OPENBARE ORDE
EN VEILIGHEID
Martinytoer
I
door Nederland
Fan de
üs hjoed Q Q
to sizzen
No. 69
45e Jaargang
Dinsdag 6 Sept. 1949
Streekblad voor West-
Zuidwest Friesland
Uitgave
Drukkerij Fa. A. J.
OS1NGA -
B o 1 s w a r d
e n
van
ver-
KOUWEBLOMMEN.
de J.
5
pen
It binne kouweblommen.
PYT.
Tj. de J.
ir
In blomke seach ik stean,
ünder de fleare-beam,
tusken hwat dóve nettels.
Gjin siker dy’t it foun
der licht oer binne roun
’t Bloeide der stil bisletten.
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Redactie en Administratie
Marktstraat 13 - Bolsward
Telefoon 451 (K 5157)
II.
Zeer Interessant is het in de verschil
lende politieverordeningen de bepalingen
ten behoeve van de openbare orde en
veiligheid na te gaan. Ook in dit opzicht
bestaat er weinig eenheid in formulering,
al komt het uiteindelijk vaak op hetzelf
de neer.
of hekken te gaan zitten of staan, of
daartegen te leunen; in bomen of in
palen, op muren of afsluitingen of ach
ter op voertuigen te klimmen, o1 zich
daar te bevinden.
Wie denkt, dat al de ongerechtigheden,
hier opgenoemd zijn, vergist zich. Er zijn
altijd nog wel gaatjes waar de Hinde-
loper zonen en dochteren door kunnen
kruipen, gezien het feit, dat andere ver
ordeningen nog weer andere baldadig
heden dan deze opsomt.
In Hennaarderadeel is het bijv, niet al
leen verboden achter op wagens en fiet
sen te klimmen, zoals in Hindelopen,
maar mag men er ook niet aan hangen
of zich er aan vast houden, mag men
geen paarden doen schrikken, niet uit
baldadigheid deurtjeschellen, op wegen
staande emmers, vaten of andere voor
werpen niet omver werpen of verplaat-
Abonnementsprijs
1.35 per kwartaal bij vooruitbetrling
Advertentieprijs10 cent per m m.
Giro 87926
R
5
n
n
3
Yn utering fan tael
is ’t net de swide prael.
Lyk swiere stok-roas-trossen
de muorre heech oer-roun
It blomke op ’e groun
Dat forgelyk soe passe.
skoandere dingen foar lt agrarysk lib-
ben birikke.
Noch is dat net to let, mar wol is lt
tige tiid. Sjoch, sa leit lt lén dêrhinne.
i e sosiale wetten binne der en komme
der. Dat keart gjinien mear, mar nou
soene mei krêftlge meiwurklng twa din
gen to birikken wêze. It earste Is, dat
dizze wetten, alhoewol yn principe ge-
lyk, dochs yn harren konstruksje rekken
hélde soene mei de situaesje op ’e buor-
kerij. Dat is fan great gewicht en soks
is wol klear to krijen. lt bisef, dat de
Lénbou foar üs 15n fan gres ie bitsjutting
is, wie nea helderder a8 nou; yn de
Reamers sltte genóch minsken, dy’t
harren derfoar ynspanne wolle, Ek de
organisatoaryske foarm yn de Stichting
makket dit net biswierlik. Mar dan
tnoatte de boeren seis harren earnstich
mei dizze saken ynlitte, dan tsjinje hja
yn harren eigen organisaesje actyf l;ir
miening to foarmjen. Dogge hja dat net
of net foldwaende, dan sille de sentra-
listyske krêften en de ienfoarmige bu-
rcaukraty in to greate rol spylje.
De wachtjildregeling en de wurkleazen-
kassen meije net gelyk wêze oan dy yn
de yndustry, omdat it wêzen fan bei
de tige üngelyk is. It leit him nou ien-
kear oars as dêrre. Binne de boeren net
actyf, dan wurdt de yndustry it patroan-
tsje, hwer’t alles nei knipt wurdt. Sjocht
de boer dit net? Dan wurdt it sa, dat de
wurkleaze fabryksarbeider in pear moan-
ne yn de drokke tiid nei de boer giet
en dan yn de wachtjildregeling fan de
Lênbou torjuchte komt. Leau mar net,
dat de yndustriëlen sliepe op it heden.
En it is in aloan machtiger wurdende
groep. Soene de boeren dêrre fordield
en, net kundich yn dizzen, passyf tsjin-
oer stean, dan giet it mis. Dan fine hja
de rekken ünder yn de sek. En dan kin
it protteljen en lêbjen wer oangean,
mar dan is it to let en sil elts sizze: dat
is jim eigen skuld, doe’t it bern rédde
wurde moast, wiene jimme der net.
In twadde gefaer yn dizzen is ditte: Stel,
Kinne wy de sé net damje,
’t Aide folk sill’ w’üs net skamje.
dat de regeling goed wurdt, hwa sil it
dan ütfiere? Hwa sille wurkleazenkas-
sen biheare, hwa sil de oanslaggen fêst-
stelle, hwa sil de tariven meitsje en sa-
fuorthinne? Der binne mar twa kansen.
Of de boeren dogge dat seis, of lt
wurdt troch oaren dien. Dogge hja dat
seis net, dan MOAT lt dien wurde troch
ambtners. Der is gjin oare oplossing.
En nou wit elk wol, dat de boer lt net
bipaeld bigrepen hat op ambtners, dy’*
him yn dizze djip yngripende saken
kommendearre sille. Mar hy hat lt seis
yn de hén om it oars to krijen. Alles is
noch müglik, De Minister stiet iepen
foar it bigjinsel fan seis dwaen. Hy is
ek net Ongenegen rekken to hélden mei
de spesifieke situaesje fan lt boerelén,
mits.de boeren troch har organi
saesje sizze hoe’t hja it hawwe wolle en
oft hja ré binne de saek seis üt to tie
ren. It wurd en de died moat nou kom
me fan de boer. Hy moat sjen litte, dat
hy posityf de striid tsjin de wurklea-
zens sjocht as in sosiale plicht. Hy
moat elts düdlik meitsje, dat syn bi-
driuw der is foar allegearre, dy’t derre
yn meiwurkje. Hy moat bigripe, dat de
flok fan de wurkleazens troch alle bi-
driuwslieders sawol yn yndustry, am
bacht as Lanbou meiinoar bistriden en
droegen wurde moat. De boer hat
rjuchten, hwer’t er foar opkomme moat,
mar hy hat ek de derby hearende plich
ten, dy’t hy folbringe moat. In leanende
molkpriis, jawisse, in goede Pachtrege-
ling, akkoard, mar net minder, in goe
de leanregeling mei alle sosiale biskut-
ting foar de arbeidende minske. Dat fre-
get üs tiid, dat is sosiale harmony, dat
is ek in stikje Christenplicht en eare.
En dy’t dêrfoar yn eigen rigen, it swie
re en fakentiids sa fortrietlike wurk
dwaen wol, dy wurket mei oan eigen
stén en oan it bihéld fan woltier en so
siale frede, beide blommen fan wiere
biskaving en Christlik humanisme. Eh
mei minder kin it net fa.
Spelen om geld.
Spelen om geld, hetzij met dobbelstenen
of kaarten mag in geen enkele gemeen
te iri het openbaar geschieden. Letterlijk
is in BolsWard ook het spelen met deze
voorwerpen zonder meer verboden. In
art. 6 staat immers: Het is verboden op
wegen deel te nemen aan enig spel met
kaarten of dobbelstenen of te spelen
met of om geld of geldswaarde.
In Hennaarderadeel) staat uitdrukkelijk
geschreven dat dit evenmin „op het ijs”
mag, wat natuurlijk niet wil zeggen, dat
dit in Bolsward bijv, wel zou mogen,
want als de verordening in een bepaald
geval niet voorziet, is de politie ten
allen tijde bevoegd er zelf in te voor
zien of het artikel rekbaar te interpre
teren. "Het is slechts een kwestie van
formuleren.
Wonseradeel spreektt bijv, in dit ver
band van „straten of enig ander open
baar terrein”, Workum en Hindelopen
enkel van „op en aan wegen”, Wym-
britseradeel heel simpel alleen van „in
het openbaar”, maar dit is tevens de
enige gefmeente, dije een jujitzondering
maakt. Men mag er n.l. wel het z.g. pik-
sjitten beoefenen (heus waar, het staat
er zonder aanhalingstekens in heel ge
woon Fries), maar dan ook alleen op
het ijs, buiten een afstand van 50 meter
van openbare wegen. Deze laatste uit
zondering is kennelijk bedoeld om een
oud volksgebruik in stand te houden in
ieder geval niet te verhinderen. Ook el
ders schijnt deze uitzondering wel voor
te komen, hoewel wij er in de door ons
genoemde gemeenten nergens een spoor
van konden vinden.
Uit onze 'prille jeugd herinneren we ons
echter nog hoe bij het piksjitten, dat
bijv, door werklozen op straat beoefend
werd, de centen bij nadering van een
politieagent altijd even werden wegge
nomen tot het sein weer op „veilig"
stond.
Bij het piksjitten op het Ijs gebeurde dit
niet. Niemand vond dit toen blijkbaar
ongewoon. Men ging zelfs van de ver
onderstelling uit, dat de betreffende
agent „er niet op loerde” en het euvel
wel door de vingers zou zien. Het was
dan ook niet uit vrees voor een bekeu
ring, dat men de centen even wegnam,
maar meer uit een zekere hoffelijkheid
tegenover de politieagent, die men niet
in moeilijkheden wilde brengen. Het spel
zelf was onschuldig, en men vond er
zo ’s winters een aardige afleiding in.
Het ging meer om het spel dan om de
winst, die trouwens nooit meer dan en
kele centen bedroeg, leder vond deze
handelwijze normaal en dat er een po
litieverordening mee werd overtreden,
hebben we toen nooit geweten. Toch
was dit in feite het geval. Daarom ver
heugen we ons, dat er althans één ge
meente is, die aan het beoefenen van
een oude volkssport enige bewegings
vrijheid geeft.
Zwemmen en baden.
Zwemmen en baden en de daarbij te ge
bruiken kleding, zijn blijkens diverse
krantenverslagen, zeer dankbare onder
werpen voor discussies in de raad.
Nu zijn onze gemeenten geen internatio
nale badplaatsen, maar toch zijn overal
sloten en vaarten, zelfs zweminrichtin
gen hier en een strand of paviljoen
daar.
Te Bolsward is het verboden „op we
gen of op van daar zichtbare plaatsen
zich te bevinden ongekleed, in badcos-
tuum of in aanstoot gevende strand- of
sportkleding”. Dit laatste lijkt ons eer
zeer rekbaar begrip. Wat de een wel
aanstoot geeft, doet dat een ander niet.
Ook wisselt hier de mode met de tijd.
Tien jaar geleden zwommen mannen in
zwempak. Zodra men de lagere school
leeftijd achter de rug had, was het niet
welgevoegelijk voor de heren om slechts
in een zwembroekje te verschijnen.
Thans kan men zelfs in de modernste
zaken geen herenbadpak meer kopen, ze
zijn al lang achter de mode, een broekje fan, né ik bin bang, dat it sosiale pakje
J xx Xlx XX X« XX .X\ 1 X-l XX XX XX x4 XX XX XX 1 lx X X'l XX X-l XX *-WX XX XX lx xxx XX xx XX X XX lx lx XX XX XX XX XX XX 1 x 1 x XX X xx XX. XX Jx 1 w 1 XX XX X
Voorheen was een damesbadpak voor
zien van (zij het dan miniatuur-)
broekspijpen, thans is het volkomen
pljploos.
Ook mag men te Bolsward enkel in in
richtingen (i.c. enkel in de zwemschool)
is thans voldoende. Zo ook bij de dames j by mannich boer mear liket op forklaei-
jingsklean, dan op broek en baitsje. En
al kin ik soks skoan bigripe, it is ge-
faerlik en skealik. Hwant soe men mei
ynmoed oan dizze nije situaesje wurkje,
sa as de Stichting foar de Lénbou yn
syn toporgaen docht, dan koe men
Ill.
It is sa wlchtich, dat ynsjoen wurdt, lt
forbén tusken de posysje fan de boer yn
it folk en dy fan de arbeider en feint
by de boer.
Hja binne de beide kanten fan deselde
medaille. En einlings binne hja sa éld
as fit Christendom seis. Hwant deryn
siet it maetskiplik ünderskaet tusken
heiden en Christen. In oar jaen hwat
jo seis graech ha wolle, hat jit altyd
it kenteken fan wiere biskaving, dus fan
Christlik libben west en sil it bliuwe.
De agrariërs moatte dat jit folie better
ynsjen sil it sosiale aparaet, hwat nou
’._?uwt wurdt, harren net ta in swier juk
wurde. Bliuwe hja yn dizzen to folie
passyf, litte hja de juristen en bureau-
kraten, mokjende wei, oer harren kedi-
ze, dan haw ik swak moed dat de agra
riër yn de sosiale boat sitten bliuwt.
Der moat mear en mear komme: yn-
sjoch yn de wierheit, dat men nea eigen
rjuchtsposysje opbouwe kin, sünder ek
oan de meiwurkers yn it bidriuw dizze
posysje to jaen. Ik bin der net wis
sen, deuren of vensterluiken niet node-,
loos openrukken of dlchtwerpen en er
niet op kloppen, op wegen geen vuilig
heid aanbrengen, op of aan wegen met
krijt, houtskool, potlood, verf of iets
anders op muren, deuren, vensters, sta
ketsels, schuttingen, leuningen, borden
of andere eigendommen schrijven, kras
sen of tekeningen maken.
Te Bolsward mag men evenmin bloe
men plukken, electrische leidingen aan
raken, of over die leidingen voorwer
pen of stoffen werpen.
In Wymbritseradeel is men in sommige
onderdelen nog uitvoeriger. Spreken de
meeste gemeenten er enkel van, dat het
verboden Is met sneeuwballen, stenen
of voorwerpen te gooien (of te smijten),
in deze gemeente mag men dit evenmin
met aarde en vuilnis doen.
Er is niet veel dat mag.
De wereld wordt kleiner. Met ingang van
2 October zal dagelijks een autobus rij
den van Groningen vla Nieuweschans,
Leer en Oldenburg naar Bremen en te
rug.
Dodelijk ongeval. Bij het verrichten van
zijn werkzaamheden bij de Peelontgin-
ning is de arbeider Fokke Boomsma uit
Boornbergum bekneld geraakt tussen ’n
traxcavator en een andere ontginnings-
machine. Hij is later In het ziekenhuis
overleden.
Wel animo. Naar schatting hebben on
geveer driehonderdduizend mensen de
Internationale Landbouwtentoonstelling
te Eindhoven bezocht, waarbij de Be
nelux-dag de drukste is geweest met
ruim zestigduizend bezoekers, waarvan
zeker dertigduizend Belgen.
De rode haan. Het Coornhert-Lyceum te
Haarlem werd Vrijdagavond door brand
verwoest. Een groot deel der inventa
ris kon worden gered.
Wat 1» het bod? Het Zweedse schip „C.
A. Banck”, dat 5 maanden op het Bloe-
mendaalse strand heeft gezeten en dat
thans in dok ligt te Amsterdam, is te
koop aangeboden.
De WageningM paardenmarkt bestaat
300 jaar. Het bestuur van de plaatselij
ke vereniging tot bevordering van het
marktwezen zal de markt van 14 Sep
tember een bijzonder karakter geven.
Door een trap van een paard is de 26-
jarige H. Otjens, die belast was met de
verzorging van de paarden in de me-
nege te Dongen (N.B.) gedood.
Aan de fuif geweest De politie te Lei
den heeft een twintigjarige man opge
sloten, die inmiddels heeft bekend in de
Chinese ambassade in Den Haag uit een
jas een portefeuille inhoudende tweedui
zend gulden, te hebben gestolen. Van
het geld heeft hij goede sier gemaakt.
Schapen- en lamsvlees naar Engeland.
De Nederlandse regering heeft met de
Engelse regering een contract afgeslo
ten voor de levering van vers schapen
en lamsvlees uit Nederland gedurende
het tijdvak September tot en met Decem
ber 1949. Dit betekent de hervatting
van een export, die sinds 1926 heeft stil
gelegen.
Wij gaan naar Rome. Nederlanders, die
een bezoek aan Italië willen brengen van
niet langer dan drie maanden, hebben
met ingang van 15 September geen vi
sum meer nodig.
Onthuld. De Canadese gezant, de heer
Pierre Dupuy, heeft Zaterdagmiddag in
de Ned. Hervormde kerk te Sneek het
bevrijdingsraam onthuld.
Ik ha de spraek forstien,
Wyt blomke dat yn 't grien
Nei de üntjowing stribbe
ünder de nettels wel
Ik fielde op 't stuit my mei
Dy kouweblom bisibbe.
De rymkes dy’t ik skriuw
Soms 't stil geniet fan preau
('t Blomke dat 't jitris learde)
lenfüldich swak net ryk
Yn klankeffekt plastyk.
Hja ha gjin greate wearde.
Hja loek my wünder oan
Bloeide de iere moarn
sa tear en sa biskieden
it tsjelkje nei it Ijocht,
dat hoeden romte socht,
of woe men 't har forbiede.
Hwa ’t lést en wer forjit,
Miskien dat hy 't iforstiet
Hja sykje 't Ijocht biskromme.
Jowt 't inkeld ’n koart geniet
Dan is it lean al swiet.
zwemmen en in elk geval 100 m.
wijderd blijven van bewoonde gebou
wen, kerken en scholen. De overige ge
meenten hebben soortgelijke bepalingen.
In Hennaarderadeel is de uit 1927 da-
terendé verordening bij de mode ten
achter, want in deze gemeente mag men
„ontkleed of alleen met zwembroek ge
kleed” niet zwemmen of baden. Het mag
hier wel in de onmiddellijke nabijheid
van een bewoond gebouw, als de hoofd
bewoner er geen bezwaar tegen heeft.
Wymbritseradeel» d<e waterrijkste ge
meente uit onze omgeving, is ook het
rijkst voorzien van zwemverordeningen.
Men mag er overal zwemmen of baden,
maar moet 100 meter buiten de be
bouwde kom blijven. Natuurlijk moet
men ook hier gestoken zijn in een „aan
de eisen der openbare zedelijkheid vol
doend zwem- of badcostuum” of wat
als zodanig gebezigd wordt.
Voor de omgeving van het paviljoen aan
het Snekermeer gelden afzonderlijke be
palingen.
In de subartikels is hier sprake van
„gedeeltelijk gekleed” en „gedeeltelijk
ontkleed". Wij hebben getracht ons in
te denken wat hiertussen het verschil is,
maar onze fantasie is daartoe niet rijk
genoeg, reden waarom we dit probleem
dan ook maar onopgelost laten.
Een duinbrand heeft gewoed in het Po-
lanerduin in de gemeente Monster. Bra-
menplukkende jongens hadden met luci
fers gespeeld. Ongeveer 8 ha duin zijn
zwartgeblakerd.
Artistieke Benelux. De humorist Kees
Manders nam het initiatief om in samen
werking met Nederlandse, Belgische en
Luxemburgse artisten een Benelux-ca-
baret op te richten, dat afwisselend in
de drie landen zal optreden.
Geen Dam-bal. Het Amsterdamse Ge
meentebestuur onthield zijn goedkeu
ring aan de plannen van het Ica om op
de Dam een openluchtbal te houden.
De ziekte van Weill Is geconstateerd bij
een 40-jarige Apeldoornse ingezetene,
die in het Apeldoornse kanaal had ge
zwommen.
Mannetjesputter. Gerrit Sybrands, de spil
van V.V.A., bleek twee boeven te sterk,
toen zij, compleet met geweer en revol
ver, poogden in zijn slagerij binnen te
dringen.
Verandering van spijs... Dr. van Mook,
de oude luitenant gouverneur-generaal
in Indonesië, vertrok naar Amerika, waar
hij aan de universiteit van Californië
colleges zal geven.
Het dure leven. Volgens het Bureau voor
de Statistiek zijn de kosten voor het le
vensonderhoud in Juli 8J/2 pet. hoger don
in dezelfde maand van 1948.
West-Brabant heeft een vliegveld. Bij
Roosendaal is het eerste particuliere
vliegveld van Noord-Brabant geopend.
Het heeft nog geen startvergunnlng voor
motorvliegtuigen.
Woning afgebrand. Op „de Kijkuit”,
onder de gemeente Halsteren, is een met
riet bedekte woning tijdens afwezigheid
van de inwoners, tot de grond toe af
gebrand. De schade wordt slechts ge
deeltelijk door verzekering gedekt.
Hwat hat Gabe Skroar
-
De rust 1» de straat.
Of dit zijn bijzondere reden heeft weten
we niet, maar over bovengenoemd on
derwerp wordt in de verordening van
Hindelopen het uitvoerigste gehandeld.
Het is in di^stadje op wegen, bruggen
en wateren verboden: te joelen, te zin
gen en te schreeuwen, te vechten; ru
moer, geraas of getier te maken; onno
dig te dringen of de orde te verstoren;
met pijl en boog, kattepulten of derge
lijke voorwerpen te schieten; met ste
nen, sneeuwballen of andere voorwer-
te gooien; voorwerpen voort te
schoppen of met ballen te spelen, op
zodanige wijze, dat zulks hinderlijk kan
zijn; vuurwapens af te schieten; voet
zoekers, zwervers of andere uit ontplof
bare stoffen samengestelde voorwerpen
af te steken; vuren te branden of fornui
zen te stoken, teer- en pektonnen in
brand te steken, of te branden; in de
nabijheid van enig gebouw hinderlijk
heen en weer te lopen; op leuningen van
bruggen te zitten, daartegen te leunen
of op onnodige wijze op een brug te
vertoeven; bomen, lantaarn-, telefoon-
of telegraafpalen of leuningen van brug
gen fe schudden of te beschadigen, in
de raamkozijnen of de dorpels van
straatdeuren of daarvoor gelegen stoepen
Een kapper smokkelde. Rotterdamse
douane heeft de scheepskapper van de
„Nieuw Amsterdam” geknipt, omdat hij
30.000 dollar te veel „geknipt” had. Het
geld is verbeurd verklaard.
Tekenaar met talenten. Een Poolse te
kenaar, die te Doesburg zijn talenten uit
leefde, is door de politie gearresteerd.
De man tekende n.l. bankbiljetten.
De gestorven olifant uit het Emmer die
renpark is naar het Natuur Historisch
Museum te Leiden overgebracht. Het ge
raamte zal hier worden opgezet voor
studiedoeleinden.
Een appelboom van de veehouder L. Ep-
pinga te Hoornsterzwaag staat op het
ogenblik voor de tweede maal in volle
bloei.
Het ging niet door. De politie te Win
schoten heeft een man, die was ont
snapt uit het gevangenkamp en die een
40-jarige inwoner van Bussum bleek te
zijn, gearreseerd toen hij zich in een
taxi naar zijn oude woonplaats wilde
begeven.
Geld verduisterd. Een jongeman uit
Drachten is gearresteerd, omdat hij een
groot deel van bedragen, die hij had
geïnd, in eigen zak had gestoken.
Telegramverkeer automatisch. Over eni
ge jaren gaan de morsetoestellen uit het
Nederlandse telegraafverkeer verdwij
nen. Ze zullen worden vervangen door
moderne „teletypes”, z.g. verreschrij-
vers.
Voor het eerst na de oorlog is Donder
dag uit Groningen weer een passagler-
schip naar Emden vertrokken. Er waren
185 passagiers aan boord. Men hoopt
een geregelde verbinding tot stand te
brengen.
Alle Nederlanders in de mijnstreken van
Bolivia zijn veilig, zo heeft de Neder
landse consul te La Paz gemeld.
I
Bolswards Nieuwsblad
r
r
"h KJ
