„TIJGERHAAI”
Martinytoer
door Nederland
Dinsdag 12 Juli 1949
No. 53
45e Jaargang
- Bols ward
Friesland
Uitgave
OSINGA
Streekblad voor West-
Met de
naar het Gevechtsterrein
(Van onze speciale verslaggever).
X.
net forjitte.
gespannen
eerd zijn, kunnen terugkeren.
Fan de
Tj. de J.
I
I
de bovenwatervaart. Maar nu zag het
er naar mit, dat de commandant iets had
waargenomen door zijn periscoop. Wat
hij gezien had was een verzameling bij
zonder snelle en bewapende onderzee-
bootjagers, versterkt met een luchtvlieg-
kampschip. De vliegtuigen hadden ons
reeds enige tijd het leven zuur gemaakt
oanjowt, lit de' léste jierren in steile
bocht sjen en de Side en jonge jenever
spilet wer in greate rol. Dat koe hast
ek net oars. Yn jierren, dat de oarloch
en al syn maten: swarthannël, woeker,
genotsucht op it minskdom loslitten wie-
ne, moast it forlied fan de alcohol wol
sterk tanimme. It is skrikbarend ta-
nomd. De daem, dy’t eartiids it drinken
tsjinhélde, wie formöge en ünderwrot-
ten. De minsken dy’t yn de maetskippij
in foaroansteand plak ynnamen, de klas
se hwer’t de gewoane man tsjinopseach
as lju fan kwizikwénsje, hiene har post
forlitten. Doe’t de drankfloed fannijs op-
kaem, koe er lÊn en folk forswolgje, it
yntellect, de elite, de dokter, de mas
ter, de pastoar, de.dümny, de boarge-
master, de kaptein, de directeur hiene
yn eigen, kring it slokje al lang ynhul-
dige en eare bitoand. Och, né, hja dyn-
gen it net yn in ordinaire kroech, hja
hélden ft wol efter de doarren, hja bl-
nutten de aiuto en de badkeamer om de
dan komt it grif wol oer,
We hoopje, dat lt Muoike ek op har siik-
bêd net oan bilangstelling üntbrekke sil.
Redaksje.
Oan Marijkemuoi
Haaksbergerstr. 542
Enschede
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Redactie en Administratie
Marktstraat 13 - Bolsward
Telefoon 451 (K 5157)
Abonnementsprijs
1.35 per kwartaal bij vooruitbetrling
Advertentieprijs10 cent per m m.
Giro 87926
een vaste hand en een koel verstand. In I kop en earen yn de drankkwesje sitte.
de opwinding, die steeds groter wordtDe kurve, dy’t statistysk it drankgebrük
naarmate het uitgezóchte doel nadert,
zou hij gemakkelijk een keer de peris
coop verder omhoog kunnen stuwen in
plaats van hem juist op dat moment snel
te laten dalen. Dat kan de ontdekking
van de onderzeeboot betekenen. Het is
trouwens met alle leden van de beman
ning hetzelfde. De roerganger moet tot
op een driehonderdzestigste deel nauw
keurig uitvoeren, wat de commandant
hem opdraagt. De chef over alle techni
sche aangelegerfheden binnen de boot
kan gemakkelijk een grauw van de com
mandant verwachten, wanneer juist op
een critiek moment de zorgvuldig uitge
balanceerde, onder water zwevende boot
een paar decimeter verder wegzakt, zo
dat de commandant slechts klotsende
golfjes over de periscoop ziet slaan.
Bij een gewicht van ettelijke honderden
tonnen van de totale boot, doen toch
verplaatsingen van enkele kilogrammen
of niet te beïnvloeden omstandigheden
van het zeewater, als temperatuur of
Dit alles was het begin van de aanval, zoutgehalte, hun invloed gelden. De re
kenmeesters onder de officieren moeten
uit het abacadabra dat de commandant
uitroept, al rondkruipend om zijn peris
coop, alle vuurgegevens opdiepen. De
„Wat hoor je?” Het zijn allemaal bevelen, die de commandant van
de „Tijgerhaai”, gehurkt zittend midden in de centrale uitroept. Alle
vier aanwijzingen zijn bestemd voor telkens andere oren. Maar er
is geen twijfel mogelijk wie nu juist wat moet uitvoeren. „Bakboord
aan boord” is natuurlijk een aanwijzing voor de roerganger. Daar
mede in verband staat het bevel om de stuurboordmachine wat snel
ler te laten lopen, zodat de draaiing, die de onderzeeboot moet krij
gen, sneller bereikt wordt. Veertien meter is juist periscoopdiepte en
ten slotte informeerde de commandant naar de resultaten van het
afzoeken van het zeewater met één van de luisterapparaten op mo
gelijk schroefgeruis van andere schepen.
„Net alle leed kin de wrfild üt, mar it
leed, dat üt de drank fuortkomt, dat
wol," sa sei yn 1916 de éldstrider J, van
der Tol yn ien fan de earste ütjeften
fan de Jongfryske Mienskip.
It liket üs ta, dat it sin hat, dizze wur-
den jitteris yn omtinken to nimmen, nou’t
wy als gefolch fan de oarloch wer op
gefolgen „entre nous" to hélden, mar
dat is fansels in dom stikje strüsfügel-
polityk. Hawar, de elite hat de „borrel"
op 'e troan holpen, de studint en de ka-
det wit alwer, dat in ünthélder wol it
summum is fan in deade plebéjer, it geas-
tige selskipslibben fynt wer foer yn lan
ge forhalen oer merken jenever, recepten
foar likeuren, cocktails en de leave rod
del fan Ans, dy’t swier tipsy en Joop,
dy’t „laveloos" nei de badkeamer sleept
waerd. Sjoch, dat is it wiere kenmerk
fan „elite”. Dat wie yn de decadinte
Romeinske tlid krekt sa’n spul.
Foar dat krapule hawwe millloenen sla
ven har deawrotten, oant de histoaryske
straffe kaem, dy’t goed en mln fan de
lerde weifage. As men hjoed de del wer
in skriklike taname sjocht fan de alco-
hol-illinde, dan kin in great doel fan de
foaroansteande minsken sizze: dat is üs
skuld. As men Sneontojouns en Snein-
tomoarns wer dronken minsken sjocht,
dy’t it lean fan frou en bern nei de kroech
bringe mei har eigen gewisse en lib-
benskrêft, dan kinne hja mei foldwaning
sizze, dat har propaganda foar de bor-
relkultuer slagge is. Hja hawwe it woun,
de skande fan de jenever is troch har
ren snobisme en ünforantwurdlike sels-
sucht wer yn eare komd.
Kening Alcohol sit op ’e troan, yn de
salons stiet de bnutale jeneverfles to
pronk en in kruk Bols, is yn dy kringen
in presintsje, hwer’t men jin net iens
mear foar skammet. O tempora, o mo
res! Men kin fan tinken wol hawwe, dat
juristen en magistraten, dy’t yn dizze
borrelphobie opbrochf binne, krekt de
lju binne, dy’t oer de tapassing fan de
drankwet en de gefolgen fan drankmis-
brük to kedizen hawwe. lt kin jin dan
allinnich mar bigreatsje, dat der gjin
skilder is, dy’t dizze trochtrape huiche-
larlje op in flamjend doek bringt. Der
binne Annas en Caiphas wer fannijs ta
libben komd. Hwant alle lllinde en ber-
nefortriet, dat nou de strjitten wer bi-
Jild en moaije jonge froulju regearje
de wrald.
folket, klaget dizze minsken oan. Hja
hawwe de dyk ünderwrotten, de matlch-
heit en ünthélding bispotlik makke, de
leafde en forantwurdlikheit foar de neis-
te synysk weitrape. En nou dy dyk fuort
is of forswakke, nou komt de floed en
nimt alles mei, De sterke drank is In na
tionale skande wurden, earmbistjüren,
diakonleën, fógdijgestichten hawwe drok
wurk.
Lêstendeis seach ik yn in gesticht trije-
hündert fan dy skeinde stakkers en har
sielleaze eagen klagen oan, har üntaer-
de memmen en heiten, mar ek in sels-
suchtige kliek fan saneamde foaroan
steande minsken, dy’t mei Pilatus har
hannen wol waskje sille, mar dy mei
skuldich steane oan dizze ütstjittene pa-
ria-bern, dy’t libbenslang de flok dragc
fan in skuldich folk. Us folk docht oan
„wederopbouw”, mar it aldermoaiste ge-
bou, dat wer yn eare hersteld wurdc
moat, is it gebou fan matichheit en ünt-
hélding, eigeniskippen, dy’t wol by üt-
stek ünmisber binne foar de echte elite
fan üs folk.
It wurdt hege tiid om de funeste borrel-
moade wer werom to kringen, hwer’t er
thüsheart, yn formiddens hwer’t libbens.
wrakken oanspiele, hwer’t men allinnich
mar freget om fordöving en. forjitten.
Mar in folk, dat libbet, wurket oan syn
takomst, oan sterke karakters, heldere,
iepen beme-eagen, soarchsume memmen
en sterke heiten, dy’t arbeidzje foar har
hüshélding. De drank is de maet fan
alles, hwerfan de Apostel al seit, dat
dizze dingen Onder in Christenfolk seis
net neamd wurde meije. Hy is op syn
alderfoarsichtichst sein foar elts, in ge-
faerlike freon, en foar flerwei de meas-
ten in ütsprutsen fijén. Hoe mear hy
terrein forliest, hoe sterker en lokkiger
üs folk wêze sil. En der moat it hinne'
Toen het gehele convooi voorbij was,
kwamen we naar de oppervlakte en be
gonnen naar links en recht te seinen,
welke schepen we tot zinken gebracht
hadden. Die wisten het namelijk zelf nog
niet. Maar aan de hand van alle gege
vens, zowel verstrekt uit het logboek
van de „Tijgerhaai" als door de com
mandant van de „Theseus”, zal straks
uitgemaakt worden, of ingeval van wer
kelijke oorlog dit‘schip inderdaad door
een onderzeeboot, die de tactiek van de
„Tijgerhaai” gevolgd had, aangevallen
zou kunnen worden.
Nog maanden lang zullen de knappe
bollen van de admiraliteiten puzzelen en
theorieën uitwerken. Zij zullen ongetwij
feld het hoofd schudden, als zij verne
men, dat ondanks alle moderne appara
ten toch een torpedobootjager vlak langs
de ondergedoken „Tijgerhaai” is gesto
ven zonder die te bemerken, maar hoe
dan ook, zij zullen tot de slotsom moe
ten komen, dat de Nederlandse Marine
een waardevolle bijdrage kan leveren in
de gezamenlijke zeeoorlog.
De aanvallen, die de „Tijgerhaai” in de
loop van deze manoeuvres heeft uitge
voerd, zijn alle geslaagd en daaruit blijkt
toch wel, dat het weinige, dat Nederland
aan materiaal te bieden heeft, bemand is
met uitstekend personeel. Inderdaad
schuilt daarin voor een goed deel de
kracht van onze natie en ook de zin van
samenwerking in internationaal verband.
Wanneer het ene land bijzonder goed
ingericht is voor het bouwen van de no
dige schepen en het andere blijkt be
manningen af te leveren, die met die bo
ten betere resultaten bereiken dan een
andere nationaliteit, dan is het de aan
gewezen weg, dat deze landen elkaar
steunen in de opbouw van een gezamen
lijk verdedlglngsapparaat.
De practische mogelijkheid daartoe heb
ben deze manoeuvres ruimschoots be
wezen.
ser laat hier wat water bijpompen, daar
wat uit, die klep zus en dat ventiel zo.
Zijn onderdanen grijpen nooit mis, ter
wijl zij zeker begonnen zijn in deze war
winkel van knoppen en kranen om nooit
ineens het goede handeltje te pakken.
Er mag niets fout gaan. De kleinste af
wijking in de gang van zaken, die de
commandant zich denkt, terwijl hij de
naderende vijand bespiedt, kan ontdek
king betekenen. Wat dat inhoudt, heeft
de „Zeehond” ondervonden. De „Tijger-
„Bakboord aan boord”. „Stuurboord langzaam”. „Veertien meter”, haai” niet
De boot en de mensen bleken zo prach
tig bij elkaar te passen, dat het mogelijk
werd een positie in te nemen van waar
uit twee schepen van het convooi tege
lijkertijd ten ondergang gedoemd konden
worden. Een paar uit het achterschip af-
geschotent torpedo’s zouden voldoende
geweest zijn om de vrij kwetsbare „Vul
kaan”, het Nederlandse moederschip voor
mijnenvegers, tot zinken te brengen.
Maar vóór de loerende muil van de „Tij
gerhaai” schoof nu statig een reusachtig
Engels vliegkampschip van 13.500 ton en
met 44 vliegtuigen aan boord, de „The
seus”. Een heel peleton torpedo’s werd
er op uitgestuurd om een aantal reus
achtige gaten te slaan in deze begeer
lijke buit. Slechts voor een deel was het
nu schijn, zoals de torpedering van de
„Tromp” geheel en al schijn was. In
plaats van de volle laag werd één tor
pedo afgevuurd op de „Theseus” op
zodanige diepte, dat de torpedo er ruim
onderdoor zou gaan. Maar toch konden
de mannen op de „Theseus” nu de sen
satie beleven een bellenbaan op zich te
zien afkomen, In de wetenschap, dat elke
poging tot ingrijpen toch reeds te laat
zal komen. En ondertussen konden wij
door de periscoop ook dat bellenbaantje
zien en ons in de handen wrijven, want
het liep recht op de „Theseus” af. Daar
mede waren voor de „Tijgerhaai” de
marinemanoeuvres der West-Europese
naties afgelopen.
Verdwenen bankbiljetten. Te Haarlem
werden 438 nieuwe bankbiljetten van de
serie 7 A Z ontvreemd.
In bad overleden. De echtgenote van de
40-jarige motorhandelaar B. F. Tuinhout
te Rotterdam’, trof haar man dood in h«.t
bad aan. Vermoedelijk is de man aan
gasverstikking overleden, veroorzaakt
door een lek in de gasgeyser.
Het landgoed Dennenoord in de gemeen
te Bellen is, bij gemeenschappelijke be
slissingen van de ministers van o, k. en
w. en van financiën, opengesteld voor
het publiek.
Alle familieleden van opvarenden van de
„Kota inten” wordt dringend aangeraden
zich opnieuw te laten inenten, tenzij de
aatste inenting niet langer dan drie jaai
geleden heeft plaats gehad. Deze inen
ting moet zuiver als voorzorgsmaatregel
worden beschouwd.
De heren weten het wel. De gemeente
raad van, Arcen besloot, bier niet tof de
sterke dranken te rekenen.
Verlichte wegwijzers. Uit het jaarver
slag van de A. N. W. B. blijkt, dat het
aantal verlichte wegwijzers zal worden
uitgebreid.
Geluk bij ongeluk. Brand, vermoedelijk
ontstaan door een defecte schoorsteen,
heeft de met stro gedekte woning van
het gezin van M. te Mierlohout geheel
verwoest. Het grote gezin kon echter
meteen een nieuw gereed gekomen ge-
meentewoning betrekken.
Overleden aan zijn verwondingen is
Woensdagmiddag de 52-jarige gezag
voerder H. B., uit Groningen, die Zater
dagnacht op de Parkkade door een agent
uit zelfverdediging in de buik werd ge
schoten.
Pech. Het Nederlandse stoomschip „Dui-
vendijk" met een lading stukgoederen
van de Pacifickust naar Rotterdam, 31
Juni van Los Angeles vertrokken, heeft
een schroefblad verloren.
Het geluk mee. De heer J. Coenen die
vorig jaar opziem baarde met de vangst
van een karper van bijna 40 pond ving
nu te Blerick een brasem van niet min
der dan 10 pond en 3.50 gram In de
Maas.
üs hjoed
to sizzen
kin fan 'e wlke fanwege slimme sykte
de brieven net blanderje. Wol binne se
oan har tastjürd, dan kin omke sa nou
en dan in pear oan har to foaren léze.
Ynsté fan it praethoekje fine de bern yn
dit nümer in teltsje, dat Marijkemuoi al
earder skreaun hie en der’t oan ’t nou
ta gjin plak foar wie.
En dan noch hwat: Sneon 16 July komt
Marijkemuoi by wolwêzen yn har sawn-
tichste. Wy hoopje, dat de omstannich-
heden dan sa binne, dat de jierdei net
alhiel sünder fleur fierd hoecht to gun
den en fansels wolle alle bern, dy’t ge
regeld oan Marijkemuoi skriuwe en ek
dy’t oars nea oan skriuwen takomme,
I mar wol har teltsjes léze har op dy dei
net forjitte.
Foar dizze iene kear hoege de lok-
winsken net stjürd to wurden oan de
redaksje fan dit blêd, mar oan Muoike
eigen adres. As jimme skriuwe:
Hwat hat Gabe Skroar
Na het bad: de kerk. 21 Augustus zal te
Hilversum een overdekt zwembad.als
kerkgebouw van de Hersteld Aposto
lische Gemeente in gpbruik worden ge
nomen.
De laatste stuiptrekkingen. De distribu
tie van hout werd opgeheven, die van
paarderookvlees werd met 50 gram per
bon verhoogd.
Het Landbouwegaalisatiefonds. De 2de
Kamer heeft zonder hoofdelijke stem
ming de begroting van het Landbouw-
egalisatiefonds goedgekeurd.
Russisch protest. De Russische ambassa
deur protesteerde tegen de vertoning
van de film „Het geval Gouzenko”, wel
ke te 's Gravenhage en Amsterdam dagen, die nog buiten Zeeland geëvacu-
draaide. eerd zijn, kunnen terugkeren.
en Zuidwest
die de twee Nederlandse onderzeeboten
uitvoerden op het bijzonder zwaar be
schermde convooi, dat was samengesteld
uit oorlogsschepen van allerhande soort
en klas. Reeds enige uren was de „Tijger-1 zwoegende man aan de periscoop zegt
haai” onder water, maar de zogenaam- bijv.:„Ik zie een jager van de battle-
de aanvalsploeg had nog niet de posten klasse zoveel graden over stuurboord,
overal in de boot betrokken. Er waren Neer.” De periscoop gaat weg, de com-
niet veel meer mannen in functie dan bij1 mandant veegt zijn voorhoofd af, kijkt
even op de dieptemeters en „op” moet
de periscoop. Terwijl het instrument om.
hoog schuift, vraagt de commandant in
welke peiling hij nu de zo juist waar
genomen jager moet verwachten en dan
stijgt een klein spreekkoor op uit de
hoek bij de, kaartentafel. Een officier
heeft schielijk aan de hand van de waar
in zoverre, dat zij het telkens noodzake- schljnlijke snelheid van het naderend
lijk maakten de verraderlijke periscoop j oorlogsschip bepaald, hoever dat ge-
onder het zee-oppervlak te laten ver- vorderd kan zijn in de per stopwatch
dwijnen. Maar nu schenen ze voorbij te opgenomen tijd. Ben andere heeft in een
zijn en de zeer gevreesde onderzeeboot- dik boek al gevonden hoe lang de sche-
jagers voeren op aangenaam grote af- pen van de battleklasse zijn en hoe
stand voorbij. Vandaar dat nu plotseling1 hoog het topje van de mast boven het
scherp gewend kon worden en dat de water uitsteekt. Kortom, ze weten in die
snelheid zonder gevaar iets opgevoerd weinige tientallen seconden zoveel bij
kon worden. Enige mijlen achter de zo zonderheden te vertellen, dat ware 't
juist gepasseerde groep voorste jagers nodig een torpedo met goede kans
moest het eigenlijke convooi komen, op succes afgevuurd zou kunnen wor-
maar we wisten niet precies in welke den. Zolang evenwel de duikbootjager
richting. De nieuwe koers bleek even- geen neigingen vertoont om ons aan te
wel vrij spoedig de goede te zijn, want vallen, laten we hem met rust. Onze
aan de horizon werden de torens zicht- prooi moet rijper zijn en zal straks uit
baar van vliegkampschepen, kruisers en gezocht worden uit de groep schepen,
een slagschip. Dat gevalletje moest nog die we zoeven nog aan de kim zagen,
versierd zijn met torpedobootjagers en maar die ondertussen goed waarneem-
een paar koopvaardijschepen in gebruik baar is geworden. De commandant roept
bij de diverse West-Europese oorlogs- weer voor elke landrot volkomen onbe-
marines, maar die lagere vaartuigen wa- grijpelijke gegevens. Hij spreekt van
ren nog niet zichtbaar. We konden dus hoeken, kruisingen, peilingen en al zo-
rustig nog wat afzakken en op veilige meer. Maar ieder van de om hem heen
diepte voor alle mogelijke verkenningen gegroepeerde gespannen luisterende
wegschuilen. Het weer naar de opper-mannen pikt er het zijne uit op.
vlakte stijgen in zoverre, dat juist het Ondertussen herhaalt de roerganger het
eigenwijze kopje van de periscoop naar iaafSf aan hem gegeven bevel, dat nu
alle kanten kon rondzien, is dan even misschien gewijzigd moet worden, De
een beetje riskant. Zo nu. Toen de „Tij- bediening der luisterapparaten vertelt of
gerhaai” zich weer omhoog werkte, en zjj a| of nje|S hoort. De technische heer-
het zee-oppervlak verkend kon worden,
bleek vlakbij een torpedobootjager te na- j
deren. Dat is een apparaat voor de zee
oorlog, dat een geweldige snelheid kan
ontwikkelen, zodat een onderzeeboot
nooit behoeft te pogen te vluchten. Da
delijk toen dit vijandelijke vaartuig in
zicht was gekomen, weerklonk dan ook
uit het omroepsysteem in de onderzee
boot het tweemaal herhaalde bevel:
„aanvalsploeg op post". Dat wil zeggen
dat de mannen klaar staan bij de torz-
pedobulzen, dat de beste krachten uit
de bemanning plaats nemen voor de be
diening van die toestellen, waarvoor zij
speciaal opgeleid ?ljn, dat de officieren
zich in postuur zetten om berekeningen
te maken, posities te bepalen en gege
vens te verstrekken in de kortst moge
lijke tijd. De commandant blijft aan zijn
periscoop. „Op.,beetje op, ja, neer."
Er staat een speciale man bij de bedie-
ninghandles om de periscoop omhoog
en omlaag te schuiven. Zijn taak blijkt
stom eenvoudig en toch vergt dat ook
Staking. Het lossen van de lading van
tomaten van het van Rotterdam te Lon-I
den aangekomen Nederlandse stoom
schip Batavier 2, liggende in de Upperl
Pool, is door de havenarbeiders aldaar
gestaakt.
De dringende behoefte aan hulp in de
huishouding blijkt uit een advertentie in
„Thimotheus”, waarin ds. H. A. Visser
te Amsterdam hulp voor zijn vrouw
vraagt. „Zonder die hulp zal ik de radio
diensten en de redactionele werkzaam
heden moeten stopzetten, omdat ik kop
jes moet afwassen en kousen stoppen”
heet het in de advertentie.
Eindelijk. Op Walcheren worden drie
rusthuizen ingericht, opdat ouden van
van DruhKerlj Fa. A. J.
Bolswards Nieuwsblad
i
I
I
I
J
