Een Sanatorium
>e
r
vroeger en nu
V
c
Buitenlands
Overzicht
Provinciale Kroniek
üs hjoed Q O
to sizzen
No. 92
Vrijdag 25 Nov. 1949
45e Jaargang
Hl
i
Bol» ward
r
50
84
BIDAULT
4
te voorzien,
IN
M
I
bij
i
i
Veischljnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Redactie en Administratie
Marktstraat 13 - Boisward
Telefoon 451 (K 5157)
Abonnementsprijs
1.35 per kwartaal bij vooruitbet» linj;
Advertentieprijs: 10 cent per mm.
Giro 87920
ng
I
I
L6
.309
>7
IN
M
In Italië
heerst werkloosheid, terwijl het Zuiden
talloze landloze boeren kent Dit is een
probleem on zich zelf, n.l. dat van het
grootgrondbezit. De boeren beginnen de
laatste tijd, nadat de regering haar
landhervormingsplannen te lang had
uitgesteld omdat ze het onderling er niet
over eens was, de zaak zelf in handen
te nemen en landerijen te bezetten, en
die beweging grijpt snel om zich heen.
Vorige week heeft de regering nu inder
haast een wet ingediend tot onteigening
van 45000 H.A. land in Calabrië, waar
van de helft in handen was van slechts
4 digenareni! Er zullen zich nu 5000
boerenfamilies op die 45000 H.A. kunnen
vestigen en het land intensief kunnen
bewerken.
Het Amerikaanse bureau voor de Mars
hallhulp aan Italië erkent het grote be
lang van deze kwestie voor het Italiaan
se volk. Daarom zal ook het probleem
van de watervoorziening, waardoor der
gelijke landerijen alleen vruchtbaar kun
nen worden gemaakt, nu met Marshall-
steun worden aangepakt. Voorlopig zul
len 2.2 millioen H A. in Zuid-Italië onder
het verbeter-plan vallen.
tl. -.Jvu nun
militaire en economische ver
plichtingen jegens Frankrijk volgens
Atla.iu T. Pact ci. «."pk 4 oi<C-
dig nakomen, maar vragen zij, wat
doet Frankrijk in werkelijkheid om zijn
verplichtingen van wederzijdse hulp na
te komen. Nog pas hebben de Amerika-
ten we te voorkomen dat de zieken over
matig dik worden, omdat we weten, dat
hieraan geen enkel voordeel is verbon
den en dat het alleen maar extra lasten
geeft, zodra zij mogen opstaan.
Rust is het belangrijkste geneesmiddel
tegen tuberculose. Na 1920 heeft men
getracht de rust te verhogen door de
werking van de aangetaste long te ver
minderen.
De operatieve mogelijkheden hebben een
grote verandering in de sanatoriumbe-
handeling gebracht.
Absoluut ongeneselijke gevallen krijgen
door de operaties weer een kans.
Na de oorlog zijn er nieuwe geneesmid
delen gekomen, die de ontsteking bij de
tuberculose beïnvloeden en een wending
ten goede doen optreden. Het algehele
geneesmiddel tegen tuberculose is nog
niet gevonden, maar de hoop is gewet
tigd dat er één keer een middel zal ko-
meni dat zo goed werkt, dat geen enkele
De houn dy’t jin byt, mar jin ek mar
wer genêze.
Italiaanse koloniën
heeft genomen is dat wel nodig. Libye
zal niet later dan 1952 onafhankelijk, dus
een Arabische staat worden. Nu had En
geland Cirenaica, een der drie delen van
Lybië, reeds eerder tot Mohammedaans
rijk onder de Sjeik der Senoessi uitge
roepen en daardoor blijk gegeven de
zelfstandigheidsbeweging der Noord-
Afrikaanse volken sterk te steunen. De
Fransen vrezen echter, dat deze bewe
ging ook gevaren meebrengt voor hun
gezag in Marokko, Tunis en Algiers,
zodat er met het nodige beleid zal moe
ten worden opgetreden door de advies
raad, welke de commissaris der Ver. Na
ties voor Libye zal bijstaan bij de voor
bereiding van de onafhankelijkheid,.
Met een aantal andere landen hebben
ook Frankrijk en Engeland zitting ip die
raad van advies.
Wat de andere Italiaanse koloniën be-
treft:Somaliland komt voor een periode
van 10 jaar onder Italiaans beheer, ovei
Eritrea werd de beslissing tot het vol
gend jaar uitgesteld. De Russen hebben
in de Assemblee de „verkaveling” van
Italië’s vroeger koloniaal bezit gehekeld
en alleen in het belang der koloniale
mogendheden genoemd. Zij hebben ech
ter nauwelijks recht op het uiten van
dergelijke kritiek. In de door de Ver.
Naties nu genomen beslissing ligt in
ieder geval de strekking de vroeger door
Italië overheerste volken geleidelijk vrij
te maken, terwijl
ligt, met zand of grint, of waar doorbra
ken van zeedijken hun invloed hebben
doen gelden.
Spreker haalde verschillende voorbeel
den aan, om aan te tonen, dat veel tijd
en geld had kunnen worden bespaard,
indien van te voren van de luchtfoto’s
kennis was genomen.
Belangwekkend was het, dat de spreker
aan de hand van geprojecteerde lucht
foto’s van terpdorpen meende te kunnen
vaststellen, dat deze terpen niet op de
hoogste plaatsen zijn opgeworpen, doch
op die, welke gunstig aan het water ge
legen waren.
gering Bidault na de debatten over de
buitenlandse politiek, welke deze week
plaats vonden en waarbij de
Duitse kwestie
in het middelpunt stond, de eerste stap
pen daartoe te doen. Men verwachtte
tenminste niet/iat het kabinet al strui
kelen zou over de concessies welke de
Grote Drie aan Wést-Duitsland hadden
gedaan, waarbij de Franse regering im
mers al remmend was opgetreden, ter
wijl de Ver. Staten en Engeland juist
om de wankele positie der Franse rege
ring voorlopig de nodige voorzichtigheid
hebben betracht.
Een Amerikaans persbericht, dat West-
Duisland zou worden toegestaan een le
ger van 5 divisies op de been te bren
gen, werd dan ook haastig van officiële
Britse zijde tegengesproken, omdat men
wist dat dit de Franse regering, die haar
parlement de verzekering had gegeven
dat van herbewapening van Duitsland
geen sprake is, in ernstige moeilijkheden
zou brengen. Het opmerkelijke in de
huidige toestand is echter, dat juist de
politieke zwakheid van Frankrijk er op
de duur aanleiding toe kan zijn, dat W.-
Duitsland veel sneller een overheersende
positie in W.-Europa verwerft, dan an
ders het geval zou zijn.
De Ver. Staten
wensen nu eenmaal in West-Europa een
gemeenschap van vrije landen te schep
pen, sterk genoeg om weerstand te bie
den aan communistische overheersing en
als het moet in staat met de Ver. Staten
samen tegen een Russische aanvaller op
te treden.
de Russen
hun eigen buurstaten, die vroeger vrije
landen waren en tot de rij der beschaaf
de volken behoorden, thans tot volledige
knechtschap brengen. De bekende des-1 turele,
kundige op buitenlands politiek gebied
dr. M van Blankestein zegt bijv, dat de
benoeming van maarschalk Rokossofski
tot Pools dictator, Polen eigenlijk een
Russisch militair gouverneur naar het
model van de tijd toen Polen nog tot het
keizerlijke Rusland behoorde, heeft ver-
schaft. De haat van het PoolSe volk te
gen de Russen is dan ook groter dan
ooit, zegt dr. van Blankestein. Men kan
zich dan ook begrijpen, dat de commu
nistische regering die deze bevolking in
toom moet houden, een schrikbewind
uitoefent. Het heeft nu weer een Frans
hulpconsul uit Szczecin (het vroegere
Stettin), zekere Robineau gearresteerd,
die zou hebben gespionneerd en een
aantal medeplichtigen hebben verraden.
Die medeplichtig|en zullen wel Poolse
buiguit, zijn, die „uitgezuiverd” niocien
worden.
Professor zoekt belangstelling
en steun in Friesland.
De Gentse hoogleraar prof. dr. E Blanc-
quart bestudeert de Nederlandse dialec
ten reeds vele jaren en heeft de eerste
resultaten van zijn studie neergelegd in
een aantal kaarten. Deze eerste kaarten
hebben betrekking op het Nederlands
sprekende deel van België, terwijl kaar
ten voor Zuid-Nederland in een verge
vorderd stadium van voorbereiding ver
keren.
Thans richt de professor zijn speciale
belangstelling op het Noorden en vindt
daar de Fryske Akademy met een scha
re belangstellenden bereid hem naar
vermogen bij te staan.
Professor Blancquart is er zich ten volle
van bewust, dat de omstandigheden ge
heel anders zijn dan in Friesland, waar
een taal in levend gebruik is, welke niet
als een onderdeel van het Nederlands
kan worden beschouwd. Met deze om
standigheid is in het verleden wel eens
geen of te weinig rekening gehouden. De
volledige erkenning van het Fries als
cultuurtaal moet moeizaam veroverd
worden en het doel ligt nog verre.
Wat de dialect-geografie betreft, op dit
terrein is in Friesland al het een en an
der verricht en de samenwerking met
professor Blancquart zal niet alleen diens
werk, doch ook dat van de Fryske Aka
demy ten goede komen.
Het grote aantal belangstellenden, dat
j.l. Zaterdag was opgekomen om de toe
spraak van prof. Blancquart te beluis
teren, moge spreker het vertrouwen ge
schonken hebben, dat hij In Friesland de
steun bij zijn werk zal kunnen vinden,
welke hij behoeft om zijn onderzoek tot
een goed einde te kunnen brengen.
tuberculoselijder meer ten gronde be
hoeft te gaan.
Het zal ieder wel duidelijk zijn dat een
sanatorium, dat dertig jaar geleden ge
bouwd, onmogelijk meer kan voldoen
aan de eisen die aan de moderne tuber-
culosebehandeling worden gesteld. Der
tig jaar geleden was ’n vriendelijk rust
huis voldoende om het herstel te be
vorderen. Thans echter is een inrichting
nodig met een grote röntgen-afdeling,
waar plaats is voor moderne toestellen.
Er moeten goede laboratoria zijn waar
onderzoek van sputum, urine enz. kan
plaats vinden.
Men moet de beschikking hebben over
een goed ingerichte operatiekamer,
waar keel-, neus- eni oorarts en chirutg
geregeld kunnen werken.
De inrichting van de ziekenkamers moet
ten slotte zo zijn, dat de meest ernstige
patiënten, ook na de operaies, er kun
nen worden verpleegd.
Kortom, een modefrn sanatorium moet
in elk opzicht gebouwd en ingericht zijn
als een modern ziekenhuis, wil het vol
doen aan de eisen des tijds. Dat ’t hou
ten „Beatrix-oord”, gebouwd in 1920, dit
niet meer doet, zal ieder duidelijk zijn.
Het is dan ook dringend nodig dat er
spoedig een nieuw gebouw verrijst, op
dat het Noorden, wat betreft de tuber-
culosebehandeling, niet bij de rest van
het land achterblijft.
Wat luchtfoto’s ons kunnen leren.
De interessante toelichting, die de di
recteur van de Topografische Dienst, Ir.
C. A. J. von Frijltag Drabbe uit Den
Haag in een vergadering van het Fries
Genootschap gaf bij een grote serie
lichtbeelden, heeft de veelzijdige waarde
van luchtfoto’s overduidelijk aange
toond.
We zien op deze wijze niet alleen de
oppervlakte, maar ook wordt in vele ge
vallen geopenbaard, wat onder de op
pervlakte ligt, waardoor aanwijzingen
worden ontvangen aangaande het ont
staan en de gesteldheid van de bodem.
Dit is niet alleen van belang voor de we
tenschap, doch kan voor een ieder, die
met de grond te maken heeft van grote
waarde zijn.
Bij het bebouwen van de grond, de bouw
van huizen, de aanleg van wegen is het
van onschatbare waarde, als direct de
meest geschikte plaatsen worden uit
gekozen.
Aan de oppervlakte is in vele gevallen
niet meer te zien, waar vroeger een meer
is geweest, en dus veelal veen in de
grond zit of waar een oude rivierbedding
Het is duidelijk dat in zo’n gemeenschap
W.-Duitsland thuis hoort, en dat zelfs
als men het er zonder kon stellen, het
toch zoiu moeten worden opgenomen,
omdat men niet het risico mag lopen,
dat W.-Duitsland met Rusland samen
gaat zoals na de eerste wereldoorlog
werd nagestreefd toen Duitsers en Rus
sen het verdrag van Rapallo sloten. Het
tempo waarin de Amerikanen hun doel
zullen nastreven zal mede afhangen van
Frankrijks inwendige kracht; hoe wan-
keler de toestand in Frankrijk zal blij
ven, met des te meer spoed zal
Washington trachten West-Duitsland
ig lid van de W.-Europese ge-
Sociale moeilijkheden in Frankrijk. Ge
ruchten, over komend Duits leger tegenge
sproken. Ver. Staten willen sterk West-
Europa. De kwestie En geland-Frankrijk.
De Italiaanse koloniën. Terreur in Polen?
Streekblad voor West- en Zuidwest Friesland
It kongres fan lytse folks-
mienskippen te Versailles.
Yn it öfroune wykein is to Versailles it
2de kongres hfilden fan nasjonale min
derheden en regionale mienskippen.
Troch de stipe fan de Frünske federa
listen wie dér it stêdhfis fan Versailles
foar biskikber steld. Rounom wei kamen
de de öffurdigen. U.o. de Bretons, de
Basken, de Provence, Flaenderen, Wal
lonië, Wales, Beieren en Süd-Tirol wie-
ne fortsjintwurdige. En ek de Friezen:
foar Noard-Fryslan wie dr. F. Paulsen
bywêzich, foar de Foriening foar in Fe-
derael Europa yn üs Fryslan: Dr. C. Kra
mer, dr. ir. J. B. van der Meulen, J- Pie-
benga en J. J. van Weringh.
It kongres, dat yn Septimber yn Merano
(Süd-Tirol) wêze sild hie, mar doe net
trochgien is, kaem earst yn mienskiplike
sitting gear, finder lieding fan dr H
Brugmans. Foar de Friezen is dêr it wurd
fierd troch dr. Kramer.
Nei dy tiid bigoun it wurk fan de for-
skate kommisjes foar ekonomyske, cul-
politike en organisatoaryske
fraechstikken. Dr. van der Meulen wie
foarsitter fan de ekonomyske kommisje,
yn de culturele kommisje sieten foar üs
dr. Kramer en J. Piebenga, yn de poli-
tike en organisatoaryske J. J. van We
ringh.
Bisletten is om de Europeeske Ried to
Straszburg to forsykjen om biskate ta-
foegings yn de oanbifelling oer de
minskerjochten op to nimmen, dy’t bi
trekking hawwe op de rjochten fan na
sjonale minderheden.
Fierder is de opset fan de organisaesje
fierder ütwurke.
Op de léste sitting, finder foarsitterskip
fan J. E. de Aguirre, regearings-presi-
dent fan Euzkadi (Baskelfin), wie in
punt dat tige de oandacht fan if kongres
hie, in forklearring fan Fryske kant oer
ae pusysje fan de Helgoianners, dy’t nou
fjouwer jier nei de oarloch noch net op
har eilfin weromkomme meije. It wurd
is hjiroer fierd troch dr. Paulsen en J.
Piebenga. Der is bisletten, dat ek dizze
saek oan de Europeeske Ried to Strasz
burg foarlein wurde sil.
Een algemene waarschuwingsstaking,
welke door een aantal Franse vakbon
den tegen heden was aangekondigd,
vestigt nog eens opnieuw de aandacht
op de sociale moeilijkheden in Frankrijk.
Er is een zeer sterke drang naar loons
verhoging en opheffing van de loonstop,
wegens de toenemende duurte, waaraan
de opeenvolgende devaluaties van de
frank niet vreemd zijn. En ook op fi
nancieel en economisch gebied zijn uit
de devaluatie moeilijkheden voortge-
sproten, welke de regering Bidault, steu
nend op een zwakke meerderheid in het
parlement, we ke elk ogenblik kan uit
eenvallen als ’ie regering mei krasse
maatregelen zou trachten de toestand meenschap te maken. Als de Fransen
de baas te worden, niet aan kan. Men bezwaren maken wijzen de Amerikanen
voorspelt 'Idit T'.' i
leven, waaronder men in Frankrijk al politieke,
het jaar verstaat, dat de voorganger van pUM,
doze rc-g!.-mg het kabinet Queuilk be
schoren was. Het dankte dat „lange”
leven echter aan het feit, dat het de
moeilijkheden eer uit de weg ging dan
aanpakte. En tenslotte moeten die moei
lijkheden toch eens uit de weg geruimd nen toegezegd 12 Franse divisies van
en dat moment nadert en het is de wei- wapenen
nig bemjdenswaardige taak van de re- sommige Amerikanen, kan men van het
sterk verdeelde Frankrijk een leger ver
wachten, waarvan het moreel op even
hoog peil staat als het door Amerika
verstrekte materiaal? Ongerust over
Frankrijks binnenlandse toestand, onte
vreden over Engelands aarzeling tussen
gehechtheid aan het Gemenebest en de
eisen tot samenwerking met het Euro
pese vasteland, is en bij aanzienlijke
groepen in de Ver. Staten een natuurlij
ke drang hiun kaarten op W.-Duitsland
te zetten, waar men ook een regering
ontmoet, die als Washington meer
voelt voor de vrije economie dan voor
de geleide, waaraan de huidige Engelse
regering haar hart heeft verpand.
De Fransen koesteren ook al wrevel
tegen Engeland
én om de plotselinge devaluatie van het
Engelse1 pond, welke Frankrijk noopte
De longarts van tegenwoordig zou met 1
zijn handen in het haar zitten als hij, uit- i
gerust met de beschikbare hulpmidde- 1
len van 1920, voor een hoestende patiënt i
werd geplaatst, en van hem werd ver-
wacht dat hij een diagnose zou stellen
en de manier van behandelen zou aan
geven. We kunnen slechts grote be won-
dering hebben voor de arts, die zonder
röntgenfoto in staat was de aard van
een longaandoening aan te tonen, aldus
dr J. K. Kraan in het jubileum orgaan
van het Sanatorium Beatrixoord te Ap
pelscha, waaraan we dit artikel ont
lenen.
Het röntgenonderzoek is wel één van
de grootste aanwinsten voor het long
onderzoek geweest. Na 1920 is deze
methodiek zeer verfijnd geworden. Het
moet voor de artsen die de eerste foto’s
maakten, een schokkende gebeurtenis
zijn geweest op de plaat te kunnen zien
dat er in de long gedeelten waren die
een afwijking vertoonden van het nor
male beeld.
Zoals het met elke proef gaat, waren de
röntgenologen niet tevreden met een op
pervlakkige methode, maar werd ge
zocht naar verbetering van hef beeld,
opdat men de mogelijkheid had ook ge
ringe afwijkingen aan te tonen. Niet al
leen voor het vaststellen van het begin
van de ziekte, maar ook voor de controle
der genezing was het van belang dat het
röntgenbeeld steeds m£er werd verfijnd.
Toen men met de gewone röntgerffoto’s
verder was gekomen, kwam o.a. een
Nederlander op een geniaal idee, n.l. het
maken van foto’s op verschillende diep
te in de long, zg. doorsneefoto’s. Hier
door kan men niet alleen de plaats van
de ontsteking of de holte in de long
nauwkeurig bepalen, maar is het ook
mogelijk geworden afwijkingen, die
anders verborgen blijven, aan het licht
te brengen.
Hiernaast kennen we thans de mogelijk
heid om, door het brengen van een be
paalde olieachtige vloeistof in de lucht
wegen, zeer geringe aandoeningen op
de fotö zichtbaar te maken.
Het zal ieder duidelijk zijn, dat de rönt
genologie een uiterst belangrijke aan
winst voor het onderzoek is geworden.
Vele patiënten zijn hierdoor tijdig ont
dekt en met ’n behandeling kan vroeger
worden begonnen.
Naast het röntgenonderzoek zijn van
zelfsprekend ook andere onderzoekme
thodes in de loop der jaren verbeterd.
De ontdekking van de tuberkelbacil,
een microscopiscn klein staafje, 1880
door Robert Koch, was een weterschap
pelijke gebeurtenis van de eerste orde.
Merr liviide c. a ,x»i de
tuberculeuze ontsteking en wist nu ook
dat deze door contact van de ene mens
op dc andere kon v.orden ove..bracht
Tuberculose is dus niet een ziekte van
zwakke mensen, maar een besmettelijke
ziekte als b.v. roodvonk. Ieder kan dus
besmet worden; slechte voeding en on
gunstige hygiënische omstandigheden
verminderen de weerstand van de mens
en verhogen daardoor de kans op be
smetting. In de afgelopen oorlogsjaren
is dit wei overduidelijk gebleken.
Vanzelfsprekend is het van het grootste
belang de tuberkelbacillen aan te tonen.
Hiervoor zijn in de loop der jaren tal
van verfijnde methodes in de laboratoria
uitgewerkt. Door onderzoek van opge
hoest sputum of slijm van maag- en
luchtwegenspoelsel is met vrijwel ab
solute zekerheid de diagnose „tubercu
lose” te stellen.
Hef kan echter voorkomen, dat men bij
een hoestende patiënt de tuberkelbacil
len in het sputum kan aantonen zonder
dat op de röntgenfoto’s longafwijkingen,
die dit verklaren, zijn te vinden. De keel-
neus- en oorarts heeft dan eem instru
mentarium, waarmee hij de luchtwegen
tot ver in de borstholte kan bekijken.
Hiermede is het mogelijk de oorzaak van
het positieve sputum aan te tonen en de
behandeling te beginnen.
We spraken reeds enkele keren van de
behandeling der patiënten. Het is altijd
bekend geweest, dat lichamelijke en
geestelijke rust de belangrijkste gene
zende krachten zijn bij de tuberculose.
De oude sanatoria, gebouwd in de bos
sen om de windkracht te breken en rust
te geven, waren er het duidelijkste be
wijs voor. De patiënt had rust nodig en
moest weerstand krijgen tegen de bacil
die zijn gezondheid ondermijnde. Een
krachtige voeding was hiervoor het mid
del en het volksgezegde dat men de
tering weg moet eten, bevat ongetwij
feld veel waarheid.
Nog steeds brengen we door een dege
lijke voeding de meestal vermagerde
patiënten in goede toestand. Toch trach-
Ultgave van Drukkerij Fa. A. J. OSINGA
ook weer tot devaluatie over te gaan én
om het feit, dat ook h.l. de Engelsen
niet genoeg „West-Europees” denken
en steeds weer de belangen van hun Ge
menebest laten voorgaan. Regeringskrin
gen over en weer hopen intussen, dat
veel misverstand zal worden weggeruimd
bij het bezoek in Maart a.s. van presi
dent Auriol aan Londen. Men kan er dan
ook eens praten over de wederzijdse ver
houdingen in Noord-Afrika.
Nu de Assemblee der Ver. Naties een
beslissing over de toekomst van de
voormalige
Hwat hat Gabe Skroar
maar, vragen
Bolswards Nieuwsblad
r
t
1
R
10
45
R
1
1
L
I
I
i
IO-
Mina—'rw
