t Martinytoer ViaDutsklên en Noard-Frysian Fan de 5 I 4 °p door Nederland oSKSer-snein. üs hjoed A H to sizzen No. 79 45« Jaargang Dinsdag 11 Oct 1949 StreeKblad voor West» en Zuidwest Friesland Uitgave van Drukkerij Fa. A. J. OSINGA - Bols ward ’e H0jskole (folkshegeskoalle) to 15 35 haw we Jo hjir?” rd moatte. Yn ’e hoeken fan ’e bou lizze bulten bolstientsjes, dy’f mei it ploegjen boppe komd binne en opsochf waerden. In soad binnen hélde de boeren hjir, gau ris In lytse hündert. Der wurde ek frij- hwat aeijen iten. (Eh fleisl). De wite pleatsen en de wite huzen (faek mei fakwurk) lizze yn tropkes dünkergriene beammen, mids de Ijochtergriene grei- den en de yn weagen lizzende ekers forsteane it Onderskrift fan ’e moaije print yn ’e Hpjskole fan Holtrup: Ring’ raest de stoarm om yn ün- tembre feart, De grienste beammen neaken üt to klaeijen. Dy noait genöch ha, skink dy neat. Dy binne dochs fan ’e earme steat. Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS Redactie en Administratie Marktstraat )3 - Bolsward Telefoon 451 (K 5157) Gjin simmersnein dy’t mylder antlit bea, Sa transperant, of wie ’t mids Maeije, Blinkt Westerkym, de sinne ’n kleurige waeijer, Dy’t ütspraet wjergléns ta de ierde keart. Abonnementsprijs: 1.35 per kwartaal bij vooruitbet? ling Advertentieprijs10 cent per m m. Giro 8792Ö )0l en 85 Hopel ’t forhoalen libben wint it fan ’e dead. PYT. k Lykwols, de dagen, dy’t steech koartsjend draeije, Kastanjebeam, de brike earmen bleat, Hja wytgje sêft, hjerst komt allinken neijer. „Nu halde Danmark paa sine börn Farvel for evigt du Tyske öml” (Nou ropt Denemarken tsjin syn bern, Farwol foar ivich dü Dütske earn). Holtrup hinget hjoed de Danabrog (Deenske flagge) üt. It is feest fanwe gen it greate kongres. (It Deensk-Frysk selskip, de Noard-Friezen en de West- Friezen). De baes fan ’e skoalle, Dr. Lauritsen, stiet mei syn frou by de doar om üs ta forwolkomjen. Deenske freonen nimme üs tassen en jassen oer en wize üs in sliepkeammerke oan. Alles is klear, mar der binne to min tekkens. Faeks wie der tidige op in hündert gasten en net op in lytse twahündert. Gjin noed, de soldaten wolle graech helpe en üt e’ ka- seme komt in frachf tekkens. Nimmen komt oan ’e krapper ein. Dan nei de greate seal. Op alle tafels steane flaggen, forsiering fan blommen en crêpe papier yn ’e Deenske kleuren (wyt mei read). Ha, dêr lofts pronkje üs pompeblêdden. As wy by üs flagge üs sit opsykje, docht it bliken, dat hjir mear Friezen binne, as wy forwachte hiene. Of sit dat oars? De jongfeint, dy’t sa goed Frysk praet, is in Deen üt Ko penhagen, dy’t forline simmer yn in sim- merkamp op Skylge wie. Sokken binne hjir mear. En dy oare feint, dy’t sa kreas Deensk praet, is in Fries, dy’t it yn De nemarken sa goed foldocht, dat hy der graech bliuwe wol. Sokke binne hjir ek mear. It is tusken frjemden yn it earst- oan gauris in sykjen en taesten nei in- oars tinken en ynsjoch. Tusken Denen en Friezen is der seldsum gau in folslein bigripen. Wy witte hwer’t wy it oer hawwe sille en hoe’t wy prate sille. Mar deroer de oare kear. f „fouten”. Dat kin ik netl Ta myn skan- de! Dus, Master, sjoch der net nei. Eigen „spelling”. As ik Tiisdeis de Jongs krante krij, is myn earste „Fan de Mar- tiny-Toer”. Dat fyn ik altyd echt. Hjoed tocht ik: Master, jo hawwe gelyk. Wy hawwe in jier, bysünder. Alle reden om tankber to wêzen. MAR IT IENE PLAK IS GANS BETTER AS IT OARE. Doe’t wy fan it simmer de Der kaem dizze wike in briefke, ünder- tekene fan: in boerinne üt Wolsum, dat der sa ütseach: „Gewoonlijk lees ik: Fan de Martinytoer met genoegen, doch ’t wil mij voorkomen, dat U ook eens Wolsum-Eemswoude tot Tjerkwerd in ogenschouw moet nemen. U zult dan geen overvloedig gras zien, maar een geteisterde streek, door de muizen. Het lijkt veel op heide. De koeien lopen nog wat op het mooie weer, maar komt er regen, dan zullen ze direct op stal moe ten. Zo staat het er hier voor. Een prach tige nazomer zonder gras! Een boerin uit Wolsum. Fuort de Tiisdeitojoun wie der ek al in oaren ien oan it briefskriuwen gien, sa- dat ik Woansdeitomoam it ünder- steande epistel by myn brea krige. Ta myn blidens skreaun, sa’t it tocht en sein wurdt, dus yn de memmetael. It folget hjir: „As men in brief skriuwt oan Master, jierren to brüken krije en foarütbringe ,dan wol men dat graech dwaen sünder Voor het kopen van werkkleding, zijn geldig verklaard de bonnen H 19 en L 19. De bonnen H 13 tot en met H 18 en L 13 tot en met L 18 blijven voorlopig geldig. Men kan nooit weten. De N.V. Neder landse Aardolie Maatschappij verrichtte op diverse plaatsen in de Wieringer- meerpolder boringen, om te onderzoeken of ook hier olie in de bodem aanwezig is. Meer schoolgeld. De Tweede Kamer keurde een wetsontwerp goed, waarbij ’t maximum schoolgeld van f475 op f 600 werd gebracht Delft groeit. Er zijn plannen, de Tech nische Hogeschool te Delft uit te brei den, zodat er 3500 studenten tegelijker tijd kunnen werken. Tünkaentsjes, asters, flamje oranje-read, Protters dük’ tsjotterjend, raei meije Utlitten yn ’e óerripe swarte beijen, Fan fleartük’, saeijend, speg’le yn ’e sleat. Hwat hat Gabe Skroar net om de saek hinne draeije. Ik bin tige bliid, dat de boer en de boerinne yn ’e wapens komd binne, doe’t se mei rjocht mienden, dat der reden foar wie. Mar, al hoe wiis ik ek bin mei dizze reactys en hoe graech ik dy sjoch, mei men dochs net forwachtsje, dat ik lyk as hjoed der publyk op yngean sil. Dat soe my alhiel cfbringe fan myn eigen opset: eltse kear in actueel punt to bihanneljen. De romte is biheind en de fraechstikken, dy’t fan bilang binne, sa talryk, dat men eltse kear in kar dwaen moat tsjin it sin. Sa hie ik hjoed graech ris nei foaren bringe wollen, in kwesje, dy’t de jonge Vonde ling (Dr. Ir. Anne) yn de Economisch- Statistische berichten fan nijs opsmyt en torjocht. It giet hjirom. Elk wit, dat de ienie buorkerij gins better risseltaten makket as in oaren ien. Neffens Vonde ling is de kwaliteit fan it lén hjirby in hiele greate factor. Mei tal fan sifers toant hy oan, dat H forskil yn frucht- berens folie greater is as it forskil yn hier. Dat wie altyd al sa, it béste lén wie jimmer it goedkeapste, mar nou de prizen fan de molke en de kij safolle heger lizze as foar de oarloch, nou liket it nearne mear nei. Soe men nou, sa seit Vondeling, de forhierders fan bést lan gelegenheid jaen folie mear hier to meitsjen en de eigeners fan minne grou- nen in hiele tüke tobek sette, dan wie men nei twa kanten net billik. Hy siket de oplossing fan dizze bilangrike kwesje yn in oare wei en hat der yn de Twad- üe Keamer sterk foar pleite. De Minister hat op syn oanstean in commisje bineamd, dy’t dizze fraech un der eagen sjocht. As de boeren wisten, hwat hjirüt fuort komme kin, soene hja mei iepen earen harkje, hwant dat soe wichtige konsekwinsjes meibringe. De oare kears wolle wy bisykje düdlik to meitsjen, hoe’t de foarke yn ’e stélle sit. Dat is mei ien twa wurden net klear. En de boeren sille der géns üngelyk oer tinke om fan de lénhearren mar net iens ton buiten de boekhouding hebben we- to praten. Tj. de J. ten te houden. Bij het uittrekken op het dak van een loods aan de Houtmankade te Amster dam verloor een 32-jarige loodgieter zijn evenwicht en viel door een eter- nieten dakbedekking. ’s Zondags geen ijsje. De gemeenteraad van Hedel (N.B.) heeft op voorstel van een der leden besloten, het venten met ijs binnen de gemeente op Zondag te verbieden. Uit Dezuinigingsoverwegingen hebben ae Brabantse buurtspoorwegen en auto busdiensten op enkele lijnen een aantal conductrices ontslagen. Niet mooi meer. De 57-jarige fabrieks arbeider M. S. ging Woensdagmorgen in zijn woning aan het Pieter Postplein in 1 ilburg zijn vrouw met een broodmes te lijf. Er ontstond een worsteling, waarbij de man de vrouw een steek in de hals toebracht. Bonnenhandelaren. Twee Amsterdamse bonnenhandelaren, een week geleden ge arresteerd, zijn al tot 4 maanden ge vangenisstraf veroordeeld en onmiddel lijk gevangen genomen. Een hevige explosie heeft het huis van de heer H. aan de Akensestraat te Vaals nagenoeg in een ruïne herschapen. De heer H. en zijn dochtertje liepen ern stige brandwonden op en zijn naar het ziekenhuis van Vaals overgebracht. De ontploffing is waarschijnlijk ontstaan doordat zich gas in de kamer bevond, dat door een vonk van de electrische schakelaar tot ontsteking kwam. De graanbeurs te Alkmaar is na sinds de bevrijding gesloten te zijn geweest Vrijdag heropend. De oogst in de Noordoostpolder is dit jaar zeer gunstig verlopen. De opbrengst van het graan geeft reden tot volle te vredenheid. De eerste aardappelen zijn in het nieuwe land inmiddels ook afge leverd. Evenals de bietenoogst verloopt de aardappeloogst gunstig. Een ernstige mierenplaag doet zich op het ogenblik voor in geheel Zuid-West Friesland. üngetiid dien hiene, haw ik de masine yn it fet setten en.der stiet hy noch. Noait haw ik kéns sjoen om him wer to brüken. Dat komt net, ómdat ik to folie kij ha. Op 83 pounsmiette 30 kij en dan de hokkelingen yn de N.O. pol der. Dêrby haw ik de kunstmest-sek ek net sparre. Doch moast ik yn it lést fan Augustus al byfuorje, woe ik de kij noch in bytsje op ’e molke hélde. Myn buiorman hat de lammen yn 8 pouns- miet, mar se kinne it libben net hélde. Dat is allegear in gefolch fan dq müzen fansels. Né, dan wie ’48 géns better foar üs. Doe meanden wy om diz tiid noch drok. Gelokkich kinne de kij troch it moaije waer noch yn it lén bliuwe, mar oars hiene hja al op stél wêze moatten. En dan wie de winter lang. Graech woe ik ,as jo tinke, hy oerdriuwt, kom, sjoch en oertsjügje jo fan de wierheit. Mei de measte heechachtinge. (namme). Ik siz beide briefskriuwers tige tank. Al wie it my wol bikend, dat de müzen wakker yn it lén hüshélden, al stean de koarte birjochtsjes oer müzeskea yn ün- derskate kranten, it bliuwt mar sa, dy’t der midden yn sit en de gefolgen fan sa tichteby ünderfynt, fielt it folie swierder as in bütensteander. Dêrby hja oer- driuwe net, earder oarsom.. Der lizze stikken greide, dy binne omploege, dat is bou wurden, dat *s in minskegriis. En dan giet it hurd de oare kant üt, hwant it fuorjen is bileaven ek net om ’e nocht. Ik leau dat dizze boer en dizze boerinne der tige goed oan dogge de medaille ek fan dy kant sjen to litten en dêrom haw ik by ütsündering beide bryfkes opnommen sa’t se hjir tastjürd wiene. It giet nammers net, om de saek iensidich foar to stellen, mar om de wierheit. En as it wier is, hwat dizze Ymswéldster briefskriuwer seit, dat hy de Toerpraetsjes graech lést, omdat se sa „echt” binne, dan hat my dat by- sünder troffen Hwant krekt dat, der giet ■it my om. It moat echt wêze en gjin sabeare-spultsje. It moat wier wêze en Kunstbeen bergplaats. De fabrikant H. de S. te Breda zou een Belgische em ployé in dienst hebben, die voor hem bankbiljetten naar België zou hebben gesmokkeld in zijn kunstbeen. Landbouwer had een zwijntje. Een land bouwer aan de Duinrand te Udenhout ontdekte Donderdagavond een wild zwijn tussen zijn varkens. De man stel de geen prijs op deze vermeerdering en wist het zwijn te vangen. Kaas ondeugdelijk? Vermoedelijk door ’t eten van ondeugdelijke kaas zijn vijf kinderen te Zuilen ernstig ziek gewor den. Zij vertonen vergiftigingsverschijn selen. Door stroom gedood? Mevrouw N. Lem mers viel plotseling dood neer, toen zij met haar stofzuiger de kamer schoon maakte. Waarschijnlijk kreeg zij door een fout in het apparaat stroom door haar lichaam. Door dak gevallen, van een spijker bou. Rounom is alles like kreas en goed ünderhélden. It moaiste en heechste plak yn if gea is oeral foar if Godshüs. De wite tsjerkjes mei massive tuorkes, ün- der de reade pannen, dogge it prachtich yn it lénskip. De dyk rint op en oan wearskanten is bosk. Ynienen sjogge wy de Eastsé. Gap in fjord leit Aabenraa. In seldsum moai plakje en in ütsochte oarde foar fekénsje- folk om to swalkjen troch bosk en dün, mei de fjord om to swemmen, to silen of to fiskjen. De bus rydt troch en klimt oer ien fan ’e heechste klingen, de Kniesberg, Hjir eame hat in „Denkmal” stien, dat Bis marck foar himsels oprjochte hie, doe’t hy yn 1864 in stik fan Denemarken yn- palme hie. Yn ’e léste bisettingswinter fleach Bis marck (bystien troch de Deenske ille galen) de loft yn. Oan ’e kant fan ’e dyk stiet, fierderop, as oantinken in greate bolstien mei ynskrlpsje. Hjir hie ien man him deafochten tsjin ’e Dütskers Op in oar sté stiet sa’n stien foar tsien krigele keardels, dy’t har net oerjaen woene en har frijdomsleafde bitellen mei bar libben. Dizze monuminten, stifte troch de leaf de fan it eigen folk, wurde mei géns mear sympathy biskOge as eartids it Bismarck-monuimint, dat de Dütskers seis, foar himsels, ta eigen gloarje, stifte hie. Wy hoopje mei de Denjen, dat Bismarck syn „paed fan bloed en izer” mei Hitler dearoun is en Weer wat anders. Te Zaltbommel is on der grote belangstelling de eerste „jeugdgemeenteraad” van ons land door de burgemeester Buissink van Zaltbom mel geïnstalleerd. De Haarlemse strafgevangenis heeft een nieuwe radio-installatie gekregen. De overdracht aan het departement van Justitie ging met enige plechtigheid ge paard. Al doende leert men. Voor de vierde maal heeft Gerrit de Stotteraar de vrijheid verkozen. Na zijn opzienbarende ont snappingen uit twee politiebureau’s en Huis van Bewaring te Amsterdam, heeft de kampioen in- en uitbreker Za terdagavond kans gezien uit de straf gevangenis in Utrecht, waar hij vier jaar moest uitzitten, je ontvluchten. Een electrische trein heeft Zaterdag op een onbewaakte overweg te Eindhoven een ziekenauto geramd. Voor het leven van de chauffeur wordt gevreesd. Hij is, evenals de in de auto zittende verpleeg ster, in een ziekenhuis opgenomen. De regering van India heeft aan de Ne derlandse regering een copie gezonden van het rapport der commissie, die een onderzoek heeft ingesteld naar de ramp van de „Franeker” op het vliegveld Santa Cruz bij Bombay. De 6-jarige Gerard Lens, wonende aan de Uiterste Gracht te Leiden is in de Herengracht aldaar verdronken, toen hij lopende langs de walkant bij een mis stap te water is geraakt. Mossels voor Duitsland. Het Aan- en Verkoopkantoor voor Mosselen te Ber gen op Zoom deelde aan de mosselhan- delaren mede, dat van heden af weer ruwe mosselen naar Duitsland kunnen worden verzonden. Dienstbode, die haar kindje doodde, veroordeeld. De rechtbank te Rotterdam veroordeelde de 20-jarige dienstbode G. H. uit Schoonhoven wegens kinderdood slag tot een jaar gevangenisstraf, met aftrek van de preventieve hechtenis. Zij had in de nacht van 4 Juni haar pasge boren kind in ’t water geworpen, waar door het verdronk. Koningin Juliana in was. De beeltenis van Koningin Juliana heeft een plaats gekregen in het beroemde wassenbeel- derukabinet van Madama Tussaud te Londen. Het beeld, waarvoor Koningin Juliana in Juni te Soestdijk geposeerd heeft, is gekleed in het kroningskleed, daf door de Koningin is afgestaan. Wielrijder verongelukt Vrijdagmiddag is op de Prins Hendrikkade te Amster dam eien 21-jarige jongeman, die per rijwiel op weg naar huis was, door een vrachtauto aangereden en zo zwaar ge wond, dat hij des avonds aan zijn bles suren is bezweken. Te Vlissingen zijn twee S.S.ers van een uit Curasao komend stoomschip gehaald. Zij hadden beiden aan het Oostfront ge vochten en waren na de capitulatie ge vangen genomen en in de Harskamp on dergebracht. In 1946 evenwel wisten zij te ontsnappen en naar Zuid-Amerika te ontkomen. De fabrikant H. de S., directeur van een tapijtenfabriek te Breda is gearresteerd verdacht van ongeoorloofde tapijtenhan del. Hij zou zijn producten voor zwarte prijzen verkocht hebben en bijna twee Geen goed begin. Het m.s. „Sirius” voor een Finse Scheepvaartmaatschappij hier te lande gebouwd, had een weinig ge lukkige proefvaart, waarbij hefschip zijn schroef verloor en enige beschadigin gen opliep een en ander als gevolg van de mist. Een kanjer. Een inwoner van Kerkrade rooide op zijn aardappelveld een aard appel, waaraan hij genoeg bleek te heb ben voor een hele maaltijd. Het ding woog namelijk niet minder dan 9 ons en 80 gram. Een reunie voor oud-strijders uit de boerenoorlog zal hedenmiddag in Kras- napolsky te Amsterdam worden gehou den; zij wordt georganiseerd door de Nederlands-Zuid Afrikaanse vereni ging. Yn Noard-Fryslén binne (lyk as folie yn Dütsklén) de „diken” rigen fan grea te en inkelde lytse gatten. Us bus springt kjwkjend oer ’e külen en wy tinke oan Ter Haar syn „Eliza’s vlucht”, springen de van schots tot schots, gelijk een gems van rots op rots. Sa nou en dan hammert üs in stjonk- walmjende Dütske Dieselauto foarby. Myn buorman wol my eat fortelle, mar il: forstean him net. As hy it lüder sizze wol, skokt him it gebit omtrint ta de müle üt. Dan swijt hy mar. Lokkich: de Deensk-Dütske grins is yn sicht! De Dütske douane, noch yn unifoarmen, dy’t yn üs lén yn ’e bisettingsjierren nou net sa botte populair wiene, noaskje üs spullen troch. Dan swaeit de boom iepen en wy komme yn Nimmenslén. De Deenske douane wachtet üs. Gare unifoarmen, oare minsken. Dit is Dene marken. As hja oan üs passen sjogge, dat wy Friezen binne, roppe hja üs in „Velkommen” ta en winskje üs goede dagen. Foar de oarloch hiene Denemar ken en Nederlén net folie konneksjes, mar nei de oarloch Is dit, fan beide kan ten, géns oars wurden. Us bus rydt nou oer in lange sénrêch. In moaije dyk, mar min lén, dat foar in great part noch foar wyld leit. It giet op nei Tönner. De sinne skynt, it lén wurdt moaijer, it lénskip blierder. Hwat is Tönner in moai stedtsje. En fuort dêrby M^gel Tönner. Alles is yn dit lén like skjin en ünderhélden. De tsjer- ken en tsjerkhöven, de iepenbiere gebou wen. Hjir is hwat to sjenl Hwa’t hjir ite en/of sliepe wol, is nearne better to plak as yn It „Tönnerhüs”. De kost (lyk as hjir, oeral) pürbêst, de priis net heech. Yn ’e seal taffeltsjes mei flag- jes fan Denemarken, en 'e oare Skan- dinavyske lénnen. Mar ek de Ingelske, Amerikaenske, Nederlénske en Fryske flagge. En hwer fine automobilisten bet ter service as yn ’e garage fan Tönner Automobielhandel V. H0g h Rohde en P. Aarsler. Ja, Tönner Is in bést plakje. De Deenske Westkust (Jutlén) is fan oansjen net folie oars as it Fryske ién-^ skip. Us bus giet it Easten yn. It lén klimt. Hichten mei bosk. Wylde roazen oan wearskanten fan ’e wei. Greate wite pleatseni, steatlik en deftich (Herregaar- den) yn^’e beammen. Bou en greide der om hinne. Hjir en der in inkelden ien mei Frysk! fé. It measte fé is Fünen (nei Sélén it greatste eilén fan Denemarken). Waerm dünkerreade kij sünder ien wyt hierke. Op plakken steane de kij oan it tsjur. Meastal lykwols etter elektryske stekken. De üt Ingelén ynfierde Jersey kij sjocht men ek noch al gauris. Hja binne ranker, mear hart eftich fan bou, mei fynder bonken en lytser fan stik as it Fünenske fé. De kleur is müsgriis. It tal kilo’s oan molke is by de Jerseykou leger as by de Fryske; it fetgehalte he ger. By omtrint alle boeren, dêr’t wy ünder melken léns komme, steane de kij oan ’e mesine. By in büterfebrykje geane wy efkes oan. De haedarbeider is de „baes” (forstander, direkteur). Hy is drok mei oan ’t wurk yn syn wite klean en op klompen. „Hoefolle arbeiders freegje wy. „Trije man,” is it andert. „It binne hjir meast lytse febrykjes. mar der binne plannen om dy byinoar to bringen yn greate febriken. Us büter is bést, mar mei de tsiis kinne wy net meikomme. Wy ha sa’n 1500 febrykjes, 1200 koöpe- ra esjes, 300 partikuliere.” Ja, de Deenske büter is bést fomeamd, mar ek de Deenske süpe en molke (flpde) binne bést! Wy moatte fierder. It giet nou dwers troch Denemarken fan West- nei East- kust. Yn Süd-Ingelén is it lén wider, de hichten lizze fierder ütinoar. De dellin- gen geane kalmer nei Onderen as hjirre. De hichten komme hjir rap efter inoar en de op- en delritten binne steiler en mannichféldiger. Bihalve heareboeren wenje hjir ek boeren op lytser pleatsen. (Bönnegaarden). Omtrint allegearre mingd bidriuw, mei fierwei meast bou. Yn it nij oanmakke lén hjir en der in troch de Steat boiud „husmansbedrijf”, dat de biwenners foar in lange rige fan Bolswards Nieuwsblad J Nei Denemarken 10 15 )6 ie iO jr in

Kranten in de gemeente Sudwest-Fryslan (Bolswards Nieuwsblad, Sneeker Nieuwsblad en Friso)

Bolswards Nieuwsblad nl | 1949 | | pagina 1