i
„Nieuw Nederland”
Buitenlands
Provinciale Kroniek
Overzicht
Hoe het reilt en zeilt in
45e Jaargang
No. 56
Vrijdag 22 Juli 1949
We s t>
Uitgave
OS1NGA
Bols werd
Habben is habben. mar krijen is de kunst
ander geleden hebben, wel wat,
(Wordt vervolgd)
1
I
V
Chinese communistische legers
hebben op een vijfhonderd mijl breed
front een drievoudig offensief in de
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Redactie en Administratie
Marktstraat 13 - Bolsward
Telefoon 451 (K 5157)
Amerikaanse expansie. Moeilijkheden rond
het Atlantisch Pact. In Engeland moet de
dollar-imporf verminderen. Hogerhuis ver
werpt de nationalisatie. De toestand in
China. Krijgt Tsjang Kal Sjek nog een
kans? Wapenstilstand tussen Israël en
Syrië. Het Pauselijke edict.
Abonnementsprijs:
1.35 per kwartaal bij vooruitbet? Ilng
Advertentieprijslü cent per m m.
Giro 87926
bést munsterje kin tsjin hwat der troch
de bank op 'e planken brocht wurdt. len
foardiel hat it, der is aksje genöch.
nou efkes nei
ze gaat zich aanmelden:
u nu
Een tocht door het geannexeerde gebied
drie maal in het Hogerhuis verslagen bij frissing
stemming over het regerings-ontwerp op it sil him grif oan it losse
de nationalisatie van de ijzer- en
industrie. De regering heeft tot nu toe
12 maal een nederlaag met betrekking
tot deze wet geleden.
De
van de financiële confe-
„Froh?”
peinzend., „ja,
Ze vertelt, dat
richting van Kanton geopend en zijn
zonder tegenstand van enige betekenis
naar het Zuiden opgerukt, tussen de
havenstad Itsjang en Tsoengjen in de
provincie Kiangsi. De in het nauw ge
dreven nationalisen zullen nog in staat
zijn een half millioen man in het veld te
brengen. Door onvoldoende aanvoer
worden zij in hun bewegingen belem
merd.
Een gecensureerd bericht uit Sjanghai
getuigt van de vele economische moei
lijkheden, waarvoor de communisten
staan. Droogte in het Noorden, over
stroming in het Zuiden, gebrek aan
handel met het buitenland en grote
prijsstijging baren het nieuwe regiem
grote zorgen.
In het bestuur van de nationalistische
partij de Kwomintang, te Kanton heeft
maarschalk
-
Tsjiang Kai-sjek
medegedeeld, dat het nationalistische
China, de Philippijnen en Zuid-Korea
besloten zouden hebben, een anti-com-
munistisch Pact te vormen. Daar hij
echter in naam alleen nog president is
van de Zuid-Chinese regering aan
het hoofd daarvan staat zijn rivaal ,Li
Tsoeng-jen heeft hij waarschijnlijk
te Manilla slechts zijn bemiddeling ver
leend. Hij is wel door de Kwomintang
benoemd tot „oorlogsleider” der partij.
Aan Tsiang Kai-sjek wordt het plan
toëgeschreven, een internationale bri
gade” te vormen tegen het communisme.
Naar Reuter meldt, zouden functiona
rissen van het State Department der
V.S. de Zuidelijke generaals willen hel
pen. Men acht het echter niet aanneme
lijk dat de V.S. maarschalk Tsjiang
Kaisjek zullen steunen, daar hij „poli
tiek” bankroet zou zijn. Uit een „geheim
fonds” van 100 tot 150 millioen dollar
zouden echter de anti-communistische
generaals ondersteund kunnen worden.
Men verwacht binnenkort een verkla
ring van Acheson over de Amerikaanse
politiek in China.
1 -
us hjoed H Q
to sizzen
De Friezendei.
It wiene gjin tüzenen, dy’t Sneinto-
moarn yn it Prinsetün to Ljouwert gear-
streamd wiene. Oan it haedbistjür fan it
Selskip foar Fryske Tael en Skrifte-
I kennisse hat him dat grif net lein. Kos-
„Fier om utens" to Sürabaya.
It is mei de krite dêrre de lëste moannen
net mear sa’t it plichte to wêzen. De
léste militaire aksje hat géns bislach lein
op it greatste part fan de leden. Dêrom
wurde de léste tiid gjin gewoane gear-
komsten mear hélden. Wol geane de
leden der op gesette tiden op üt om mei
elkoar hwat üt to püsten.
Fan de krltebibliotheek wurdt tige
gebrük makke. Dat is it béste biwiis
dat de Friezen om utens it Heitelén
tankber binne foar dizze jefte. Léns diz-
ze wei tanket de krite dêrom elkenien
dy’t yn ’e öfroune tiid boeken stjürd
hat. Óm’t de skriuwer yn Augustus nei
hüs hopet to gean, is it adres foar brie
ven, pakjes, lektuer ensfh. tonei Dhr
Kloosterman, Reiniersboulevard, Süra
baya.
Voortzetting zitting Friese Staten.
In de vorige vergadering waren aan Ge
deputeerde Staten o.a. door de heer J.
Hoekstra enige vragen gesteld betref
fende de bestemming van de tewerk
stelling van werklozen bij de landaan-
winningswerken in het Noorden, als
mede de maatregelen op het gebied van-
de aardappelmoeheid.
Hierop antwoordde Gedeputeerde H.
M. Gerbrandy, dat de landaanwin-
ningswerken regelmatig voortgang vin
den, doch dat bevordering op grote
schaal, moeilijkheden met zich mee zou
brengen, omdat daardoor bijv, arbei
ders aan de oogstwerkzaamheden zou
den worden onttrokken. Hoewel het
college slechts zijdelings bij dit vraag
stuk is betrokken, verleent het toch de
volledige medewerking, hetgeen moge
blijken uit een kortgeleden ingestelde
commissie, die tot taak heeft de belan-
en Zuidwest Friesland
maar nu
Hwat hat Gabe Skroar
boai dy’t ryklik wiet oansloech. It waerd
in forreinde boel, dat it bistjür bisleat
om de middeisgearkomste yn Sealen
Schaaf to halden. Dat de stimming net
ünder it waer lit hie, die dér wol bliken.
Mei greate nocht folge it publyk de
prestaesjes fan it Lekkumer ünthalders-
koar „Foarüt”, de dichter-declamator
Douwe Tamminga, Wybren Altena en
in folksdounsgroep. Fedde Schurer röp
de leden op ta mear striidberens. Fier-
ders waerd de middeis en de jouns yn
de Harmony foar de earste kear opfierd
i „Hwat de minske sieddet”, toanielstik
yn fjouwer bidriuwen fan O. Veenstra.
De regisseur Lammert Popma hie de bi-
skikking oer in karploech fan spylders,
dy’t er üt Frentsjer, Berltsum, Bitgum,
Drachten en Ljouwert helle hie. In
oorlog over was, stond er van
niet zo heel veel meer. We hadden in
het geheel nog maar vier kopjes en die
waren ook nog
boerderij, die wij er
de gebouwen vrijwel verwoest
de 40 koeien waren er nog 4
Maar gelukkig, nu J
Haar ogen volgen onder het vertellen
door het personeel, dat de drukte lang
niet aan kan en er ook niet op is be
reikend. „Met het personeel is het zo
moeilijk”, zegt ze. „Ze kennén het vak
niet. We kunnen gewoon geen perso
neel krijgen. Zo gauw de grenzen ver
legd waren, hebben de Nederlandse
Rijkswerkplaats Surhuisterveen.
Hoewel de officiële opening van de
Rijkswerkplaats eerst plaats zal vinden
wanneer een redelijk aantal cursisten
aanwezig is, werd met de scholing reeds
een aanvang gemaakt. Momenteel is de
werkplaats bezet door een zestal adspi-
rant-timmerlieden en vier adspirant-
metselaars.
Onze medewerker Hein F, Faber maakte een tocht door „Nieuw
Nederland”, zoals hij het onlangs geannexeerde, beter gezegd
„gecorrigeerde”, gebied aan onze Oostgrens noemt. Hij heeft er
zijn ogen goed de kost gegeven en met veel „nieuwe Nederlan
ders” gesproken. IVan de indrukken, die hij in het gebied rond El-
ten opdeed volgt hier het verslag in het eerste van een tweetal
artikels, die hij over dit onderwerp voor ons blad schreef.
marine-basis op Groenland in een fjord
„W1U1VU„,
herbergier vertelde mij, dat zelfs te Washington vernomen. Het station
x x heeft sinds 1941 dienst gedaan als tank-
basis volgens een Deens-Amerikaan-
se overeenkomst. Thans wordt het sta-
tion gebruikt voor brandstoffenvoorzie
ning en andere diensten ten behoeve
van allerlei schepen.
om 90.000 dollar ver-
Record aantal toeristen!
XI ederland is groter geworden, wel
1N niet zo heel veel, maar dan toch
ruim 70 vierk. kilometer. Ook het aan
tal inwoners van ons land is groter ge
worden, want op die 70 vierkante ki
lometer wonen zo ongeveer 10.000
mensen. Ze zijn van nationaliteit ver
anderd; van Duitsers zijn ze Neder
landers geworden, of ze het goed von
den of niet. Er is voor hen wel een en
ander veranderd, en voor zover wij t
kunnen zien zijn ze er niet minder van
geworden.
En er .komen er heel wat om te zien,
hoe „Nieuw Nederland" er uit ziet.
De bus in Zevenaar loopt vol en als ik
luister naar de plaats van bestemming
die ze opgeven aan de bestuurder, die
tegelijk ook conducteur is, blijkt het me
dat ruim 90 procent van de inzittenden
naar het voormalige Duitse dorpje
Elten gaat.
Als we rijden neem ik me voor, goed
op te letten waar we de oude grens
zullen overgaan en we dus in het nieu
we gebied zullen zijn aangekomen.
Inderdaad, men moet goed opletten,
want je merkt het nergens aan. Het
landschap is er precies eender,de
huizen zijn er niet anders, de mensen,
die er op het land werken, zien er net
uit als waren ze nooit anders dan Ne
derlanders geweest. Zelfs het vee in
de weiden (die er trouwens erg klein
zijn) en de kippen en honden zien er
helemaal niet buitenlands uit. Maar
toch is het te merken, vooral in een
bus. De toch al niet glijdende bewe-
Israëlische en Syrische
vertegenwoordigers en gedelegeerden
der V. N. hebben een wapen stilstands-
overeenkomst geparafeerd. Een Israëli
sche woordvoerder zeide, dat de offi
ciële ondertekening Woensdag ergens
in niemandsland aan de Syrisch-Israëli-
sche grens zou plaats hebben.
De besprekingen over een wapenstil
stand begonnen 5 April in een tent bij
Misjmar Hayarden, in Niemandsland.
Tot de belangrijkste vraagstukken be
hoorden toen het terugtrekken van Sy
rische strijdkrachten van Misjmar Hay
arden en de uitwisseling van krijgsge
vangenen.
In een uitzending van
Radio Vaticaan
wordt verklaard, dat de vier punten van
het pauselijk edict over de onverenig
baarheid van het communisme met de
christelijke leer „niet verder gaan dan
zuiver religieuze aangelegenheden". De
Osservatore Romano citerend, zegt Ra
dio Vaticaan, dat de vier punten „niet
gericht zijn tegen enige staat in het bij
zonder”. Het was echter „duidelijk, dat
het onmogelijk is communistische actie
te voeren en tegelijk een goed christen
te zijn".
Volgens waarnemers in de hoofdsteden
op het Europese continent moet een golf
van anti-clericalisme door geheel Euro
pa verwacht worden, niet alleen in het
Oosten, doch ook in overwegend katho
lieke landen als Italië en Frankrijk, als
gevolg van het pauselijk decreet tegen
het communisme.
rentie van het Britse Gemenebest heeft
Sir Stafford Cripps
medegedeeld, dat de conferentie una
niem Cripps’ voorstellen heeft goedge
keurd, om de dollar-importen te ver
minderen, hoewel Canada en Zuid-
Afrika niet tot het sterlinggebied beho
ren. Desondanks wilden zij het sterling-
blok steunen. Cripps achtte herstel al
leen mogelijk, indien de V.S. producten
kopen uit de afhankelijke overzeese ge
bieden, als Malakka (rubber en tin).
Bij het debat in het Lagerhuis drong
Eden er op aan, dat de Amerikanen
meer kapitaal zouden investeren over
zee, zoals Engeland had gedaan in de
vorige eeuw. Hij vroeg, uit welke lan
den, die niet tot het dollarblok behoren,
de regering meer wilde importeren. Be-
vin zeide, dat hij „niet nog7 een gordijn
wilde vormen, door handel met de
Sovjet-Unie te beperken”. Het is in dit j ten noch muoite wiene foar dizze dei
verband opmerkelijk, dat Stalin de j sparre en it programma klonk as in klok.
Britse ambassadeur in Moskou heeft Mei sang en foardracht, folksdouns en
ontvangen. Wisjinski was daarbij aan-toaniel koene de lju har formeitsje,
wezig. wylst twa sprekkers der wol foar soar-
Maandagavond is de Britse regering gen dat de oanwêzigen mei in goede op-
j wer nei hüs ta gean koene. Né,
j waer lein
staal- hawwe, dat de selskipsleden net mach-
tich as miggen op Ljouwert tasetten
kommen binne. Spitigernóch krigen de
thüsbliuwers de moarns ek noch gelyk,
hwant de taspraek fan de foarsitter fan
it Frysk Boun om Utens en de foar
dracht fan Wybren Altena fan Mak-
kum waerden biselskippe fan in tonger-
moet geregeld worden en dat en on
danks haar activiteit duurt het nog
schrikbarend lang voordat de mensen
bediend worden.
Een man schijnt er niet te zijn, wel zijn
er een paar mannelijke bedienden,
maar het is hier altijd een beetje pijn
lijk te vragen naar de echtgenoot.
Oorlogsschade.
Er zijn ook te Elten verscheidene niet
terug gekomen. Ook zag ik verschillen
de nog jonge mannen met een lege jas
mouw, in een invalidewagentje en net
als een der kelners, met een been dat
een stampend geluid maakte als het
werd neergezet.
Aan practisch alle gebouwen is te zien,
dat de oorlogsvlam er zengend over
heen is gegaan.
Alle gebouwen zijn verveloos.
In geen jaren hebben ze ook maar een
kwastje verf kunnen krijgen. Maar nu
zijn ze hard bezig. De hotels worden
omzwermd door schilders om ze in de
kortst mogelijke tijd weer toonbaar te
maken. Een huisvader staat, met het
puntje van de tong uit zijn mond, de
stopverf wit te schilderen van de juist
ingezette ramen. Trots is hij op zijn
werk en nog meer op het echte glas in
de ramen. „Ja, ja”, zegt hij, „glaas ist
besser als hout”. Ben ik met hem eens,
want je ziet er beslist meer door.
Een magere vrouw staat, met een kind
aan haar rokken, voor een aanplakbil
jet van de ENKA, waarop deze kunst
zijdefabriek vrouwelijk personeel
vraagt. De personeelschef van deze
ging van de bus wordt stotender. Dat j fabriek zal zitting houden in Elten. Ze
komt van de weg, die wèl veel slech- begrijpt het niet helemaal en vraagt
ter is. Aan de wegen, die tijdens de mij naar het hoe en wat. Dat lijkt haar
oorlog een en ander geleden hebben, wel wat, ze gaat zich aanmelden:
is al die tijd niets gedaan. j „Blij dat u nu Hollandse is?” vraag ik.
In Elften.
Kamer van Koophandel.
De Voorzitter deelde in de j.l. gehouden
vergadering van de K. v. Kooph. mede,
dat omtrent de raccordementen langs
de voormalige N.T.M.-lijnen een onder
zoek is ingesteld en dat daaromtrent ad
vies is uitgebracht in verband met voor
genomen opheffingsplannen.
De Kamer besloot opnieuw een actie te
voeren tot beperking van het door de
middenstand gegeven crediet. Deze
campagne zal breed worden opgezet,
teneinde het euvel van een te lange cre-
dietgeving vanwege de middenstand en
het te lang wachten met de betaling van
de zijde der afnemers in de kiem te smo
ren, nu blijkt, dat dit verschijnsel de kop
weder begint op te steken.
De werkgelegenheid. j?Penbiering is dit stik net, alhoewol’t it
De daling van het aanbod van arbeids
krachten kwam eind Juni tot stilstand ..„v
om daarna in een lichte stijging over te FanYfoüwert geane wy
gaan. De afloop van de hooiïng en het
einde van de verpiegingswerkzaamhe-
den in de landbouw zijn hiervan de re
den. Naar alle waarschijnlijkheid zal de
stijging van de werkloosheid zich deze
maand nog even voortzetten totdat het
looftrekken en groenrooien van aardap
pelen een aanvang zal nemen. Op 30
Juni j.l. was het aantal werklozen 7.1
per 1000 mannen, dit is 1 meer dan
op hetzelfde tijdstip van het vorige jaar.
Streekblad voor
„Nah, froh?” zegt ze
doch, es ist~besser so’
ze het nu veel beter hebben. Ze kan
melk krijgen voor de kinderen, ja zelfs
>r haar zelf, net zo veel als ze heb-
wil. Er is koffie, richtige Hollan-
dlscher Bohnenkaffee, en dan is er
margarine. Zo iets had ze in geen ja
ren geproefd. Hun margarine was op
het brood niet te eten.
Ook deze uitgeteerde vrouw vraag ik
niet naar haar man. Het kind is een
jaar of zes.
De kinderen zien er trouwens over het
algemeen niet zo heel slecht uit. Al
leen hun kleren zijn niet veel zaaks.
Geen der spelende kinderen heeft he
lemaal hele kleren aan. Het zijn ge
woon staalboeken van alle mogelijke
stofjes.
De sigarenhandelaar is ook heel erg in
zijn sas. Trots kijkt hij zijn welvoor
ziene winkel rond. „Prima Wahre!”
Vooral de sigaren worden door hem
uitbundig geprezen en dan de shag en
de rooktabak. Hij raakt er niet over
uitgepraat.
De nieuwe Nederlanders kunnen nu
ook roken en dat konden verreweg de
meesten van tevoren niet, al waren
dan de sigaretten in Duitsland vrij. Ze
waren heel eenvoudig niet te betalen.
„Ja,” zegt de winkelier, „dan kun je
het gemakkelijk vrijgeven, als toch
n’emand 't kopen kan”.
Waar de nieuwe Nederlanders ook
buitengewoon over te spreken zijn is
de textiel. „Prima, prima”. „Was hier
niet te krijgen en als je iets krijgen
kon was het zo slecht, dat het niet te
dragen was. Ik kocht eens een nieuwe
broek”, vertelt een man, die tracht van
een ruïne weer een bewoonbaar geval
te maken, „die was zo stijf en zwaar
als een plank, dat ik dacht, die zal het
wel even uithouden. Ik kon er me niet
gemakkelijk in bewegen, maar het
ging toch wel.
Het was regenachig weer en dat had
me eigenlijk moeten waarschuwen om
de nieuwe broek niet te dragen. De
broek werd nat en tijdens het schaften
zat ik bovendien nog op een natte
steen. In elk geval, na het schaften wil
ik het zitvlak, dat vuil en nat was ge
worden, met mijn hand wat afvegen...
en meteen sta ik in mijn onderbroek.
Het zitvlak wel te verstaan”.
Het schijnt dat men daar inderdaad
kwaliteitswaren had!
van Drukkerij Fa. A. J.
Zo gauw we echter in het dorp Elten
zelf aankomen, merk ik wel dat we op
voormalig Duits grondgebied zijn. De
opschriften op de winkelramen en de
café’s zijn Duits. „Backerei”, „Meister
Schuster”, „Gasthof" enz. Wat echter
achter de winkelramen is uitgestald is
alles Nederlands. Chocolade van Van
Houten en Kwatta, beschuit van Ver- I
kade, sigaretten, sigaren en tabak van
Nederlandse firma’s, verpakte koek,
thee en koffie en in de café’s grote re
clames van Nederlandse brouwerijen
en dan vooral en overal „Bols
Het is er vol in de café’s en er wordt
veel gedronken, maar heel weinig bier
Daaraan kun je direct zien, dat het
geen Duitsers zijn die de herbergen be
volken. Het zljh Nederlanders, overal
vandaan, behalve uit het nieuwe ge
bied. Ze komen aan met eigen wagens
en met grote autobussen en er is. een
gewei
Een
op
Er zijn plannen om een bestaande kleine
Jdig verkeer op de slechte wegen, bjj Gronnedal uit te breiden, zo wordt
-p Hemelvaartsdag, toen het toch
buitengewoon slecht weer was, er een
3000 auto's zijn geweest.
„Het is goed".
Elten bloeit weer op. „Het is goed
zegt de dame die het Gasthof (hotel)
adiscussie in de Amerikaanse Senaat
hier heel veel gasten,'vooral heeft reeds ernstige meningsverschillen
uuk. un Zuiixxcxxvli, maar nu hebben doen uitkomen, welke in de boezem van
de mensen geen geld meer. Toen de j de republikeinse partij over het Atlanti-
dit hotel l sche pact zijn gerezen. Men ziet hierin
een strijd tussen de isolationisten en de
internationalisten met als inzet, zoals de
gescheurd Van de New York Times zegt: „de ziel en de
bij hadden, waren leiding van de republikeinse partij”, wel
en van i ke strijd, wanneer de behandeling van
over. het programma van wapensteun wordt
2 aait het weer”, geopend, nog wel scherpere vormen zal
aannemen.
Sommige objectieve waarnemers spra
ken reeds de mening uit, dat de stem
ming op het kantje af zou kunnen zijn,
indien niet vele senatoren zich reken
schap blijven geven van de noodlottige
uitwerking op Europa, wanneer het pact
er slechts bij de haren wordt doorge-
dames alle meisjes hier weggehaald, i sleept. Thans blijft men van oordeel, dat
Begrijpelijk". n tweederden meerderheid met een be-
Maar nu gunt ze zich werkelijk de tijd hoorlijke marge zal worden verkregen,
niet meer om even te staan praten. Dit Aan het einde
beheert, „dat de Hollanders ^gekomen
zijn. Elten was
niemand meer om hierheen een uit
stapje te maken. In gewone tijden krij
gen we 1
ook uit Emmerich,
hebben doen uitkomen, welke in de boezem
5-
I
Bolswartls Nieuwsblad
1
JULIUS MANIOE
I
I
kz>Inkort rlaf rit» Hollanders nakomen “Ct congres za*
heel era arm Ér kwam zocht worden- Gronnedal licht bij de
om K een ui" Zuidwestelijke punt van Groenland.
