ROND DE RONDE TAFEL
DE LAATSTE RONDE
IÏE
:e
z
J
Martinytoer
:N
1
RD
2H
Fan de
J
RIJ
üs hjoed I
to sizzen
RIJ
r
door Nederland
Dinsdag 8 Nov. 1949
No. 87
45e Jaargang
Streekblad voor West- en Zuidwest Friesland
Uitgave van Drukkerij Fa. A. J. O SIN GA
661 sward
Hwat hat Gabe Skroar
De biddelsek hat in gat.
)den
(Nadruk verboden).
Lk.
RD
de
volg
PYT.
Boppesteande nammedichf bisochf if üt
413
Foar dizkear E. S. DE JONG.
litiel
iels
ing/
’■ijke
igen
king
:aire
tuur
(ara,
lerk-
aakt.
iftijd
F eestlik helle Boalsert dy yn,
E n eare dyn dichten en bodzjen.
D ou skriuwer en sjonger fol graesje,
D ou, bimindste dichter fan ’t lan.
E n strider foar Friezene naesje.
KIJ YN T HJERSTJOUN.
Stie lang dit hjerstseisoen
Yn simmersk-mylde tsjoen,
't Waer wurdt nou tuskenbeiden,
’t Blêd toarret, skuort, fait Of,
Ut it Westen, fleagen, rou,
Güle oer de keale greiden.
Dan stiet men byinoar,
Wol de ien yn soarch de oar
Syn freon en sibbe hjitte.
Binearing elkoar socht,
Hwerom wurdt it eachweid Ijocht
Elkoar sa gau. forjitte??
22 Oktober ’49
Natür rêst Ijocht en lij
Rin wiid forspraet, de kij,
Evenredich to fretten,
Unlijich kalde rein,
Hja hokje op ’e ikkersein,
By’noar yn trop bisletten.
De ünstjüre loft lael blau,
Kont yn ’e wyn klomsk, skrou,
Biweech de logge koppen.
Sinne sinkt flamjend read,
Leech driuwt oer skym’rjend gea,
Har dóf lentoanich roppen.
Dy swarte kouwe-kioft,
Under dy wy’deloft,
Der yn de wiete finne.
Minsken, fiel as de kij,
As hüs en maetskippij
De neden fül birinne.
Gjin bén as foarspoed skynt
Dy’t nêstei oant nêste bynt,
Elts is him seis ta stipe.
Doarmet as kij troch ’t gers,
Op ’t 'gaedlikst plakje rêst
Mar sit er yn ’e knipe.
Hy kringet mear en mear,
Op inger grinzen1 gear.
Bisettingsnacht dy’t ’t learde,
Hy rikt oaren de hén,
Forskeel fan namme en> stén
Wurd’ minimale wearden.
heeft op de
een trap
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Redactie en Administratie
Marktstraat 13 - Bolsward
Telefoon 451 (K 5157)
1
\r,
ir
de
oer en wer, dy’t sa üt if hert wei opka- i
men.
It wie goed, dat de Kommissaris fan ’e i
Keningin yn Fryslén oanmoanne ta it:
Nim óp dyn ynstrernint en sjong der by! 1
It wie goed dat de 31de dichter Obe
Postma, winner fan de earste Gysbert
Japicxpriis, ris „faderlik” op ’e tekst rek
ke oer Schurer syn wurk en him syn
goerie net ünthéldde.
It wie goed, dat nei R Üntfangen fan ’e
priis de greate sjonger sizze moast: Dit
is net in momint om to sprekken, mar ien
om to swijen.
It wie goed, dat de fortsjintwurdiger fan
’e Minister, dr. Vroom as haed fan de
ófdieling Kunsten fan it departemint der
syn fornuvering en -biwündering ris oer
utspriek, hoe’t hjir yn Fryslan in hiele
stêd meilibbe mei in cultureel barren en
ta de bikentenisse kaem, dat Fryslén hjir
blykber wearden hie, dy’t men yn Hollén
omdoch sykje soe.
It wie goed, dat Eeltsje Boates Folkert-
sma Schurer ek üt namme fan Akademy
en Biweging eare en hiel dit barren sette
yn breder forbén.
It wie ek binammen goed, dat de gear-
komste yn ’e Bruorretsjerke-nou ris n,et
wie foar it lyts ploechj? ütnoege lju,
mar dat rju Friezen üt ’e stêd en om-;
kriten dizze middei net forsommen.
It wie goed.Wy soene trochgean kin-
ne en liz yn ’e breedte en yn ’e djipte
üt hokker bisündere en wichtige dei de
Utrikkingsdei fan de Gysbert Japicxpriis
en de iepening fan de Fryske Boeke-
wike foar Boalserf en foar Fryslén wie.
Binammen dat léste moat men net sjen
as in finbilangryk taheakke, mar as de
ynset ta de sa nedige propaganda.
Wis, it kofjemi^l smakke nei mear en
op de kunstjoun wiene skriuwers, ütjo-
wers, illustrators, boekforkeapers en al
leman, dy’t mei it ta stén kommen fan
üs Fryske boeken to krijen hat, yn ’e ge-
legenheit om meielkoar yn ’e kunde to
kommen en alle mooglike öfspraken to
menwerking vergroot.
Ook de Belg Herremans spreekt, in het
Frans, over wat hier is bereikt. Hij con
stateert dat van het begin af de over-
S churer, dyn Simson en Psalmen,
C hristlike lieten en sjongsume fersen,
H a de herten fan tüzenen biruorre.
U t namme fari freonen en maten,
R jocht en Sljocht as it Gysbert-skaei:
E ala, dou Fries Onder de Friezen,
R ju lok en seine op dizze deil
de Oudeschans aangetroffen. De oude
man was op een stoel bij de kachel in
slaap gedommeld en ’s nachts tegen de
kachel gevallen. Hij is onmiddellijk naar
iet ziekenhuis vervoerd
Die opium niet in de pijp. Heel wat Chi
nezen, die gehoopt hadden te Rotterdam
een pijpje opium te kunnen genieten, zit
ten in zak en as. Dat pijpje gaat hun neus
voorbij, want de politie heeft uit een tan
ker negen kilo opium gehaald en tege
lijk heel wat leden van de Chinese be
manning. Het is lang geleden, dat zulk
e§n hoeveelheid is aangehaald.
Ook met pensioen? Het is niet zeker, dat
de huidige Hoge Vertegenwoordiger van
de Kroon te Batavia, dr. Lovink, ook na
de souvereiniteitsoverdracht in zijn func
tie zal blijven.
Vissers op de Eems. Op grond van door
de Engelse bezettingsautoriteiten geno
men maatregelen zijn, de laatste tijd tal
van Groningse vissers, die de de Eems
visten, met hun scheepjes door Duitse
patrouillevaartuigen aangehouden en
naar Emden opgebracht, waar de lading
in beslag werd genomen.
Motorrijder verongelukt. Vrijdagmorgen
der oorlogsjaren heeft opgericht, zo zel-
de de Minister-President in zijn slot
woord, zal ook de Indonesiërs ervan
overtuigen dat zij waardevolle partners
kunnen zijn.
En verder moeten wij de ontwikkeling
der dingen afwachten.
Het zij ons een troost, dat ons lot en dat
van het volk van Indonesië niet in men
senhanden ligt.
Wat verschijne, wat verdwijne,
't Hangt niet aan een los geval.
In ’t verleden ligt het heden,
In het nu wat worden zal.
De mens wikt, God beschikt.
Voor Nederland is dit een diep ingrijpend
besluit. Nederland laat thans een taak
los, die het *n het oog der wereld veel
belangrijker heeft gemaakt dan grond
gebied of inwonertal rechtvaardigen.
Maar hij spreekt de hoop uit, dat men
nu als vrije partners zal kunnen samen
werken, tot heil van beide volken.
Handen worden geschud. Hatta, Hamid
II, Critchley, Herremans, Cochran, ze
komen allen naar voren en drukken de
hand van de Minister-President.
En dan is het gebeurd. Nederlands-Indië
bestaat niet meer. Nederland is geen ko
loniale mogendheid meer. Indonesië is
vrij.
Sultan Ham'd II heeft het gezegd: het
zal van het grootste belang zijn, hoe
deze overeenkomst zal worden uitge
voerd.
Minister Drees verklaarde het enkele da-
Er waren geen redders. Te Zaandam
verdronk een zevenjarige jongen voor
de ogen van vele wandelaars, waarvan
er echter niemand te water ging om de
knaap te redden.
Oude man tegen kachel gevallen. In ster
vende toestand werd een 83-jarige al-
Ruim drie eeuwen geleden landde Cor
nells de Houtman, ha een reis die meer
dan een jaar duurde, op de rede van
Bantam. Dat was het begin van een his
torische ontwikkeling, die leidde tot de
algehele beheersing van de Indische Ar
chipel door het Koninkrijk der Nederlan
den.
Deze ontwikkeling leidde noodzakejlijk
tot het overdragen van die heerschappij
aan de ontwaakte, tot zelfstandigheid
gegroeide volken van. Indonesië, aange
zien de Hollanders dit land niet be
schouwden als uitbuitingsobject, maar er
ook ontwikkeling.en cultuur brachten.
De huidige ontwikkeling, de overdracht
der Souvereiniteit, was reeds lang voor
zien en in feite aangekondigd in de ra-
dio-rede van H. M., Koningin Wilhel
mina. Maar, zoals de Minister-President
het uitdrukte in zijn slotwoord, oorlog
en revolutie veroorzaakten stroomver
snellingen, waardoor men In draaikolken
belandde en zich afvroeg of de stroom
nog ooit bevaarbaar zou worden en wel
vaart zou kunnen brengen.
Zo heeft de loop der geschiedenis on
weerhoudbaar geleid naar de 2e Novem
ber 1949, naar de bijeenkomst in de sta
tige Ridderzaal naar de pjlechtige onder
tekening van de overeenkomst tussen ’t
Koninkrijk der Nederlanden enerzijds, en
de Souvereine Republiek Indonesia Sa
rikat anderzijds.
gen geleden, tijdens zijn onofficiële ont
moeting met de Per®: zowel negatief als
positief kan Nederland hiervan de vruch
ten plukken.
Niet langer zal er strijd, wantrouwen,
miskenning, vijandschap zijn. Niet langer
zullen we onze zonen naar het Oosten
behoeven te zenden. Niet langer zullen
die verhoudingen vertroebeld worden.
En daartegenover staat, dat men nu in
Indonesië kan gaan werken aan de we
deropbouw. Men zal daarbij de hulp van
de Nederlanders nodig hebben. Maar die
zijn nu niet fanger de heersers, maar de
vrijwillige medewerkers, met grote erva
ring, met doorzettingsvermogen. De wij
ze waarop Nederland zich uit het verval
dracht der souvereiniteit de wens is ge-
weest van beide partijen. Twee onafhan
kelijke en souvereine partners hebben
zich in een unie verenigd.
Falen, zo zegt hij, zou een ramp bete
kend hebben de leiders van ^lle par
tijen waren zich hiervan bewust. Het
voorbeeld van dit slagen zal het geloof
versterken in het bereiken van overeen
komsten langs vredelievende weg, waar
aan de wereld zozeer behoefte heeft.
Het is dan al laat, en Minister Drees ver
zoekt te mogen afzien van een verta
ling van deze rede. De leiders der dele
gaties knikken.ook zij verlangen naar
het eind.
Dan begeven zich de voorzitters1 der de
legaties naar de ledige stoelen aan de
rechterzijde van de voorzitter, Minister-
President Drees. Zij tekenen zonder ge
wichtigheid en plechtigheid, de overeen
komst. eerst Haxta, dan Hamid II, dan
van Maarseveen. De leden van de com
missie der United Nations zien toe,
plaatsen later ook hun handtekeningen.
Dan zetten Minister-President Drees en
de -Secretaris-Generaal Mr. Prinsen hun
namen. Een legertje persfotografen heeft
zich voor de tafel geschaard, onophou^
delijk flitst het blitzlicht en klinkt het
doffe knappen der lampen.
Daarna rijst Minister-President Drees
van zijn zetel en gaat in zijn slotrede de
historische ontwikkeling na, die tot dit
ogenblik, deze mijlpaal in de wereldge
schiedenis heeft geleid. Hij ontveinst
zich niet, dat deze overeenkomst niet
iedereen bevredigt. Er moesten weder
zijds concessies worden gedaan. Zowel
in Indonesië'als in Nederland zijn groe-'
pen, die hiermede zich niet kunnen ver
enigen.
Onveilig Meppel. Vrijdagavond tussen
10 uur en 10.03 uur is een roofoverval
gepleegd op het station der Nederlandse
Spoorwegen te Meppel. Omstreeks deze
tijd was mejuffrouw Wijnkamp, de lo-
kettlste, met haar gewone werk bezig,
toen plotseling een onguur individu'de
hal van het station binnenkwam, pardoes
de loketruit insloeg een snelle greep door
de opening heen in de geldlade deed en
zo snel mogelijk weer verdween.
Motor tegen boom. Het 31-jarige raads
lid C. Crommentuajn te Helenaveen is
met zijn motorrijwiel geslipt en tegen
een boom gereden. Hij is na overbren
ging naar het ziekenhuis aan de wonden
bezweken.
Wereld-tulpen-prijsvraag. De K. L. M.
organiseert in samenwerking met Philips
en de Wereldomroep een prijsvraag, met
het doel, Nederland vooral in de tulpen
tijd groter bekendheid te geven.
Fiscus wil alles weten. Doordien de dag
vaarding niet duidelijk was, werd de di
recteur van „Elsevier’s Weekblad” van
rechtsvervolging bij zijn proefproces ont
slagen, zodat nog niet is uitgemaakt,
of directies van bladen aan de belas
tingambtenaren de namen en adressen
moeten opgeven dengenen die onder ge
heimhouding adverteren.
Een duiker heeft Donderdag aan het licht
getracht dat het 400 ton metende Ne
derlandse stoomschip „Casana”, dat op
22 October ten Noorden van Fuenen is
vergaan, op een onderwaterklip is ge
stoten en niet, zoals aanvankelijk werd
gemeend, op een mijn !is gelopen.
Even te vroeg. Op dezelfde dag als die
waarop de opheffing der vleesdistribu-
tie officieel bekend werd gemaakt, ver
oordeelde het Haagse gerechtshof een
slager uit Rotterdam tot een boete van
f 2500 subs. 6 weken gevangenisstraf, - -
omdat hij 200.000 ballen gehakt zonder leen wonende man in een woonschip aan
bon had verkocht.
tussen Grijpskerk en Niezijl de onge
huwde 29-jarige motorrijder J. Arends
uit Lieveren (gem. Roden) in volle vaart
tegen een stilstaande melkwagen van de
heer K. de Vries gebotst. Hij was vrij
wel op slag dood.
Post, bestemd voor naar Nederland te
rugkerende militairen aan boord van het
troepenschip Volendam, moet uiterlijk
op 10 November in Nederland worden ter
post bezorgd.
Kind na trap van een paard overleden.
De 13-jarige J. G. Rijke
streekruiterdag te Barneveld
van een paard gekregen. Hij is in het
ziekenhuis „De Lichtenberg” te Amers
foort overleden.
Een nederlaag. Tegen veler verwachting
in heeft in de interland-wedstrijd Neder
landBelgië, ons land verloren met
0-1.
Electrische verfbrander. Te Denr Haag
heeft men een electrische verfbrander
geconstrueerd, die de mogelijkheid van
brand bij het afbranden van verf uit
sluit.
Uit de wereld der imkers. De afd. Nij
megen van de Vereniging tot Bevorde
ring van de Bijenteelt in Nederland zal
in het voorjaar van 1950 aldaar weder
een nationale bijenmarkt houden.
Legatering. Wijlen mej. T. Talman te
Drachten heeft het Fries Volkssanato-
rium Beatrixoord te Appelscha tot haar
erfgenaam benoemd.
Na de storm. Een Bloemendaals jacht
opziener vond in de duinen benoorden de
zeeweg een Duitse bom van 500 kg.,
door de storm blootgewoeld. Het pro
jectiel is tot ontploffing gebracht.
Trek naar zee. Het bezoek aan de Wad-
den-eilanden is dit jaar groter geweest
aan het vorige, ondanks het feit, dat een
groot aantal Nederlanders gretig de kans
benutten om de vacantie in het buiten
land door te brengen.
Baas en boven baas. Onze beroemde
zwemster Nel van Vliet treedt 11 Nov. in
het huwelijk met de Naardense zwemmer
Louis Koudijs. Maar Will Haverlag, haar
concurrente op de 200 m. schoolslag is
haar voor, want zij trouwt 9 Nov. te Hil
versum met de heer B. Ebbing.
Door trein gegrepen. Op de onbewaak
te overweg nabij Geldermalsen in de
spoorlijn GeldermalsenDen Bosch, is
een personenauto uit Zwijndrecht door
de trein gegrepen en ongeveer driehon
derd meter ver meegesleurd. De inzit
tende, de heer S., is enkele ogenblikken
na het ongeluk overleden.
Nieuwe partij? De gecombineerde be
sturen van de oude S. D. A P. in Gelder
land hebben in beginsel besloten bij de
aanstaande verkiezingen der Provinciale
Staten met een eigen lijst uit te ko
men.
meitsjen. Ek dat wie goed. Wis, op de
kunstjoun seis foelen ütsünderlik moaije
nümers to genietsjen, Ü.o. ’t marionetten-
wurk fan Feike Boschma, de moderne
Gysbertfortólking fan D. A, Tamminga,
de parodie op it Fryske boeretoaniel en
treflike sang en declamaesje. En ek dat
wie goed, mar it feit, dêr’t de hiele joun
om draeide wie it iepenjen fari de Fryske
Boekewike, wie it freegjen fan oahacht
foar it Fryske boek seis.
Spitigernöch is dat noch nedich, spiti-
gernöch witte noch net alle Friezen hok
ker skatten hjir bidobbe lizze.
Rju Fryske boeken binne der en der
komme noch hwat langer hwat mear.
Mar it plak fan it Fryske boek is net de
etalage fan de boekwinkels, mar de boe-
keplanke thüs, dêr’t hem en alderein,
-elk fan har gading fine moatte.
Mei it skriuwen en ütjaen fan Fryske
boeken is men noch net ré, hja moatte
ek kocht en lézen wurd®. It Fryske boek
moat folksbisit wurde.
Elke Fries hat yn de Fryske boekewike
de seedlike plicht ien of mear Fryske
boeken to keapjen. Us taelgebiet is lyts, omstreeks 7 uur is op de Rijksstraatweg
üs oplagen moatte biheind wêze. Us
skriuwers kinne mei droech brea net ta.
Boeken binne der nou ienris om lézen to
wurden. Kinne josels gjin Frysk léze? As
jo de wil hawwe it ris yn earnst to bi-
sykjen sille jo sjen, hoe maklik as it giet.
Meije de earste bledsiden dan hwat
dreech wêze, ringen giet it as it slyd-
jaget. En kinne jo it perfoast net, hawar,
it is gau Sinteklaes of Krysttiid. De tiid
fan presintsjes jaen en.fan lézen komt
oan.
As it provinciaal bistjür de Fryske skriu
wers earet, is dit mear as in symboal
moat it dit alteast wêze. Hiel üs folk
moat derefter stean en dat toane mei de
died. Yn de boekwinkels moat men dizze
wike slij nei Fryske boeken wêze.
Hawwe jo jou kar al dien?
Abonnementsprijs
1.35 per kwartaal bij vooruitbetaling
Giro K7920
Weer vult de Ridderzaal, badend in een
gloed van licht uit de kronen, die met
het daglicht wedijveren zich met gede
legeerden, adviseurs en toeschouwers.
De sfeer is anders dan bij de eerste zit
ting. Heerste daar een zekere plecht
statige reserve, thans is alles zakelijker,
vlotter. Men is gekomen aan het einde
van een moeilijke taak, en men is er zich
van bewust, dat deze bijeenkomst geen
ander doe! heeft dan de bereikte resul
taten officieel vast te leggen.
Het is geen bijzonder interessante bij
eenkomst. Integendeel. Zo rekt zich uur
.na uur. De redevoeringen moeten wor
den vertaald in en uit Maleis, Engels, Ne
derlands. De Engelse tolk verstaat zijn
vak, weet zelfs gloed en persoonlijk ca
chet te léggen in zijn woorden, maar de
Indonesische vertolker komt er af en toe
niet uit, en moet zelfs eenmaal naar de
Secretaris-Generaal lopen om de oor
spronkelijke tekst van wat >s gezegd,
aangezien zijn notities hem in de steek
laten. De Nederlandse tolk krijgt een
moeilijk moment wanneer hij een later
bijgevoegd gedeelte in de rede van Sul
jan Hamid II moet vertalen, prima vista,
en de leden van de B. F. O.delegatie
luisteren met pleizierige spanning toe,
hoe hij het er af zal brengen. Maar het
ioopt vlot.
Op zulke kleine incidentjes gaat men let
ten, wanneer de uren in verveling voorbij
gaan. De dames onder de genodigden
kouten eerst gezellig, blijkbaar over on
derwerpen die niets, maar dan ook niets
met de conferentie zelve hebben te ma
ken. En zitten dan geresijneerd te wach- j
ten op het einde; onder de Nederlandse I
delegatie doet een papiertje de ronde,
dat blijkbaar een goede mop bevat, want g
de hilariteit plant zich voort van de een
naar de ander, tot voorzitter van Maar-
seveen, na het geval te hebben gesavou-
eerd, er een punt achter zet.
Hatta spreekt. Niet alle problemen zijn
opgelost, constateert hij en hij noemt 't
struikelblok: Nieuw Guinea, waarover de
beslissing een jaar is uitgesteld. Het ko
loniale regime is thans officieel verdwe
nen, een nieuwe rechtsorde grondt zich
op de basis van vrijheid, gelijkheid en
gelijkgerechtigheid.
Sultan Hamid II bespreekt in het bijzon
der de militaire aspecten van de over
eenkomst, die meebrengt, dat de Neder
landse troepen zo spoedig mogelijk zul
len worden teruggetrokken. Hierdoor
mag echter, zo zegt hij, geen vacuum
ontsaan, en daardoor zal ’t nodig zijn
dat Nederlanders en Indonesiërs, in vrij
willige samenwerking, het gezag hand-;
haven. Een militaire missie zal daartoe ®er^ f°rl'ne Freed bilibbe.
in Indonesië blijven. De hulp van Neder- I Goed en great wie de dei, sa great, dat
landers zal welkom zijn, maar ze moet’n aPart byblêd ynlizze moasten om
zijn gebaseerd op vrijwilligheid. Men wichtige redefierings sa wiidweidich
heeft hier met mensen te maken, die ge- m°oglik op to nimmen.
wapend tegenover elkander hebben ge- wie goed, dat Deputearre Steaten en
staan en niet met dode instrumenten. De dêrmei hiel Fryslan yn in stylfolle gear-
nieuwe situatie vraagt wederzijds be- komste ien fan syn greate soannen hulde
grip, offerbereidheid, zelfbeheersing. jjoech.
Het komt nu op de uitvoering van de It wie goed, dat tsientallen freonen en
overeenkomst aan. Maar het verblijf in rnaten, kunstbruorren en meistriders gear
Nederland, zo constateert hij, heeft het kommen wiene en op it sa histoaryske
vertrouwen in het welslagen van de sa- J plak yn ’e riedsseal tsjüge wêze moch
ten fan dit great en bliid barren.
It wie goed, dat officium en Fryske bi
weging elkoar ris moeten op dit sté en
der weardearringswurden sein waerden
to sizzen, hwat greate en goede dei Boal-
haven. Een militaire missie zal daartoe /°rline Freed bilibbe.
wy in apart byblêd ynlizze moasten om
Bolswards Nieuwsblad
I?
3
Advertentieprijs10 cent per tn rn.
