I 1 4 Martinytoer Fan de door Nederland üs hjoed H H to sizzen 1 No. 55 Dinsdag 19 Juli 1949 Streekblad voor West- Zuidwest Friesland Bolsward OSINGA - Uitgave Drukkerij Fa. A. J. e n van Der wie earne yn ós lén fan ’e wike in t It trochstean fan deselde gefaren mak- ket wolris freonen fan twa minsken, dy’t elkoar oars net pasje soene. Ernstig auto-ongeluk. het plotseling weigeren van de remmen heeft een vrachtauto, bestuurd door J. K. uit Almelo, op de brug over het Over ijssels kanaal te Almelo een aantal voet gangers en fietsers aangereden, De 27- jarige mej. B. Reurink uit Aadorp werd in de rug geraakt en nagenoeg op slag gedood. Twee anderen liepen ernstige verwondingen op. Verdronken. Een 19-jarige coupeuse uit de Westerbeekstraat te Rotterdam is in zee verdronken. Een vriendin zou haar zwemmen leren. Daarbij heeft het meis je vermoedelijk teveel water binnenge kregen, zij verdween althans plotseling in de diepte. Een kwartier later werd het lichaam door de golven aangespoeld. Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS Redactie en Administratie Marktstraat 13 - Bolsward Telefoon 451 (K 5157) Abonnementsprijs: 1.35 per kwartaal bij vooruitbetaling Advertentieprijs: 10 cent per mm. Giro 8792Ö en crediet te krijgen, wijkt men daar niet gaarne van af. Betalen is nu eenmaal onpleizierig werk, zowel in Friesland als daarbuiten en wanneer men altijd gewend geweest is per halfjaar of per jaar te betalen, dan doet het het eerste ogenblik even verve lend aan als nu plotseling om contante betaling wordt verzocht. Het is echter onjuist hierin een bewijs van wantrou wen van de winkelier te zien, evenmin als het een bewijs van wantrouwen van de Spoorwegen is, dat men de kaartjes aan het loket contant moet voldoen en die niet op zijn jaarrekening kan laten boeken. Dit kan ook niet met postzegels wanneer men die aan het postkantoor koopt of met bioscoopkaartjes en er is niemand die erover moppert. Spreker gelooft, dat de kopers en dege nen, die opdrachten geven aan am- bachtsbedrijven, goed zullen doen te be seffen dat de middenstanders zakenmen sen zijn en dat zij het geld van de reke- foar de taelwittenskip sljucht is nei alhiel foréldere wurden, dy’t nearne mear sprutsen wurde, kin ik skoan ynskikke, mar it hellet net by de libbene tael en de soarch dizze to hoedzjen en to forriken. Jan Piebenga helle fan 'e wike oan, dat ien fan de Conservators fan it FRYSK Museum skriuwe doarst, dat hy op Frys- ke brieven principieel gjin antwurd joech. Sjoch, der ha jo it werf De man, dy’t syn taek en bistean fynt yn it bi- warjen fan guod, hwat ünstien Is ét in apart folkseigen libben, bigrypt net iens, dat hy if erfpoarsje biwarret fan in folk, dat hjoed de del alderearst bigien is op it fuortsterkjen fan dat eigene en dat hjlrfan de Tael de allerwichtichste is. Wy ha wol mear fan dy hampelmannen, dy’t it o sa ynteressant fine, dat de Grou- sters jit St. Pitersdei bif.eestje, mar dy sa hurd müglik meihelpe it folk yn syn lib ben bisit leech to lizzen en to forbas- terjen. Moat it earst dea of ütstoarn wê ze foar dat it de muoite wurdich is der stüdzje fan to meitsjen of er omtinken oan to jaen? It liket der soms in bulte op. Wy ha der neat op tsjin, 'dat gelearde lju der wurk fan meitsje yn dy spullen om to sneupen mar as dat dan leafde foar it eigene en folkskunde hjit, dan mocht men safolle ynsicht forwachtsje, dat hja de libbene boarne fan dat alles: eigen folk, eigen tael, eigen seden en brükmen folie heger stelde en hurd meidyng om dit bloed- waerm to hélden. It is moai en ek wol nijsgjirrich to witten, hoe’t men yn de tiid fan Gysbert Japiks toaniel spile op bruiloften em sa, mar hoe treflik moat it wurk dan wol wêze fan mannen, dy’t soargje, dat üs bruiloften nou gearkom- sten binne fan eigen humor, blidens en geselligens. Dat lilde spul hat allinnich historyske bitsjutting, mar dit is brea ünderwiis, hwer’t drok praten waerd oer de needsaek, de boerejongerein ek leaf de en aerdichheit by to bringen foar hwat oars as it technyske en ekonomyske fan har bidriuwen. Ien fan de sprekkers miende, dat men dit it béste birikke koe troch de jonges meidwaen to liften oan it bianderjen fan fragelisten oer tipelsin- nichheden op it gebiet fan de folklore. En der soe men dan yn Den Haech ek tige wiis mei wêze, hwant der sammele men dy dingen as materiael foar publi- caesjes. Men hie it oer de Kroesebeam, aide modellen fan tebevrediging ten plattelande daar be- J boerereau en soks mear. denkelijk onder kunnen lijden. Bovendien diene men hierbij te bedenken, dat de betekenis dier winkels afneemt naarmate de gehuchten uitgroeien tot dorpen en ook naarmate het verkeer verbetert. Wanneer het gemakkelijk mogelijk is om per bus of fiets de naastbij gelegen stad of het dorp te bereiken heeft een plaat selijk winkeltje alleen nog betekenis voor het kleine dagelijkse gerief, maar worden de duurdere aanschaffingen gekocht in de grotere winkels, waar men meer as- ningen nodig hebben voor hun gezin en 1 voor hun bedrijf. De kopers doen ver- i keerd als zij zich gegriefd of beledigd gevoelen, als hun op een beleefde wijze om betaling wordt gevraagd en zij zijn er totaal naast wanneer zij dan uit boos heid naar een andere leverancier lopen, ook al heeft de eerste hen goed bediend. Dit is een standpunt, dat niet alleen kin derachtig is, maar zelfs onbehoorlijk te genover iemand die tot niu toe zijn ver plichtingen behoorlijk is nagekomen. Ook aan het ambacht besteedde spreker enige aandacht. Door de schaarste van de afgelopen ja- ren, toen de industrie niet op volle sterk te kon werken, heeft het ambacht bijzon dere kansen gekregen en het heeft veel opdrachten ontvangen. Eqhter is wel ge bleken, dat in die tijd ook veel is ge groeid, wat zich onder meer normale omstandigheden moeilijk of niet zou kunnen handhaven. Daarnaast heeft het oude edele ambacht zijn kans gegrepen en zeker zal daar veel van de terrein winst blijvend zijn, omdat de moderne mens, die zozeer gewend is aan het in dustriële massa-product, meer en meer oog en begrip krijgt voor de voortbreng selen van het individuele ambacht. In het begin van deze eeuw, toen de groot-industrie haar triomftocht begon te houden en ons land overstroomd werd met goedkope Duitse, Amerikaanse, Ja panse en andere massa-producten, meen den velen, dat dit het einde van het am bacht betekende en dat er voor het duurdere met de hand gefabriceerde ar tikel en de makers daarvan geen plaats meer in de moderne maatschappij zou zijn. Gelukkig heeft de practijk “anders ge leerd en heeft zich het merkwaardige feit voorgedaan, dat het juist de groot industrie was, die weer nieuwe am- bachtsvormen in het leven heeft geroe pen, in het bijzonder ten aanzien van het onderhoudend en herstellend hand werk. Naaimachines, auto’s, radio’s, om maar enkele voorbeelden te noemen, zijn alle producten van de groot-industrie, maar talloos zijn degenen, die met h’t onderhoud en herstellen dier producten hun brood verdienen. Het kleine hulpmotortje op de fiets heeft onlangs zijn intrede gedaan en heeft evenals de felev’sie-apparaten straks zijn onderhoud nodig en zal vakkundig moe ten worden gerepareerd, waardoor wel licht talloze bekwame vaklieden straks hun bestaan zullen vin'den. Zo ziet men ook dagelijks dat groot industrieën als Philips, de Bataafse en de katoenindustrie er de voorkeur aan geven haar opdrachten voor precisie-in- strumenten te., plaatsen bij bekwame kleine technische ondernemingen. Het is vaak voorgekomen, dat juist het am- bachf de oorsprong en de basis is ge weest van de latere groot-industrie, om dat, veel meer dan men denkt, de tra ditie en de handvaardigheid van de be volking, gecombineerd met het initiatief van een bekwame ondernemer, geleid hebben tot het ontstaan van grote in dustriële bedrijven. Spreker gelooft, dat men bij de beschou wingen over de toekomstige ontwikke ling van het scheppend ambacht vaak vergeet dat de natuurlijke ontplooiing daarvan alleen kan ontstaan, wanneer er een werkelijke traditionele en gezon de voedingsbodem voor is en dat men een kunstmatige ontwikkeling op de duur niet kan forceren. Dit* kan men bijv, waarnemen in vissers dorpen, waar vaak gedurende lange tijd wegens weersomstandigheden niet ter visvangst kon worden gedaan. Reeds was men bekend met touw en hout om te gaan en het is niet te verwonderen, dat daaruit verschillende andere hout textielbewerkingen zijn ontstaan. Op Terschelling b.v. kan men de laatste tijd ook zeer moderne vloerkleden ko pen, die door de vissers als handen arbeid zijn vervaardigd. Het lijkt spr. waarschijnlijk, dat de Hindeloper Meu belindustrie met de typise buitenlandse motieven en de Makkumer Aardewerk- productie door gelijksoortige omstan digheden zijn ontstaan. Een andere oorzaak is de rijkdom van enkelen, zoals bijv, in Frankrijk de prachtlievende vorst Lodewijk XIV, die te Versailles zijn paleis liet bouwen, waarvan alle kamers geheel ingericht en versierd moesten worden en waar in de stallen de koetsen en hamassementen der paarden waren ondergebracht. Friesland heeft nooit een hof gehad als 7 dat van Lodewijk XIV, omdat de Friese Stadhouders daarvoor te eenvoudig wa ren, maar Friesland is toch de enige pro vincie waar, buiten Den Haag, een hof houding heeft bestaan en de Invloed daarvan op de historie van het Friese /ambacht is onmiskenbaar. Friezen hou den van mooie, degelijke en duurzame dingen en het is geen toeval dat juist in het verleden in Friesland de zilverindus- trie tot zo grote bloei kwam. Aan het Dér wiene hja allegearre foar! It muoi- de my suver, dat ik dy goede geast for- steure moast troch to wizen op it eigen, aerdige feit, dat hja meiinoar wol niget hiene oan ófstoarne folkloristyske din- gen, mar dat er sa’n bytsje field waerd foar de boarne, hwer’t dizze dingen al linnich üt fuortkaem wiene en jit altyd üt opbloelden: It eigen aerd en wêzen fan de streek of it gewest. Hwant folie wichtiger as dy deade oerbliuwsels is dochs it libbene, eigene. En fan folie zeker een probleem op, omdat hun om- gearkomste fan leararen by it lénbou- zet vaak niet voldoende Is om aan het gezin een behoorlijk bestaan te verschaf fen. Oewoonlijk zijn er dan ook nog an dere bronnen die te zamen met de win kel een voldoend gezinsinkomen moe ten opbrengen. Nu wordt er op deze kleine winkels wel eens een aanval ge daan en er zijn lieden, die ze zo on economisch vinden, dat ze maar „weg gesaneerd” moeten worden, maar een winkel met een kleine omzet betekent nog niet een winkel zonder nuttige func tie. Zou men deze zaken met een blauw potlood wegsaneren., dan zou de behoef- oer ^Ide kledij, oer heeft meer dan eens het bedenkelijke euvel gesignaleerd en de Friese winke liers op het gevaar gewezen van deze credietgeving, die voor velen onherroe pelijk moet leiden tot tekort of zelfs ver lies van bedrijfskapitaal. Nog onlangs heeft de Kamer van Koophandel te Leeu warden deze kwestie opnieuw in behan deling genomen toen haar bleek, dat deze oude kwaal na de oorlog weer aan het opduiken is. Friezen zijn nu eenmaal sterk gehecht aan traditie en wanneer land meer winkels zijn dan in andere de^gewoonte is om crediet te geven provincies. Volgens de beschikbare gegevens komt er in Nederland één kruidenierswinkel voor op 370 inwoners. In 1930 vóór de Vestigingswet en de oorlog, bedroeg dit cijfer 204. In Friesland moet gemiddeld een kruidenier leven van 216 consumen ten tegen 123 in 1930. Op dit ogenblik is de winkeldichtheid van kruideniers in Friesland dus even groot of klein als in het gehele land in 1930! Met de bakkers staat het nog slechter, voor Nederland verbeterde het cijfer tus sen 1930 en .1949 van 460 tot 721, voor Friesland slechts van 253 tot 368! Alleen voor schoenherstellers vond spr. voor Friesland een beter cijfer dan van het gehele land, schoenwinkeliers en kappers hebben er echter gemiddeld minder klanten dan hun collega’s buiten de provincie. In een vruchtbare veeteeltprovincie mei veel greidland, zonder grootgrondbezit, zijn van oudsher de boerderijen vrij ge lijkmatig over de gehele provincie ver spreid. De boeren zijn bij hun eigen land en vee blijven’ wonen en inplaajs van enkele grote steden ontstond er op de gunstig gelegen knooppunten een net van steden, dorpen en gehuchten. In deze dorpen en steden vestigden zich de win keliers, die tot taak hadden het verzor gen van de bevolking op het platteland. Deze winkels konden bij de bevolkings- sprelding niet tot grootbedrijven uit groeien; alleen in de centra ontstonden grotere bedrijven' voor die goederen, als kleren, huisraad etc. die boven de capa citeit van de dorpswlnkelier lagen, maar verspreid over de gehele provincie vindt men de kleine zaken voor het dagelijks gerief, vooral kruideniers en bakkers. De ze kleine bedrijven in Friesland leveren De Directeur van de Middenstand van stand binnenkort een bijzondere studie het Ministerie van Economische Zaken, van de kleine bedrijven in Friesland zal dr. W. L. Groeneveld Meyer, heeft ter maken. mei in bal boarte waerd, mar it is folie wichtiger dat men it keatsen rouom yn Fryslén meidwaen lit en foarüt bringt. Dy echte, eigen sport, alhiel passend by lén en minsken, lit men op mannich plak forwmrde om in oare sport, alle jild 'en melwurking to jaen en winters en sim mers geande to hélden, Ik fyn it alhiel net slim, dat men hjlr en derre in pleats- ke fan in hiel éld type biwarje wol, mar dat men de nije pleatsen op in stylfolle eigen wize der delset is folie mear fan bitsjutting. De moaljens fan pleats en doarp, de aparte skientme fan in léns- douwe, hwer’t men bisef hawn hat fan hwat hjlr heart en foech jowt, dat komt op it earste plak, tinkt my. En der moai folie mear wurk fan makke wurde by de jongerein, dy’t opgroeit by motor en tractor. Soms soe men tinke, dat >t party lju hjir hinne wolle: in Fryslén hwer’t men docht en praet en libbet, lyk as rounom oars en dan hjir of derre in éld hüs, in Hynljipper keamer, in klokhüs en in élde tsjerke, hwerby in mantsje, dy’t jit inkele wurden kin fan de tael, dy’t de ynboarlingen hjir yn earder ti- den brükt hawwe. Dan wie Fryslén nü- mer ien foar de toertochten fan aide da mes en as feintsjes forklaeide élde hea- ren. Dan wie it ynteressant en „merk waardig”, „Hoogst merkwaardig”. Mar nou’t it hjir libbet fan echt, eigen folks- libben op strjitte en hüs, yn skoalle en tsjerke, nou smale hja op it chauvinisme en it „onbeschaafde” fan dy stijfkoppen. Hja gunne üs wol in keamer yn it mu seum mar it libben neffens eigen aerd en wêzen, dat tüzen museums wurdich is, dat is harren yn ’e wei. Soe it hjir fan komme kinne, dat hja oergunstich binne op in bisit, dat hja seis al lang kwyt rekke binne? Men soe it hast tinke! toonstelling „Scheppend Ambacht” Wolvega, een rede uitgesproken, waar van enige passages ons voor de Friese middenstand van groot belang voorko men. Onder middenstand verstond spreker de zelfstandige risico dragende ondernemin gen in het kleinbedrijf op het gebied van handel, nijverheid en dienstverlening. Hieronder behoren dus in het algemeen alle ambachtsbedrijven, de meeste win kels, horecabedrijven en vervoersonder nemingen, die in het bijzonder in Fries land zo talrijk zijn. Daarnaast zijn er nog tal van andere ondernemers als kleine ■industriëlen, grossiers, tussenpersonen en anderen, die tot de middenstand ge rekend moeten worden. De jonge aanstaande middenstander is sedert 1937 gedwongen geworden te stu deren en zich daardoor voor te bereiden voor zijn maatschappelijke taak. Sinds 1937 hebben niet minder danverdedigen, heeft reeds vóór de oorlog 250.000 candidaten zich opgegeven voor ter zake een krachtige actie gevoerd. het examen middenstandsdiploma Alge- Haar voortreffelijke secretaris, dr. Otten, mene Handelskennis en 150.000 voor de verschillende vak-examens. Maar enkel met een diploma en vesti gingsvergunning is nog geen bestaan verzekerd. Nodig zijn ook behoorlijke omzet, snelle omzet, en lage kosten, willen de bedrij ven niet vastlopen. Juist in Friesland doet zich de moeilijk heid voor, dat de omzetten in het alge meen per winkel gemiddeld laag liggen, omdat er verhoudingsgewijze in Fries- Hwat hat Gabe Skroar hof werden deze voorwerpen gebruikt en het spreekt vanzelf, dat zij ook in zwang kwamen bij de deftige en rijke families. Behalve zilver werd waarschijnlijk veel koper verwerkt voor de zuivelbereiding van de boeren, die bovendien wilden pronken met hun paarden en hun wa gens. Daarnaast bestond natuurlijk eni ge huisvlijt als beensnijden, silhouet- knippen en dergelijke, wat vaak tot prachtige artistieke prestaties geleid heeft. Zo ziet men, dat in het verleden in Fries land een basis is gelegd voor het am bacht door de opdrachten der gezeten burgerij, de behoeften der boeren en de huisvlijt in de vrije tijd. Het is een ge lukkig idee om, wat er nog van bestaat, in gezonde banen te leiden en liefst zo veel mogelijk te ontwikkelen. Het ambacht heeft een perspectief en een taak. Vakopleiding en voorlichting zijn twee voorname wapens, waarmede deze strijd reeds wordt gestreden en verder moet worden voltooid. Laten de jongelui, die thans de school tijd achter de rug hebben en staan voor de beroepskeuze, bedenken, dat ons land vóór alles behoefte heeft aan vakmensen, aan werkers, die hun vak goed verstaan, Wie zijn ambacht kent, is gewapend voor het leven, luidt de Vlaamse spreuk, die even juist als kernachtig is. Tengevolge van Fokker gaat straaljagers bouwen. De Nederlandse regering heeft een contract afgesloten met de N. V. Nëderl. Vliegtui- genfabriek „Fokker” voor de levering van enige honderden door de Fokker fabriek in licentie te bouwen vliegtuigen van het type Gloster Meteor. Zeepost naar Indonesië. Met het m.s. „Sibajak” dat 23 Juli a.s. van Rotterdam naar Indonesië vertrekt, kan zeepost ver zonden worden, mits deze uiterlijk 21 Ju li a.s. gepost wordt. Nederlander in Engeland verongelukt. De 21-jarige Rotterdamse zeeman J. v. d. Hoek is bij zijn eerste reis, in Engeland onder een kolentrein geraakt en gedood. Aanvankelijk dacht men aan misdrijf, aangezien op de verongelukte insuline en 'n injectiespuit werd aangetroffen. Hoe te bidden? In Den Haag werd de Maranatha-kerk ingewijd. Dit is de eer ste Ned. Hervormde Kerk in Nederland, waarin knielbanken zijn aangebracht. De inrichting is geschied naar de inzichten van het herlevend liturgisch Gerefor meerd besef in de Ned. Herv, Kerk. „Rookwedstrijden” ongezond. Het be stuur van de Nederlandse Anti Tabak Stichting heeft zich tot de directeur-ge- neraal van de volksgezondheid gewend en zijn medewerking gevraagd om het houden en organiseren van „rookwed strijden” tegen te gaan. Als een „gewoon” kind. In intieme kring is Prinses Beatrix Woensdag geïnstal leerd als padvindster bij het waterven- del, dat op 16 Maart werd opgericht. Hulp en Heil, de nieuwe psychiatrische inrichting der stichting „Ned. Herv. in richtingen voor zenuw- en geesteszie ken”, werd door Prinses Wilhelmina in i Leidschendam geopend. I „Ahoy”, de bekende zeemansroep, is ge kozen als naam voor de grote haventen toonstelling, die het volgend jaar van 15 Juni tot 15 Augustus in Rotterdam ge houden wordt. De „Bauch” zit nog steeds muurvast. Het gestrande Zweedse schip „C. A. Bauch” zit nog altijd op ’t Bloemendaal- Se strand. Pogingen om het weer vlot te krijgen, hebben tot resultaat gehad, dat het nu dichter naar zee is gekomen. Het wil maar niet lukken het schip los te krijgen. Dat mocht niet Vier chauffeurs van een grote Vlaardingse zuivelfabriek zijn ge arresteerd. In enkele maanden stalen zij tienduizenden liters melk van die fabriek die ze aan slijters verkochten. Ze waren zo brutaal de gestolen melkflessen weer aan de fabriek terug te verkopen. - Waarom niet hier? De Ned. Spoorwegen hebben nog tien 6-assige electr. locomo- gelegenheid van de opening van de ten- j Een ander probleem, dat zich in het bij tel zonder in Friesland voordoet in de de tailhandel en ook in het ambacht, is het crediet dat door de middenstander aan zijn klanten wordt gegeven. Vóór de oorlog was het vaak de gewoonte, dat winkeliers aan hun klanten lang crediet gaven. In het bijzonder in de landbouw streken betaalden vele boeren vaak eerst als de oogst verkocht was. Het is zonder twijfel dat grootwinkel-bedrijven en de coöperaties een groot aandeel hebben gehad in de beperking van deze crediet geving. In de grote steden is contante betaling vrijwel regel geworden en voelt niemand zich beledigd als tegelijk met de goederen, die hij besteld heeft, de kwitantie gepresenteerd wordt of dat de ambachtsman, als het werk klaar is, om betaling verzoekt. De Kamer van Koophandel in Leeuwar den, die altijd op de bres staat, als het 1 erop aankomt, middenstandsbelangen te 250.000 candidaten zich opgegeven voor ter zake een krachtige actie gevoerd. eigen boustyl fan buorkerijen, dy’t hjoed de del boud wurde. Dat men hjir of der Spr. deelde in dit verband mede, dat het Economisch Instituut voor de Midden tarief fan hawwe. It is. moai as men nei- sneupt op hokfor wize yn de midsieuwen tieven met een snelheid van 180 km per uur bij een Franse fabriek besteld. De levering begint in Sept. 1951. 45e Jaargang Bolswards Nieuwsblad De Friese Middenstand r t 1

Kranten in de gemeente Sudwest-Fryslan (Bolswards Nieuwsblad, Sneeker Nieuwsblad en Friso)

Bolswards Nieuwsblad nl | 1949 | | pagina 1