GESPREKKEN
met bekende personen
r
:-7<
Martinytoer
hjoed n n
sizzen
Fan de
door Nederland
'c
■■■■■■■■■tal
No. 61
45e Jaargang
Dinsdag 9 Aug. 1949
Streekblad voor West»
en Zuidwest
Friesland
Uitgave
DruKKerlj Fa. A. J. OSINGA
Bo 1 ward
van
us
to
folie, hwant
dan
UB’
«ito
PYT.
3
I
n
n
n
irovincie kunnen noemen,
et algemeen belang van
earlike, soune arbeid klear, dat
net driuwt nel yndustry of bü-
mar yn it eigen gea fêsthêldt.
lyn is der al ris praet fan west,
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Redactie en Administratie
Marktstraat 13 - Bolsward
Telefoon 451 (K 5157)
Abonnementsprijs
1.35 per kwartaal bij vooruitbetillng
Advertentieprijs10 cent per m m.
Giro 87926
gefun-
dan is
De Egyptische regering overweegt om
aan de V. S. te vragen haar in het
Marshall-plan te betrekken, zo deelde
de nieuwe premier Sirry Pasha op een
persconferentie mede.
Priizgje my net to
mocht ik to folie sin oan my seis krije
en dan hie op it lést gjin minske mear
sin oan my.
Het oefenescader van de Kon. Marine
dat dit najaar naar de West zal uitva
ren bestaat uit het vïiegkampschip Karei
Doorman, de luchtverdedigingskruiser
Jacob van Heemskerck en de onderzee-
bootjager Johan Maurits van Nassau. De
schepen zullen begin December vertrek
ken en worden begin April 1950 terug
verwacht.
Yn it foarige toerpraetsje haw ik sein,
dat der de earste jierren twa methoaden
binne om üt de jonge fruittün in bistean
to heljen. len derfan wie de Ünderbou
mei griente. In lêzer nimf my dat kwea
óf, omdat hy mient, dat der al tofolle
grientebouwers binne en der hoege dus
bileaven net mear by. En hjirmei sitte
wy dan fuort daliks yn it probleem fan
de öfset fan it prodiïkt. Lit ik mar daliks
sizze, dat ik it wol aerdich iens bin mei
myn Kimserter briefskriuwer oer it feit,
dat der oan ütwreiding fan de griente-
bou nuodlike kanten sitte. Mar salang
de beamkes lyts binne leif it lan der
sa hinne, dat der hwat dien wurde moat
om dizze jierren troch to kommen. Kin
dat ?Tnei in pear jier grientebou, dan
docht men dat, kin dat troch wikers op
swakke onderstammen, troch rabarber
of ierbeijen, dan siket men it dy kant üt.
It is mar om in pear jier to dwaen en
ik leau net, dat de grientemerk der da
liks lést fan kriget. Folie bilangriker is
de fraech of de öfset fan fruit jit takomsf
hat.
En dan miene deskundigen fan al! Foarst
al omdat wy de measte jierren mear
fruit ynfiere dan fuortstjOre. De sifers
oer de jierren foar de oarloch litte sjen
dat tsjinoer in ütfoer fan f 28.000.000 in
ynfoer fan likernóch f41.000.000 stie.
En it measte fan dat ütfoerde fruit wie
fan minne kwaliteit foar de pulpfabriken.
FRELLE KEATSEN.
Sportdei, nasjonael bikend,
Rispe moanne,
Fryslans soannen,
Binne trou op it aljemint.
Wedzje hwa’t de klokjes wint.
Jonges, fluch en fris yn ’t perk,
Kinber oan it nümermerk,
Foar de sport nea kÊld of lij,
Wommels Frelle-keatspartij.
Flagge wappert fan ’e torn
Pompeblêdden.
Doarpen, stêdden,
Komme tsjin elkoar yn ’t fjür.
Keatse mannich fül partür.
Steane steech ienriedich pal,
Slaen de lytse, hurde bal.
Gryp de kansen warber bij;
Wommels Frelle-keatspartij.
Bussen, fytsen, iere moarn,
Elts set hommels
op nei Wommels.
Marsmuzyk, mei trom en hoam.
Jonges keatsen Ünbidoarn
Jowt it geefste sportgeniet,
Spul dat Fryslftns namme siert,
Alle simmers wer opnlj:
Wommels Frelle-keatspartij.
De tribunes tlcht biset,
Alden - jongen
Unbitwongen,
’t Is al jierren fêste wet,
Leau mar grif, ’t foroaret net!
I Foar de takomst - wêz net bang,
Keatserssport bliuwt steech yn swang.
Folie komt en giet foarby,
Nea de Frelle-keatspartij.
11 July 1949.
gen net oars as goed spul oannaem en
it ófeart wegere. Gjinien hat bilang by
dizze ünearlike concurrinsje fan ünripe
rommel. Yn dit opsicht is men yn Amea-
rika folie fierder as hjir. Der mei men
foar in bipaelde datum net oanfiere en
wurdt it produkt op de pakstations, sa’t
men se dêrre hat, earst op kwaliteit nei-
gien. Ek yn ós lAn giet H dy kant üt en
oe omset fan it goede fruit sil der tige
by winne. Net allinnich yn dizze din
gen, mar ek yn de forpakking en it bi-
warjen sit noch folie perspectyf. De Jo
nathans en de Bramley Seedling kin men
yn Maeije op biwarje yn djlpkoelhuzen.
De Goudreinetten binne der net sa ge-
skikt foar en hearre yn Maert op to
wêzen. Hoe’t it stiet mei de rentabiliteit
is fansels in kwesje fan prizen. Olo-
bael binne de kosten per H.A. sa’n trije
fjouwer tüzen goune wylst de opbringst
tusken de fjouwer en de seistüzen goune
leit as de fruittün yn folie opbringst is.
De hear de Vries, dy’t syn opstel oer de
fruitteelt yn Fryslên troch de Bumastif-
ting bikroand seach, komt foar in seis-
jierrige oanplant op in sifer fan f 1882.
skjinne winst foar in fruittün fan 3 H.A.
De birekkening is tige oan de foarsich-
tige kant en de ófskriuwingen en it On
derhuid is net forgetten.
Foar de greidhoeke is nei myn miening
dan ek alle reden om, as men mei de
takomstmüglikheden fan ’e bern fêst
komt to sitten en de jonges hawwe wol
aerdichheit oan dit wurk, ris earnstich
nei to gean of men net in stik geskikt
lên frij meitsje sil foar dit doel. Hjir leit
in stik
harren
tenlÊn,
Jierren
dat hjir in proefbidriuw komme soe. Wy
wolle hoopje, dat it der nou fan komme
mei. Hwant in folk, dat libbet tinkt en
arbeidet oan syn takomst. En it is gjin
wyldsjitterij it yn dizze rjochting to
sykjen. Tj. de J.
Niwin-Rimboekisten-Actie
groot succes'
De Rimboekisten-actie van de NIWIN,
die nu ten einde is, is een groot succes
geworden. De Nederlanders in het bui
tenland namen 33 kisten voor hun reke
ning. Vele grote bedrijven schonken één
of meerdere kisten aan onze militairen
overzee. De beste resultaten werden
evenwel behaald door de plaatselijke Nl-
win-comité’s. In totaal werden reeds
meer dan 500 kisten naar onze mannen
overzee verzonden, terwijl de Dienst
Welzijnsverzorging in Batavia die de
verdeling van deze kisten regelt, reeds
meerdere van deze kisten heeft uitgereikt
aan buitenposten. Dezer dagen werd zelfs
boven de post Boengoelan door de mi
litaire Luchtvaart in Indonesië een kist
per parachute uitgeworpen, omdat deze
post via de begane grond zeer moeilijk
te bereiken is.
aan de betrokken bedrijven door. Dit zij.i
dus inlichtingen, waar niet direct om
gevraagd is.
„Hoe gaat het overigens met de buiten
landse handel en met de handel in het
algemeen?’’ wil ik graag weten.
„Er komt een kentering in het zakenle
ven,” zegt Dr. Otten nadenkend. „De in
haalvraag is weg. Er was natuurlijk van
alles een groot tekort en dus was de
handel zeer gemakkelijk. Dat is nu niet
meer zo. De koper neemt niet meer met
alles genoegen, maar wordt weer kies-
j en stelt
I kwaliteits-eisen. De klant stelt ze aan
de detaillist, die weer aan de grossier en
die weer aan de fabrikant. Die zit vaak
met min- of meer versleten machines. De
afschrijvingen geschieden naar voor
oorlogse prijzen en niet naar de vervan
gingswaarde. Het is een moeilijke tijd
wat ook wel blijkt uifz de vele aanvra-
ken om overbruggingscredieten. Dan de
export. De situatie hier is heel anders
geworden. Elk land wil graag meer ex
porteren. Verschillende markten zijn
weggevallen en nieuwe moeten worden
gezocht. Ook de import-markten zijn
verschoven, waardoor de handel veel
moeilijker geworden is, waar nog bij
komt, dat we vaak compensatie-artike-
len moeten nemen, inplaats van die arti
kelen welke we beslist nodig hebben!”
Dat geloof ik graag, want daar hebben
we al zoveel over gehoord. Onwillekeu
rig gaan in dit verband de gedachten uit
naar de overheid, en mijn volgende
wat er in bepaalde landen, waarmede
zij zaken deden, gebeurde en welke
maatregelen daar genomen werden of
genomen zouden worden. Gewoonlijk
geven wij deze berichten per circulaire
Der komt by, dat it fruit in artikel is,
hwer't NederlAn pas oan bigjint to wen
nen.
Yn myn bernejierren wie In apel of in
par snobbersguod foar bern en inkeld
ris foar sike minsken. De measte minsken
seagen gjin fruit oan sa’n hiel jier. Mar
de léste tsientallen jierren wurdt dat gêns
oars. De dokters hawwe der folie goed
oan dien, dat de minsken fruit bigjinne
to sjen as in prachtich middel foar soti-
nens en vitaliteit. Dat proces is hjir noch
net safier as yn Amearika bygelyks.
Wy brüke sa’n 40 kilo per man yn it
jier, mar yn Amearika wie dat al 98 kilo.
En hwa’t syn èagen de kost jowt kin ek
sjen, dat if brüken fan fruitdranken om-
raek tanimt. De fleskes Hero: Cerise,
Cassis, Sinas en sa fuort wolle hurdér
fuort as de kastlein se bisette kin. En ek
de apelsopcampagne dy’t nou ynsetten
wurdt, slacht omraek yn.
Party minsken sjogge dizze dingen to
folie nei hwat wie en misse it formogen
to sjen hoe’t if yn koarte tiid komme
sil. Dér leit foar it fruit jit in great
biet iepen en de minsken wolle graech
hjirfan profitearje as de kwaliteit goed
is en de prizen binlik. Noch fierst to faek
ek op it heden noch wurde de klanten
foltroppe mei öffallen grien guod. In fat-
soenlike Yellow is der hast noch net
west, mar al wiken lang rinne de grien-
telju mei it sure öffallen spul de doarren
lans. Mei in wike of twa binne de Yel
lows ryp en lekker, dan makket men to-
fredene klanten en leafhabbers fan in
hearlike apel. Hwat der oant nou ta oan
parren komt, is guod foar de bargen, èn
it soarte èn it slach doocht noch net. In
goede fruitkweker hat noch neat oan
to bieden, hwat der nou is, is rommel.
Men hat foar mannich ding in sletten tiid
en it soe goed wêze en fier dizze ek yn
foar it fruit. By de jirapels binne hiel
hwat soarten forbean. Dy mei men net
mear bouwe, mar ek by it fruit soe It
goed wurk dwaen as men op ’e feilin-
ÜJ
D
Naar de ZuidpooL Onder leiding van
de bekende poolonderzoeker Byrd zal in
1950 een nieuwe expeditie naar de Zuid
pool worden ondernomen met acht sche
pen en ongeveer 3500 koppen.
Voor 150 millioen trans aan juwelen wer->
den te Le Cannet bij Nice de Aga Khan
ontstolen, toen hij vergezeld van zijn
echtgenote per auto wilde uitgaan.
5000 gladiolen van Nederlandse bodem
prijken op de grote Engelse bloemen
tentoonstelling, welke nu te Londen ge
houden wordt. De K.L.M. vervoerde de
ze bloemen.
Achttien personen, waaronder twee non
nen zijn gedood en 25 personen werden
gewond, toen bij Marrakesh in Marokko
een autobus in een diep ravijn stort
te.
De romaans-gothische kerk van Leens
(Gr.) wordt gerestaureerd. De kerk,
waarvan het van tufsteen opgetrokken
schip uit de 12e eeuw dateert, verkeerde
in bouwvallige staat. Reeds werd een
verborgen hagioscoop, evenals enkele
oude nisvensters, blootgelegd.
Hwat hat Gabe Skroar
vraag is dan ook: „Wordt, bij eventuele
regeringsmaatregelen, ook het advies ge
vraagd van de Friese Kamer van Koop
handel?”
„Is er een bepaald wetsontwerp, dan
rdt inderdaad ons advies soms wel
gevraagd, daarom niet.” glimlacht Dr.
Otten, „ook zonder dat het gevraagd
wordt, brengen wij de wetgever tevoren
wel op de hoogte met onze wensen of
bezwaren.
Kijk, voor een eventuele grondige ver
andering van een wetsontwerp moeten
de bezwaren, welke wij naar voren zou
den kunnen brengen, landelijk zijn.
Doch ook voor speciale Friese verlan
gens is een. wijziging of aanvulling soms
te bereiken. In ieder geval wijzen wij
natuurlijk op de districtsopmerkingen en
daarin zit juist onze kracht, dat geeft
onze adviezen juist een bijzondere waar
de. Hierbij spreekt heel sterk de be
leidskwestie.”
„Hoe denkt U in het algemeen over de
toekomst van de Friese Handel en Nij
verheid?” vraag ik benieuwd, want als
iemand in Friesland daarover een
deerd oordeel zal kunnen vellen,
het wel de secretaris van de Kamer van
Koophandel.
„O, ik zie het niet zo slecht in,” ant
woordt hij optimistisch. „Natuurlijk het
wordt hard werken, maar dat zijn we
hier wel gewoon. De zaken moeten reëel
gezien worden, maar dat hebben ze hier
toch steeds al gedaan. De aard der be
drijven is zo, dat er belangrijke produc
ten worden geproduceerd, n.l. voedings
producten. Men roept tegenwoordig wel
steeds om grote industrieën, maar ik ben
daar niet zo sterk voor, daar juist die
grote industrieën zo uiterst conjunctuur
gevoelig zijn. Neen, zoals de industrie
in Friesland gegroeid is, dat is inder
daad ideaal. Bekijk al de grote bedrij
ven maar, ze zijn alle gegroeid van klein
naar groot. Ze zijn alle door en door
gezond. Trekt men grote industrieën
aan, met grote aantallen arbeiders, dan
zit men, bij een minder gunstige con
junctuur meteen met grote aantallen
werklozen.
Natuurlijk voel ik voor industrialisatie,
maar dan op de Friese manier. Het rnag
gerust wel eens gezegd worden, dat er
hier veel lofwaardige initiatieven geno
men worden. Het ligt in de aard van de
bevolking om goede dingen te maken en
dat houdt het lang uit. Er zijn nog wel
mogelijkheden. Neem nu bijv. Land
bouwgereedschappen. Een schop bijv,
wordt als massa-arikel in het buitenland
vervaardigd, maar een klein beetje een
andere vorm van ’t blad werkt hier veel
lichter. Kost da,i natuurlijk ook wel iets
meer, doch is veel beter in het gebruik.
Intussen liggen deze vragen betreffende
de industrie meer op het gebied van de
ETIF, het Econ. Technoligisch Instituut
voor Friesland, dat, voor ’n deel door de
■emoeiïngen van de Kamer in ’46 is op-
tericht. U - ziet, ook dit terrein wordt
zeker niet verwaarloosd en er wordt
hard gewerkt om Friesland zo min mo
gelijk kwetsbaar te maken voor con-
iimctmir-invloeden.” i
Dr. Otten heeft me heel wat van zijn tijd
gegeven, maar nu vragen weer andere
dingen zijn aandacht. Een secretaresse
komt binnen met een grote portefeuille.
Er moeten stukken worden doorgezien
en getekend, hef werk voor Friesland
moet zijn voortgang hebben. H. F. F.
Men zal de marinewerven te Kiel niet in
de lucht laten vliegen, aldus een bekend
making van de Britse regionale commis
saris voor Sleeswijk Holstein. „Niets zal
worden gedaan, volgens deze verklaring,
waardoor de bevolking van Kiel van be
staansmogelijkheden zal worden be
roofd.”
De Herv. kerk te Emmen bezat tot voor
kort muurschilderingen van recente da
tum. In 1921 werden deze muurschilde
ringen aldaar aangebracht door de
kunstzinnige predikant ds. H. de Groot.
In de oorlogsjaren zijn deze schilderingen
verloren gegaan. Thans heeft de 77-
jarige emeritus, die te Paterswolde
woont, aangeboden, de raam- en muur
schilderingen opnieuw in de Emmense
kerk aan te brengen.
Nederland spaart weer. De door de Ne
derlandse Spaarbankbond gepubliceerde
cijfers wijzen uit, dat in Juni bij de al
gemene spaarbanken werd ingelegd
f33.396.880 en terugbet, f32.243.584; 't
spaartegoed vermeerderde dus met
f 1.153.206. In het eerste halfjaar 1949
beliepen inleg en terugbetaling resp.
f202.767.906 en f 181.541.23, hetgeen
voor deze periode een vermeerdering
van de spaargelden met f21.226.273 be
tekent.
Kind onder stuk bunker verpletterd. Te
Katwijk is de 7-jarige Jan Haasnoot bij
het spelen op een bunker gedood, door
dat het losliggende betonnen dak afgleed
en hem verpletterde.
Zeepost naar Oost en West Naar Indo
nesië vertrekt op 17 Aug. a.s. het s.s.
„Zuiderkruis”. Met dit schip kan post
worden meegezonden, mits deze uiterlijk
14 Aug. op de bus is gedaan.
Naar Suriname vertrekt op 19 Aug. het
m.8. „Bonaire”. Uiterlijk posten 16 Aug.
Kinderlijkje gevonden. Vrijdagmiddag
omstreeks kwart voor vier is in de Broc-
resloot te Oppenhuizen het lijkje van eer.
pasgeboren jongetje gevonden. Het was
geborgen in een jutezak en vermoedelijk
heeft het niet langer dan 1 2 dagen in
het water gelegen.
Nederlandse militairen gaan oefenen in
de Ardennen. De te Utrecht gelegerde
verbindingstroepen zullen samen met 'n
kleiner onderdeel der pioniers van 16 tot
26 Augustus in de Belgische Ardennen
oefeningen houden. Aan deze oefeningen
zullen in totaal ongeveer 500 manschap
pen met 200 voertuigen deelnemen.
Voor elk, die een goed overzicht
wenst te krijgen van ’t economisch
leven van Friesland, is er één adres
waar hij zijn licht ten volle kan op
steker». Dat adres is de Kamer van
Koophandel, en dan in het bijzon
der de secretaris, dr. G. Otten.
Het adres is niet nieuw. De Kamer
van Koophandel in Friesland heeft
hi 1947 haar 100-jarig bestaan her
dacht, terwijl de secretaris reeds
vanaf 1924 hier in Friesland als
zodanig werkzaam is. Hij heeft dus
voor een groot deel de economi
sche ontwikkeling van ons gewest
sedert die tijd meegemaakt en er
zullen dan op dit gebied ook heel
weinig vragen gesteld kunnen wor
den, waarop hij het antwoord
schuldig zou moeten blijven.
Mijn vragen heeft hij tenminste alle
uitvoerig weten te beantwoorden,
waardoor ik nu tenminste enigszins
ingelicht ben over de betekenis en
de werkwijze van de Kamer van
Koophandel. Niet, dat ik van plan
ben daarover uit te weiden, want
die daar belang in stelt, kan veel
beter het jubileumboek van de
„Kamer van Koophandel en Fa
brieken voor Friesland 1847-1947” trach
ten door te werken.
Het meest algemeen bekend Is ongetwij
feld het Handelsregister, waarin alle han-
delszaken van Friesland zijn opgenomen
en dat wel eens, zeer kernachtig, de
„Burgerlijke Stand” van de handel ge
noemd is. Hierin wordt n.l. opgenomen
de handelsnaam, plaats van vestiging en
adres, soort van het bedrijf, datum van
oprichting en aanvang en, wat zeer be
langrijk is, de namen enz. van hen die
een beheersfunctie vervullen. Dat laatste
is vooral voor hen van belang, die met
een bepaalde onderneming zaken willen
doen, daar zij in het Handelsregister on
middellijk kunnen nagaan, welke perso
nen rechtsgeldige handelingen voor het j
.“S* OM»,- vraag >k, I s.
nadat hij me t een en ander over het
Handelsregister verteld heeft, „zijn alle
bedrijven verplicht, zich te laten in
schrijven?”
„Alleen die zaken, waarvan de betrok
kenen in een der laatst verlopen drie
jaren in de Rijksinkomstenbelasting zijn
aangeslagen naar een inkomen van f 2000
of meer. Dat wil echter nog niet zeggen,
dat zaken, die hier niet aan toe komen
niet ingeschreven kunnen worden.
Het eigenaardige is, dat de animo tot
inschrijving in het begin niet zo groot
was, maar dat we het nu haast niet af
kunnen. Na Januari 1947 hebben we er
nog heel wat ingeschreven, waardoor ’t
totadi, aantal inschrijvingen de 20.000
nu al is gepasseerd.”
„Hoe kwam dat, dat de houding van de
zakenlui zo radicaal veranderde?”
„Wel, het was hun gebleken dat ze er
veel nut van konden hebben, omdat ze
bijv, met een uittreksel uit het register
bepaalde feiten tegenover een Rijksbu-
reau zonder meer konden bewijzen.”
„Overigens is het Handelsregister maar
een onderdeel van het werk der Kamer.
Men zou de Kamer het economisch cen
trum van de p!
werkende in m
Handel en Nijverheid, Het is de spreek
buis tegenover de regering. Er zijn de
laatste tijd, zoals U ongetwijfeld wel
weet, heel wat regeringsmaatregelen en
wij houden het zakenleven hiermede op
de hoogte en' trachten daarbij een zo dui
delijk mogelijke interpretatie te geven.
De Kamer is reeds lang ingeschakeld bij
de uitvoering van verschillende wettelij
ke maatregelen, zo bijv, de vestigings-
regelingen en om de jongste te noemen,
de regeling van de bedrijfsruimte in ver
band met de Woonruimtewet, waartoe
natuurlijk de samenwerking met de ge
meenten nodig is en wij kunnen zeggen,
dat het goede begrip tussen ons niets te
wensen overlaat.”
Het gerinkel van de telefoon onderbreekt
hem. Hij neemt de telefoon op en beant
woordt de vragen, welke er blijkbaar
gesteld worden, met korte, klare woor
den die niet misverstaan kunnen worden.
Elk krijgt de indruk, dat er geen woord
te veel, maar ook geen woord te weinig
gezegd wordt.
Dr. Otten legt de telefoon weer neer en
meteen is hij er weer in. „Zo geven wij
de handel inlichtingen op alle gebied,
bijv, waar bepaalde artikelen te krijgen
zijn. Men komt soms met de meest eigen
aardige vragen, maar tot nu toe hebben
we allen nog kunnen helpen, al kostte
het wel eens moeite om precies fit te
maken wat er precies bedoeld werd.
Weten we zelf op een bepaald ogenblik
het adres niet waar ,.ef gevraagde te
krijgen is, dan hebben we onze verbin
dingen, waardoor we in de kortst moge
lijke tijd het Verlangde te weten kunnen
komen. Verschillende' malen gaat hei
over artikelen, welke uit het buitenland
moeten komen. Wij helpen dan ook met
het verkrijgen daarvan. De in- en uitvoer
is tegenwoordig niet zo heel eenvoudig.
We houden dan ook een export-register
b j. Dat is trouwens niet van de laatste
tl d, want hef is voor de exporteurs al-
ti d al van belang geweest om te weten,
Bolswards Nieuwsblad
s
R
S
r
k
U
r»
e
S,
1.
Dr. OTTEN, secretaris van de Kamer
van Koophandel voor Friesland
:r?
