factoren fan waer en ge-
waechs, fan molkpriis en fépriis alle
gearre meiwurke hawwe om dit jier to
meitsjen ta in topjier. Lykwols it waer
kin jit in bulte bidjerre, dat ha wy Sneon
wol sjoen.
In swiere fracht op it lan is nuodlik en
tear spul. Men kin it ek as dong fan
it 15n helje moatte. En sa bliuwt oer
al is skreppen en skuorren fan de minske
jimmer de ünwissens stean en de ófhin-
kelikens fan de seine fan God. It swiere
hea is gefaerlik foar broei. Yn in pear
Ore kin al lt wrotten en wramen troch
hlmelfjOr of heabroei forlern gean. Dêr-
om: „ora et labora”. Bid en arbeldzje,
hwant God hüldt dochs de leije fêst.
Hwat hat Gabe Skroar
trekker der oan o pas komd mei de
masine derneist en dy wist der wol ried
mei. Jonge, hwat hawwe dy dingen it
skoan yn 'e macht en hwat sjit it dan op.
lt wie der sa mar óf. It is neat gjin
wünder, dat de greidboeren tige bilang-
stelling hawwe foar de motormeander.
Dan binne hja wis yn alle omstannich-
heden, ek as lt hea al swier genöch
is en oan 'e rlppe kant. Sok hea komt
der dit jier in bulte. Der is hast net oan
to üntkommen, hwant lt groeit sa hurd
en der stiet sa’n fracht op, dat men kin
net rounom komme, sa’t men wol woe.
De boeren, dy’t rutere hawwe, en dy
binne der fan lt jier in protte, hawwe
in goede kar dien. Alllnnich jammer, dat
de ruters op lt lést net mear fan de
goede soarte wiene, de fraech wie to
great.
Lykwols sjocht men oan de measte ru
ters wol, dat har baes jit leare moat.
As se goed opladen binne moatte se steil
stean en kreas opmakke. Set men de
stokken to fier ütinoar, dan forsakje se
en reine se yn, de kop sakket yn, of
waeit der óf, en dan is it dochs wer
lijen. Goed wurk is hjir foardielich wurk.
De gersdroegerij yn Easterein wie ek
drok yn aksje, mar it gers, dat hja
droegen wie to lang. Dan wurdt it net
moai en binne de hege kosten skraech-
wurk to forantwurdzjen. Dy ynstallaesje
derre, in „Templewood” is oars in mi
rakel, dy levert in prima produkt en na
venant goedkeap. De boeren dêrre kinne
wol tofré wêze mei har droegerij en de
bidriuwslieder is ien fan it goede soarte,
net foldien mei eigen wurk, mar hieltyd
der op üt om de saek better en foardie-
liger to meitsjen. Né, dat is wol yn oar-
der en as se koart en jong gers nei de
droeger bringe, is lt in lust, hoe’n moai
produkt se derfoar yn ’e skuorre krije.
Hjir kin sa’n 400 kg. yn ’e Ore droege
wurde. Dat is net oerfolle, mar better
biskieden en goed as to great en top-
swier. Hwat nljs wie in wetterkanün,
trêd stil, lt wie moardzjen. Doe is del dat hjir yn Wommels en Easterein oan
„Hylkebaas” overleden. Op 84-jarige
van het begin af aan en tot het laatst, lee^*jd is te Sneek overleden de heer
Hylke van der Zee, in zeilerskringen
misschien beter bekend als „Hylke
baas”.
Het dure papier... De tuchtrechter voor
de prijzen te Amsterdam heeft de ko
ninklijke papierfabrieken Van Gelder en
Zn. te Velsen wegens overtreding van
prijsvoorschriften veroordeeld tot het
betalen van f850.000.
I Woef! woef! De zeer ruime hallen der
j ’s-Hertogenbossche veemarkt herbergden
542 honden van allerlei, waaronder zeer
zeldzame rassen, bijeengebracht door
inzenders uit geheel ons land.
Welkom in den lande. Koningin Juliana
heeft Woensdag de afgetreden Hoge
Vertegenwoordiger van de Kroon in In
donesië, dr. L. J. M. Beel, ten paleize
Soestdijk ontvangen.
Alweer concurrentie? Met ingang van 16
Juni krijgt Eindhoven elke Donderdag
op het Frederik van Eedenplein een
De bylden komm© en fordwine,
It libben is sa bünt en drok,
Hjoed kin üs ’t lytse doarp noch blne,
Moarn jelje wy nel 't fiere lok.
Us dei, as ’t rêstleas wolkensdriuwen
Geniet is bros as weageskom. f
Mar jimmer sil dit doarpsbyld bliuwe:
Kastanjebeam mei rynske blom.
22 Maeije 1949.
Bergambacht de eerste spade in’ de
grond gestoken voor de uit te voeren
werkzaamheden aan het Lek-water-
plan.
Internationale ballonrace. Nederlandse
ballonvaarders hebben het plan geop
perd om nog dit jaar een internationale
ballonrace te organiseren.
Vliegende minister. Mr. Joekes, de mi
nister van sociale zaken, is dezer da
gen naar Genève gevlogen ter bijwoning
van de jaarlijkse internationale arbeids-
conferente van het Internationale Ar
beidsbureau.
Kranten komen. Opgericht is de N.V. Sa-
latiga, welke zich voorstelt de dagbla
den „De Telegraaf” en „De Courant Het
Nieuws van den Dag” in Augustus weer
te doen verschijnen.
Kappersnieuws. De tarieven voor heren
kapper zullen waarschijnlijk in Augus
tus worden vrij gegeven.
Alweer.... Te Appelsga brandde de
grote, los van de woning staande land-
bouwschuur van de fam. Mesken aan de
Grensscheiding tot de grond toe af. Ver
schillende landbouwwerktuigen gingen
verloren. De brand is vermoedelijk ont
staan door het spelen met lucifers door
kinderen.
Russisch traan. In ons land wordt ge
werkt aan een project voor ,een wal
vismoederschip van zeer grote afmetin
gen, bestemd voor Rusland. De capaci
teit van deze drijvende traanfabriek zal
ongeveer tweemaal zo groot zijn als van
onze „Willem Barendsz”.
Meisje overreden. Het l'/2-jarlg meisje
T. uit de Amelandstraat te Leeuwarden
is door een vrachtauto ,van De Spar
overreden en gedood. Toen de auto, na
het lossen en laden, wegreed, bleek het
kind voor het voorwiel te zijn gekropen.
De chauffeur had het meisje kort daar
voor nog bij de auto weggehaald.
Vacantie. Van officiële Amerikaanse zij
de is medegedeeld, dat op 21 Juni de
drie Westelijke zónes van Duitsland
voor toeristen zullen worden openge
steld.
Beangstigend. Uit een onderzoek is ge
bleken, dat 45 pct. van de kinderen in
ons land kennis gemaakt heeft met al
cohol, een zeker percentage zelfs gere
geld alcohol gebruikt.
Bolswards Nieuwsblad
t
f
i
i
9
