Bolsward
Vreemdelingenverkeer
I
J
1/
Provinciale Kroniek
Buitenlands
Overzicht
I
No. 46
45e Jaargang
Vrijdag 17 Juni 1949
BOOBD
Streekblad voor West» en Zuidwest Friesland
Uitgave
- Bol sward
Drukkerij Fa. A. J. OSINGA
van
vindt, welke de ontevredenheid der be-
O, sykje net oan frjemde strénnen,
’t Gelok, dat foar dyn fuotten leit.
stemming en moeilijkheden wekken. Het
besluit tot ontmanteling van een aantal
fabrieken in het
Excursie van het Fries
Genootschap.
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Redactie en Administratie
Marktstraat 13 Bolsward
Telefoon 451 (K 5157)
Abonnementsprijs
1.35 per kwartaal bij vooruitbetiling
Advertentieprijs10 cent per m.m.
Giro 87926
Argentinië
zond steeds enorme hoeveelheden vlees
naar Engeland, in de laatste tijd waren
de Argentijnse prijzen echter te hoog
en beperkte Engeland liever zijn vlees-
rantsoen dan die prijzen te besteden,
maar thans kon men het eens worden
over een vijfjarig contract, waardoor
Engeland meer vlees en Argentinië in
ruil meer Engelse producten krijgt. De
Ver. Staten hebben echter tegen de lan-
Ten slotte nog iets over de
Palestijnse kwestie:
Komt er een economische depressie? Ame
rikaans protest tegen Engels-Argentijns han-
delsaccoord. De ontmanteling der Duitse
fabrieken. Ruslands optreden tegen Zuid-
Slavll. Opvoeding van Japan. Mis
lukte conferentie te Parijs. De Palestijnse
kwestie.
Terwijl wij dit schrijven is er nog geen
officieel einde aan de conferentie te
Parijs
gekomen, maar de kans lijkt groot, dat
op geen enkel punt bepaald overeen
stemming zal worden bereikt. Misschien
zou echter het overleg door plaatsver
vangers van de ministers worden voort
gezet, om tot een programma te komen
dat op een volgende bijeenkomst zou
worden behandeld. Intussen zou de blok
kade opgeheven blijven het spoor
wegpersoneel te Berlijn staakt echter
door in ruil voor enig herstel van
de handel tussen West en Oost.
Het congres der Arbeiderspartij heeft de
Engelse regering stellig reden tot te
vredenheid gegeven, men aanvaardde de
stabilisatiepolitiek van lonen en prijzen,
zoals de regering die voert, en dat was,
behalve de vaststelling van het pro
gram, waarmede men onder de leus „La
bour gelooft in Engeland” de verkiezin
gen tegemoet gaat, een der voornaamste
punten. Vermoedelijk heeft de algemene
vrees in het Westen, dat een economi
sche depressie nadert meegewerkt het
verzet tegen de genoemde loon- en prijs
politiek. te onderdrukken, 'in zo’n tijd
waagt men zich uiteraard liever niet
buiten de begane paden. Zoals bekend
zijn er zekere verschijnselen in de Ver.
Staten in de vorm van aanzienlijk ge
daalde prijzen en toeneming van het
aantal werklozen, welke op de mogelijk
heid van zo’n depressie wijzen en welke
dan ook andere delen der wereld niet
onberoerd kan laten.
De Rottefalle nimt
de foarstap.
Op it greate ünderwiiskongres, dat for-
line hjerst yn Ljouwert hélden is, kaem
tige düdlik nei foaren, dat it op psycho-
logyske en didaktyske grounen folsiein
forantwurde is om alle ünderwiis yn de
earste klassen fan de legere skoalle yn
it Frysk to jaen.
De Rottefalsters hawwe dat net misfor-
stien. Hja binne oan it wurk tein en
nou hawwe hja de tastimming krigen om
tonei yn de earste klas fan de iepenbiere
legere skoalle it Frysk as fier- en lear-
tael to brüken.
Zuid-Slavië.
Gaandeweg hebben Rusland en zijn sa
tellietstaten hun handel met Zuid-Slavië
zo beperkt, dat het land er inderdaad heer Waterbolk, assistent in de archaeo-
zeer ernstige moeilijkheden van onder i logie bij Prof, van Giffen, was het voor
de excursiegenoten een leerzame dag.
Syrië heeft de onderhandelingen over
vrede met Israël afgebroken, het be
schuldigt deze laatste staat er van de
wapenstilstandsbepalingen te hebben ge
schonden. Israël is ontevreden omdat
Engeland besloten heeft zijn wapenzen-
dlngen naar de Arabische landen weer
te hervatten en de Ver. Staten gaan er
niet accoord mee dat Israël het pro
bleem der uit zijn land gevluchte 800.000
Arabieren, van wie een deel wenst terug
te keren, niet krachtiger aanpakt en ook
al te veel gebied zou eisen. In het al
gemeen is er te Washington een neiging
Ondanks het minder gunstige weer
mocht de excursie van het Fries Ge
nootschap verleden Zaterdag geslaagd
heten. De tocht ging ,in drie bussen en
tal van particuliere auto’s, onder bege
leiding van motorpolitie via Oostermeer,
Surhuisterveen naar Midwolde, waar de
kerk werd bezichtigd. In het koor is hier
de prachtige marmeren graftombe, die
de beroemde 17de eeuwse Zuid-Neder-
landse beeldhouwer Rombout Verhuist
maakte voor Anne van Ewsum. Deze
laatste telg uit het geslacht van die
machtige Ommelander Hoofdelingen be
woonde de Nieuoord bij de Leek en was
gehuwd met Carel baron van In- en
Kniphuizen. Het monument toont op de
voorgrond het beeld van de gestorvene,
op de achtergrond dat van zijn weduwe.
Later is het beeld van haar tweede echt
genoot er aan toegevoegd. De kerk be
zit verder verschillende wapenborden en
een gedenkraam voor de familie Van
Panhuys, die, naar ouderen zich nog le
vendig zullen herinneren, in 1907 door
een ramp getroffen werd, waarbij het
gehele gezin verdronk.
De tocht werd voortgezet naar Vries
met zijn bijna geheel gerestaureerde Ro
maanse kerk (12de eeuw) van tufsteen
met gotisch bakstenen koor uit de 15de
eeuw. Het verschil tussen de twee stij
len spreekt hier zeer duidelijk. Het schip
van de kerk heeft zware muren met
kleine vensters, het koor is veel lichter
gebouwd, rijzig en hoog met lange ven
sters. Ook de toren is een van de mooi
ste in zijn soort.
Daarna was Anloo aan de beurt. Ook
deze kerk, die veel overeenkomst heeft
met de vorige, is gerestaureerd. In de
kerk zijn overblijfselen van primitieve
muurschilderingen te zien. De kerk is
ingericht volgens de nieuwere liturgi
sche opvattingen, waarbij de avond
maalstafel een centrale plaats heeft.
Na een koffiemaaltijd te Gieten werden
het grote hunnebed te Borger en de kerk
en het hunnebed te Rolde bezocht. En
toen ging de reis weer naar huis, via
Norg, waar thee gedronken werd.
De excursie was voortreffelijk georga
niseerd, dank zij vooral de zorg van de
heer Penning van het Fries Museum. En
door de deskundige toelichting van de
heren drs. M. van Buytenen, de opvol
ger van dr. Heerma van Voss als rijks-
archivaris in Friesland, dr. A. Wassen-
bergh, directeur van het Fries Museum,
de heer Struik, opzichter bij de restau
ratie van de kerk te Vries, ds. Wierin-
ga, voorheen predikant te Anloo en de
park ook is verzorgd, hoe kunstzinnig
en deskundig ook aangelegd, toch ge
loven we dat het voor bezoek van bui
ten, i.c. gezelschappen te weinig aan
trekkingskracht heeft. De Zwanen, een-
den, pauwen en goudvissen vormen nau
welijks een speciale attractie. Zou men
de vogelstand niet kunnen uitbreiden?
Een volière met fazanten, marmotten,
parkieten, enz. zou zeer aantrekkelijk
zijn. Zoals Toutenburg op Zwartewegs-
end met grot en belvedère, Vogelenzang
te Veenklooster met bosheuvel en here
miet, Oranjewoud met doolhof en lach-
Twee redenen1 waren er, waarom we nog overblijft. Wanneer straks een gedeelte
en
daa/door het Marktplein wordt vergroot,
zullen vele bezwaren in dezen zijn weg
genomen.
Een instelling, die wij in het stadsbeeld
van Bolsward missen, is het café met
terras, ook al plaatsen sommige café
houders enige rietmeubelen op het trot
toir. Voor allerlei soorten toerisme, dus
ook voor de dagjesmensen en het voor
bijgaande verkeer, moet een dergelijk
rustpunt in de buitenlucht van grote be
tekenis worden geacht. Ditzelfde geldt
voor een speeltuin met draaimolen e.d.
die vooral voor de knderen uit de om
geving en voor schoolreisjes, uitstapjes,
e.d. een gewilde attractie zal zijn.
Het gemis van een dergelijke ontspan
ning weegt veel zwaarder, dan men wel.
licht zou vermoeden.
Ten opzichte van de Afsluitdijk is Bols
ward met het oog op schoolreisjes, toch
ten voor ouden van dagen, enz. immers
zo bij uitstek gunstig gelegen: vanuit
Holland is het de eerste stopplaats en
van Friesland naar Holland de laatste.
Geen enkel bestaand café heeft echter
voldoende ruimte beschikbaar om een
eenvoudige speelplaats aan te leggen.
Toch moet men het idee niet zonder
meer laten varen. Ook het Julianapark
kan nog meer dan tot op heden recre
atieoord zijn. Misschien doet zich eer-
Prïisfraech Novelle.
It greate sukses fan de boekewike 1948
hat foar de Stifting „It Fryske Boek”
oanlieding west in priisfraech Onder de
Fryske auteurs to hélden om in novelle
to skriuwen, dy’t tsjinje kin as presint
yn de boekewike 1949.
De manuskripten sille sa’n 15000 oant
17000 wurden bifetsje meije en moatte
foar 15 Augustus Onder motto ynstjOrd
wurde by de skriuwer fan de Stifting,
S. O. Dykstra, Pasteurwei 32, Ljou
wert.
It étsochte hénskrift sil leane wurde mei
in honorarium fan hOndert goune.
School voor Talen en
Geschiedenis.
Tot voor enkele jaren was er in ons
gewest weinig mogelijkheid om een cur
sus voor een M.O.acte te volgen. Zij,
die dat wensten waren meestal genood
zaakt schriftelijk les te nemen. Voor
menigeen is dat echter een bezwaar en
daarom probeerden velen zo spoedig
mogelijk een werkkring in of nabij een
grote stad te krijgen, waar wel de ge
legenheid bestond voor het volgen van
M.O.-cursussen. Friesland had dan het
nakijken.
Het getuigt van ee^ wijs beleid, dat het
bestuur van de Fryske Akademy in 1947
de School voor Talen en Geschiedenis
in het leven riep. Het aantal cursisten
bewees direct dat hiermede in een reeds
lang gevoelde behoefte werd voorzien.
Dit jaar volgde een negentigtal cursis
ten de lessen van de School. Opgeleid
werd voor M.O. Geschiedenis, M. O. Ne
derlands A. en B. en M.O. A. Fries,
Frans, Duits en Engels. Tevens liep dit
jaar voor het eerst een cursus Engels
L.O., terwijl het komende jaar bij vol
doende deelname ook een cursus L.O.
Frans en Duits zal worden gegeven.
Voorts bestaan er plannen voor een M.
O. opleiding Wiskunde, Staatsinrichting,
en Paedagogiek. De school wenst zich
aan te passen bij de bestaande behoef
ten. Indien dus' om een bepaalde cursus
wordt verzocht, zal ten allen tijde wor
den geprobeerd een dergelijke cursus te
organiseren.
spiegel honderden en duizenden bezoe
kers trekken, zou men ook in ’t Juliana
park wellicht een attractie kunnen aan
brengen. Het moet natuurlijk zo moge
lijk iets zijn, dat een ander niet heeft en
dat men graag wil zien.
Trouwens dit geldt ook in het algemeen.
Een toerist wil naast goede, accomodatie
naast prettig winkelen en naast een
vlotte bediening ook steeds het bijzon
dere. Het is daarom goed, dat Bolsward
instellingen, inrichtingen en bijzonder
heden tot zich trekt, die in geen andere
stad in het Noorden des lands te vinden
zijn. Kan Bolsward niet met vele andere
centra’s concurreren wat betreft natuur
schoon, speeltuinaccomodatie, enz., dan
moet men in ander opzicht een uitzon
deringspositie nastreven. Trouwens de
aanknopingspunten zijn er reeds. Bols
ward heeft zijn Zuivelschool, koorban
ken, glazeniersbedrijf, knikkerfabriek,
automarkt, Gysbert Japiksdagen, ten
toonstellingen, kampioenswedstrijden in
touwtrekken en wat niet al.
Toch is dit nog niet genoeg. Men moet
de mogelijkheden meer uitbuiten en naam
maken. Denkt de toerist aan Bolsward,
dan moet alleen dit woord reeds een
reeks van voorstellingen oproepen. De
naam Bolsward moet tot een begrip
worden.
Opnieuw denken we in dit verband aan
het Julianapark. Waar vindt men in de
naaste omgeving een dergelijke plaats
in het kale Friesland, waar men open
luchtsamenkomsten, landdagen, muziek-
en zangconcoursen kan houden? Drukke
dagen heugen ons en andere komen, wij
denken bijv, aan de landdag van de
Ned. Chr. Vrouwenbond op 29 Juni a.s.
Wanneer men de mogelijkheden in de
zen verder wil uitbuiten, zou (stel het
geval, dat het bouwen van een open
luchttheater financieel en technisch op
te grote bezwaren zou stuiten) men wel
licht het aanbrengen van een semi-per-
manente verlichting, eigen tribune, to
neel, spreekgestoelte, consumptie- en
toiletgelegenheid kunnen overwegen. De
onkosten van de organisatie zouden er
geringer door worden, de geboden ser
vice gewaardeerd.
Heel weinig geld en moeite zou het al
kosten, als men met kleine richtingaan
wijzers (bijv, een pijl met: Julianapark,
nog 200 meter, enz.) de plaats van het
park ging aanduiden. Het ligt nu een
maal buiten het stadscentrum en aan
voorbijrijdende auto’s valt vooral de in
gang niet op.
In een volgend artikel hopen we op eni
ge aangelegenheden nog nader terug te
komen.
Ruhrgebied,
door de Westelijke geallieerden geno
men, moge niet bepaald uit economische
nood geboren zijn, doch uit de wens de
Duitse oorlogsindustrie op te ruimen, de
West-Duitse bevolking verzet er zich
ook uit economische reden tegen. Zij
zegt n.l. dat de toch reeds aanzienlijke
werkloosheid er nog door zal toenemen,
al zal echter ook nationale trots wel
een rol spelen in dit verzet en menen de
Duitsers tegenwoordig dat het Westen
hen zozeer in de politiek tegen Rusland
nodig heeft, dat zij maar hun eisen kun
nen stellen. De bezettingstroepen zijn er
aan te pas moeten komen om de ont
manteling, die vooral fabrieken betreft
waar benzine uit steenkool gemaakt
wordt een totaal oneconomisch bedrijf
nu Duitsland voldoende olie kan betrek
ken te doen aanvangem.
Opnieuw een bewijs dus, hoe de huidige
politieke toestand het economisch her
stel der wereld belemmert en hoe poli
tiek en economie verstrengeld zijn. Een
ander voorbeeld daarvan levert het Rus
sische optreden tegen
us hjoed 11 H
to sizzen
Hwat hat Gabe Skroar
vooral op China aangewezen, dat waar-11'
schijnlijk straks wel tot het communis- Arabische landen niet va’n het Westen
tische blok zal behoren. te vervreemden.
eens met aandacht bladerden in het so-1 van de gracht wordt overkoepeld
ciaal-economisch rapport, dat voor en
kele jaren onder auspiciën van de BBG
over Bolsward verscheen.
Ten eerste was daar de opening van 't
algemeen secretariaat van VVV, PFC en
BBG ten stadhuize en ten tweede het
toenemend aantal vreemdelingen, dat
onze stad bezoekt: het is immers een
heel gewoon verschijnsel, als men in de
straten van de oude Gysbert-stad Frans
en Engels hoort spreken. Ook het aan
tal gezelschappert uit eigen land, dat
Bolsward met een bezoek vereert, is
zeer aanzienlijk.
Allereerst wordt er in het bedoelde rap
port, o.i. zeer terecht, op gewezen, dat
er voor het toerisme in het algemeen
zeer veel waarde moet worden gehecht
aan het uiterlijk van de stad. De belang
stelling concentreert zich allereerst op
de typisch Bolswardse Cultuurmonumen
ten: het Raadhuis, de Martinikerk, e.d.
Het bezoek aan het stadhuis neemt na
tuurlijk nog toe als er tentoonstellingen
worden gehouden, zoals pas van 19de
eeuwse schilderijen en straks van Lim
burgse kunst; Jammer dat de Martinikerk
momenteel zo weinig toonbaar is. Zou
den in de Noordelijke kapel, die vrijwel
gereed is, niet enige koorbanken kunnen
worden geplaatst? Sommigen maken
thans ter wille van deze banken een
pelgrimage naar Bolsward en.vinden I lang nog eens de mogelijkheid voor een
- i 1 1 r I ftft n M z4 ft Aft ft/-»♦•»-» ^1ha*AM U ft 4 ftfttlIftrY.TÖt^
van een kleine dierentuin in het park
Ging men de bedoelde kapel als mu- zal voorlopig nog wel tot de vrome
seum inrichten en stelde men ook de -wensen blijven behoren. Hoe goed het
prachtige oude sacristie voor bezichti
ging open, we geloven zeker, dat de
koster het weer druk zou krijgen. Ver
der moet misschien meer dan tot nog
toe ook worden gewezen op andere be
zienswaardigheden, zoals de Broerekerk,
geboortehuis van Gysbert Japiks, de
„kozakken” in Heeringa’s tuin, oude ge
vels, grachtjes, bolwerken, enz.
Ook het Oudheidkundig Museum (wan
neer dit tenminste niet wegens een ten
toonstelling is ontruimd) is van belang.
Door sommige ingezetenen werd er reeds
op aangedrongen, dat het zich bij parti
culieren bevindende bezit aan oude
voorwerpen zoveel mogelijk in het Mu
seum moet worden ondergebracht. Daar
naast is echter de aanblik van de hoofd
straten wel van bijzondere betekenis. Er
moet dan ook ten zeerste op worden
aangedrongen voor het uiterlijk der win
kels, dus gevel en etalage, zorg te dra
gen.
Met weinig moeite konden reeds heel
wat storende ontsieringen worden weg
genomen. Bij een rondgang door de stad
wordt men bij enigszins nauwlettend
toezien telkens getroffen hoeveel niets
zeggende verouderde reclame hier en
daar b.v. nog aanwezig is, terwijl er veel
is, dat schreeuwt om een kwast verf. 1
Vele particulieren, die als goede burgers
toch mee moesten helpen de stad een
net aanzien te geven, trekken zich blijk
baar van deze dingen niets en niemen
dal aan.
De grachtjes vormen een onmiskenbare
attractie in het stadsbeeld. Buitenge
woon jammer is het daarom, dat som
mige bewoners deze pitoreske wateren
slechts nuttig achten om er alles wat
men blijkbaar niet met de vuilnisman
mee durft geven, in te deponeren.
Wie zich van deze waarheid nog niet
heeft overtuigd, doet goed eens te let
ten op hetgeen momenteel door de ge-
meentereiniging naar boven wordt ge
haald. Een voortdurende ergernis is ook
het feit, dat door snuffelende honden en
kwajongens een groot deel van de in
houd der vuilnisemmers, die aan de wa
terkant worden geplaatst, in de gracht
zelf terecht komt. Behalve exemplaren
van onze goede Bolswarder, vindt men
op bepaalde tijdstippen een rijke verza
meling lectuur in het dierbare grachts-
water Tlrijven om van „de schillen en
de dozen” maar niet te spreken. Wil men
de grachtjes behouden, goed, maar men
houdé ze dan ook zo schoon mogelijk.
Het Marktplein is als centrum van de
stad voor de VVV van grote betekenis.
Naar de mening van het rapport maken
de vrachtrijders, die zich op sommige
dagen van de week op het plein bevin
den, het stadsbeeld ietwat rommelig.
Verplaatsing van deze vrachtrijders naar
het Hengstepad wordt dan ook in over
weging gegeven.
Daarentegen kan men ook beweren, dat
de vele vrachtdiensten de gezelligheid
en bedrijvigheid verhogen, al dient er
natuurlijk voor gewaakt te worden, dat ge duur van dit contract geprotesteerd,
een parkeerruimte voor touringcars en Zo ziet men hoe uit economische nood
particuliere auto’s in voldoende mate geboren maatregelen, elders weer ont-
hetgeen ze zoeken onder het stof ver- en ander te combineren. Het aanleggen
scholen.
en het
volking tegen Tito’s bewind moeten aan
wakkeren. Ze beogen de Russen Tito’s
positie in ’t binnenland te ondermijnen,
terwijl een actie van zijn buren ook nog
niet is uitgesloten, want het heet, dat
de Kominform weer bijeen is om over
maatregelen tegen de Zuid-Slavische
dictator te beraadslagen.
Te Parijs hebben de Amerikaanse en En
gelse ministers van buitenlandse zaken
met hun ambassadeurs in Zuid-Slavië
overlegd of het mogelijk is Zuid-Slavië
economisch te helpen nu Oost-Europa ’t
tracht te worgen.
In Albanië is een oud-premier die voor
Tito was, n.l. doodgeschoten, in Hon
garije is minister Rajk uit het openbare
leven verwijderd en in Bulgarije is Kos
tov thans uit de partij gestoten en waar
schijnlijk gearresteerd of gelikwideerd.
We hebben in dit overzicht ditmaal voor
al bij de verstrengeling van politiek en
economie stilgestaan en wijzen dan ook
nog even op de verhoudingen in
Japan.
Politiek wordt Japan thans gedresseerd
door de Ver. Staten, als bezettende mo
gendheid, die daarbij meer en meer aan
passen aan de oude Japanse tradities,
zeer tot ongenoegen natuurlijk van Rus
land. Moskou heeft daarover in de inter-
geallieerde raad, het lichaam dat gene
raal Mc Arthur z.g. bijstaat, bij het be
stuur, doch in werkelijkheid niets heeft
in te brengen, nog dezer dagen scherp
geprotesteerd.
Dat de Amerikanen bij hun pogingen het
Japanse volk te democratiseren zoveel
mogelijk aanpassen aan de Japanse tra
dities is begrijpelijk omdat ze langs die
weg denken hun doel, n.l, van Japan een
anti-communistisch bolwerk te maken,
zo snel mogelijk te bereiken. Maar ter
wijl Japan dus politiek geheel op het
Westen wordt georiënteerd, heeft het
daarvan economisch eigenlijk niets te
verwachten. Zijn producten heeft hetmeer met het standpunt'der Engelsen in
Westen niet nodig, ten dezen is Japan het nabije Oosten rekening te houden,
■-1 dat zoals bekend er op .gericht is, de
Bolswards Nieuwsblad
PHILIPS MOUNTBATTEN
