Martinytoer
<Kms-<KjiClS
Fan de
door Nederland
üs hjoed fl Q
to sizzen I
No. 3
46e Jaargang
Dinsdag 10 Jan. I960
Streekblad voor West- en Zuidwest Friesland
Uitgave van Drukkerij Fa A.J.OSINGA - Bolsward
woastenij wurde. Binammen
Fryslén is yn gefaer!”
PYT.
1—2
3—1
1— 5
2— 0
de helft. Er zijn geen persoonlijke on
gelukken voorgekomen.
Haw de man tige leaf en knip de eagen
ticht foar syn lek en brek. Of kinste se
him bitsjuitte en sa freonlik finder if each
bringe, dat hy se öfleit, dan is der net
in prinsesse, dy’t sa’n moaije kroan op
’e holle sette kin as dou.
Sé wyld, wyt, grau,
Loft jeijt oerstjür.
Reddingsploech stoer,
Groet’ berntsjes, frou.
In tut, in trien,
Ofskied, net licht;
De sémansplicht
Wurdt klear forstien.
Har driuwt gjin ear,
Sucht, aventür,
Libben har djür;
’n Oarmang jit mear.
Gryp ’t reddingskoard,
De nacht is swart,
In grounséi stoart
Swier oer de boat.
Sport-kampioen,
De „greate held”,
’t Wurdt fuort forteld,
Oerdwealske tsjoen.
’t Folk op ’e rin,
Stie ’t ,,Slve tal”,
Yn sportkriich fal,
As Fanny wint,
Wolkens fan skom,
't Gefaer net teld;
Hoe mannich held
Kaem net werom.
Bliest elk de hoarn.
De stille held,
Yn stoarm en kjeld,
Tinkt ’t folk der oan?
Foar Nel van Vliet,
Foek Dillema,
Dizz’ helden dy’t
Gjin namme ha!
11
5
6
3
3
4
4
4
4
0
0
4
4
3
3
4
5
5
6
10
22
12
14
10
10
10
10
10
9
1
60-13
24- 17
28-22
25- 21
16- 13
14-21
18-25
17- 25
21-24
6-48
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Redactie en Administratie
Marktstraat 13 - Boisward
Telefoon 451 (K 5157)
Heerenve'en
Leeuwarden
Be Quick
Sneek
GVAVA
Frisia
Velocitas
HSC
Achilles
Friesland
1,1
11
12
10
10
10
11
11
11
11
Abonnementsprijs
1.35 per kwartaal bij vooruitbetaling
Advertentieprijs: 10 cent per m.m.
Giro 87925
Na de eerste toe
wijzing op 12 Nov. 1947 zal Nederland
binnenkort ongeveer 30.646 kg. goud ter
waarde van ruim 131 millioen gulden
uit Duitsland ontvangen.
En dat van een modelboerderij. Kinde
ren in Bussum en Naarden werden door
het drinken van melk, afkomstig van
een modelboerderij, met t.b.c.-bacillen
besmet.
Zij die vielen. Het Amerikaanse kerk
hof in Margraten werd weer opengesteld
en zal van een groot monument worden
vorozien.
Aanrander gegrepen. Een aanrander, die
het Westland reeds lange tijd onveilig
maakte, is in Naaldwijk gearresteerd.
Hij deed zich voor als een motor-agent,
die zijn slachtoffers dwong van de fiets
te stappen.
Verwachten zij regen? Twee arbeiders
die in de Hollandia-fabrieken te Am
sterdam in een half jaar tijd ongeveer
100 regenjassen kaapten, werden betrapt
en in arrest gesteld.
1 Mei huurverhoging? Ten departemen-
te van Wederopbouw wordt er reke
ning mede gehouden, die uiterlijk rtn-
gaande 1 Mei a.s. vergunning tot ver
hoging der huishuren met 15 pet. zal
zijn gegeven.
Tollenwee. De N. N. A. C- verwacht,
dat de beide (beruchte) tollen onder de
gemeente Maartensdijk nog dit jaar zul
len worden opgeheven.
Heetrenveen ongeslagen. .Op de eerste
voetbaldag van het nieuwe jaar is het
ongeslagen record van Ajax gebroken
en nu is Heerenveen nog de enige on
geslagen eerste-klasser.
Pech. Met daverend geweld is Vrijdag
middag een drijvende bok ingestort, die
bij Boxumerdam ten zuiden van Leeu
warden gebruikt werd bij de bouw
van een nieuwe spoorbrug. Het gevaar
te knapte op verschillende punten door
als een lucifershoutje, wierp zijn last
STILLE HELDEN.
Stoarm raest en beart,
Sé, swarte stip,
In sinkend skip,
Ljochtpylken, read..
wy net
misse kinne, sil if hjirre gjin geastlike
foar de
Krüsforienings is it paroal: „Stoarm
forwacht, binammen troch hege winen,
Fryslén is yn gefaer!” Tj. de J.
pen, de vernietiging van Duitsland, de
onderbreking van het Internationale be
talingsverkeer, evenals het wegvallen
van een gezond handelsverkeer met Z.-
Oost-Azië, waardoor zowel de Europe
se grondstoffen- en voedselpositie, als
mede de mogelijkheid tot het verdienen
van dollars, werden aangetast, zijn de
oorzaak van de huidige moeilijkheden
van Europa. Daarbij komen, om de be
langrijkste punten te noemen, de ver
woestingen, welke in Europa geduren
de de oorlog werden aangericht, de mo
rele terugslag welke het gevolg is van
de grote oorlogsinspanning en de ont
redderde financiën in vele Europese lan
den.
De enige weg, die uit deze chaos leidt is
een nauwe economische samenwerking
tussen de West-Europese landen. Het is
vóór de oorlog nog te vaak voorgeko
men, dat de Europese landen elkaar op
economisch gebied schade toebrachten,
welke bij een grotere samenwerking
vermeden had kunnen worden. De pro
ductieve kracht van Europa ging voor
een belangrijk gedeelte verloren door de
grote economische versnippering van 't
Europese continent. De tijd, waarin ieder
Europees land een zuiver nationaal ge
richte economie kon volgen is voorbij
en dient plaats te maken voor een pe
riode, waarin een grote mate van coör
dinatie der economische en monetaire
politiek van de West-Europese landen
plaats vindt. Slechts op deze wijze zal
het Europese Herstel Programma, het
Marshall-plan, succes hebben.
De vorming van de Benelux-Unie vormt
als voorbeeld en als krachtbron een
waardevol, stimulerend element in de
Europese samenwerking, omdat hier in
het klein reeds wordt verricht, wat
straks in ruimer verband aan de orde
zal komen.
lik altyd west. Appelsgea wie net al- har rjuchtsposysje is sa wis as de bank,
linnich in plaknamme, dy f lank joech Hja wiene de lju, dy’t op it foarste plak
it soargenbern fan Fryslan wer. Aparte
aksjes en kollekten, öfdielingen roun-j kontrijen to tsjinjen, omdat
om mei fêste kontribuanten foar dit le
nige sanatorium, dat Frysldn hie en
hawwe koe yn de sêndunen en bosken
fan Appelsgea. It hat him derre tige üt-
wreide, hwant it plak is dêrre tige foar
dat soarte patiënten. En foar Appels
gea is it net minder in bést ding, hwant
it foarmet in sintrum, hwertroóh aller-
hanne minsken yn dy wréltl komme,
dy’t derre oars nea komme soene. Troch
it iene komt it oare, der binne nou müg-
likheden foar dizze forgetten hoeke fan
Fryslan en de takomst like skoan. Mar
nou komme de kapers op ’e kust. Dfer
wenje dokters en rigen forplegers en
forpleegsters. Der is in direkteur en in
administrateur, ja der binne inkele tsien-
tallen minsken, dy’t derre in bistean
fine. En dêründer binne guont, dy’t har
ren better op har plak fiele yn in grea
te stêd. Misskyn is it de frou, dy’t dy
kant üt wol of moatte de bern hwat
leare. Ik wit it net, mar it lit him wol
riede, plichte üs Beppe to sizzen.
It is rounom it selde lietsje. Foar de pa
tiënten is it bést en foar de streek is it
in greate segen, mar de lju, dy’t har
bistean dér fine, binne net altyd mins
ken, dy’t harren om streek en minsken
folie bikommerje, der binne tige béste
lju tinder, mar ek greate egoisten. Lit
ik daliks sizze, dat ik gjinien fan dy
minsken ken, ik siz it yn it algemien,
hwant rounom is it itselde lietsje. In
great part fan de yntellectuelen sjocht
mar ien doel, hja moatte nei in greate
stêd, nei in universiteitsstêd ta, hwant
har bern moatte meidertiid studearje.
Wylst it folk harren thüs fielt yn eigen
gea, binne in great diel fan de yntel
lectuelen alhiel üntwoartele. Hja kom
me en gean, hja fine in fêste funksje, in
fêst salaris en gjinien docht har hwat,
Ticht by hüs en fierder fuort giet aloan
de striid troch. De striid tusken de sen-
tralisaesje-sucht of it egoisme fan de
greaten en de soarch foar it lytse en
eigene, de desentralisaesje. En krekt is
der wer in kampslach woun troch de M.
S. foar it plattelan en de lytse stêd fei-
lich to stellen, hwat der tige spand hat.
of in nij gefaer driget mei faesje op üs
ta to kommen. Op üs? Ja, al leit it dan
in hiel ein fan Boalsert óf, it giet om
deselde dingen. It forneamde Fryske
Folkssanatorium to Appelsgea sil, sa
seit men, net ütwreide wurde, mar de
saek wurdt foartset op in nij plak tichte
by de stêd: Grins. It hjit dat Eelde it
nije sanatorium hawwe sil.
Sa’t elk yn Fryslên wol wit, is „Appels
gea” yn in earlike en offersfreegjende
kampagne it trqetelbern wurden fan hiel
Fryslén. Ik wit noch, dat ik as jonge
mei in gymnastykütfiering fan Lycurgus
op Heroma-state op ’e Jouwer in üt-
fiering meimakke foar de t.b.c.-patiën-
ten, dy’t dêrre forpleegd waerden. Ik
sjoch it nei 40 jier noch foar my, de
lange rigen bédden mei bleke sike
minsken en wy dêrre as soune fleurige
knapen yn üs wite pakjes to kunste-
meitsjen, Wy founen it prachtich foar
dy stakkerts hwat dwaen to kinnen,
hwat harren in bytsje freugde brocht
yn har muoilik bistean. En sa is it win-
Doodstraf voor voortvluchtige. J. P.
Philippa uit Assen, voormalige opper-
stormleider van de Nederlandse land
wacht, is Donderdag ter dood veroor
deeld. P. is voortvluchtig.
Tegen drie bunkerbouwers is een boete
van 75000 gulden voor ieder geëist. Ver
der o.m. een gevangenisstraf gelijk aan
het voorrarrest (20 tot 11 maanden). Zij
zouden voor een totaal bedrag van 16
millioen aan orders hebben ‘uitgevoerd
en een winst van 4’/2 millioen hebben
gemaakt.
In wasketel verdronken. Het 1 ’/2-jarig
dochtertje van de familie K. aan de
Korteweg te Apeldoorn is Woensdag
avond in een wasketel verdronken.
Auto reed in de sloot Te Lemeler^eld is
een vrachtwagen, die voor personenver
voer is ingericht, met 19 inzittenden in
een sloot gereden. Alle passagiers kon-
Hwat hat Gabe Skroar
oanwiisd wiene om de minsken yn dy
de hiele
mienskip bydraecht yn de instituten,
hwer’t hja har opleiding krige hawwe.
En ek, omdat elts minske de plicht hat
to jaen, nei gelang hy fintfangt. De jef-
ten, dy’t men krige hat, moatte troch
nuttich to wêzen fordübele wurde, sil de
Öfrekken ienkear slute. Mar ünder diz
ze katagory is in hiel persintage, dy’t
parasiteare op de folksmienskip.
Dy’t gjin hén ütstekke dan foar eigen
foardiel of eare, dy’t allinnich mar pro-
moasje meitsje wolle en alles brüke om
it better en makliker to krijen. Dat bin
ne de fülste promotoren fan de sintrali-
saesje en de greate stêd. Hwat let it
sokke lju, dat de greate stêd in oarde is
hwer’t tüzenen fan minsken godstsjinst
en seden forlieze, maetskiplik ta de op-
stannigen en üntofredenen bihearre en
it greate leger fan de massa-minsken jit
greater meitsje? Hja libje los fan alle
problemen, dy’t büten har bilangen liz-
ze. It nuodlike is derby, dat hja masters
binne om der in reden foar op to ’jaen,
dy’t party lju as de wiere oannimme,
mar dy’t allinnich brükt wurde om de
saek in oar tintsje to jaen. Wy hoopje,
dat Fryslan him net oer ’e staech sette
lit. Appelsgea, sa sterk forboun mei
Fryslén en sa’n treflik plak foar de si-
ken, derby in segen foar dy streek,
hwer’t jit hiel hwat tsjin oan boud wur
de kin, mei net forlern gean. De inket-
fisk fan de sintralisaesje slacht syn
slingers dan hjirre en dan dêrre, hy
moat bistriden wurde troch in iendrach-
tich plattelén. Fryslén moat fêsthélde,
hwat hjir groeid is en hwat
„Minsken yn need,
Nésten binn’ wij
Dizze amerij;
Brit, Fin of Sweed.”
Voetbal Noord.
Be Quick-Achilles
Leeuwarden-Velocitas
HSC-Heerenveen
GVAV-Friesland
Hoe is de stand?
0
2
2
4
4
2
2
2
1
1
den na enige moeite uit hun benarde
positie worden bevrijd. Drie gewonden
werden naar het ziekenhuis overge-
gebracht.
Haring in beslag. Tien Nederlandse
vissersboten zijn naar Ostende opge
bracht. De eigenaars visten in de Belgi
sche territoriale wateren. In beslag ge
nomen: alle haring en de netten.
Rode kanariepieten. In een der zalen
van de „Dierentuin” hield de Haags-
verenging van kanarie-vrienden „Lusci-
nia” een tentoonstelling, niet alleen van
de gele zangertjes, maar ook van kleur-
kanaries in niet minder dan 73 variaties,
van postuurvogels en van exotische tro
pische siervogels.
„Rijlkseenheid” blijft. Het is wel zeker, van 25 ton in het water en vernielde het
dat het comité „Rijkseenheid”, met ge- gereed gekomen deel van de brug voor
wijzigde doelstellingen, een nieuwe taak
op zich zal nemen.
Landbouwer verdronken. Vermoedelijk
door de gladheid der modderige weg Is
de 46-jarige landbouwer G. Groenwold
te Borgercompagnie in de buurt van zijn
woning in het water gereden en ver
dronken.
Rozijnen-fanport nog niet vrij. De ge
ruchten, dat er binnenkort een rozijnen-
stroom uit Turkije naar Nederland zal
vloeien, zijn enigszins overdreven.
Geen zwerver meer. „De Zwerver” het
bekende orgaan der illegaliteit (G.O.I.
W.N. en L.O.-K.L.P.-Stichting) zal
niet meer verschijnen.
Ook voor de oudjes. De minister van
Sociale Zaken heeft de Bond van Ouden
van Dagen medegedeeld, dat wettelijke
maatregelen tot verhoging van de uit
keringen ékrachtens de Noodwet Ou
derdomsvoorziening met .ongeveer 5%
in voorbereiding zijn.
Het gestolen goud.
Indien deze is verwezenlijkt, zal aan 't
personen-, goederen- en kapitaalverkeer
tussen de Benelux-landen geen enkele
belemmering meer in de weg staan.
Tegenover andere landen zullen de Be-
neluxlanden dan in de ruimste zin des
woords als één economische eenheid
optreden, uitgezonderd in zuiver natio
nale aangelegenheden. Dit vereist een
coördinatie in de vaststelling en uitvoe
ring van de politiek der regering inzake
economische, financiële en sociale aan
gelegenheden. De economische samen
voeging van de drie landen vereist aan
passingsmaatregelen, welke voor de in
werkingtreding van de Unie tot stand
moeten worden gebracht. Teneinde deze
maatregelen in onderling overleg te kun
nen vaststellen, worden op gezette tij
den conferenties tussen de ministers der
drie landen belegd, waarop deze zich
aan de hand van rapporten van deskun
digen op de hoogte stellen van de pro
blemen, welke zich voordoen en beslui
ten nemen ter oplossing van deze vraag
stukken. >Deze ministers-conferenties
spelen bij de verwezenlijking der Eco
nomische Unie een grote rol.
We moeten de zaak trouwens in nog
wijder verband zien. De Benelux is
slechts een voorbeeld in het klein van
wat in geheel West-Europa in het groot
diende te geschieden.
De snelle bevolkingsaanwas in West-
Europa, welke werd versterkt door de
Luxemburg zou' verplaatsing van grote bevolkingsgroe-
Hoe het groeide. 1
De oorsprong van het woord Benelux j
vindt men in de twee, resp. drie eerste 1
letters van de namen der drie landen, I
die dit woord samenstellen. De beteke-
nis van deze term wordt duidelijker als
meni schrijft BE NE LUX. De eerste van
BElgië, NEderland en LUXemburg vor-
men dan hef woord BENELUX.
Hiermede wordt ons echter niets ver
klaard. Om precies te weten wat met
het woord Benelux of Benelux-Unie be
doeld wordt, moeten wij een paar jaar
terug te grijpen en wel tot 5 Sept. 1944
zoals uitvoeriger dan wij het hier kun
nen doen, wordt beschreven in de pas
verschenen brochure: ,?Wat is de Bene
lux?” uitgfegeveh door het Secr. Gen.
van de Raden der Ned.- Bel.- Lux. Dou-
ane-overeenkomst.
Op 5 September 1944 werd n.l. officieel
voor de Londense Radio medegedeeld,
dat de geallieerde troepen de Nederland
se grens hadden overschreden.
Dit bericht wekte alom grote vreugde
en slechts weinigen namen de moeite
de rest van de nieuwsuitzending aan te
horen.
Toch was deze zeer belangrijk, want na
het heugelijke nieuws volgde een offi-
ciel bericht, waarin bekend gemaakt
werd, dat „de Regeringen van België,
Nederland en Luxemburg een Douane-
Overeenkomst hadden afgesloten”. Deze
overeenkomst zou in werking treden op
het ogenblik, dat het gehele gebied van
België, Nederland en I
zijn bevrijd.
Het juichende, pas bevrijde België en
Luxemburg evenals het in spanning op
zijn bevrijding wachtende Nederland, na
men nauwelijks kennis van dit officiële
communiqué. Men had alleen oor voor
de berichten over de troepenbewegin
gen en achtte hef een vanzelfsprekende
zaak, dat de drie landen trachtten op
economisch gebied samen te werken, na
hetzelfde lijden te hebben doorgemaakt.
De regeringen van België, Nederland en
Luxemburg werkten, toen zij tijdens de
oorlog in ballingschap in Londen vertoef
den, zeer nauw samen. Tijdens de vele
gemeenschappelijke besprekingen, wel
ke in die jaren plaats vonden, groeide
het besef, dat voor het herstel van de
welvaart na afloop van de oorlog een
zo nauw mogelijke economische samen
werking tussen België, Nederland en
Luxemburg onontbeerlijk was. Het denk
beeld van een te vormen Douane-Unie
leek in dit verband zeer aantrekkelijk.
Reeds voor de oorlog waren stemmen
opgegaan, welke een nauwer econo
misch samengaan tussen de drie landen
bepleitten. Toen echter leverden pogin
gen in deze richting geen resultaat op.
Na de oorlog zo voorzagen de rege
ringen in Londen zouden de omstan
digheden gunstiger zijn. De Douane-
Overeenkomst van 5 September 1944
was het resultaat van deze overwegin
gen.
De overeenkomst zou in werking treden
op het ogenblik waarop Nederland, Bel
gië en Luxemburg geheel zouden zijn
bevrijd. Toen de Regeringen van de 3
landen op 5 September 1944 de over
eenkomst afsloten, hadden zij het ver
trouwen, dat deze totale bevrijding een
kwestie van dagen was. Maar vooral m
Nederland weet men maar al te goed,
dat deze verwachting niet werd ver
vuld. Toen de geallieerden hun grote en
naar gehoopt werd, beslissende aanval
op Arnhem inzetfen, stootten zij op even
onverwachte als heftige tegenstand van
de vijand.
Maanden kwamen en gingen en toen ein
delijk een uitgehongerd en ontwricht Ne
derland het juk van de overweldiger
kon afwerpen, was dé toestand in Ne
derland en die in België-Luxemburg zo
verschillend, dat het totstandkomen van
een Unie tussen deze landen door velen
als een onbereikbare illusie werd be
schouwd. Doch zij, die in Londen de
fakkel ontstoken hadden, konden haar
overdragen aan hen, die in de Lage Lan
den bleven geloven aan een duurzaam
samengaan van drie bevriende en vre
delievende volkeren.
De inwerkingtreding van de Douane-
Unie kon onder deze omstandigheden
niet terstond plaats vinden. Dit uitstel
betekende evenwel geen afstel. Reeds in
April 1946 begaven de Belgische en
Luxemburgse ministers zich naar hun
landgenoten in Nederland en in Den
Haag werd de onderlinge verhouding
nog eens onder de loupe genomen, met
als resultaat dat de overeenkomst van
Londen niet alleen werd gehandhaafd,
maar de uitvoering er van ook zoveel
mogelijk werd bespoedigd. Voorts werd
uitdrukkelijk vastgesteld, dat de Dou
ane-Unie diende uit te groeien tot een
Economische Unie.
Visser verdronken. Dondermiddag om
streeks één uur is de 53-jarige George
de Paus van de Vergierdeweg in Haar-
lem-Noord verdronken, toen hij trachtte
aan de Zuiderpier van IJmuiden een
maaltje vis te vangen.
De melkprijsverhoging. De prijsverho
ging van de melk met één cent geldt in
de provincie Friesland alleen voor de
stad Leeuwarden. Hier zal de verhoging
echter slechts voor de winterperiode gel.
den.
Paratyphus. Zes personen zijn te Delf
zijl door paratyphus aangetast Twee
hunner zijn in de barakken te Gronin
gen opgenomen. De vier anderen maken
het redelijk wel.
Zwemsters naar Kopenhagen. Geertje
Wielema, Jannie de Groot en Irma
Schumacher zullen op Vrijdag 3 èn Zon
dag 5 Februari te Kopenhagen deelne
men ’aan zwemwedstrijden van de ver
eniging D.M.G.
Schade 2’/a ton. In de Tilburgse gloei
lampenfabriek van de N-V. Lumax heeft
Zondagmiddag een felle binnenbrand
gewoed, die een schade heeft aange
richt van ten minste tweehonderd vijf
tig duizend gulden.
De handel in aardappelen. In afwach
ting van nadere voorzieningen, kan de
handel in consumptie-aardappelen
zowel groot als kleinhandel en ex
port worden uitgeoefend zonder dat
een zgn. „erkenning” is vereist.
Bolswards Nieuwsblad
DE BENELUX
