Kryst-evangeelje
KRYSTTIID
Waar de kribbe heeft gestaan
li
I
m
45e Jaargang
No. 99
Dinsdag 20 Dec. 1949
1
Streekblad voor West* en Zuidwest Friesland
Uitgave van DruRKerIJ Fa, A. J. OSINGA -
Bols ward.
jier forlyn preke ik op ’e twade Krystdei
BAR NAS.
ver-
4A.
D.L.
aar-
sis-
Jijz.
Jijz.
het
lafé
uu?
age-
har
de
i 10
:den
erna
mep
ider-
m en
niet
>r de
irant
ant-
ver-
wor-
Hark, fet myn sizzen
Hjoed, hjoed in bernke berne is
Yn Davids stêd.
Gean, sjoch it lizzen
Yn ’e ochsekrêbbe herne is
Syn widzebêd.
Dit bern, dat as God seis, gjin oanfang hat
Wurdt minsk’ bifoune,
Salve en myld jowne
Om middeljen dy fré, dy fré, dy freed,
Kening, Preester en Profeet.
O de heechste Heare
Haww’ tank en eare.
De lerd’, nei bigeare,
Haw fré; de minsk’, de minsk’, de minsk’
Gods bihagen. O wrêld en winsk!
Ik forkundigje jimme greate blydskip.
Lucas 2 10b.
Yn 't sinneljocht hie hja in greater Ijocht oansköge,
Doe’t by des ingels wurd de waermens fan it lok
Yn ’t fammehert üntstiek de ünbigrypb’re loge
Der leafde, dy’t Elizabeth al moannen lang bigriep.
Hja wie de big’ned’ge neamd, de seine ünder froulju,
It „Eangje net!” hie har ta hill’ge memJne wijd.
In hearlik liet bea hja oan aller goaden Heare:
Mar wrald en minsk waerd troch de eale skamte mijd.
Allinne hie Elizabeth mei har bigrepen,
Hwat wünderwurk Gods leafdemacht biwurke hie.
In amerij joech har har blide skurte it teken,
Dat hjir de Minskesoan yn hüs bywêzich wie.
De man der wyldemis Johannes wie syn namme
Hat mannich minske weet jown fan it bern,
Dat üt it sied fan Isaï’s forneamde stamme,
Ta rêdder fan safolle sünd’ners wurde soe.
De profesije fan sa’n greate ropping,
Waerd oan ’e mem al foar syn berte jown,
En heite tong hie, by ’t forfoljen fan ’e plichten
De greatens fan dit bern by eigen stommens ünderfoun.
Hja Menen wille om fjür en floaiten hinne,
De hpeders, yn it fiere fjild fan Beth’lem Efratha,
Mar God soe har foar greater freuigde winne,
Hwêryn ’t yn fromme freez’ de earnst en blidens
bruorren binn’.
Hja hawwe yn it great en stil forjitten
Fan wrêldske macht en ierde hearlikheit,
De krêft fan in delbügjend’ sterke God sjoen,
Dy’t yn ’e swakkens fan in berntsje leit.
?5(
of
uw-
lorz.
Ut hie dy ingel.
Doe gyng it dêr op in sjongen.
O himellüd!
O swiet trochmingel!
O sill’ge ingletongen!
Troch hert en hüd
Driuwt sok sang de ierde oer, east, west, noard
us-
tie.
UR
rken
■ing.
ruim
on-
oer-
VeischRnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Redactie en Administratie
Marktstraat 13 - Bolsward
Telefoon 451 (K 5157)
Mar ik, Gods Tolke
Ik, bliid-tynge himelboade
Bring freugde-mie
Dy’t alle folken
De wrêld oer, Oryk of Joade
Nea better hie.
Dy’t sünder ein, sil ynjaen nolke rie
Oan fild’ en jongen
Om lof to sjongen
Him. dy’t de oarspronge
Fan ’t al is, en nou stjürt, ja stjürt en stjürt
O! Syn leafde op dizze bürt buorren).
rtel-
lien-
an-
Crui-
4
Tj.
.am-
sma,
i on-
cou-
t dit
irtin-
a.
voor
Bols-
actie
deur
uiste
i ge-
ïg in
:eeds
r (of
ken)
U er
raag
g u
actie
1 en
süd.
Immen freget: Hokker macht hat de master bisiele ta dit
skoandere liet? It antwurd is: Degelde Geast dy dokter
Lukas it ünstjêrklike Krystforhael yn ’e pinne joech. As
dy Geast mei in hillige huver syn hert biweecht, bigjint
it to triljen fan greate blydskip en it fers wurdt goed,
mei swiete melodijen, in wjerklank fan it inglekoar.
Sa’n dichterskip is inkelen jown, in greate genedejefte.
Mar de Krystjubel waerd ornearre foar alle folken, naes-
jes en tongen, ek foar uzes.
It êld heitelên hat hjoeddeis in swiere sile, maetskiplik
seedlik en geastlik. By tiden kinne wy üs dêr blyn op sjen
en wy suchtsje en kleije en kankerje.
Mar it Krystleauwe sjocht FryslSn, dy stip op ’e wrüld-
kaert yn it Ijocht fan Gods hearlikheit, streamende oer
Bethlehems greiden.
It heart wer de himellüden dy’t sont ieuwen dreauwen oer
üs Noarder-iggen.
It skêget in nij bigjin, dat wiist nei it ivich Frederyk.
It is bliid om in Rêdder üt eangstme en twivel, nacht en
need. If bidt niei üs dichter:
O heechste Heare
Haw tank en eare.
Dr. G. A. WUMKES.
vragen aan haar vader”.
Zij kwam weer naar buiten en leunde
over het balcon. Het was het liefste
meisje, dat ik ooit gezien had in Palesti
na. Zij was misschien achttien jaar. Ik
was blij te merken, dat er nog vrouwen
in Palestina bestaan, die Salomo's
Hooglied illustreren.
„Zij zegt”, legde mijn vriend uit, „dat
wij moeten wachten totdat de schoen-
Een van mijn vrienden, die zijn leven
lang in Jeruzalem gewoond had en uit-
tekend Arabisch sprak, kwam mij te
Bethlehem bezoeken, en samen maakten
wij een verkenningstocht door de stra
ten en over pleinen, aldus Morton in zijn
boeiende reisbeschrijving door het Hei
lige land getiteld: „In de voetstappen langstelling hadden voor oude stenen,
totdat wij de schoenmaker met een paar
oude schoenen in zijn hand, van de trap
zagen komen. Toen gingen wij naar bo
ven en traden het huis binnen.
Eerst zagen wij een soort buitenkamer
of hall waarop, aan beide kanten, een
kamer uitkwam. Er stond geen enkel
meubelstuk in. Het was een arme een
voudige familie. Zij werkten op het
land. De vader droeg een grijze baard
en was in een bruine „galabieh” gekleed
en de moeder zat op een mat, waarop
een wollen deken lag.
Rom fjirtich
yn ’e Bruorretsjerke to Boalsert. De tekst wie üf it twade
kapittel fan it Lukas-evangeelje, dat kostbre juwiel yn
’e skatkeamer fan de Hillige Skriftuer. Salang as ik yn
it learaersamt stien haw, soe ik altyd dy stof en gjin
oare foar kar nimme.
Nei de tsjinst kaem der in Fryske boer op my ta, joech
my de hün en sei: Dominy, ik tankje jo, dat it fan ’e
moarn gyng as by ülds, üt Lukas twa.
Hoe sa? frege ik.
Juster hawwe wy it net hawn, beide kearen net, en
dêr sünder kin it dochs net op sa’n heechtiid, tinkt my.
Jo hawwe gelyk, antwurde ik, mar it spant der om,
mei sa’n hillige tekst de preek har meiddeishichte to
jaen; master Gysbert dy koe it, better as wy dominys.
De man seach my nuver oan, groete en gyng syn wegen.
Dochs spriek ik de wierhelt. Us dichter, foarsjonger fan
Sint Martenstsjerke yn datselde Boalsert, hy brocht it
fier, doe’t er yn eigen tael foar üs folk yn B1 y e-M i e
Bliidboadskip) song en de himelfreugde oer it Kryst-
berntsje fortolke.
Yn it iepen fjild fan IBethlehem hilde hoeders diger
nachtwacht oer har keppel tsjin de wrede tosken fan Huw
en wolf. Dan stiet dêr ünforwacht de ingel des Heare
foar harren yn it kleare Ijocht fan Gods hearlikheit. Great
is har eangstme. Hy lykwols sprekt: Wêz net bang, it Is
net om jimme to pleagjen, hüld moed, mannen, hald moed,
myn tynge is goed! Ik bin net delstjürd fan Gods grime
om jimme koai it flamjende swurd to jaen ta proai mei
deadske wounen. Ik bin net de wraekingel dy’t Adam dreau
üt Edens hof ek mei it swurd, en dy’t keninkriken for-
dylgje of mei fjür fortarde stêd en greide en groun.
De neare loften hienen by de woaste wegen,
Des keizers wetbislüt, dat mannichien forballe hie,
Elk foar Maria en har man ta muoisume opdracht
makke,
Ear’t men jit yn ’e kriten en it gea fan Beth’lem
wie.
De tsjust’re joun hie ta de nacht him foarme.
En noch hie Jozef net >n waerme wente foun,
Dêr’t hy mei frou en guod biskerming sykje koe.
De stjêr yn ’t Easten hie to ijochtsjen al bigoun!
Einsluten hienen hja yn dünk’re bistestül
It wijde plakje foun, dêr’t hja, fier fan it greate
witten,
It berntsje krije soe, sünt Mozes’ wytgjend wurd,
Al oan it folk foarsein en jimmer wer ünthjitten.
Ten
eren
t in- I
mee
naar binnen en een knap kind met geel
haar. Wij zaten op de grond en mijn
vriend praatte met hen alsof hij deze
mensen al jarenlang kende. De kamer
echode van hun gelach.
Er bestaan in Bethlehem tal van oude
huizen die boven grotten in de kalkste
nen muur gebouwd zijn. Het zijn precies
altaar van de kerk der Geboorte liggen I
en waarschijnlijk zijn ze ook even oud.
Iedereen, die deze huizen bezoekt, be
grijpt onmiddellijk, dat Jezus in zulk een
woning geboren werd en niet in de stal,
zoals de Europese traditie het gewoon
lijk voorstelt.
Ik vermoed, dat de gedachte alsof Chris-
as in een stal geboren werd, te wijten
is aan Lucas, die het woord „stal” ge-
ruikt. In de voorstelling van ons Wes
terlingen roept dit woord de gedachte
op aan een schuur of veestal of aan een
uitbouwsel van een huis, dat dienst deed
om de beesten onderdak te verschaffen.
Maar wij vinden niets in het Evangelie
van Lucas waarop deze voorstelling
steunt.
In deze primitieve huizen van Bethlehem
kreeg ik een totaal nieuw inzicht in het
verhaal van de Geboorte. Het zijn klei
ne huizen uit één kamer bestaande, bo
ven spelonken gebouwd. Of deze spe
lonken kunstmatig zijn aangebracht of
door de natuur gevormd werden, weet
ik niet; zij liggen even hoog als de straat,
maar de kamer erboven bereikt men
langs een stenen trap van ongeveer
twintig treden. Tegenwoordig worden
deze spelonken nog gebruikt als stallen
voor het vee, dat van de straat naar bin
nen komt. Meestal treft men binnen een
stenen trog of krib aan, die uit de rots
gehouwen is, en ijzeren ringen waaraan
de beesten vastgebonden worden voor
de nacht.
De familie woont in de kamer erboven,
die enkel door de stenen vloer geschei
den is van de kelder, waarin de beesten
slapen.
Wanneer Jozef en Maria de „herberg”
bezocht en die vol bevonden hadden,
zouden zij geen stal hebben ontdekt,
waarin zij hun intrek konden nemen,
want de „herbergen” of khans in de da
gen van Christus waren niets anders dan
open binnenplaatsen, omringt door een
hoge muur en een rij zuilen, onder wier
bogen zich kamers voor de reizigers be
vonden. De dieren werden niet gestald
in de zin waarin wij, Europeanen, dat
kennen, maar saamgebonden binnen de
muur. Het Griekse woord „katalyma”,
dat Lucas gebruikt en dat wij vertalen
door „herberg”, kan beter weergegeven
worden met „gastenkamer”.
Daarom meen ik dat wij het ons zo moe
ten voorstellen, dat de Geboorte plaats
had in één van de oude spelonkwonin-
gen van Bethlehem. De gastenkamer,
of bovenkamer, die de Joden gewoonlijk
aan reizende volksgenoten aanboden,
was blijkbaar reeds bezet, en daarom
kwam de gastheer hun tegemoet door
aan de Heilige familie onderdak te ver
schaffen in de kamer die daaronder lag,
of in de grot.
Het is van betekenis in dit verband er
aan te herinneren, dat, volgens de oud
ste traditie der Christelijke kerk, Jezus
niet geboren werd in een herberg, maar
in een spelonk. Justinus Martyr, die on
geveer 100 jaar na Christus geboren
werd, deelt ons mee dat toen Jozef geen
plaats vond om te logeren in Bethlehem,
hij in de omgeving een grot ontdekte.
Maar zelfs vóór de tijd van Justinus
schijnt de grot onder de kerk der Ge
boorte als bijzonder heilig te zijn aange
zien, omdat zij Volgens de traditie, de
plaats was waar Christus geboren werd.
Het is heel goed mogelijk, dat de spe
lonken onder deze kerk eens boven de
grond lagen en de laagste verdieping, of
kelder vormden van de bewoonde hui
zen.
Als Mattheüs de Geboorte beschrijft,
zegt hij: „En in het huis gekomen zijn
de, vonden zij het Kindeke met Maria,
zijne moeder, en nedervallende, hebben
zij het aangebeden”.
Een van de huizen, die ik bezocht,
maakte de indruk alsof het niet veran-
derd was sinds de tijd van Christus. De
man stond zijn beesten te voeren, twee
ezels en een veulen, die vastgebonden
waren aan de rots. Boven in de kamer
was de vrouw bezig fijne graankorrels,
een soort gerst, te zeven. Nu en dan
sprak zij met haar man, die in de bene
denkamer werkte.
De woonkamer was, zoals bijna overal
in het Oosten, leeg en kaal. Alleen in
i een hoek lagen de slaapmatten half ver-
dezelfde soort spelonken als onder het borgen opgerold.
heb-
s de
>zing
oot”
s en
En
Ook
zou-
voor
ren-
Abonnementsprijs
1.35 per kwartaal bij vooruitbetsllng
Advertentieprijs: 10 cent per mm
Giro H792Ö
maker verdwenen is, want dat is een
grote prater en iedereen zou binnen vijf
minuten weten in Bethlehem, dat zij
”reemde mensen in hun huis ontvangen.
Maar zij nodigt ons uit tot een bezoek”.
Wij bleven dus wat drentelen op de bin
nenplaats en deden alsof wij veel be-
van de Meester”. Toen wij stonden
te kijken naar een Romeinse molen
in een donkere crypt, kwam een meisje
een stenen trap aan de éne kant van de
binnenplaats oplopen en begon met ons
te praten. Mijn vriend nam onmiddellijk
de gewoonte van een Arabier aan en
begon met zijn vingers in de lucht te
knippen, boog zijn hoofd op zij en maak
te gracieuze gebaren met zijn hand.
Het meisje lachte en hij lachte ook.
„Waarover praten jullie”, vroeg ik.
„Ik vroeg of ze ons het huis wil laten
zien”, antwoordde hij. „Zij is het gaan Het meisje bracht een oudere zuster
i
Bolswards Nieuwsblad
I
WS
Stal cf Huiskamer
i
men
In
iAk
ii ■jiLS
-
4
