Gemeenschap O
of massa
izen
1
Gabe Skroar
!e
Buitenlands
Overzicht
Provinciale Kroniek
4
üs hjoed I
to sizzen
E
No. 90
4ga Joorgang
trekt
Streekblad voor West. on Zuidwest Friesland
Uitgave van Drukkerij Fa, A, J, O8INOA öolswurti
SA!
Hwat hst
li/
en wordt
juist zoeken in
PYT
1
Wishinsky
I
-
L
4
tweehonderd andere paren, rythmisch,
schokkend, hijgend, tot hun laatste ge
dachten verflauwen en niets overblijft
dan een trance van beweging, aanra
king, nabijheid van tenminste één ander
mens.
Of zij vluchten voor hun eigen onbedui
dendheid en voor de dorheid van hun le
ven naar die duistere zalen, waarin zij
allen, gelijktijdig, ademloos naar films
kunnen staren, films, waarin mensen be
wegen, die het grote hebben of althans
schijnen te hebben, dat zij moeten ont
beren, n.l. een persoonlijkheid, met avon
tuur en spanning en triomf of grootse
ondergang, groot in alles, groot tegen
geteisterde „ik”
Wést-Europese
weg der minste
West-Duitsland wordt in het zadel geholpen.
Washington neemt Russische vredelievend
heid met een korreltje zout. De atoom-
kwestie. Rusland gekeerd tegen Titoïsme.
Israël vraagt Moskou financiële steun.
Arabië smeedt een Mohammedaans blok.
De froulju taksearje in poppe krekt as
in boer in bigge: by it poun.
Dat kin wy net feneare.
Sok folk stiet stéfêst oan ’e kant.
M-oat in Amerikaensk gesant
Har noch manieren leare?
en i
Veischijnt PINSDAQ8 en VRIJDAGS
RedsHie Administratiej
Marktstraat 13 Bmsward
Telefoön 451 (K 5167)
Wy Friezen halde ek ’t Hollansk
heech.
de eigen tael yn 't
leech,
Abonnementsprijs.
L35 par kwartaal bij voorMltbet? Hna
AdvertentieprijsW sent per mm,
Qlru H7426
en
:r.
he
en
en
ur
orten
Vrtfdftd Jfl Nov, 1949
8.
S
>P
i’s
UI
Gemeenschap of massa.
Meen niet, dat deze begrippen elkaar
dekken.
Gemeenschap veronderstelt de aanwe
zigheid van individuen, die weliswaar
op elkaar zijn gericht, maar toch stuk
voor stuk hun persoonlijkheid bewaren,
Israël
zich om een lening tot Rusland heeft ge
wend, moet men toch vooral niet zo op
vatten, alsof deze jonge staat ook al in
het zog van Moskou gaat varen. Deze
Joodse staat heeft het economisch moei
lijk, in het laatst afgesloten jaar voerde
het voor een waarde van 53 millioen
pond in en 9 millioen uit. Het heeft dan
ook reeds heel wat financiële steun van
het Westen, speciaal de Ver. Staten, ont
vangen en vermoedelijk zou het daar nog
wel meer kunnen krijgen, maar Israël
wenst zich buiten de verwikkelngen tus
sen Westen en Oosten te houden en
neemt het alleen financiële steun van het
Westen aan, dan heeft het de schijn, dat
het zich aan de zijde van het Westers
blok tegen het communisme schaart.
Door zich nu tot Rusland om steun te
wenden vermijdt het die schijn. Men kan
Israël moeilijk kwalijk nemen, dat het
ook de vriendschap van Rusland wil be
houden, want ook achter het ijzeren gor
dijn wonen een groot aantal Joden, wier
positie zeker niet benijdenswaard zou
worden als Israël het hij de Russen zou
verkerven. Vergt dus de verhouding tot
’t Westen en Oosten al grote bekwaam
heid van de regering en in de eerste
plaats van de eerste minister David Ben
Goerion, die is ook nodig om zich te
handhaven te midden van de nog altijd
•ijandige
Arabische staten.
j Wil Israël op normale wijze economisch
op de been komen, dan moet het zich
echter met die landen verstaan, opdat
een onderlinge economische uitwisseling
tot stand kome, welke de belangen van
beide partijen kan dienen. Vooralsnog
is het nog niet zover, beide partijen hour-
den het geweer bij de voet. De Israelis
zijn wel heel ver gegaan in hun maat
regelen tot verdediging van hun jonge
staat, zij hebben n.l'. naast de militaire
dienstplicht voor mannen ook die voor
vrouwen ingevoerd, die dienstplichtig
zijn van 18 tot 34 jaar, met een eerste
oefentijd van 12 maanden. Intussen is
Mar fiert men
Werkloosheid en werk
gelegenheid.
Uit het rapport over de maand October
van het Gewestelijk Arbeidsbureau blijkt
dat de gunstige periode in de werkgele
genheid die maand werd afgesloten.
In de tweede helft nam het aanbod van
arbeidskrachten een behoorlijke omvang
aan. Toen toch vielen de gunstge sei-
zoenfactoren voor een gedeelte uit,
waardoor het begin van een deze winter
ongetwijfeld zeer grote seizoenwerk-
loosheid ontstond. Het aantal totaal-
werklozen steeg van 1298 tot 2573, te
gen 1739 per 31 October 1948. Daarte
genover daalde het aantal openstaande
aanvragen van 561 tot 441 tegen 827
op 31 October 1948. Deze aanvragen be
treffen hoofdzakelijk vaklieden.
Het toenemende aantal werklozen kon
slechts voor een deel opgevangen wor
den door tewerkstelling bij de D.U.W.,
aangezien veel te weinig objecten be
schikbaar zijn om de werklozen gedu
rende de wintermaanden aan de slag te
houden.
De verslechtering op de arbeidsmarkt
welke eind 1947 een aanvang heeft ge
nomen, schijnt nog steeds voor te schrij
den.
Het aanbod van arbeidskrachten is in
rayon Leeuwarden het grootst, n.l. on
geveer 1/3 van hef totaal-aantal en be
draagt 18.6 per 1000 van de mannelijke
beroepsbevolking, even hoger dan het
gemiddelde voor geheel Friesland n.l.
18.4. Op Leeuwarden volgt rayon Bui
tenpost met ongeveer 1/6 van het totaal
en 52.6 per 1000 van de mannelijke be
roepsbevolking. O'ok uit de cijfers van
de andere rayons blijkt, dat in de „Wou
den” de werkloosheid het grootst is
(50.2 pct. van het totaal aantal; begin
October nog 30.6 pet.). Als men dan
weet, dat de steden 34.9 pet. leveren, dan
is gemakkelijk na te gaan, dat in Bouw
en Weidestreek de cijfers verreweg het
laagst zijn.
Het aantal ingeschrevenen uit de land
bouw is gestegen van 172 tot 696 en be
droeg einde October 27.1 pct. van het
totaal. Daarop volgde de Nijverheid met
25.8 pet (hier is het aantal meer dan
verdubbeld, hetgeen ook bij losse ar
beiders het geval is). De percentages
van „Nijverheid” en „Losse arbeiders”
zijn hoger dan verleden jaar, hetgeen
doet vermoeden, dat de toenemende
werkloosheid een min of meer blijvend
karakter zal’ dragen.
Als gevolg van de agrarische structuur
zijn de schommelingen in de werkloos
heid in Friesland tot onder ’t niveau van
Nederland, vooral onder invloed van de
drukte, verbonden aan hooi- en aard
appeloogst. Toename van werkloosheid
in de landbouwgebieden, in en buiten
Friesland, zal de arbeiders in de „Wou
den” ongetwijfeld seizoen-werkgelegen-
heid benemen, omdat die gebieden hun
behoefte aan personeel dan zelf zullen
kunnen dekken.
Bij de vrouwen is van .invloed van het
naderende winterseizoen geen sprake.
Het aantal aanbiedingen van werkzoe
kenden daalde van 578 op 560. De vraag
naar arbeidskrachten daalde echter meer,
n.l. van 255 tot 218. Hiervan hadden 132
betrekking op huishoudelijk personeel,
terwijl er daarnaast vooral een tekort
aan verpleegsters bestond.
Productie-beperking aan enkele steen
fabrieken leidde er toe, dat 25 arbeiders
in de wachtgeldregeling werden opgeno
men.
Ondanks de afnemende vraag naar vak
lieden was het mogelijk etikele afgestu
deerde werkplaatscursisten in het bouw
vak te plaatsen.
De uitvoering van de zeer belangrijke
IN LES FAN DE
AMERIKAENSKE GESANT
Amearika’s nije gesant
Hat hjir de earste meeting hawn
Mei krantelju len diplomaten
Antwurd op de bigroetings toast
Mr Selden Chapin koe it oara
Moast yn syn lanstael, 't Ingels prate.
leze waakzaamheid van Israël wel no-
lig, want Egypte, Irak en Transjorda-
nië bewapenen zich steeds sterker en
en heeft er ook allerlei plannen om een
blok van staten te vormen, dat zich kan
!oen gelden, een Mohammedaans blok,
waarover de premier van India Pandit
Nehroe pas ’t voorhoofd gefronst heeft;
„politiek dient niet bedreven te worden
on basis van godsdienstige overtuiging”
Ie ij. Maar Mohammedaans blok ol
'■et,' de Israelis zullen het nog lang
moeilijk houden. Mede omdat zij moe
ten doorgaan Joodse immigranten toe te
laten, welke uit alle richtingen toestro
men, ook uit de Arabische landen, waar
deze Joden van alles zijn beroofd en dus
een zware belasting vormen voor de
jonge staat, die 1 millioen inwoners telt-
Een jonge staat in een land, dat econo
misch practisch geheel moet opgebouwd,
omringd door vijanden, die ondanks dit
alles tracht zich vrij te houden van een
zijdige oriëntatie op een der partijen,
welled thans de strijd om de wereld
macht voeren, mag ook een moedige
staat genoemd worden.
Men weet hoe de Ruesen zich steeds
meer afschermen van het Westen, en In
de satellietstaten wordt alles wegge
vaagd wat niet het Westen, Westerse of
zelfs Titoïstische ideeën sympathiseert,
in Polen werden weer enige belangrijke
figuren terzijde gesteld verdacht van Ti
toïsme, in Tsjecho-Slowakije werden de
massa-arrestaties vergezeld van ver
beurdverklaring van bezit voortgezet.
In dit verband zij ook nog gemeld, dat,
terwijl alle satellietstaten het vriend
schapsverdrag met Zuid-Slavië opzeg
den, Albanië dat niet deed; daarom
heeft Tito dat nu maar zelf gedaan. Voor
deze opzegging zullen waarschijnlijk
ook practische redenen gegolden heb
ben, op grond van dit verdrag had Al
banië zekere rechten op troependoor-
tocht door Zuid-Slavië doen gelden,
welke rechten Rusland en andere satel
lietstaten hadden kunnen misbruiken ten
nadele van Zuid-Slavië.
Het bericht, dat
De Grote Drie heeft te Parijs besloten, tegenstellingen
dat men W.-Duitsland in het vervolg in|toond Fn als V
zekere mate ais gelijke zaï behandelen.
In zekere mate, want het geldt hier maar
een eerste sta’p. De hoge commissaris
sen hebben van de Grote Drie slechts
bevoegdheid gekregen met de Duitsers
te onderhandelen over de verdere ont
manteling der industrie, die hangende
de besprekingen echter beperkt wordt,
wat een concessie aan W.-Duitsland be
tekent, over toetreding van W.-Duits
land tot bepaalde internationale lichamen
over het wegnemen der technische be
zwaren, welke het voortduren van de
oorlogstoestand tussen W.-Duitsland en
de geallieerden meebrengt, over het
bouwen van grotere koopvaardijschepen
dan tot nog toe was toegestaan en over
het aanstellen van eigen consulaire en
handelsvertegenwoordigers in het bui
tenland- Over dit alles kan gepraat wor
den als de West-Duitsers willen mee
werken aan maatregelen, welke beogen
West-Europa te behoeden voor een
nieuw Duits gevaar.
Kanselier Adenauer zeide ook dat bui
tenlands kapitaal in de Duitse zware in
dustrie zal worden opgenomen en deelde
di( alles mede in een verklaring in het
W.-Duitse parlement; dat dit nieuws van
deze zijde het eerst kwam en niet van
geallieerde zijde wijst ook al op een prin
cipiële verandering in de verhoudingen.
De geallieerden verwachten nu, dat W.-
Duitsland door deelneming aan het vei
ligheidsorgaan en het Roerstatuut enz.
bewijzen zal verschaffen, dat het geen
kwade bedoelingen heeft en dat daar
door geleidelijk een sfeer zal worden
geschapen, waarin grotere tegemoetko
ming ook van Franse zijde zal worden
mogelijk gemaakt. Dit alles lijkt ons
echter veel tijd te zullen kosten. En we
vragen ons af of de
Jagend naar verdoving en vergetelheid
drinkt de moderne mens zich een roes
aan jenever, maar ook aan volte, licht
en lawaai, kleuren en beweging, aan
erotisch genot, dat hem als geen ander
kan boeien en vervullen en doen ver
geten.
De massa is een monster, dat alles op
slokt: persoonlijk geluk, persoonlijke
liefde, eer,, ideaal, een monster, dat het
mens-zijn vernedert en door zijn logheid
zelf gemakkelijk een prooi wordt van
dictatoriale machten, hetzij die nationaal
socialisme oftewel communisme worden
genoemd.
We moeten ons bewust zijn, dat wij
plattelandsbewoners als we zijn nog
schatten bezitten, waarvan wij zelf de
waarde niet kennen. Maar ook dat er ’n
monster op de loer ligt en reeds de klauw
naar ons uitstrekt.
Noemen wij een vergadering of bijeen
komst niet pas geslaagd, als de zaal tot
in de uiterste hoeken was bezet? Kennen
■wij ook al niet de vlucht uit onze ge
zinnen de meest kleine, maar ook de
meest hechte en meest edele gemeen
schap waartoe wij behoren? Vinden wij
het ook al niet sportief naar sport te
gaan kijken, zonder ooit zelf tegen een
bal te trappen of een flinke wandeling
te maken? Verflauwt bij ons ook al niet
de belangstelling voor het eigene? Zo
wel voor de eigen godsdienst, eigen cul
tuur, eigen taal, eigen geschiedenis, eigen
studie, eigen familie?
Gemeenschap of massa.
Ook hier geldt het: Kiest u heden wie
gij dienen zult.
Het monster massa pronkt met veel kla
tergoud, maar maakt in wezen onuit
sprekelijk en deerniswekkend arm, om
dat hij geen God heeft, geen ideaal, geen
Mvensgevo/fel, geen vermogen, om lief
te hebben.
De gemeenschap daarentegen eist uw
belangstelling, toewijding, offervaardig- i
heid, strijd misschien, maar maakt u rijk,s
maakt u mens, volwaardig mens.
de J.
zonder zij gewonnen, dan gevoelen zij zich flink
i en sterk en voelen zij zich weer iets.
maar alleen collectief, alleen massaal.
Het is een vreugde om zo met zijn dertig
duizenden te zijn, als één man brult is
hij belachelijk, als dertigduizend brullen
is het groots en angstwekkend. Men ge
vóelt zich sportief, maar heeft zelf nog
nooit één sport beoefend, is te lummel
achtig om 100 meter te wandelen en is
vergroeid met de (massale) tram.
Massaal is alle genot van de moderne
massamens, massaal alle leven. Door
aan een knop te draaier krijgen ze allen
Ver. Staten
over de kfeurloze kleinheid van het eige” bereid zullen zijn het nodige geduld bij
dagelijks leven. j de verdere ontwikkeling der dingen te
Zo is het ook op de sportvelden, waar i betrachten. Zij hebben tot nog toe, ook
enige tientallen jonge kerels een spel1 in hun streven naar de Europese eco-
spelen. Er zitten dan tien-, twintig-, vijf- nomische efenheid, weinig begrip voor
tig duizend mensen omheen, dik en vet historisch gegroeide verhoudingen en
hetzelfde licht, door aan een andere knop
te draaien dezelfde muziek. De moderne
I mens doet zelf niets meer, dat zijn geest
bevredigen kan, schrijft geen ingezonden
stukken, geen familiebrieven, protesteert
niet, studeert niet, schaakt niet, maakt
geen muziek, maar draait slechts aan
knoppen, zit in een stijlloze kamer en
'verveelt zich. Misschien tracht hij een
krant te lezen, een modern massaal dag
blad, maar dan leest hij precies hetzelfde
als wat op hetzelfde ogenblik honderd
duizend anderen óók lezen. En als ook
dat verveelt, viflt hij met andere duizen
den de revuetheaters, waar hij met die
anderen zich massaal soms zelfs mas
saal erotisch laat prikkelen.
of slap en mager, kortademig van nico
tine en leeg, eindeloos leeg van klein
heid en verveling en die schreeuwen en
brullen, die beleven in hun ploeg, hun
elftal mee wat zij zelf niet kunnen; zij
razen en gillen, want het zijn hun jon
gens, die daar draven, het is iets van
gaat men echter op in “de massa, dan hen, dat daar vecht tegen iets anders,
doet men afstand van zijn persoonlijk- en als hun jongens winnen, dan hebben
heid en wordt een nummer, W-'4"~ Z--
in ons werelddeel ge-
dat men W.-Duitsland in het vervolg in|tnonH Fn als West-Eumpa te lang draait
niet zich volledig te verstaan met West-
Duitsland, dreigt de mogelijkheid dat de
Ver. Staten óf alleen rr?t de Duitsers een
overeenkomst sluiten ói West-Europa
onder Amerikaanse druk bliksemsnel
concessies aan de Duitsers zal moeten
doen, die, omdat ze dan in één hap
moeten worden ingenomen, ons allen
zwaar op de maag zullen liggen.
Dat de W.-Duitsers door handige poli
tiek en het nodige lonken naar Moskou
nog sterk van deze situatie kunnen pro
fiteren, spreekt vanzelf, want de Ameri
kanen zullen er, desnoods ten koste van
andere W.-Europese landen heel wat
voor over hebben, West-Duitsland in ’t
Westelijke bolwerk tegen het commu
nisme op te nemen. Washington gelooft
immers niet aan werkelijke vredelie
vendheid van Moskou. Aan dergelijke
Russische verzekeringen heeft het begin
van deze week niet ontbroken in de po
litieke commissie der Ver. Naties, waar
Wysjinsky
de reeds aangekondigde resolutie heeft
ingediend behelzende, een veroordeling
van de voorbereiding tot een nieuwe
oorlog, waaraan vooral Engeland en de
Ver. Staten zich schuldig maken en die
ook uitkomt in het Atlantisch past; een
onvoorwaardelijk verbod van de atoom
bom met instelling van internationale
controle en een pact tussen de Grote
Vijf tot handhaving van de vrede. De
Russen verklaarden nu wel internatio
nale inspectie der atoomoedrijven ook op
hun gebied te willen toestaan, mits eerst
alle atoombommen werden vernietigd.
De middenmoot der Ver. Naties, de lan
den die min of meer neutraal tussen
West en Oost staan, zullen niet aarze
len om van deze Russische toezeggingen
gebruik te maken om alsnog te trach
ten een regeling van het atoombom-
vraagstuk te bewerkstelligen. Maar zo
als bekend wensen de Amerikanen niet
alleen internationale inspectie, maar in
ternationaal beheer van alle atoombe-
drijven; eerst door dit beheer zouden de
gevaren kunnen worden bezworen.
heid
meer.
Er is in onze tijd moe van het indivi
dualisme als ze is een gevaar, dat
men massamens gaat worden.
Er zijn zelfs sprekers en schrijvers, zo
als bijv. Toonder in zijn hartstochtelijk
gelanceerde „De Schuld”, die de schuld
van al het wereldwee
dit verschijnsel.
Het kleine, door angst
van de na-oorlogse
mens kiest zo licht de
weerstand en vlucht zo gemakkelijk in
de naamloosheid, in de massa.
Het avondland, bekneld tussen het ma-
nikale Rusland en het gemechaniseerde
Amerika, dreigt onder te gaan door ge
brek aan innerlijke kracht en zijn on
dergang zal ook de onze zijn.
De geestelijke nood na de oorlog
schier groter dan ooit voedt de mas-
savorming op succesvolle wijze. De
mens zich in zich zelf eenzaam ge
voelend zoekt meer dan voorheen be
schutting in het gezelschap van velen,
gelijkwaardigen, of wellicht beter ge
zegd: gelijke minderwaardigen.
Massaliteit en gebrek aan persoonlijk
heid dreigt het persoonlijke, politieke,
economische en nationale leven te be
heersen.
Veel mensen kennen niet meer het eigen
geluk, het eigen ideaal, de eigen verhou
ding tegenover God en medemens.
Alles wordt massaal geproduceerd: kle
ding, meubels, wandversiering, tapijten,
zelfs tot z.g. kunstvoorwerpen toe, met
het gevolg, dat de mens 'zelf massaal
gaat worden.
Alle huizen worden gebouwd in dezelfde
stijl, alle kamers aangekleed op dezelf
de fabriekmatige manier, de moderne
mens voelt zich overal (of nergens
meer) thuis.
Gelukkig mogen wij ons prijzen platte
landbewoners te zijn, mensen, die een
eigen dorp of eigen stad bewonen, die
trots zijn op dit dorp of deze stad, die
er voor vechten willen en medebouwen
aan de toekomst ervan.
Gelukkig mogen wij ons prijzen ter plaat
se een eigen taal- en stambewustzijn te
bezitten, tot een bepaalde gemeenschap
te behoren, hetzij iGigUus, nationaal,
cultureel of hoe dan ook.
Gelukkig mogen wij ons prijzen nog te
worden aangezien als een mens, die zijn
■eigen gaven kan ontplooien een ieder
op zijn eigen wijze, een ieder naar zijn
eigen vermogen.
Gelukkig vooral ook omdat het persoon
lijkheids- en daardoor juist ook gemeen
schapsidee nog een levende werkelijk
heid is en de moderne grote stadsmen
taliteit ons nog niet heeft aangetast, laat
staan van overwoekerd.
Hoeveïen die zijn ondergegaan in de
massa van de grote stad, voelen zich in
hun (massale) huiskamers en (massale)
straten niet meer thuis, voelen zich er
gejaagd en geprikkeld, durven zich zelf
niet meer te zijn en lopen hun kamers uit
en gaan naar de café’s, zoveel mogelijk
naar hetzelfde café, opdat zij in de me
nigte zich zelf verliezen kunnen. Daar
schettert en toetert dan de razende mu
ziek en zwaar en stotend overdavert deze
de spannende leegte die iedereen voelt
in zijn eigen hoofd en hart. Dan nemen
de mannen een onbekende vrouw in hun
armen en samen draaien en schuifelen zij
in een zwetende menigte van honderd of
Hy, man fan oansjen fieide ’m lyts
Slotwurden (Hollansk!)’ fan syn
speech
,,Ik kan uw taal nog niet goed spreken
Maar dat komt vast in orde hoor!
Ik nam de eerste 14 lessen door
Het vlotte goed de laatste weken)”.
Wy binne great op dizze hear
Neame him net in frjemdling mear.
Siz Hollanners forhurde
Al jierren yn üs iFryske gea,
Praet jim nou noch: „Wy kin mar nea
It taeltsje der machtich wurdë”.
Bolswards Nieuwsblad
I
l
LI!
S'
1
irder
stens
Hl
lo
ie
X
i
