„De hals van Sittard”
L J
Martinytoer
i
In
Fan de
el^hJL£“cl^h.CLS
door Nederland
üs hjoed H O
to sizzen
No. 59
45e Jaargang
Dinsdag 2 Aug. 1949
Streekblad voor West-
Drukkerij Fa. A. J.
O SIN GA
Bo I s ward
H. F. F.
ken, geen raam meer heel.
komt de oanliz: De bimanteling, de po-lreade swarte beijen as ünderteelt, as
ik naïef.
hagen foar de lege, meije net üntbrekkehjir namlik brükt. It ien is apels en par-
heb ik er nergens gezien.
Of moet de oplossing van het vraagstuk
worden gezocht In de opmerking van
een oude vrouw uit het nieuwe gebied,
vlak bij de Nederlandse grens; Er zitten
hier kolen! De Limburgse mijngangen
lopen inderdaad hier en ,daar reeds tot
aan de Duitse grens.
Te Breskens heeft burgemeester J. A.
Eekhout het nieuwe electrische mijntoe
stel in gebruik gesteld.
Te Groningen is de grote nieuwe be
graafplaats „Selwerderhof” in gebruik
genomen, waardoor een eind is gekomen
Troch in lyts kielgat kinne greate
dingen gean.
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Redactie en Administratie
Marktstraat 13 - Bolsward
Telefoon 451 (K 5157)
Abonnementsprijs
1.35 per kwartaal bij vooruitbet? ling
Advertentieprijs: 10 cent per mm.
Giro 87926
een 22-jarig winkelmeisje aangehouden
dat in drie jaren tijd ten nadele van haar
patroon kans heeft gezien een bedrag
van ruim f7000 ui't de winkellade te ont
vreemden.
Vaarwel. Na vijf maanden gedwongen
rust op het Bloemendaalse strand Is het
Zweedse stoomschip C. A. Banck Don
derdagmiddag weer In zijn element te
ruggekeerd, Nederlandse sleepboten sle
pen de C. A. Banck weg,
Het kan verkeren. Werd er aanvankelijk
geklaagd over de te geringe aanvoer van
haring, de laatste tijd komt er zoveel
aan de markt te IJmulden, dat men enige
trawlers niet meer uitzendt. Bovendien
zal een aantal trawlers in Engeland
markten, waar het haringseizoen mislukt
is.
Doe je best. Ruim 1300 militairen in In
donesië zullen in September het midden
standsexamen afleggen. Het examen zal
geheel schriftelijk worden afgenomen.
Ongeval. Een auto, waarvan de motor
op een onbewaakte overweg afsloeg, is
te Rechteren door een trein van de lijn
ZwolleOmmen gegrepen. De bestuur
der Van D. uit Hardenberg werd ge
dood.
Nog een. Op een onbewaakte overweg
te Brummen is de 26-jarige K. uit Hoven
bij Zutphen, die per fiets passeerde, door
een trein gegrepen en gedood.
Een noodlottige ruzie heeft te Naarden
plaats gehad, waarbij de 29-jarige tuin-
dersknecht J. Put| uit Naarden van een
24-jarige collega uit Huizen een slag
heeft gekregen, die zo ongelukkig aan
kwam, dat Put in elkaar zakte en ter
plaatse is overleden.
Gezinsstrand. Te Scheveningen zal een
gedeelte van het strand tot „gezins
strand” worden Ingericht, waar kinderc-
i It greate foardiel fan fruit tsjinoer grel-
zljn os, of misschien moet het wel net I de lelt him binammen yn It arbeldspro-
andersom wezen en is het de os en de bleem. Men kin dit mei hiel hwat om-
hael fan wurden en bigripen sizze, mar
ek rjocht op 'e man óf. En dan is it sa,
dat yn it greidebidriuw 8 oant 10 H.A.
lÊn brükt wurde om ien man wurk to
jaen, wylst yn it fruitbidriuw foar eltse
H.A. in man nedich is.
Alle minsken, dy’t in oplossing bisykje
foar it probleem fan ’e lünhünger, kom-
me hjoed as moarn foar deselde frage:
De prijzen op de vrije markt in Indonesië
zijn weliswaar sterk gedaald, doch zijn
nog steeds het 10-voudige van 1938. Om
een juiste vergelijking te kunnen maken,
zijn de prijzen van 1938 op 100 gesteld.
Daarna is verhoudingsgewijze het cijfer
berekend voor een pakket bestaande uit
ongeveer 20 verschillende soorten levens
middelen.
Het gemiddelde van de vier markten
Batavia, Bandung, Semarang, en Sura
baja, is wel kenmerkend te noemen voor
geheel Indonesië.
Over de prijsontwikkeling zelf valt het
volgende op te merken. Door schaarste
en onregelmatige levering van het ach
terland stegen de prijzen tot begin 1947
tot een onrustbarende hoogte. In onze
Zij wel. Een buitenlander, die van een
Nederlander een auto te leen kan krijgen,
zal hier in den vervolge ook des Zon
dags mee mogen rijden.
Het dure leven. Volgens het Centraal
Bureau voor de Statistiek zijn de prijs
indexcijfers van het gezinsverbruik per
15 Mei iets gestegen.
sta te kijken, komt een Nederland- i de jonge man fan boereöfkomst. Dit bi-
militair, vergezeld van een vrouw, ’t driuwstype is to finen yn in fruitbidriuw
fan sa’n 3 oant 4 H.A. Hjir fine daliks
romme. Linkendewei komt sa Jablk yn 'c
broek. It oare systeem is, dat men tus- [Aanhouding. De recherche te Venlo heeft
berekening gold voor 1938 100, terwijl
begin 1947 was gestegen tot 3000-5000.
In het *tweede halfjaar van 1947 zette
een sterke prijsdaling in, die zich in 1948
wist te' handhaven. Dit is voornamelijk
te danken aan een sterk ontwikkelde
productie. Plaatselijke prijsstijgingen
konden bedwongen worden, zodat het
er naar uitzag, dat uitzonderlijk grote
prijsstijgingen waren overwonnen. In het
tweede halfjaar van 1948 werd Indonesië
geteisterd door een langdurige droogte.
Een prijsstijging was een niet te ver
mijden gevolg, doch begin 1949 trad op
nieuw een gezonde daling in, die naar
men verwacht, geleidelijk aan zal dóór
zetten.
Jagers hadden pech. De grote klopjacht
op de wilde zwijnen, welke in de omge
ving van de Roestelberg bij Waalwijk
werd gehouden, heeft geen resultaat ge
had.
Zonder spelen weer kampioen. Daar de
heer Lod. Prins heeft medegedeeld, dat
hij in September niet tegen dr. M. Euwe
kan uitkomen in de strijd om het per
soonlijk kampioenschap schaken, heeft
de K.N.S.B. besloten, dat de heer Euwe
de titel van kampioen behoudt.
Beschermt de dieren. De wereldconfe
rentie over dierenbescherming wordt in
Augustus 1950 te Den Haag gehouden.
Het congres, dat ongeveer een week zal
duren, zal p.mt. behandelen het inter
nationale transport van dieren, de qua
rantaine, het vraagstuk der „olie-vogels”
de internationale wetgeving op het ge
bied der dierenbescherming en circussen
en dierentuinen.
Een geval'van nekkramp heeft zich an
dermaal voorgedaan in de Oranje Nas-
sau-kazeme te Bergen op Zoom. De pa
tiënt, de dienstplichtige soldaat V. uit
Oudedljk (Z.H.) is naar het Burgergast-
huls overgebracht. Zijn kamergenoten
zijn in quarantaine. Alle maatregelen zijn
getroffen om uitbreiding te voorko
men.
Bij het omslaan van een kano In de Mer-
wede nabij Sliedrecht zijn de drie inzit
tenden te water geraakt. Slechts een van
hen kon zwemmen. Van de beide ande
ren is er een, de 20-jarige K. uit Slie
drecht, verdronken. De andere kon wor
den gered.
De Nederlandse bankiers hebben zich te
Amsterdam in een landelijke organisatie
verenigd.
Het beroep tegen een beslissing van de
minister van Oorlog, waarbij luitenant
kolonel H. J. van Steensel ontslag is ver
leend, werd ongegrond verklaard.
.400 gasten waren te Terneuzen bijeen
om het 50-jarig bestaan van de Eerste
Nederlandse Coöp. Beetwortelsuikerfa-
briek te vieren.
Droevig. De recherche te Maastricht
heeft vier jongens van omstreeks 16 jaar
gearresteerd, die tal van winkeldiefstal
len hadden gepleegd.
Tragisch. In de Maas bij Grave is een
30-jarige bewoner van Qroenlo, die met
yacantia was, verdronken.
Gefeliciteerd. Te Roosendaal heeft Piet
Bartelen zijn honderdste verjaardag ge
vierd.
Verdronken. Bij het spelevaren op een
vlot In de Maas, onder Venlo is een 10-
jarige jongen te water geraakt en ver
dronken.
jR
Maar nu kwam de aap uit de mouw.
„Och ja, die 2q pf. Weet U, we brach
ten niet zo heel veel melk naar de Mol-
kerei. Het meeste karnden we zelf en
de boter werd zwart verkocht. Zo ging
het ook met het varkensvlees en daar
door konden wij er komen. Maar dat is
nu afgelopen, dat U begrijpt wel, dat we
ons zorgen maken. Nu weet ik wel, dat
we onze toekomst ook niet op de zwar
te markt konden opbouwen, maar ja,
zolang het ging, konden we er toch
maar van profiteren.”
Hij ziet het niet zo gunstig in en is van
oordeel, dat een Hollandse arbeider het
vrij wat beter heeft. Hij ziet ze dan wel
door hun dorp fietsen op blinkende rij
wielen en in kleurige kleren. Hij zelf
heeft geen hele broek meer aan en met
de kleren van zijn kinderen kon het ook
wel beter.
Ik wijs er hem op, dat „in lytse baes
better is as in greate feint”, maar dat
wist hij al. „Ach ja,” zegt hij, „ik ben
blij, dat ik weer in mijn bedrijfje ben.
Als soldaat ben ik heel Europa doorge
trokken en ben via Scandinavië weer
thuis gekomen. Het meeste was wel ka
pot toen ik weer hier kwam, maar mijn
vrouw en kinderen leefden toch nog. Ja,
der Hitler.. En toch was het in ’t be
gin goed. Iedereen had het goed; er wa
ren geen werklozen meer, Iedereen had
volop werk."
Ik wijs om me heen naar al die kapotte
huizen, waaraan de mensen druk bezig
zijn ze weer bewoonbaar te maken en
zeg: „Nu hebben ze weer volop werk.
en ook door Hitler.”
„Recht haben Sie,” zegt hij, helemaal niet
opgewekt.
Mijn tocht gaat verder en ik probeer
een ongehavende boerderij te vinden om
er een foto van te maken. Dat is niet zo
gemakkelijk, aan allemaal mankeert wel
wat. Uitgesproken boerenland hier met
een boerenbevolking. Oude uniformen
zie je hier practisch niet. Hoogstens een
enkele oude soldatenpet. Maar wat je
hier naar verhouding net zoveel ziet als
in Elten en omgeving, zijn de Kriegs-
beschadigten”, zoals ik ze op een aan
plakbiljet van de Raad van Arbeid ge
noemd zag. Mannen met lege jasmou
wen, een flodderende broekspijp en een
stok, invalidewagentjes.
zelf maar eens kijken. Alles staat open,
dat U kunt er zo in.”
Goed, ik ga kijken, maar het is helemaal
niet leuk. Het is inderdaad zoals hij mij
juist verteld heeft. De trapleuningen zijn
afgezaagd en stuk geslagen. Zolder op
gebroken en overal om me heen stuk
geslagen vensterruiten. In geen enkele
deur zit meer een kruk voorzover dan
nog van deuren gesproken kan worden.
Enkele vertrekken zijn afgesloten en men
kan er door de kapotte ruiten wel het
hoofd insteken, maar door de deur zal
niet gaan, want die is op slot en de sleu
tel is er niet. Het ziet er droevig uit, dit
beeld van zinloze vernieling.
Ik heb ineens geen zin meer en wil terug
naar 't oude Nederland. Dat is niet zo’n
grote moeite, want met een paar stap
pen ben ik er.
Nederland heeft er nieuw gebied bij ge
kregen, een gebied met vele slechte we
gen, met vele kapot geschoten huizen,
met een zeer arme bevolking. Het doet
er, voorlopig althans, nog echt Duits
aan, al zijn dan ook de winkelvoorraden
voorzien van Hollandse etiketten en al
staat er dan ook aan de ingang van de
„Sandgrube” zo'n echt Nederlands bordje
van „Verboden Toegang”.
Voor een gewoon mens is het onbegrij
pelijk wat we met dat nieuwe gebied
denken te winnen. Alleen het weer goed
berijdbaar maken van de wegen komt al
kapitalen te kosten. Overigens zijn ze er
al mee begonnen om die te herstellen.
Het Nederlandse „Kleine-boeren-vraag-
stuk” wordt er groter door. Industrie
Zuiderzeeland. De Poldercommissie voor
algemene belangen stelt voor, een 12de
provincie te vormen, Zuiderzeeland ge
naamd, welke provincie zeven gemeen
ten zou omvatten.
De Scheveningse vissershaven. B. en W.
van Den Haag hebben zich tot de rege
ring gewend met het verzoek, zo moge
lijk een nieuwe vissershaven voor Sche
veningen aan te leggen, daar de oude
haven in deplorabele toestand ver
keert.
Lieuwe Noormannen. IJmuiden beleefde
een in- en uittocht van 52 namaak-Vi-
kingen, die op weg waren naar Enge
land om daar de Noormannen-invasie
v.an 1500 jaar geleden op te voeren.
Gegund succes. De inzamelingscampag
ne van het Rode Kruis, in de maanden
Mei en Juni gehouden, heeft bijna een
kwart millioen gulden meer opgebracht
dan in 1948.
De oogstvooruitzichten voor het fruit
luiden zeer gunstig hoewel ook in de
fruitteelt de invloed van het droge weer
merkbaar wordt. Vooral op hogere gron
den wordt hier en daar al bladafval
waargenomen.
De generaal kwam en zag. De opperbe
velhebber der West-Europese strijd
krachten, generaal J. de Lattre de Tas-
signy, bracht een bezoek aan ons land.
bruch staat een kleine noodkerk met een
groot houten kruis naast de ruïne van
een huis of misschien is het de oude
kerk? Overal aan de weg, en dan vooral
op kruispunten zijn Heiligenbeelden aan
gebracht. Maar priesters heb ik er geen
één gezien.
Wat voor ons ook een heel merkwaar
dig gezicht Is, dat overal langs de we
gen mannen, vrouwen en soms kinderen
met een paar koelen, ook wel eens één
koe, aan een touw bij de bermen langs
gaan, waar ze het vee dan laten weiden.
Natuurlijk moest ik weten waarom ze
dat deden, „Wlr haben keln Wiesen ge-
nug,” was het antwoord op mijn vraag.
Overigen* lijkt me dat een dure manier
van veevoederen, alg men tenminste de
mensen, die bij de koeien zijn en blij
ven, per uur moet ultbetalen.
Het Is al avond als Ik nog gelegenheid
krijg een aardig plaatje te maken. Een
boer komt aangelopen met een os voor
een heel plat wagentje, waarop alweer
een primitief stuk landbouwgereedschap
ligt. Ze doen het kalm aan, de boer en
ken de bliuwende beammen. oare soar-
ten set, dy t daliks frucht jowe mar mei
in jier as hwat har béste tiid hawn
hawwe. Men neamt dit „wikers” yn tsjln-
stelling mei de „blluwers”. De earsten
stean op swakke Onderstammen en jowe
yn strükfoarm hast fan It earste jler 61
frucht. De blsteande f'ultbldriuwen yn
Fryslén blstean foar twatredde part üt
parren en foar lentredde üt apels, mar
freget men de praktykminsken, dan hie-
ne se dy forhfilding leaver oarsom, De
apel fan it goede soarte, de Ooudrelnel
(Schone van Boskoop) de Jonathan, dj
Bramley Seedling en de Groplnger Kroon
hearre ta de béste soarten foar wlnter-
apels. En krekt dizze soarten binne wis
fan in lange merk en in goede priis. Dêr-
neist kin ek de Cox Orange, de Notaris
appel en de Franse Kroon neamd wurde,
mar de earsten gean dermei, net altyd
yn smaek, mar wol yn opbringst en priis.
By de parren nimt men foar de bütenste
rigen in pear béste stienparren (stoof-
parren) omdat dizze meiiens tsjinje foar
biskutting.
De St. Remy is hjirfoar de béste, wylst
ek de Gieser Wildemans in bulte brükt
wurdt. De Conference is hjir de hünpar,
dan komt de wynpar (de Zwijndrechtse)
en de bikende soarten. Bonne Louise en
Clapp’s Favourite. Dit binne allegearre
A.soarten, dy’t hjir yn de Fryske prak-
tyk har deugd biwiisd hawwe. En mei
klam moatte wy sizze net it advys to
folgien fan immen üt in hiele oare hoe-
ke fan it lün, hwant ek by fruit is it sa:
groun, wyn, wetterstén. sykten freegje
yn eltse streek har soarten. Men sil dan
yn it earstoan troch de ünderteelt fan
witlof en beantsjes de hier meitsje moat
te ,en de beammen goed opkweekje en
..I oare kear jit oer opbring-
sten en prlzen inkelde nijsgjirrige dingen.
bidjerre. Is men hjlrmel klear, dan komt
de biplanting seis.
In fruitbidriuw yn 'e moderne tiid is op
bond op in stikmannich goede soarten,
net to folie, dat jowt inkeld forlies en
lülle mear wurk. Hwant it stiet sjesa;
eltse soart hat syn eigen easken hwat
bimesten, snoeijen en sproeijen oanbi-
langet en al dat wurk hlnget gear mei
de tiid fan üntjaen, knopfoarming, bloei
en rypjen, Hoe mear farlaesje, hoe faker
men moat, hoe slimmer It wurdt alles
op tiid to dwaen, it krekte persintaesje
fan sptiltmiddels to finen. Fruitteelt bf-
tsjut hoe langer hoe mear: speclallsaesje
en gjin „manusje fan alles" spylje. It
fierst Is men hjirmel glen yn sommige
streken fan It Utrechtse, hwer’t men bl-
driuwen fynt mei inkeld ien, soarte fan
apels. Ik seach by Culemborg in höf mei
inkeld goudreinetten, fiif H.A. great. Leit
men( nou hjirneist in ütderwetske höf
sa’t hjir yn Fryslén ek noch inkelde bin
ne, dan bistiet dat hast üt likefolle soar
ten as beammen; strüken, healstammen
en heechstammen, fan alles fynt men der
tusken. Foar in öfstoarne apel is in par
yn ’t plak komd, in oaren is ominte, in
tredden draecht allinnich fan boppen
hwer’t er noch hwat Ijocht en romte fynt
mar it gehiel is in karikatuer fan in
fruitbidriuw, it is in pielersboel, dy’t alle
jierren jild en wurk kostet.
De oanplant is in wichtich ding en as
oer ien ding is, hwer’t men deskundich
advys by nedich hat, dan is it dit. Yn
Fryslün moat men dat freegje oan del
Het Ned. Openluchtmuseum te Arnhem
mag zich ook dit jaar in een grote be
langstelling verheugen. Reeds dezer da
gen werd de 100.000ste bezoeker ver
wacht, dat is een maand eerder dan in
het recordjaar 1948.
Te Alteveer (Gr.) is het 2-jarig zoontje aan het begraven op de noodbegraaf-
van de landbouwer L. Mulder aldaar bij plaats aan de Winsumerweg.
de ouderlijke woning in een vaart ge-<
Het is hier een katholieke streek. In Iser- j raakt en verdronken.
Negen jonge Ierse boeren zijn de gast
van Nederlandse collega’s. De eerste vijf
dagen brengen ze door op de Volksho
geschool te Bergen; daarna verblijven
zij op de boerderijen van hun gasthe
ren. i
Hwat hat Gabe Skroar
meters achteruit moesten. Daar hebben mear biskutte plakken. Hwant der hin bcljebeamkes dertusken. Mei
ze toch zo’n hekel aan. Maar gaat U get in bulte fan óf: de wyn kin in heap I beammen groeije, wurde de beijen op-
Uitgave van
en Zuidwest Friesland
boer. Ik heb trouwens toch de hele dag
al de indruk gekregen, dat het tempo
waarin de mensen hier werken wordt
bepaald door de snelheid, of liever de
traagheid,, van het hoornvee, dat ze voorj
hun landbouwwerktuigen spannen.
Bij de oude landsgrens staat een groot,
gebouw, dat er zo van buiten gezien, ta
melijk (ongeschonden uitziet. Eén van
die beste gebouwen die ik op het nieu-|Hwa jowt üs in bidriuwstype, dat de
we Nederlandse gebied heb gezien. Het minsken wol leit en dat harren oan lün
is het oude „Zoll-ambt” Juist als ik daaren doarp bynt, wylst der ütkomst is foar
naar r1*
se
gebouw uit
„Het is een schandaal,” zegt hij kwaad, in man as twa it hiele jier oanslach
„hoe ze daar hebben h” s gehouden. Een wylst yn de tiid fan it plokjen losse sei-
prachtgebouw. Er zouden best vier ge- zoen-krêften derby brükt wurde moat-;..Ju.„..^v6Jx, w
zinnen in kunnen wonen, maar het moet te. Is it bidriuw yn föle dracht, dan bin-Rykstünboukonsulint, in man, dy’t alhiel
eerst weer geheel worden opgeknapt. En ne der trije man nedich. In wichtige fra- j forgees it alderbêste en aldernijste oan
wanneer gebeurt dat. Er is niets meer ge is dy fan ’e groun. Dêrom moat in de minsken fortelt. Dat advys komt yn I
heel. De leuningen van de trappen heb- deskundich Ündersiik foaröf gean. Is dat greate linen hjir op del. gjin kersen en
ben ze afgezaagd, de zolders uitgebro- gunstich en rounom binne dy kansen, dan gjin prommen, mar apels en parren en
ken, geen raam meer heel.” komt de oanliz: De bimanteling, de po-lreade swarte beijen as ünderteelt, as ic c|| uea[
„Wie hebben dat dan gedaan?” vraag pulieren foar de hege winen en de elzen-1 men dy kant üt wol Twa systemen wurde fin3erhöide In
ik nafef. hagen foar de lege, meije net üntbrekke hjir namlik brükt. It ien is apels en par-
„De Duitse douane, toen ze enkele kilo- en moatte hjir efkes steviger as op oare ren en sa lang dizze lyts binne stroken
biskutte plakken. Hwant der hin bcljebeamkes dertusken. Mei dat de
spelen.
Bolswards Nieuwsblad
PRIJZEN VAN VOEDINGSMIDDELEN IN INDONESIË (Indexcijfers)
15000
5000
4000
4000
3000
3000
2000
2000
1000
1000
1949
rVPCLT-PA
1948
V
1
j
ICT-TTR
- BATAVIA
-- BANDOENG
SEMARANG
SOERAB AJA
Jan. Apr. Ju
1947
I
SUR
