„Nieuw Nederland”
Martinytoer
U'
W 91
Hoe het reilt en zeilt in
Fan de
door Nederland
üs hjoed H
to sizzen
Dinsdag 26 Juli 1949
No. 57
45e Jaargang
OSINGA - Bolsward
Friesland
Uitgave
West.
Een tocht door het geannexeerde gebied
H. F. F.
PYT.
I
Tj. de J.
vlak voor het Gasthof, waar ze hun mo
toren tot rust brengen. Zelf gaan ze ook
rust zoeken langs de kant van de weg,
vlak voor de kapotte kerk.
Meer naar beneden, bij een villaatje aan
de grote weg, zijn de bewoners van dit
fraaie huis juist bezig onder een tuin
parasol een kleine verkoopstand in te
richten. Een bord, waarop in zuiver Ne
derlands „thee” staat geschreven, wordt
vlak aan de weg gezet op een zeer op
vallende plaats. Op een tuintafel worden
een stuk of wat kop en schotels geplaatst
naast een paar, dozen met chocolade
repen en dergelijke. Het schijnt, dat de
villa-bewoners een beetje extra verdien
ste ook wel kunnen gebruiken.
Weer ga ik de zijpaden langs en sta dan
plotseling voor een groot „Ehrendenk-
mal” opgericht voor de gevallenen in de
eerste wereldoorlog. Het is absoluut
gaaf, er mist geen splinter af.
Anders* is dit met één, diep in de bosjes
verscholen, opgemetseld geval. Het is 'n
soort korte, zware vierkante zuil, waar
van de zijvlakken de vorm hébben van
het Ijzeren Kruis, in het midden waarvan
een hakenkruis is gemetseld. Hier zijn
hele stukken afgeslagen en de haken
kruizen zijn er finaal afgehakt. Dat, wat
geworden was* tot een symbool van on
derdrukking, terrorisatie en wetteloos
heid 'is tot puin geworden.
Verder zwerf ik ovy het gebied van de
Eltener berg. Het is lang niet allemaal
bos, maar ook veel bouwland. Hoofdzaak
van wat er verbouwd wordt zijn de aard
appelen en de rogge.
Zelfs zie ik hier en daar een stukje kool
zaad. Weiland is er betrekkelijk weinig.
Het vee dat er graast is zwartbont. Rood
bont vee is er ook wel, maar toch niet
veel. Ik wil wel iets meer weten van het
boerenbedrijf, maar daarvoor ga ik naar
een ander stuk Nieuw Nederland, naar
het zuiden van Limburg, waar het groot
ste stuk van de 7o vierkante kilometer
ligt, de z.g. Hals van Sittard.
voorschijn, toen Duitse grensbeambten
aan de doorlaatpost in de weg van De-
nekamp naar Nordhorn het dak onder
zochten van een lege Deense vls-auto.
Tijdens de fokdag te Stadskanaal kreeg
de 4O-jarige landbouwer J. M. Kruize
een trap van zijn stamboekpaard. Met
zware wonden werd hij opgenomen in
het ziekenhuis te Groningen, waar hij aan
de gevolgen is overleden.
De geldmakers. Een speurtocht van de
Apeldoomse politie naar de bron, waar
uit de laatste weken valse kwartjes zijn
gevloeid, heeft succes gehad. Een huis
zoeking heeft tot gevolg gehad, dat drie
personen gearresteerd zijn.
Waarom Groningen onbereikbaar was.
Vermoedelijk als gevolg van kortsluiting
is brand uitgebroken in de Groningse te
lefooncentrale, waarbij een versterkers-
rek werd vernietigd. Het interlocale tele
foonverkeer was enige tijd gestoord.
Anti-Trekhonden Bond. Zaterdag j.l.
werd te Den Haag de jaarlijkse verga
dering van de anti-trekhonden bond ge
houden onder voorzitterschap van de
heer van Welderen Baron Rengers. Be
sloten werd een actie voor propaganda
op touw te zetten.
Paardenmiddel. Ten einde de millloenen
veldmuizen In de polders om ’s Herto-
genbosch te verdelgen, overweegt men,
kerdeis yn Oerisel, de kant fan Twente
fit en mei forbazlng haw Ik sjoen, hoe't
de boeren dêrre It tiksel omsmlte yn In
oare wei. Tsientallen jonge apel- en
parrehöven wiene der oanleln en de jon
ge boeren setten der gong yn It spul.
Ik haw der in streek sjoen, hwer't in stik
as acht frultkrlngen foarme wiene, dy’t
mei blhelp fan assistenten fan de Tün-
boukonsulint it plantsjen, It sproeien en
snoeien yn coöperatyf forbÊn regele hle-
ne, In tün fan in pear H.A, sief In stik
Dy’t al to folie sucht en sit,
Op ’e stoel wol nei ’t grêf ta rit.
Veisch^nt DINSDAGS en VRIJDAGS
Redactie en Administratie
Marktstraat 13 - Bolsward
Telefoon 451 (K 5157)
Abonnementsprijs
1.35 per kwartaal bij vooruitbet?Ilng
Advertentieprijs10 cent per m.m.
Giro 87926
deze winter verscheidene polders onder
water te zetten.
De „Karei Doorman”. Het Nederlandse
vliegkampschip de „Karei Doorman”
wordt 1 September weer in gebruik ge
nomen.
Wil u er uit? De regering heeft de „Vo
lendam” beschikbaar gesteld voor de
genen, die naar Australië willen emigre
ren.
Rijdend huis. Iemand te Appelsga had
twee zomerhuisjes op wielen gebouwd,
die hij als woonwagens aanmerkte. De
kantonrechter vond, dat, ondanks de
wielen, hier toch van huizen sprake was
en beboette de man wegens het bouwen
zonder schriftelijke vergunning.
Twee glazenwassers te Rotterdam, die
de ruiten van een ziekenhuis moesten
wassen, wilden wel eens op een andere
manier dan zij gewend waren, in het
glaasje kijken. Zij deden dat z0 lang en
zo diep, dat de een ten slotte op het dak
lag te snurken en de ander in de lift van
’t ziekenhuis ging zitten, welke hij uren
lang op en neer liet gaan. v
Nederlandse particuliere auto’s zijn In
Duitsland vrijgesteld van belasting, zo
deelt het ministerie van financiën me
de.
De vleesbon zal met Ingang van 22 Juli
geldig zijn voor het kopen van 150 gram
vers schapenvlees. De rantsoenering van
varkenskluiven en staarten van runderen
en kalveren wordt opgeheven.
Pak ze. In de omgeving van Enschedé
heerst een coloradokeverplaag. In een
perceel van 22 volkstuintjes werden niet
minder dan 9000 larven en 1000 kevers
ontdekt.
Heerenveen gaat op buitenlands toumée.
In de 3de week van Augustus zal het elf
tal van Heerenveen een toumée door
België maken.
Zeepost. Naar Indonesië vertrekt op 30
Juli a.s. het m.s. „Blitar”. Met dit schip
kan post worden meegezonden, mits de
ze uiterlijk 28 dezer op de bus is ge
daan.
15-jarige inbreker. De politie heeft een
15-jarige Haagse jongen aangehouden,
die ontvlucht was uit een jeugdkamp te
Huizen. Hij zat daar opgesloten wegens
bet plegen van 12 inbraken. In de 6 da
gen tussen zijn ontvluchting en arresta
tie pleegde hij 8 inbraken en diefstal
len.
Nieuw Guinea vooruit. Te Den Haag is
een actie-comité „Nieuw Guinea voor
uit”1 gesticht, met het doel: materiële
steun in de meest uitgebrelde zin te ver
lenen aan de pioniers, die momenteel in
Nederlands Nieuw Guinea worstelen te
gen gebrek aan landbouwwerktuigen en
andere noodzakelijke zaken.
Een vergissing. Het betonnlngsvaartulg
„Waddenzee” is in het Stortemelk, het
1 gebied tussen Vlieland en Terschelling
door een jager beschoten. Het vliegtuig
i blijkt een Belgische machine te zijn ge-
weest, die wegens slecht zicht het vaar-
tuig niet had opgemerkt.
brea yn en joech it hiele jler troch wurk, der papierfabrieken van Van Gelder te
yn de earste jlerren mei blhelp fan On
derteek en grienten, mar letter alhiel yn
It fruit.
Ek yn de Gelderske Efterhoek gyng 14
deselde wei üt. In oare kears haw ik
alris forteld fan de fruitteelt yn it Ut-
lechtse, hwer’t men fan Aids dit fak ken
en it komt my foar, dat hweryn Fryslên
ek foarop giet, it net is yn de fruitteelt.
It antwurd op de bikroande Buma-priis-
fraech lit düdlik sjen, dat dizze deskun
digen posityf de fruitteelt op hiel hwat
grounsoarten yrr FryslÊn oanbifeelje. Bi-
nammen de apelhoven soene hjir yn diz
ze hoeke alhiel op har plak wêze. Ik
meitsje my sterk, dat as de jonge Frys-
ke greidboer mei deselde ambysje as
foar it greidebidriuw dizze saek ris oan-
pakte, hjir ii» moaije tak fan bidriuw ünt-
stean soe, dy’t mannich man in bistean
en de streek in nije teelt jaen soe, dy’t
alhiel by de minsken hearde. Mar folie
tiid is der net mear, hwant elts jier komt
der likernêch 10.000.000 kg. fruit by yn
üs Ifln. Wy wolle hoopje, dat if goede
ynsjoch it winne sil fan conservatisme en
bangens.
Yn in slotartikel jit ien en oar oer de
praktyske oanpak fan dit idé sa’t if hjir
sOnder folie risico oanpakt wurde kin en
al mei gunstich risseltaet troch in inkelien
oanpakt is.
DE STIKELSTEKKER.
De jierren ha syn krêften nomd,
It measte wurk is him, üntkomd,
Syn geast lykwols noch wekker.
Dêr giet hy moams in Ore as sawn,
Strampelt it paed del nei it Ifin;
De Side stikelstekker.
Drees makket d’Èlde dei him goed,
Mar ’t wurkjen sit him yn it bloed,
Hy kin noch net Üntbrekke.
Hy fielt, It meast biskieden diel,
Fan ’t boerewurk, glimkjende striel,
De aide stikelstekker.
Der stiet hy yn *e swarte jas,
Forrlnt sa nou en dan twa pas,
It Ünkrüd, as in tekken,
Op plakken, helgrlen, sulverpears,
Hy pjokt, ’t geduld is eindeleas
Fan d’aide stikelstekker.
Hy stiet, hy pjokt, dreamt.de jeugd
foarby.
Draeff yn it ian efter de kij,
Wrot yn ’e tichte reakken.
Hy haidt de del wie nea to lang
De wyldste hynders yn bitwang,
De aide stikelstekker.
De han waerd wlf de holle griis.
Illusy’s joech hy stilwei prils,
De Idealen brekke.
ForbllKke ringen ien foar Ien,
De hjerstwyn skeinde ’t simmergrien,
By d’aide stikelstekker.
Hy stiet, hy pjokt fan moarns oant joun,
De sinne sinkt, syn libbensjoun.
’t Opmeitsjen fan ’e rekken.
Hy jage foartyds ’t heechste nei!
Hy pjokt, nou hjir tofreden wei,
De aide stikelstekker.
Sok wurk is geastleas, leech en dea,
Sok folk docht mei foar spek en brea,
Sa wurdt wol faken lekke.
Mar dit ienfêldige pjok-pjok,
Hat ek syn winst syn stille lok.
Seit d’aide stikelstekker.
5 July 1949.
inkelde basis; de molkprlls. Der stiet en
fült hjir hast alles mei. En alhoewol it
oan diz tiid ta mei de Ofset fan suvel
net min liket, kin men der wol wis fan
wêze, dat lt sa net bliuwe sil. Mei d<
bfiter Is de depressy al oan 'e gong. En
de büterfabrlken hawwe de earste skea
al to pakken. Nou blnne dy yn Frysian
praktysk net oanwêzich, Al üs fabrlken
blnne fabrlken foar bOter en tsiis to-
gearre en finderskate meitsje jit molk-
poeier of condens. Dit nimt net wei, dat
it goed is om ris nei to gean oft de basis
fan de tsjintwurdige woltler net to smel
is, Soe de tiid wer komme, dat de molk-
prils in fikse klap krlge en hwa sil
dat finmfigllk neame dan left alles op
dizze kaert. Hwant ek de féprlzen sitte
hjiroan fêst. Sakket de molke, dan sakje
de féprizen ek, dat is hjir in stielen wet,
en oare ynkomsten hawwe de Fryske
greidboeren net. Der komt jit by, dat de
bidriuwen net botte arbeidsyntensyf
binne. In greidpleats nimt mar in stik-
mannich minsken op.
Foar it oerskot, sawol by boeren as ar
beiders, is yn if greidebidriuw gjin plak.
Hwat der woun wurdt troch in greatere
produksje, giet wer forlern troch mecha-
nisaesje. En dy is net sa lyts. Krekt it
feit, dat de boer hwat rommer yn ’e sin
ten komt to sitten, makket de mechani-
saesje oantreklik. De knappe leanen, mei
de hege sosiale lésten, twinge dy kant
ek üt. Né,Jt berteoerskot kin yn dy grei-
debidriuwén gjin plak fine. Hjir en der
soe noch wol hwat üntwyk wêze. De
Lege Midden is der ien fan en it sprekt
fansels, dat it feit fan de nije oanpak fan
dit gebiet in ding is om bliid mei to
wêzen. Lykwols bliuwt men mei dit al
les op deselde smelle basis arbeidzjen.
Al inkelde jierren bipleitsje ik de winse-
llkens fan in oare ütwel: de fruitteelt.
En it komt my foar, dat sil dizze kans
net foarbygean, lt hege tiid wurdt om
dit ris earnstich to bisykjen. Ik wie ok-
V
Smul ze. Een extra contingent van 1500
ton tomaten zal aan Engeland geleverd
kunnen worden. Overeenkomstig het
handelsverdrag neemt Engeland gedu
rende de maand Juli reeds wekelijks 1500
ton tomaten af.
Lijk aangespoeld. Het lijk van de vorige
week in zee bij jAmeland verdronken
jongd man, Halbe Wiersma, is bij Zout
kamp aangespoeld.
550 jaar Os*. De feesten ter gelegenheid
van het feit, dat 550 jaar geleden her
togin Johanna van Brabant Oss de stads
rechten verleende, zijn begonnen,
Coloradokever*. De heer L, Harstra te
Sneek heeft In zijn perceel bouwgrond
aan de Zwette larven van de Colorado
kever aangetroffen. Ze zijn direct vernie
tigd,
In een wastell verdronken is het 1-jarig
zoontje van de familie K, In Slebenge-
wald (N,-Llmburg), dat van een ogen
blik afwezigheid van de moeder gebruik
had gemaakt er naar toe te kruipen, -
Een ernstige brand heeft gewoed in een
Gaat dat zien. Bij de heer P. de Bruin te
Zwaagwesteinde is een pereboom, wel
ke gedeeltelijk vruchten draagt en te
vens bloesem heeft.
In Urk Zondags geen fietsen. Met het
oog op de Zondagsheiliging hebben B.
en W. van Urk besloten voortaan het
fietsen op Zondag in de kom van het
dorp te verbieden. y
Negen Amerikaanse superforten namen
deel aan het vliegfeest, dat de Neder
landse luchtmacht Zaterdag in Twente
organiseerde ten bate van het Van Weer
den. Poelmanfonds.
Predikant en zijn vrouw verdronken.
Woensdagmiddag geraakten ds. Vos uit
Hendrik Ido Ambacht en zijn echtgenote
tijdens het zwemmen in zee bij Ouddorp
(Flakkee) in een draaikolk; zij verdwe
nen spoedig in de diepte.
Zijn vrouw was verstandiger. De Henge-
loër H. zag tijdens werkzaamheden in
de open lucht kans om te ontsnappen uit
1 het Huis van Bewaring te Almelo. De
man begaf zich ijlings naar huis, doen
zijn vrouw vond, dat hij een domme
streek had uitgehaald. Ze bracht hem
persoonlijk naar het politiebureau terug
j met verzoek hem maar weer op te ber-
passeert me een hoge twee-wielige boe-
Overigens is de omgeving er buitenge- vallige toren aan komen brommen tot
woon mooi; bossig en heuvelachtig. Del
Elterberg rijst er vrij hoog boven het
omringende land uit. Het dorp Elten zelf
bestaat eigenlijk uit twee dorpen: Elten
Laag en Elten Hoog. Omdat ik alleen
nog maar Elten Laag heb gezien, wil ik
ook naar Elten Hoog. Men wijst mij de
grote weg die omhoog voert. Het is er
druk op de weg.
Auto’s en autobussen als op een drukke
verkeersweg en toch is het maar een
gewone dag in de week, niets geen bij
zonders, en gaat deze weg niet verder
dan het dorpje Elten Hoog, eigenlijk ook
niets bijzonders, alleen een verzameling
van ruïnes met er tussendoor weer op
geknapte huizen. Maar de omgeving..
Als me juist een autobus met Zeeuwse
boerinnen, zwaar in het kant en in het
goud, gepasseerd is, zoek ik rustiger pa
den. Nu, die zijn er wel.
Heel wat zijweggetjes wijken af van de
grote weg en voeren tussen laag hout
door eveneens naar de top van de Elter-
berg.
Oorspronkelijk was dat hout zo laag niet,
maar de granaten van de Tommy’s heb
ben een radicale opruiming gehouden in
de hoge en oude bomen. Nu staan er
alleen nog maar hoge bomen langs de
weg. Het is prachtig hier te wandelen
tussen het Jonge, tere groen van de ac-
casia’s. Steeds door krijg ik prachtige
vergezichten te zien tussen de struiken
door en alles wat ik zie is Nederland, zo
wel nieuw als oud. Het is hier rustig.
Er is geen mens te zien. Toch zijn er
mensen, want plotseling sta ik voor een
stukje bouwland, waar twee boeren op
bezig zijn met ongelooflijk primitief ge-
gereedschap. Ze groeten vriendelijk en
gaan door met hun werk. Even verder
ontdek ik plotseling een lichtere toon
tussen het accasia-groen en als ik dich
ter bij kom, merk ik dat het een vrouw
is, die geiten hoedt. Zien we bij ons ook
niet veel. Er is ook een hond bij, geen
Duitse herder trouwens, het is een iets
kleinere uitgave, maar toch nog groot
genoeg om het onaangenaam te vinden,
als hij grommend op mij af komt.
Gelukkig voor mij verstaat de hond;
Duits, want als de vrouw hem in die taal
roept, gehoorzaamt het beest onmiddel-
lljk.
Toch wel plezierig, die discipline. Op een
slingerend omhoog gaand zandweggetje
Wormer. Het archief brandde geheel uit,
de loonadministratie ging verloren, de lo
kalen, waarin de bedrljfsschool I» geves.
tlgd, kregen grote schade en een aantal
drijfriemen ging verloren.
Met Ingang van 27 Juli zal de K. L. M.
vier retourvluchten per week van Am
sterdam naar Batavia uitvoeren. Hierbij
zullen drie verschillende routes door de
Constellations worden gevolgd.
Hans Kaart is tegen het volgend jaar
verbonden als „producer” aan het South
African National Theatre en leraar aan
de School of Dramatic Art.
Een ontploffing heeft zich voorgedaan in
een confectiefabriek te Roosendaal, ver
moedelijk ontstaan door een defect aan
een automatische gasafvoer. Drie arbei
ders werden gewond. Een van hen moest
in het ziekenhuis worden opgenomen.
Plotseling sterfgeval. De ruim 66-jarige
rustend veehouder S. Bosma te Wyckel
verrichtte Woensdagmorgen op zijn erf
enkele werkzaamheden. Plotseling werd
hij onwel en korte tijd daarna was hij
reeds overleden.
Verkeersongeval. Vrijdagmiddag om
kwart over vijf is te Zandvoort een auto
bus uit Rotterdam tegen een uit Zand
voort komende tram van de „Noord-Z.-
Hollandse Tramweg Mij.” gereden. De
bus werd van achteren opengereten,
waarbij 14 van de 25 inzittenden gewond
werden.
De greidhoeke makket oant nou ta in
fleurlch slmmerskoft troch. Der i» in
smite hea komd en it sit nou feillch yn
’e manske gollen. Hjir in dêr is dold
en sit in klampe bfiten doar, mar it is
noch al tafallen mei de broei.
Der wurdt ek bést molken op de meas
te pleatsen en de molke jildt in skoane
priis. Ja, dat léste sit winlik hjir alles
op fêst. By dizze molkpriis giet it Frys-
lan bést, der sit wolfeart op it plattelên
en dus komme der keapers mei jild yn
’e büse nei de stêd, hawwe de faklju
drok wurk, prakkeseart men oer in nije
bfithüssouder, in motor foar de jarre-
kolk, in melkmasine hjir, in motormea-
ner op in oar plak, in nije fyts foar de
bern, in kreas pakje klean en sa fuort-
hinne. Men kin it ek merkbite op ’e
skoallen. Der binne folie mear boerebern,
dy’t nei kweekskoalle, H. B. S„ Gymna
sium of in oare opliedingsskoalle geane,
de kosten kin men oerhinne komme en
allegear boer wurde, dat kin dochs net.
Wy sjogge dizze gong fan saken mei
greate blidens. In stabile wolfeart op it
plattelfin jowt de wiste wel foar in
greate wolfeart foar in hiele folk en it
Side sechje: „lt moat üt 'e groun wel
komme” sit folie wiers yn.
Dochs is it goed hjirby to bitlnken, dat
renwagen met een sukkelend paard er
voor en een man In een versleten solda
tenjasje er op. Ook hij groet vriendelijk,
maar Ik kan nog steeds niet goed wen
nen aan het gezicht van die jas,
Ik had al gehoord, dat er daar nog veel
mannen In oude soldatenkleren rondlo
pen, om de heel eenvoudige reden, dat
ze ander* niet hebben en niet konden
krijgen ook.
Vrij onverwacht* sta Ik In Elten Hoog.
De toren had Ik al eerder gezien, maar
nu sta Ik er vlak bij. Het l« een wankel
geval. De ene kant van de toren Is er
uitgebeten door de granaten en de an
dere kant is ook niet meer helemaal zui
ver, Voor alle veiligheid hebben ze het
geval maar aan een paar staaldraden
vastgelegd. Een raar gezicht overigens,
een toren aan een lijn. Misschien Is Elten
Hoog wel een mooi dorp geweest, maar
nu Is het zo erg geschonden, dat het
werkelijk „niet mooi” meer Is. De men
sen daar, hoofdzakelijk boeren, hebben
wel zo goed mogelijk hun huizen gere
pareerd en soms is dat wel aardig ge
slaagd ook. Het Gasthof (tenminste één
van de twee) is al vrij behoorlijk her
bouwd. Het zit er stampvol en reeds van
verre klinkt me „Het vissersleven” tege
moet. Nog al toepasselijk daar boven op
de Elterberg.
Vanuit het tuintje, achter het café, heeft
men ’n buitengewoon mooi uitzicht over
Nederland. Men ziet werkelijk in ’t land
van de grote rivieren. Zelfs de Waalbrug
bij Nijmegen is flauwtjes te onderschei
den.
Ik kan me nu voorstellen, dat er hier
veel toeristen kwame, om te genieten
van de prachtige natuur hier en ik geloof
ook vast, dat er weer veel zullen komen,
ook als het eerste nieuwtje er wat af
zal zijn, dat nu de mensen hierheen drijft.
Juist zal ik weer bergafwaarts gaan, als
met zwaar geronk een aantal motorrij
wielen ergens vandaan komen. Eerst
hoor ik ze alleen maar, dan zie ik ze
ook.
Het zijn Nederlandse militairen, die met
snelle vaart tussen brokstukken van hui
zen door en langs de voet van de bouw- dizze wolfeart droegen wurdt troch ien
Hwat hat Gabe Skroar
I Ren.
Ze* honderd pond koffie, een grote hoe
veelheid Nylonkousen en textiel kwam te
en Zuidwest
Streekblad voor
van Drukkerij Fa. A. J.
Boiswards Nieuwsblad
k
