de Stemming
na
I
1
w
Buitenlands
Overzicht
Provinciale
Kroniek
üs hjoed A H
to sizzen
Ha, 49
48a JaajMgflH
VHjdafl 14 Juni 1949
Streekblad voor Weet* en Zuidwest Friesland
Uitgave van Drukkerij Fa, A. J. OSINGA
- Bol sward
MORGENTHAU
t
De uitslag van Bolsward en omliggen-
Dy’t seis net oan it spek komme kin,
gunt in oar faek de swaerden net.
halve stem. Maar een rest is nu eenmaal
een rest en dus kwam ook de C. H. U.
met 3 zetels uit de bus. Was er op de
C. H. U. maar één stem minder uitge
bracht, dan was de resterende zetel toe
gewezen aan de partij hiet het grootste
gemiddelde, in dit geval de K. V. P.
De Kieswet speelde dus wel een grillig
spelletje door bijv, aan een lijst met 193
stemmen geen zetel toe te kennen en aan
een overschot van minder dan één stem
wel een volle zetel, of met een ander
voorbeeld, door partijen met flinke stem
menwinst zoals de K. V. P. (134 stem
men winst) of A. R. (54 stemmen winst)
niet met een extra zetel te belonen en
de C. H. U. met slechts 7 stemmen winst
(en procentsgewijze zelfs verlies) wél
met een zetel.
Practisch komt het in Bolsward hierop
neer, dat de zetelverhouding gelijk is
gebleven, behalve dat de P. v. d. A. een
zetel heeft afgestaan aan de C. H. U.
Bovenstaande cijfers tonen echter dui
delijk aan, dat men hieruit niet een al
te eenvoudige conclusie mag trekken, de
„toevalligheden” speelden daartoe een te
grote rol.
In Hennaarderadeel, waar de communis
ten niet meedongen, zag men dezelfde
tendenz. Stemmenwinst werd ook hier
geboekt door de C. H. U., terwijl de P.
v. d. A. een vrij groot aantal stemmen
verloor, ten bate van de V. V. D., aan
wie men eveneens een zetel moest af
staan. De A. R. boekte enig stemmen
verlies, maar kwam evenals de C. H. U.
wat zetelaantal betrof, ongewijzigd uit
de bus.
In Workum bleef de zetelverdeling ge
lijk. Ook hier ging het op het nippertje.
Had de C. H. U. twee stemmen meex ge
had, dan had de K. V. P. een zetel af
moeten staan. De P. v. d. A. verloor 30
stemmen, de K. V. P. 3, terwijl de A. R.
34 won.
In Wymbritseradeel, de laatste „randge
meente” van Bolsward, waarvan we iets
willen zeggen, was de zaak al niet veel
anders: Ook hier bleef het zetelaantal
ongewijzigd. CHU, AR en KVP gingen
vooruit, de PVDA had een verlies van
meer dan 100 stemmen, zonder dat dit
zoals gezegd Invloed op de ze
telverdeling uitoefende.
AhöflfleffiSfiUihfljS i
IJS pef kwftftaai hij feeruitbetfling
Adv^tentiepfijs i 10 eent per
air© «7926
Veiiêhljnt BINSBA68 en VWJSAÖ8
ftedsetle en Administratie i
Mflfktetrfiat 13 Bolsward
Telefoon 491 (K 9197)
De conferentie te Parijs geëindigd. Rusland
iets toeschietelijker. Oostenrijk tevreden
Moet Tito geükwideerd worden? Commu
nistische actie In Tsjecho-Slowakije. België
gaat ter stembus. Engeland in zorgen.
de Russische
troepen niet alleen Oostenrijk moeten
ontruimen maar ook Roemenië en an
dere Oost-Europese staten, waar zij nu
waren om de militaire verbindingen met
Oostenrijk te handhaven. Hetgeen zou
betekenen dat de Russische troepen ook
van de Zuid-Slavische grenzen zouden
worden teruggeroepen en dit zou dus
tot enige verlichting voor Tito leiden.
Het is natuurlijk uitgesloten dat de Rus
sen bij hun toeschietelijkheid naar het
Westen daaraan niet hebben gedacht en
dus rijst de vraag of het hun bedoeling
misschien is Tito op te ruimen nog voor
het najaar, als het verdrag met Oosten
rijk moet worden getekend, aanbreekt.
Nu de Parljse overeenkomst voorlopig in
het Westen enige ontspanning heeft ge
bracht en Rusland daar in het defensief
is gedrongen, zal het voor Moskou zaak
zijn zijn greep op zijn omgeving nog
sterker te maken en Tito zo snel moge
lijk te likwideren.
Volgens Berlijnse bladen heerst er thans
dan ook aan de Zuid-Slavische grens
grote bedrijvigheid van Russische, Pool-
se, Hongaarse, Bulgaarse en Albanese
troepen en partisanen.
Dat de actie van de communisten in
Tsjecho-Slowakije
tegen de Katholieke Kerk, welke zoveel
gelijkt op die onlangs in Hongarije ge
voerd, slechts beoogt ook dat land vas
ter in de greep van Moskou te brengen
is duidelijk. En dat is ongetwijfeld ook
de bedoeling van de communistische
zuivering in Roemenia, waar zelfs de
bekende mevrouw Anna Pauker, minis
ter vanl Buitenlandse jZaken gewogen
en te licht bevonden is.
Overigens dient men bij al deze acties
niet te vergeten welke een geweldige
reactie ze op de duur in bedoelde lan
den kunnen veroorzaken. De Moskou-
communisten mogen, dank zij hun
machtsmiddelen, thans als minderheid
regeren in Polen, Roemenië, Bulgarije,
Hongarije en Tsjecho-Slowakye, onder
die volken leeft ongetwijfeld een stil
verzet van zeer grote groepen zowel ka
tholieken als protestanten, en van poli
tieke partijen. Dit verzet kan thans niet
tot uiting komen, doch zou dat zeker
als Rusland met West-Europa in oorlog
geraakte. Men beseft dat te Moskou ook
wel, dat thans in het Kremlin niet aan
een dergelijke oorlog gedacht wordt.
Ook wat Rusland in Oost-Europa doet,
heeft slechts defensieve bedoelingen. De
defensie was ook het belangrijkste on
derwerp der besprekingen, welke de mi
nisters van buitenlandse zaken der
Westerse Unie
nog tijdens de Parljse conferentie In
Luxemburg hielden. Men was het aar
dig eens, maar eerst zal men toch moe
ten weten, welke hulp de Ver. Staten in
de vorm van wapenleveringen enz. zul
len verlenen, voor men behoorlijk op kan
schieten. Ook werd over samenwerking
op sociaal en cultureel gebied gespro
ken; vooral ook op cultureel terrein heb
ben Nederland en België al heel wat
bereikt. Daar, in België worden a.s. Zon
dag de verkiezingen voor het nieuwe
parlement gehouden, zoals wij reeds
eerder schreven, hoopt de Chr. Volks
partij (katholieken) er met de steun van
de vrouwen, die ditmaal voor het eerst
meestemmen, een absolute meerderheid
te verwerven; van de 5.600.000 kiezers
zijn er 2.900.000 vrouwen. In
Engeland
maakt men zich nogal bezorgd over de
mogelijkheid, dat de Chinese communis
ten straks ook de Britse kolonie Hong
kong zullen aanvallen. Men heeft te Lon
den reeds aangekondigd, dat deze tot
elke prijs verdedigd zal worden en heeft
de Ver. Staten gevraagd of zij eventueel
zullen helpen. De meningen waren daar
verdeeld, men vindt eigenlijk Hongkong
een overblijfsel van de Engelse koloniale
politiek, voelt er ook niet voor de Chi
nese communisten, met wie men mis
schien straks moet praten, voor ’t hoofd
te stoten, maar ziet ook wel in dat men
Engeland niet alleen kan laten staan.
Washington denkt daarom aan een
soort „symbolische” hulp, die in de
praktijk niet veel van betekenis zou zijn.
In de gemeente Wonseradeel votïden ook
weinig verschuivingen plaats. De enig
ste communistische zetel verdween en de
V. V. D. ging er mee strijken. In stem
mentotaal won de C. H. U., K. V. P. en
V. V. D. en boekten de P. v. d. A. en
A. R. enig verlies. Men zie de volledige
cijfers op de eerste pag. van het bij
blad.
Stid-Afrika en Fryslfln.
Sneontomlddei 18 Juny wie Prof. W. E.
Louw, fan Pretoria yn Ljouwert de
gast fan it Boun fan Fryske kunstners.
Foar de leden fan dat Boun en har gas
ten hat er sprutsen oer syn lên, dêr’t
de klam binammen by foei op de tael-
strlld. It Afrikaensk is Ontstien ut de
tael fan de HollAnske kolonisten, foar
in part spontaen, foar In oar part troch
ynfloed fan frjemdlingen. Lange jierren
hat yn Süd-Afrika it HollAnsk de tael
fan skoalle, tsjerke en rjochtseal west,
wylst de sprektael al Afrikaensk wie.
Nel de forlerne boere-oarloch waerd it
Ingelsk de offisjele tael/Yn 1875 waerd
It „Genootschap fan regte Afrikaanders”
stlfte, en dat wie it bigjin fan in krêf-
tige taelbiweging. Nou is it Afrikaensk
njonken it Ingelsk as amtlike tael erkend
en wurdf it ta alle ünderwiis brükt, il
is de tael fan/ de kranten en fan de lite-
ratuer. De fülste striid is fierd tsjin it
Hollfinsk, dat as tael fan geastlike ute-
rlng yn tsjerke en skoalle noch yn it
bigjin fan dizze leu yn gebrök wie en
de frije üntjowing fan it Afrikaensk yn
it paed stie.
It is pas yn 1922-’23 fan de skoalle for-
dwoun. By de aksje foar Onderwijs yn
eigen tael waerden seis HollAnske boe
ken forbaernd. N'ou’t de kwesje to’n gun
sten fan de eigen tael bisljochte is, is
der foar it HollSnsk folie mear echte
bilangstelling en wurdt der op de uni-
versiteiten troch gOns Afrikaenders stüd-
zje fan makke. Sa is der foardlel foar
HollAnsk en Afrikaensk beide, nou’t de
twang fuort is.
Prof. Louw biwiisde mei in pear foar-
bylderv, dat de Afrikaenske Sitteratdler
hjoed de dei gjin lokale kleur mear hat,
mar mei eigen tael en op eigen fiedings-
boaijem in Jeropeesk peil birikt. Prof.
Louw hêldde syn lêzing yn it Afrikaensk.
Nei it skoft bihannele Prof. Dr. J. H.
Brouwer fan Grins Ontstean, aerd, for-
hêldingen en problemen fan FryslOn, op
forsyk fan Prof. Louw yn it Frysk.
Hy wiisde op de oerienkomsten yn de
striid foar it Frysk en foar it Afrikaensk.
Ek yn FryslOn wrakselet in lyts folk om
bihöld fan eigen tael en kultuer tsjin
machtiger talen en kultueren, mei foar
in part ek al deselde resultaten: de
Fryske litteratuer is ek net in provin-
siale variant fan in oarenien, mar in ute-
ring fan if stribjen om de algemien-
minsklike dingen op Fryske grounslach
to forwêzentlikjen. De Fryske biweging
is fan tael- en kultuerbiweging in na-
sjonale biweging wurden, ek de ekono-
myske en politike faktoaren bigjinne mei
to sprekken. Mei it ünderwiis yn de eigen
tael stiet FryslSn lykwols nocb mar oan
it bigjin. Mar it is optheden al sa, dat
„It Diske”.
Toen Burgemeester Renken van Idaar-
deradeel Zaterdagmiddag met een sleu-
telomdraai „It Diske” opende was de
hoofdplaats van zijn gemeente een „win
kel” rijker, die enig in het land is.
In „lt Diske” zullen namelijk geduren
de de zomermaanden producten van
volkskundige aard als souvenir worden
verkocht.
Rondom worden souvenirs verkocht, he
laas zijn het maar al te vaak bazarpro-
ducten van nul en generlei waarde,
waarvoor de toerist zijn goede geld neer
telt. Alle producten, die in „lt Diske”
tegen redelijke prijzen worden verkocht,
zijn gedekt door het merk van de stich
ting Fryske Ambachts- en Folkskunst.
Dit z.g. F.A.F.merk is als kwaliteits
merk wettig gedeponeerd en geeft de
koper een waarborg voor een goed sou
venir, dat op een zodanig peil staat, dat
het aesthetisch verantwoord is en de
toets der kritiek kan doorstaan.
Behalve de bekende producten van de
volkskunst (Bulkstra, Warga; Roosjen
en Van Amsterdam, Hindeloopen; de
Boer, Workum; enz.) is er ook werk
van de Grouwster „nifelders” zelf te
koop.
„It Diske” maakt een uiterst verzorgde
indruk; een indruk, die tot kopen noodt
en wij twijfelen niet of dit experiment
zal slagen. Hopelijk zal dit initiatief een
stimulans voor andere centra zijn een
zelfde stap te doen. Nog beter is het
wanneer de middenstand zelf van de ge
bruikelijke souvenirsprullaria afstapt en
deze goede producten ten verkoop aan
biedt.
Wat Bolsward Mqtrof was de uitslag
echter zeer onzeker. De Communisten
die in 1946 nog 163 stemmen haalden,
deden ditmaal niet mee. Daartegenover
stonden twee nieuwe lijsten n.l. de On
afhankelijke van D. de Jong en de lijst
der V.V.D. De zetelverdeling zou ten
zeerste afhangen van de vraag of deze
lijsten al of niet met een zetel uit de
bus zouden komen. Was dit met beide
wel het geval, dan zou dat ten koste
moeten gaan van andere partijen. Alge
meen werd verwacht, dat de P. v. d. A.
een zetel verlies zou boeken, maar wel
ke andere partij zou in dat geval een
veer moeten laten? In het omgekeerde
geval zou door aanzienlijk stemmenver
lies de P. v. d. A. waarschijnlijk even
eens van 4 op 3 zetels komen en viel ei
dus een zetel toe aan de K.V.P., C.H.U.
of A.R. Geen wonder^ dat de uitslag
zoals die districtsgewijze werd gebulle-
tineerd met stijgende spanning werd ge
volgd. De K. V. P. won aanzienlijk en
sprong verg, bij 1946 van, 1229 op 1363
stemmen. De P. v. d. A. boekte verlies,
maar In geringer mate als over het al
gemeen werd verwacht n.l. van 993 op
849. De C. H. U. won, vergeleken bij de
vorige raadsverkiezing 7 stemmen, ver
geleken bij de Kamerverkiezing van 1948
echter 34 stemmen. De lijsten van D.
de Jong en de V. V. D. haalden resp.
167 en 193 stemmen en konden het ver
eiste aantal niet bereiken (3^ van de
kiesdeler oftewel maal 2843/13 stem
men). De A. R. boekte, alweer vergele
ken met de raadsverkiezing van 1946,
54 stemmen winst, n.l. van 500 op 554,
maar haalde toch hiet het aantal van de
trachten te bereiken. Van ontaarding is
eerst dan sprake als men elkaar met
weinig zeggende leuzen en beloften, die
toch niet kunnen worden nagekomen
probeert te overtroeven.
Ontaarding is er pas dan, als men op
ondemocratische wijze een bepaalde
zienswijze aan een ander tracht op te
dringen en reclame-methoden toepast,
die niet door de beugel kunnen.
Bij de vrij intense propaganda zijn ge
lukkig voor zover ons bekend, nergens
excessen voorgekomen.
Ook de stemming zelf verliep rustig.
We hadden trouwens ook niet anders
verwacht, wij zijn nu 'eenmaal een volk,
dat niet al te heethoofdig is en weet
wat het doet Dat het >n een der stembu
reaux echter tot handtastelijkheden
kwam, betreuren wij ten zeerste.
Zoals steeds was de dag van stemming
weer een dag met geheel eigen sfeer.
De vermoedelijke uitslag vormde ruim
schoots stof voor het dagelijks gesprek.
Er werd gewikt en gewogen, gerekend
en geschat, stellingen geponeerd en ont
kend, maar niemand was in zijn eigen
gemoed volkomen zeker. De uitslag was
als een groot vraagteken, totdat Woens
dagavond de bulletins verschenen en de
belangstellende kiezers het resultaat van
hun roodkleuringen konden aflezen.
Natuurlijk was er toen opnieuw stof tot
praten, reden tot commentaar en drukke
discussie.
Sommigen beweerden zelfs, dat ze deze
uitslag wel voorzien hadden, dat het net
zo uitkwam als ze hadden gedacht.
De stemming zelf was ondertussen ge
weest als leder andere.
Toen terwijl de klok nog sloeg, de deu
ren werden geopend, stonden de vroe-
gelingen al op de stoep.
Gedurende heel de dag was het een ko
men en gaan.
Jongelieden van 23 lentes traden enigs
zins schuchter naar binnen en vervulden
kwasi-gewichtig hun eerste stemplicht
Oudjes lieten zich toeren en verwonder
den zich over het veranderende stads
beeld, genoten van de kussens, waarop
ze veerden en vonden hef alleen maar
jammer dat ’t tochtje zo kort duurde.
Zieken en gebrekkigen vervulden hun
plicht met moeite, maar wilden niet op
het appèl ontbreken. Natuurlijk waren er
weer mensen, die nog niet wisten hoe
het moest, natuurlijk waren er weer die
bij vergissing de verkeerde stemden, na
tuurlijk waren er weer, als bij iedere
stemming de onverschilligen, die hun bil
jet blanco en ongerood in de grote bus
wierpen. Natuurlijk was er ook weer
de telaatkomer, die hoe hij ook holde,
de deur precies voor zijn neus gesloten
vond.
drag, en dat Moskou’s nachtmerrie, Tito,
nu ’t kind van de rekening wordt, is
geen wonder. In Oostenrijk heerst grote
vreugde over het resultaat van Parijs,
al voelt men dat de betaling van 150
millioen dollar in 6 jaar aan Rusland een
zware last zal betekenen, waarbij men
hoopt op Amerikaanse steun. Ook de
Russen kunnen tevreden zijn, want zij
krijgen, in ruil voor het opofferen van
Zuid-Slavische wensen, geen klein
beetje.
Maar moet nu
Tito
helemaal ontevreden
zijn? Als zijn be
wind het tot het na
jaar uithoudt, ook al
niet. Want als dan
inderdaad het Oos
tenrijkse vredesver
drag is uitgewerkt
en aangenomen, zullen
De Parijse conferentie is dan toch niet
zonder enig resultaat geëindigd. Wel te
verstaan, resultaat op papier. Want er
moet nog heel wat uitgewerkt worden
en daarbij kunnen zich allerlei moeilijk
heden voordoen. Wat Duitsland betreft
erkennen de onderhandelende partijen,
dat zij niet in staat zijn geweest over
eenstemming te bereiken over de poli
tieke en economische eenheid, maar zij
zullen hun pogingen in die richting
voortzetten. De bezettingsautoriteiten
te Berlijn zullen overleg plegen op een
viermogendheden-basis om de politieke
en economische eenheid te bewerkstelli
gen, de gevolgen van de huidige ver
deeldheid te verzachten en stappen te
doen voor verbetering van de handel
tussen Oostelijke en Westelijke zónes en
tussen Berlijn en de rest van Duitsland.
Een feit is het, dat Duitsland gesplitst
blijft, al zal men de handel tussen beide
delen aanmoedigen, waarop de Russen
nogal gebrand waren en in ruil waar
voor ze hebben toegestemd in de op
heffing van de Berlijnse blokkade.
Men kan slechts gissen naar de redenen
waarom Moskou wat soepeler is ge
worden. Daartoe kan het Atlantisch pact
ue unsiag van uviowaïu en umiiggcii- hebben meegewerkt, maar ook de on-
de gemeenten week over het geheel niet gunstige economische toestand in Oost-
af van het beeld van de gemeenteraads- Duitsjand en Oost-Europa in het alge-
verkiezingen elders. meen, welke een herleving van de han-
Hwat hat Gabe Skroar
del met hef Westen gewenst maakte en
het feit dat overal in West-Europa de
communisten terrein verliezen, zodat
Moskou’s vijfde colonnes ineenschrom
pelen en ook het feit dat het in de Rus
sische satellietstaten niet bepaald naar
wens gaat.
In het kort komt de overeenkomst over
Oostenrijk
neer op het volgende: de plaatsvervan
gers der Grote Vier is opgedragen de
besprekingen over Oostenrijk voort te
zetten, zodat tegen 1 Sept. a.s. een ont-
werp-verdrag gereed is. De grenzen van
Oostenrijk zullen dezelfde zijn als op 1
Januari 1938, Oostenrijk zal geen her
stelbetalingen verrichten en de Sovjet
unie zal 150 millioen dollar ontvangen
in omwisselbare valuta in zes jaar te
betalen. De Russen zullen 60 pet. der
olievelden kunnen exploiteren en het ge
hele bezit der voormalige Donau scheep
vaart mij. in het Oosten van Oostenrijk
voor zich behouden. De exploitatierech
ten der olieconcessies zullen zich over
een periode van langer dan dertig jaren
uitstrekken. In ruil voor dit alles heeft
Rusland zijn steun aan de Zuid-Slavische
eisen tot Oostenrijkse gebiedsafstand in
getrokken. Die steun was tot nog toe
het grote struikelblok voor de totstand
koming van het Oostenrijkse vredesver-
De teerling is geworpen. De stemming
voor de gemeenteraad ligt voor onze
lezers al weer een paar dagen in het
verleden.
Biljetten en pamfletten, die eergisteren
nog actueel waren, lijken nu ineens ho
peloos ouderwets.
Circulaires nog in allerijl verspreid, heb
ben hun weg naar de prullemand ge
vonden.
Raambiljetten, die hier en daar nog in
etalages en in woonkamers vergeten zijn
en de burgers nog toeroepen, dat men
vooral zus of zo moet stemmen, heb
ben hun dienst gedaan.
Er Is voor de afgelopen verkiezingen
vrij hard „gewerkt”.
Elke partij of lijst wilde natuurlijk een
goed figuur slaan en het is nu eenmaal
prettig als de partij, waartoe men be
hoort, of waarop men stemt, met een
vergroot aantal stemmen uit de bus
komt om van de vaak zo felbegeerde
zetelwinst maar te zwijgen.
Of al die circulaires, advertenties en
biljetten nu werkelijk zoveel hebben uit
gewerkt?
Natuurlijk moet het publiek worden
voorgelicht, welke lijsten zijn Ingediend
en hoe die zijn genummerd. Natuurlijk
was het een zaak van belang, nieuwe
namen, zowel van lijsten als van per
sonen bij de kiezers te introduceren.
Er was dus alles voor en niets tegen dat
men op 'n zo goed mogelijke manier dui
delijk trachtte te maken hoe en op wel
ke wijze men zijn stem aan de door de
stemplichtige gekozen partij kon geven.
Ook niet, dat men op het laatste mo
ment nog trachtte duidelijk te maken wat
een bepaalde partij voorstaat en zal. j^i^K^verkTe^
stemmen van de lijst van D. de Jong en
de 193 van de V. V. D., dus samen 360
stemmen waren „verloren”, daar deze
lijsten niet voor een zetel in aanmerking
kwamen. Bij de eerste verdeling der ze
tels behaalde de K. V. P. er, 4, de P. v.
d. A. 2, de C. H. U. 2, en de A. R. I.
Ieder van deze partijen had nog een
rest, zodat ze van de 4 resterende ze
tels er ieder nog één toegewezen kreeg.
De „rest” van de C. H. U. was echter
wel zeer gering. Tweemaal de kiesdeler
maakt immers 2 X 284’4, 5688/ia
stem, zodat de rest slechts /lt stem be
droeg, dat is juist iets meer dan een
Bolswartls Nieuwsblad
TEMMING
I
f
j
I-
1
t
A
Hï
