I
I
4
Het Britse Comet=vliegtuig
betekent voorsprong van jaren
Amerika onder de indruk:
Gabe Skroar
A
'A
Buitenlands
Overzicht
X'
Provinciale
Kroniek
1
I
f
.R
K.
rE
1
Streekblad voor West*
Uitgave
Drukkerij Fa. A. J. OSINGA
- Bo 1 s ward
van
10.
Hwat hat
r.
a,
I"
25
If
s
Ooed voorbeeld doet goed
volgen.
28
62
78
eu
ek
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Redactie en Administratie
Marktstraat 13 - Bolsward
Telefoon 451 (K 5157)
F,
e-
I
!e
|e
I-
is
u
Ie
tr
71
j-
r:
ia
e-
ke
>P
rt.
<1,
.1-
e-
s.
n-
n,
sn
i-
e-
n,
n
ir
n
I,
I-
d
g
i-
e
hun regering en overleg te
ihington tussen de regeringen* van
landen welke bij de Amerikaanse
us hjoed fl Q
to sizzen
:r4
:r-
:S-
e*
lie
en Zuidwest Friesland
45» J aar gang
No. 62
Vrijdag 12 Aug. 1949
Bolswards Nieuwsblad
I
le
it,
1-
CAMILLA HUISMANS
I
3M
De Amerikaanse stafchefs hebben een rapport
ingedtend. De onbekwaamheid der Chi
nese leiders. Da Fhilippijnse president naar
Washington. Economische hulp aan het
Nabije Oosten. Onrust in Oost-Europa.
Nieuw kabinet in België.
Abonnementsprijs
1.35 per kwartaal bij vooruitbetaling
Advertentieprijs10 cent per m m.
Giro 87926
?-
v.
d.
de
ar
2-
ce
■1
B
'1
r I
d-
fte
OU
its
de
>1-
n-
ito
r:
<e
ir.
ia
i-
e
1.
e
n
11
k
in
a-
en
e-
a-
e-
te
r:
ir.
'3-
en
ir-
en
•.t-i
lS-
e-
en
e-
«t
lf,
de
d
50
is.
50
is.
25
is.
ir.
wanneer het zijn vijandige houding te
gen het Westen laat varen en zich niet
als speelbal van Moskou laat gebruiken.
Tot nu toe had onder de Friese raad
huizen dat van Bolsward het monopolie
van tentoonstellingen van beeldende
kunsten. Dat is echter thans verleden tijd
geworden. Morgen wordt op initiatiei
van „Kunst aan Allen” te Sneek in hel
stadhuis aldaar een tentoonstelling van
Friuse sohilderkunst geopend, waar
werk te zien zal zijn van Bouke van der
Sloot, Cor Reisma, Justus Halbertsma,
Dick Osinga en Joh. Mulders.
En dat zoiets niet alleen voor oude stad
huizen is weggelegd, bewijst Idaarde-
radeel. Te Grouw zal namelijk a.s.
Maandag onder auspiciën van het „Boun
fan Fryske Kunstners” en de „Friesche
Kunstkring” in het gemeentehuis een
gevarieerde expositie van schilderte- e
ken- en beeldhouwkunst worden geo
pend. Een kleine dertig Friese kunste
naars „üt it heitelên en om utens wei”,
zullen met een vijftigtal stukken een be
hoorlijk overzicht geven van de stand
van onze beeldende kunst.
Om enigszins een indruk te krijgen van
hetgeen er wordt geboden, noemen wij
van de bekende schilders de namen Piet
Der is noait in keardel sa meager, ol
der sit altyd in lead fruojlusflesk oan
him.
en naar Zuid Amerika. Juist op die oce-
aantrajecten is een tijdwinst van 50
op de thans bestaande dienstregeling
van enorme waarde.
Keroseen en Benzine
Men weet wellicht reeds, dat de straal
motor ook nog het grote voordeel heeft
minder „brandbaar” te zijn. De brand
stof is keroseen en keroseen is een „ho
ger kokende fractie” dan benzine, zoals
de olie-expert zal vertellen. Dit betekent
dus, dat keroseen als' brandstof min of
meer tussen benzine en stookolie inligt,
en in elk geval minder brandbaar is dan
benzine. De olie-industrie heeft grote
bezwaren tegen keroseen. Zij is immers
geheel ingesteld op de productie van
benzine en zal zich moeten overschake
len deels althans op keroseen,
waarmee aanzienlijke kapitalen gemoeid
zullen zijn. Zij tracht derhalve een
nieuw product te winnen, waardoor de
straalmotor minder „dorstig” wordt en
de benzineproductie niet al te zeer scha
de ondervinden zal. Bij dit onderzoek
zal de luchtvaart ook gebaat kunnen
zijn, want, zoals wij reeds aangaven, de
straalmotor is ongetwijfeld de motor
van de naaste toekomst, doch zij is nog
wat kostbaar in het gebruik.
Met dat al hebben de Engelsen hun
voorsprong duidelijk behouden. Een
(door onze luchtvaartmedewerker
Oud en Nieuw
Waarom men zo'n drukte over deze
Cornet maakt? Wel, men beseft aan de
vooravond te staan van een revolutie in
de luchtvaart, waarvan de gevolgen niet
zijn te overzien. Bezien wij maar eens de
prestaties van de Cornet. Het toestel is
ongeveer zo groot als de Douglas DC 6,
die men wel als de machtigste vertegen
woordiger van de Amerikaanse vier
motorige passagiersvliegtuigen beschou
wen mag. De Comet kan met een snel
heid van 800 km per uur over de Oce
aan kruisen. Zij maakt de Oceaanreis
tussen Europa en Amerika dus de helft
korter. Een dergelijke fantastische tijd
winst geeft een geheel nieuw perspectief
aan de luchtvaart.
De Comet heeft vier straalmotoren van
Rolls Royce. Niet de „Merlin” die de
Russen thans naarstig copiëren, doch
de „Ghost”, die aan het vliegtuig een
stuwkracht van 10.50b paardekrachten
geeft. Elke Ghost wel te verstaan, zo
dat de Cornet in volle vlucht een vermo
gen van 42.000 p.k. in zijn vleugels
heeft. De Douglas DC 6, die wij ter
vergelijking kiezen, heeft vier motoren
van de vermaarde fabriek van Pratt
Whitney en zijn krachtigste type is de
Double Wasp, die „slechts” 2.100 pk.
ontwikkelt, zodat de DC 6 over 8.400
beschikt tegenover de 41.000 pk’s van
de Cornet.
d.w.z, de helft der regeringsuitgaven
van China. Het Chinese nationalistische
bewind behoefde niet verslagen te wor
den, het ging vanzelf door haar corrup-
tieve handelingen tot ontbinding over,
aldus het scherpe oordeel van minister
Acheson over het regime van Tsjang
Kai Sjek, Het witboek ontkent dat door
dit regime iet» meer steun ter beschik
king te stellen, het communisme zou zijn
bedwongen, zoals Tsjang Kai Sjek
gaarne zelf beweert, alleen rechtstreek
se inmenging van de Ver. Staten, dus
deelneming van dat land aan de burger
oorlog had dit mischien kunnen teweeg
brengen. Maar dit ware in strijd ge
weest met de Amerikaanse politiek, en
de opvatting zowel van het Amerikaan
se als het Chinese volk zegt het witboek
en wij denken er dan maar bij dat dit
waarschijnlijk ook boven de macht der
Ver. Staten zou zijn gegaan als deze
voldoende krachten en wapens wilden
reserveren voor hun verplichtingen in
Europa. Intussen is door de ineenstor
ting van het nationalistisch regime in
China een nieuwe Amerikaanse politiek
daar nodig geworden, definitief is deze
nog niet vastgesteld, dat zal eerst ge
schieden na een nader onderzoek ter
plaatse, voorlopig blijft de politiek der
Ver. Staten gegrondvest op het Hand
vest der Ver. Naties, op de politiek van
de open deur en van China’s onafhan
kelijkheid. Dit betekent blijkbaar dat de
Ver. Staten bereid zouden zijn ook
een communistisch bewind
die onrust verwekken door inbreuk te
maken op het „recht van vrijheid van
geweten en godsdienst”, wat men alge
meen beschouwt als gericht te zijn tegen
het Pauselijk ex-communicatie-edict; de
vervolging van priesters in Tsjecho-
Slowakije is bekend, en het lijkt er op
dat tenslotte deze landen nog eens zover
zullen gaan als Hitler van plan was toen
hij voor Duitschland een eigen paus
wilde benoemen, voor welke totale
breuk met Rome hij tenslotte echter
toch terugdeinsde.
Wat het huidige Duitsland betreft,
wacht het buitenland met enige span
ning op de uitslag van de verkiezingen
op 14 Augustus voor het eerste parle
ment van de West-Duitse bondsrepu
bliek. Zij zullen leren of de Duitsers
zich weer in nationalistische richting be
wegen dan wel of men vertrouwen kan
hebben in hun gevoel voor democrati
sche beginselen. Zoals bekend doen de
grote partijen onr zieltjes te winnen be
trekkelijk scherpe aanvallen op de be
zettende mogendheden, in ’t bijzonder
op Engeland in verband met de ontman-
telingspolitiek. Deze politiek gaat ook
in de betrekkingen tussen de bezettende
mogendheden onderling weer een rol
spelen nu de Amerikaanse senaat de ad
ministrateur van ’t Marshall-plan ge
machtigd heeft te trachten de andere
mogendheden te doen toestemmen in
het niet ontmantelen van nog 365 Duit
je fabrieken die daarvoor oorspronkelijk
je leind waren, omdat ze in Duitsland
zelve het Europees herstel het best kun
nen bevorderen. Aanvankelijk zouden
914 fabrieken worden ontmanteld, 159
zijn na overleg vrijgegeven maar over
M
n-
te
e-
in
in
el
)0
Het bezwaar van de straalmotor is na
tuurlijk zijn ongehoorde honger; de
Ghost drinkt per uur 650 liter brandstof
(keroseen). Als de Comet van En
geland naar New-York vliegt moet zij
niet minder dan 27.000 liter brandstof
meenemen, bijna 10.000 liter meer dan
een DC nodig heeft. Deze enorme hoe
veelheden maken die vliegtuigen pp
zo’n reisje weliswaar niet op, omdat men
reserve voor zeker twee, meestal drie
uur vliegen moet meenemen, doch dit
betekent tevens: minder gewicht be
schikbaar voor de passagiers. Daarom
kan de Cornet slechts 20 passagiers
meenemen over de Oceaan tegenover
de ruim 40 van de DC 6. De vergelij
king tussen beide vliegtuigen komt dus
hierop neer, dat het Engelse „prijs-
paard” tweemaal zo snel gaat, doch dat
de Amerikaan tweemaal zoveel reizigers
kan meenemen. Nu moet ervaren wor-
Naties zich geplaatst zouden zien voor
een toestand, die in strijd is met de be
ginselen van het handvest der Ver. Na
ties, en een bedreiging vormt voor de
internationale vrede en veiligheid. Het
voorlopige Amerikaanse plan gaat er
dus blijkbaar van uit dat, als zo vaak
in de geschiedenis met buitenlandse
invloeden daar geschiedde, tenslotte het
Chinese volk ook thans het commu
nisme wel de baas zal blijven of tot iets
eigens verwerken, maar dat dit een
langdurig proces zal zijn, gedurende
hetwelk de communistische leiders zich
onder de invloed van Moskou zouden
kunnen laten verleiden te trachten het
communisme ook verder in Oost-Azië
met geweld en vijfde colonnes te ver
breiden. En dit zou blijkbaar op Ameri
kaans verzet stuiten, dus ook militair in
grijpen, niet door een oorlog op Chinese
bodem te voeren, doch door steun aan
de Oost-Aziatische buren te verlenen op
zodanige wijze dat ze de Chinese com
munisten buiten hun grenzen kunnen
houden. In dit licht gezien krijgt de reis
van de Philippijnse president Quirino
naar Washington bijzondere betekenis.
Zoals bekend wil deze een
Oost-Aziatisch pact
vormen naar model van het Atlantisch
pact, hij heeft daarbij de steun van
voorzichtige schatting van deskundigen Zuid-Korea. Tot nog toe voelden de
noemen die voorsprong op de Ameri
kaanse industrie een van vier tot vijf
jaren.
De Cornet vliegt al; zij moet nu echter
zorgvuldig beproefd worden. Dan kan
men aan seriebouw beginnen en dat zal
niet voor het einde van 1950 zijn. De
Amerikanen werken ook hard aan een
passagiersvliegtuig met straalmotoren
(Lockheed is wellicht het verst hiermee
gevorderd), doch inderdaad zijn zij
thans inderdaad een reeks van jaren ten
achter.
Wij, Europeanen moeten dit Britse suc
ces dan ook inderdaad wel bijzonder
waarderen.
ineenstorting van het nationalis- Zelf geloven de Amerikanen eigenlijk
tisch China niet dat Chinese communisten binnen
te wijten is aan de onbekwaamheid der
Chinese leiders, waardoor de troepen
de wil tot strijden en het volk het ver
trouwen in de regering verloren. In to-
taai ucuutii uc v cx. u
5000 millioen gulden
rk
ir-
De verdedigingsplannen, ten in China ter beschikking gesteld,
Het heeft weinig zin thans nog in den
brede stil te staan bij allerlei berichten
over de besprekingen welke de Ameri
kaanse stafchefs hier in Europa hebben
gevoerd. Deze besprekingen worden nu
gevolgd door een rapport van die chefs
aan hun regering en
Waal
alle lam
wapenhulp betrokken zijn, een gemeen
schappelijke defensieraad zal dan wor
den gevormd. We zullen dan ook wel
meer horen over de eigenlijke verdedi
gingsplannen. De geschillen in de Wes
terse Unie over die plannen schijnen
thans bijgelegd, maarschalk Montgome
ry, wie het idee werd toegeschreven,
dat hij bij een overval aanvankelijk zou
terugtrekken op de Kanaalhaven om
daarna te pogen het verloren gebied te
heroveren, schijnt nu ook het Franse
plan om te trachten de Rijnlinie te hou
den, te hebben aanvaard. Het wetsont
werp betreffende de militaire hulp is
intussen door de Amerikaanse regering
enigszins gewijzigd, om het meer aan
nemelijk voor de Am. volksvertegen
woordiging te maken. President Tru
man zou nu niet meer het recht krijgen
wapens te doen toekomen aan welk land
hij gewenst acht, doch slechts aan de elf
andere naties van het Atlantisch pact,
voorts Griekenland, Turkije, Iran, Ko
rea en Philippijnen. Onder deze landen
wordt dus niet het nog nationalistisch
deel van China genoemd en dat is ver
klaarbaar. Want de Amerikaanse rege
ring zelve heeft vorige week in een wit- we] enige economische steun te verlenen
boek van meer dan 1000 bladzijden uit
eengezet, dat de
daar Syrië en
telijkste betrekkingen met dit land heb
ben. Onderling is er ook nog enige na
ijver tussen Amerika en Engeland in land toegelaten zijn
dit gebied. In de laatste tijd zijn b.v. de veel op
Ver. Staten veel meer f
te dan Engeland, dat er de oudste rech
ten heeft, maar misschien heeft Enge
land weer een tikje voor bij zijn be
proefde vriend Koning Abdoellah van
Transjordanië, die pas een verbond ge-
ioten heeft met Iran (Perzië) waar zo-
e| Engeland als Amerika enorme olie-
belanpen hebben. Verder Westwaarts
zijn Turkije en Griekenland stevig aan
het Westen verbonden dank zi| vooral
de royale steun, welke zi| tegen de Rus-
siche druk, die hier toegang tot de Mid
dellandse Zee zoekt, ontvangen van de
Ver. Staten, die met Engeland die toe
gang wensen te verhinderen, De Griek
se regering is voor de zoveelste maal
een nieuw offensief
tegen de communistische opstandelin
gen begonnen, welk offensief misschien
iets meer vrucht belooft dan vroeger, nu
de partisanen geen steun meer uit Zuid-
Slavië ontvangen. Van dit laatste land
worden de betrekkingen met Rusland en
de andere satellietstaten steeds slechter,
een geheime zender ergens in die sateK
lietstaten opgesteld, wekt de Zuid-Sla-
ven openlijk op tot opstand tegen Tito,
die op zijn beurt de bevolking dezer sa
tellietstaten aanspoort hun Kominform-
regeringen af te zetten. Hier ontwikkelt
zich een buitengewoon spannend diplo
matiek spel, waarvan men zich afvraagt
of het wel beperkt zal blijven tot woor
den. Men zegt vel dat Tito zich nu ge
leidelijk op het Westen zal oriënteren,
doch men blijft hem ook daar met wan
trouwen gadeslaan, doorgewinterd com
munist als hij is. Een belangrijk han-
delsverdrag met Italië moge de econo
mische positie van Zuid-Slavië ten goe
de komen, de politieke verhouding tot
het Westen zou verbeterd worden als
Tito blijk gaf gevoelig te zijn voor wer
kelijk democratische opvattingen ook in
zijn houding tegenover de Kerk, de r.k.
prelaat mgr. Stepinac is echter nog
steeds een gevangene. In de andere sa
tellietstaten gaat het met de verhouding
tussen
de regeringen en de Katholieke kerk
van kwaad tot erger, in Polen heeft de
regering de rechtbanken gemachtigd de
doodstraf uit te spreken over personen,
Ver. Staten weinig voor zo’n pact, maar
misschien brengt de mislukking van de
Amerikaanse politiek jegens China en
het inluiden van een nieuwe hierin enige
wijiziging, ofschoon het moeilijk zal blij
ven de wensen van Australië en vele
ander landen in het Stille Oceaan-
gebiecj te verzoenen met de rol welke
de Ver. Staten Japan in dit verdedi-
dingsstelsel willen toebedelen. Met be
langstelling wordt ook afgewacht hoe
Washington zich voorstelt India, dat
van geen blokvorming wil weten, even
min als waarschijnlijk Indonesië, in een
eventueel pact in te passen. Misschien
dat de Amerikaanse economische hulp,
welke ook deze landen behoeven, daar
toe een lokmiddel zal zijn. Deze eco
nomische hulp speelt ook in
het Nabije Oosten
een rol. Al heeft Israël dezer dagen die 365 njpuwe zullen Londen, Parijs,
duidelijk laten merken dat ’t niets voelt Brussel en Den Haag zeker nog wel iets
voor pacten en aan een neutrale houding willen zeggen. Maar de Ver. Staten
de voorkeur geeft, Engeland en Ame- hebben heel wat in de melk te brokken
rika hebben goede moed de Arabische en het is ook heel goed mogelijk, dat
staten tot hun vertrouwde bondgenoten West-Duitsland, waar de economische
te kunnen maken door een grote kapi- toestand achteruit gaat, deze fabrieken
taalsbelegging gericht op de verhoging of een deel er van nodig heeft om zich
van de welvaart der gehele bevolking, staande te houden. Met lede ogen zien
Ook Frankrijk wordt hierbij betrokken, de West-Duitsers naar Straatsburg,
Libanon vanouds de har- waar nu de Raadgevende Vergadering
van Europa bijeen is. waar zij ontbre
ken maar Turkije, Griekenland en IJs-
en het eigenlijk dus
een vergadering van landen die
favoriet jn Egyp-1 front maken tegen Rusland lijkt, al is
tr de oudste rech- 1 Ierland er ook, dat aan geen pact mee
doet. Terwijl wij dit schrijven is
de Belgische kabinetskwestie opgelost.
Na een crisis die 45 dagen duurde heeft
België eindelijk weer een regering.
Woensdagavond te zeven uur kon Eys-
kens, de kabinetsformateur, mededeling
doen dat zijn regering bestaat uit negen
katholieken en acht liberalen, die Don
derdag door prins-regent Karei zijn be
ëdigd. De regeringsverklaring zal in de
eerstvolgende dagen worden uitge
werkt.
Voor het eerst sedert tien jaar is Spaak
nu geen minister van Buitenlandse Za
ken meer,
korte tijd een dergelijke houding zullen
aannemen, want zij voegen er al aan toe
dat wanneer deze communisten zich
door Moskou laten gebruiken voor
taal hebben de Ver. Staten na de oorlog agressie jegens China’s buurlanden,
l aan de nationalis- Amerika en andere leden van de Ver.
zaken er thans voorstaan is een gerin
gere capaciteit van de zware vliegtuigen
geen bezwaar, omdat zij zelden meer
volgeboekt zijn, Dit crisisverschijnsel
mag echter geen basis zijn voor de be
rekeningen. Wij moeten die Cornet ge
projecteerd zien op een periode in de
luchtvaart, die eerst over drie jaar ac
tueel is. Maar over drie jaren vliegen
wij zeer zeker al in schroefloze vliegtui
gen. De grote Engelse verkeersmaat-
schappijen hebben al veertien Comets
besteld, in de eerste plaats voor hun
luchtdiensten naar de Verenigde Staten
Zoals verwacht kon worden is de Ame
rikaanse luchtvaartwereld zeer onder de
indruk geraakt van de proefvlucht van
het eerste passagiersvliegtuig, dat met
straalmotoren gedreven wordt. „Screa
ming challenge” schreef Time zelfs en
inderdaad, Amerika vat deze Engelse
primeur op als een drieste uitdaging.
Amerika, het eerste en grootste lucht
vaartland ter wereld, ziet zich hier de
pas afgestoken door de nijvere Engelse
vliegtuigindustrie. De ingenieurs van
de De Havilland fabrieken hebben in
alle stilte het vliegtuig ontworpen en
gebouwd. Nu de Cornet een half uur
gevlogen heeft wil men nog steeds niets
vertellen over de prestatie van dit bij
zondere type. Toch weten wij er al wat
van en dat was reeds voldoende om in
Amerika sensatie te verwekken.
Er bestaat immers een sterke rivaliteit
tussen de Engelse en Amerikaanse
vliegtuigbouwers. In de ontwikkeling den, wat het zwaarste weegt. Zoals de
van het verkeersvliegtuig, dat met nor
male benzine-motoren en luchtschroe-
ven voortbewogen wordt, konden de
Engelsen de concurrentie niet volhou
den. De Constellation van Lockheed, de
DC 6 van Douglas en de perfecte kleine
maar snelle Convair van Consolidated
waren drie Amerikaanse typen, die ge
rust als eindproducten beschouwd mo
gen worden: in haar soort waren zij niet
te overtreffen. De Engelsen zagen dat
in en bestelden voor hun eigen lucht
diensten Amerikaans materiaal. Hun
nederlaag erkennend legden zij zich
evenwel nog meer toe op de ontwikke
ling van het schroefloze vliegtuig. Een
Brits ingenieur. Whittle, gaf in de oor
log zijn land de voorsprong. In het ka
der van de uitwisseling van industriële
geheimen kregen de Amerikanen ook
snel de gegevens en tegen het einde van
de oorlog hadden beide landen voor
treffelijke straaljagers in de lucht. De
beste van de R.A.F. was ongetwijfeld
de Meteor van Gloster, van de U.S.A.F.
de Shooting Star van Lockheed. Nog
steeds was Engeland evenwel zijn voor
sprong niet kwijt en dat was voor een
groot deel te danken aan de Rolls Roy
ce motoren fabriek, die een straalmotor
ontworpen had, welke ook de Amerika
nen als superieur aan hun eigen produc
ten beschouwden. Dit waren dezelfde
motoren, die de Britten onverstandiger-
wijze naar Rusland exporteerden, zodat
de Rode Luchtmacht aldus in het bezit
kwam van een prima straalmotor.
Toen de Engelsen op de glorie van hun
Gloster rusten bleven meende men in
de luchtvaartwereld, dat ook hier de
Amerikaanse industriële organisatie
„British enterprise" bedwongen had.
Totdat de Havilland met zijn Cornet
kwam en toen de vorige week piloot
John Cunningham de eerste Comet over
het graafschap Hertfordshire Het vlie
gen, seinden de Amerikaanse corres
pondenten In Londen naar hun bladen,
dat dit „Engelands meest ambitieuze
uitdaging was van de Amerikaanse su
prematie In de lucht".