Buitenlands
Overzicht
Provinciale Kroniek
K
i
A
door Nederland
ós hjoed 0
to sizzen
No. 14
46e Jaargang
Vrijdag 17 Febr. 19S0
StreeKblad voor West- en Zuidwest Friesland
Uitgave van DruKKerij Fa
A. J. OSINGA
B o 1 s w a r d
Rusland
Dat Amerika zowel als Engeland Frank-
Lewis roerde zich weer eens. Prof. Ein
stein waarschuwt de weldenkende mensheid.
Europa wordt slechts bijzaak. Moeten
Duitsland en Japan weer ingeschakeld om mi
litair evenwicht te bewaren? China in het
brandpunt der belangstelling.
Nieuw licht over de Friese
Wouden.
benauwende tijden beter lot dan in de
doofpot te worden gestopt.
De Amerikaanse stafchefs zijn van oor
deel, dat al waf
Aste noch net bitinge biste, fanke, wurd
net bang, licht komd der op de lette joun
noch in forflein fügel.
Reg. Ombroep Noord
245 M-
b.
c.
j
Ï5
15
>0
10
ad
D
en het is te hopen, dat het ernstig zal
worden besproken, al twijfelt men er
dan ook terecht aan dat Rusland het zal
aanvaarden. Zou het echter in Moskou
worden verworpen, dan valt nog eens
duidelijk het licht op de plaats waar de
verantwoordelijkheid voor de voortzet
ting van deze afschuwelijke bewape-
ningswedstrijd ligt.
Het voorstel mag niet verworpen wor
den op grond van bezwaren, dat z0’n
controle inbreuk op de souvereine rech
ten van een staat zou zijn, zoals Moskou
telkens beweert. Want afdoende con-
tróle moet er zijn, anders blijft de kans,
op zeer onaangename verrassingen be
staan.
Herinnert men zich nog hoe na wereld
oorlog 1 de Duitsers er onder de ogen
der geallieerden in slaagden een groot
leger op te bouwen, door het politiele-
ger van 100.000 man, dat hun te Ver
sailles was toegestaan, eenvoudig op te
leiden als kader voor de straks te vor
men oorlogsmacht? En hoe dat mach
tige Duitse oorlogsschip, de Bismarck
„het kreng, aan welks vernietiging
de hele Engelse Atlantische vloot moest
te pas komen”, zoals een hoge Engelse
marine-officier eens zeide toen het
gereed was zo’n 10.000 ton groter bleek
dan was toegestaan?
Deze feiten uit een vrij nabij verleden
wijzen er ook op hoe moeilijk contröle is
als het eigen volk de macht ontbreekt
deze mede uit te oefenen. Maar toch
verdient Mc Mahons voorstel in deze
de toestand mee dat Washington op de
herbewapening van Japan zal blijven
aandringen. Zonder medewerking van
Duitsland en Japan is een militair even
wicht niet meer tot stand te brengen.
mijnen niet voor 50 jaar te pachten, wijst
er op, dat men West-Duitsland niet
wenst te vervreemden van de W.-Euro-
pese samenwerking.
In Azië brengt, nu het vriendschapsver
drag tussen Rusland en communistisch
China inderdaad is gesloten (voor 30
jaar), Rusland China een lening ver-
dit. En zij kunnen daarbij wijzen op het
feit, dat juist nu de „General Steam”
aan de Harlinger haven een nieuwe
loods bouwt.
Het is voor de activiteit van Harlingen
van belang, dat het zich metterdaad ge
steund weef door het Friese achterland.
De Harlingers mogen het er in het ver
leden wel eens naar gemaakt hebben,
dat men hun het recht ontzegde om zich
Friezen te noemen, het is duidelijk, dat
Harlingen „onze” zeehaven is, en dat
die voor een groot deel op Friesland
aangewezen is. Anderzijds is het voor
Friesland van groot belang, dat het een
modern ingerichte haven bezit en daar
mee een open deur naar de wereld.
in Europa doet, slechts beoogt de aan
dacht van de Westelijke mogendheden
af te leiden van de opmars van het com
munisme in Azië.
De Amerikaanse vloot in de Stille Oce
aan wordt dan ook versterkt en wat nog
belangrijker is, de Amerikaanse rege
ring schijnt nu van plan de regeringen
van Indo China (Vietnam), Birma, Siam
en Indonesië van wapenen en munitie
te voorzien.
Men moet natuurlijk afwachten of al
die landen ook de wapenen willen heb
ben. Want ze brengen een zekere ver
plichting voor de betrokken landen te
weeg jegens de Ver. Staten, welke de
Russen gelegenheid zal geven hen ook
al als ingedeeld bij het Westerse blok
voor te stellen. Voor Vietnam is dit
overigens geen vraag, want dat wordt
verdedigd door Frankrijk, en, terwijl de
wapens in naam aan de Vietnamse re
gering van Bao Dai zouden worden ge
leverd, zouden de Franse legers ze ge
bruiken; de Franse regering zal dan ook
de lijst van wapenen opmaken, welks
Vietnam zou moeten hebben. Zo tracht
men gevoeligheden van Z.O. Aziatische
landen te ontzien, die Frankrijks aan
wezigheid in Indo China nog altijd als
imperialisme beschouwen!
Otnder de gegeven omstandigheden is
het zo goed als zeker, dat ondanks alle
verzekeringen van het tegendeel, de
Ver. Staten in Europa zullen blijven
streven naar een herbewapening van
W.-Duitsland.
Amelandse koelen vrij van
abortus-bacil.
De Om^lodse veestapel, die al jarenlang
t.b.c.-vrij is, blijkt thans ook abortus
vrij te zijn.
Aan de Coöperatieve zuivelfabriek zijn
onlangs monsters melk genomen uit de
bussen van alle Amelandse veehouders
In geen enkel monster werden abortus
bacillen aangetroffew. In de zomer zal
het onderzoek worden herhaald, waar
bij dan tevens de melk van de thans
nog droogstaande; koeien kan worde.)
onderzocht.
Het spreekt vanzelf, dat alle maatrege
len worden genomen om de veestapel
gezond te houden. In verband hiermede
zal het jongvee dat door bemiddeling
van de zuivelfabriek naar de Noordoost-
polder zal worden gezonden, in een af
zonderlijk koppel worden ingeschaard.
Iedere andere wijze van inscharing aan
de vaste wal is met het oog op be
smetting niet toegestaan.
Prof. Einstein
zijn waarschuwend woord tot de mens
heid gericht, doch het meest practische
denkbeeld kwam van een politicus, en
niet de eerste de beste. Dat was sena
tor Mc Mahon, zelf voorzitter van de
commissie voor atoomenergie van het
Amerikaanse Congres. Hij betoogde dal
de Ver. Staten thans 15 milliard dollar
per jaar aan bewapening uitgeven.
Welnu, aldus de senator, laten wij ons
bereid verklaren daarvan 10 milliard te
bestemmen voor algemeen herstel in de
gehele wereld, Rusland ingesloten, on
der voorwaarde: lo. algemene aanvaar
ding van effectieve contröle op de
atoom-energie; 2o. ook alle andere lan
den zullen tweederde van hun militaire
uitgaven besteden voor dit internatio-
Tiisdei 21 Febrewaris:
Fryske ütstjüring.
18.4519. Hoe is it by oaren? In ru-
bryk foar de froulju Cinder redaksje
fan Mefrou L. Post-Beuckens.
19.0220. a. Meditaesje fan Ds. C.
L. Ruben fan Grins.
Stimmen tit it HeitelAn.
It Fryske Jier yn it Fryske liet.
Sjongfoardracht fan juffer Annie
Pot fan Ljouwert.
statige bossen van Olterterp, Beetster-
zwaag, Duurswoude, Oranjewoud enz.,
maar de man van de wetenschap wijst
een dergelijke verklaring van de hand,
omdat al deze bossen niet ouder zijn
dan een paar honderd jaar. En toen
heetten de Oostelijke zandgronden al
vele eeuwen „de Walden”. Dus moe
ten er andere bossen zijn geweest. Hoe
die er hebben uitgezien, daarover zijn
thans in een publicatie van de Stichting
voor Bodemkartering te Wageningen
door ir. J. C. Veenenbos van Heeren-
veen belangwekkende mededelingen ge
daan.
Zoals men weet, brengt genoemde stich
ting de bodem van Nederland op grond
van jtalloze boringen in kaart, teneinde
op die wijze een inzicht te krijgen in
de waarde ervan voor de mens. Indirect
worden dan nog allerlei gegevens ver
zameld omtrent de wording van de bo
dem. Kennelijk als onderdeel van een
grotere opdracht, verstrekt door de mi
nister van landbouw in verband met het
probleem van de intensivering van kleine
boerenbedrijven, is eem gebied van on
geveer 440 ha onderzocht en gekarteerd.
Dit terrein ligt tussen de plaatsen Drach
ten, de Folgeren, Drachtster Compagnie,
Friese Palen, Bakkeveen, Duurswoude,
Ureterp en Selmien.
In dit gebied komen hoge zandgronden
voor, verschillende veen- en vervenings-
diep (ter plaatse Alddjip). De boringen
hebben nu aan het licht gebracht, dat
bijna de helft van dit terrein met bos
bedekt moet zijn geweest, welk cijfer
ook geldt voor al de zandruggen, die
Zuidelijker langs Tjonger en Linde ge
legen zijn. Vlak langs het Koningsdiep
werd een strook veen vastgesteld, waar
aan eenmaal een bredere strook zeer
natte grond grensde, die geheel bezet
was met elzenhout. Dan volgde een zoom
van eiken, die door hun looizuur de
zandgrond violet-bruin hebben gekleurd
en ten slotte de hoge grond waarop
thans de boerderijen liggen, ook al in
een strook die evenwijdig loopt met de
genoemde bos- en veenstroken.
Overal is thans dit voormalige bosge
bied afgedekt met een zwarte laag
mengmest van 30 tot 50 cm dikte, ont
staan doordat heideplaggen met stal- en
schapenmest werden gemengd. De oud
ste cultuurgronden bezitten uiteraard
de beste humuslaag, de jongere gron
den zijn vaak zeer armelijk. Het ge
hele gebied is thans vrijwel uitsluitend
als grasland in gebruik, doch ir. Vee
nenbos spreekt als zijn mening uit, dat
er op grote zaal zal moeten worden ge
scheurd (greide-brekke) wil de bedrijfs-
basis van het boerenbedrijf gezond zijn.
Vooral del hogere gronden lenen zich
daarvoor het beste en daar zou volgens
hem zelfs met enig succes kleine fruit
teelt kunnen worden toegepast.
Ondanks het bevel van het Amerikaan
se Federale Gerechtshof en het advies
van hun leider John Lewis om dat be
vel te gehoorzamen, staakten de Ame
rikaanse mijnwerkers deze week door.
Ze verklaarden te zullen blijven staken
tot ze een contract hadden gekregen,
en misschien krijgen ze hun zin, want
de mijneigenaars hebben zich bereid
verklaard de onderhandelingen over ’n
nieuw contract te hervatten en deze zijn
dan ook weer begonnen. Beide partijen
hadden zich in een moeilijke positie ge
werkt. Nadat Lewis zijn mijnwerkers al
maanden lang slechts 3 dagen per week
had laten werken om de kolenvoorraden
tot zo laag mogelijk peil terug te bren
gen, kwam hij met zijn nieuwe eisen.
Lewis wilde voor de mijnwerkers een
loon van 15 dollar inplaats van 14 dol
lar per dag en een uitkering van 35
dollarcents inplaats van de huidige 20
ets. per ton kolen aan de vereniging voor
sociale doeleinden.
De mijneigenaren boden eerst een hand
having van het bestaande contract aan,
doch eisten later de afschaffing van de
bepaling uit dat contract, dat de mijn
werkers alleen behoefden te werken als
zij daartoe „bereid en in staat waren”.
Het was deze bepaling, die Lewis in
staat stelde de kolenproductie op zo ge
vaarlijk laag peil te houden, dat, toen
de onderhandelingen tussen werkgevers
en werknemers op dezie wederzijdse
eisen strandden, president Truman naar
de ook door hem zelf niet bewonderde
Taft-Hartley-wet greep, om de arbei
ders te dwingen hef werk gedurende 80
dagen te hervatten, in welke periode
naar oplossing van het conflict kon ge
streefd worden.
De mijnwerkers hebben weliswaar nu ’t
werk niet hervat, doch de onderhande
lingen zijn weer begonnen en niemand
zal vermoedelijk blijder zijn dan Truman
zelf als deze snel tot overeenstemming
leiden; misschien zou dat trouwens Le
wis zelf ook uit een lastige positie hel
pen, want deze begon zijn actie in de
verwachting dat hij de mijndirecties stuk
voor stuk zou kunnen dwingen zijn
voorwaarden te aanvaarden, ditmaal
vormden zij echter één gesloten front, en
daarmee dreigde er voor Lewis een ne
derlaag.
Intussen bergt het voortdurend geharre
war tussen mijndirecties en mijnwerkers
een gevaar voor deze gehele Ameri
kaanse industrie in zich. In de eerste
plaats is in vredestijd de productie van
alle mijnen, als de mijnwerkers hun ar
beidstijd vol maken, te groot, zodat de
mogelijkheid bestaat, dat men er gaat
sluiten. De voortdurende moeilijkheden
met de mijnwerkers hebben ook geleid
tot een snelle mechanisatie, die men,
hoe hoger de lonen worden, steeds meer
zal uitbreiden, zodat ook hieruit werk
loosheid voor vele mijnwerkers kan
voortvloeien en tenslotte gaat men bui
ten de kringen van mijneigenaren en
mijnwerkers, aandacht schenken aan
nieuwe energiebronnen, welke de Ame
rikaanse industrie een betrouwbaarder
basis zouden kunnen bieden dan de
steenkool.
Ten opzichte van de veel besoroken wa
terstofbom heeft
nwat hat Gabe Skroar
AANLEG VAN DE GROOTSTE BINNENSLUIS VAN EUROPA, BIJ
TIEL IN HET AMSTERDAM—RIJNKANAAL. Gezicht op de in
aanbouw zijnde sluismuren, welke ongeveer 15 meter hoog worden.
Nieuw perspectief voor Fries-
lands zeehaven.
Uit een onlangs gepubliceerde statistiek
bleek, dat gedurende het afgelopen jaar
bijna zevenhonderd stoom- en motor
schepen de Harlinger haven zijn binnen
gelopen en uitgevaren. Het tonnage be-
liep in beide gevallen totaal afgerond
rijk de raad hebben gegeven de Saar 700.000 kub. M. Het grootste deel van
- de schepen voer onder Nederlandse vlag
maar daarnaast waren er ruim 90 En
gelse (waartoe de boten van de vaste
lijndiensten op Engeland behoren), en
verder Zweedse, Deense, Noorse, Portu
gese, iDuitse, enz.
De ingevoerde lading bestond uit steen
kool, cement, kunstmest, hout, stukgoe-
strekt en in Mantsjoerije concessies doet, deren, en dergelijke, uitgevoerd werden
---j-i itr—u:x-vooral aardappelen en stukgoed.
De tijd, dat de haven van Harlingen ten
dode opgeschreven heette, ligt dus wel
achter ons. Trouwens, dit blijkt ook wel
uit de verschillende belangrijke techni
sche verbeteringen, waarvan de beide
grote portaalkranen de van verre zicht
bare uitdrukking zijn.
En nu zal straks het nieuwe kanaal het
mogelijk maken, dat de coasters Harlin
gen voorbij varen om rechtstreeks in
Leeuwarden en elders te lossen en te
laden. Betekent dat een gevaar voor de
betekenis van de Harlinger haven zelf?
Verschillende deskundigen ontkennen
Gelukkig grootje. De weduwe P. Bou-
man te Hoorn heeft haar honderdste na
komeling, een achterkleindochter ten
doop gehouden.
Vrouw bekneld geraakt. Maandagavond
is mevrouw R. uit Velp tussen een per
sonenauto en een trailer bekneld ge
raakt. Zeer ernstig gewond werd zij
in het ziekenhuis opgenomen, waar zij
kort na aankomst overleed.
Klein Duimpje. Een tweejarig jongetje
zette Zaterdag het hele gezin van d?
tuinman van kasteel Ehrenstein te Kerk-
rade), inclusief de Kerkraadse politie,
het Kerkraadse brandweercorps en de
plaatselijke Kynologenclub op stelten
door „aan de wandel” te gaan, ’s Mor
gens verdween de dreumes in een onbe
waakt ogenblik zonder „nader adres”
achter te laten. Maandag eerst vond
men hem in een bos in de omgeving van
kasteel Ehrenstein terug, slapend in de
dorre bladeren.
Dynamiet in kolenfornuis. Zaterdag
avond sprong het kolenfornuis in de keu
ken van de familie Staverman te Groen-
lo uit elkaar. Hoewel zich twee perso
nen in de keuken bevonden, gebeurden
er geen persoonlijke ongelukken. In de
kolen bleek zich een dynamietpatroon te
hebben bevonden.
Door auto gegrepen en gedood. Een
schooljongen van 14 jaar uit Scharne-
goutum passeerde op zijn fiets op de
Oosterdijk te Sneek in het centrum van
de stad een stilstaande auto. Doordat
hij niet oplette, werd hij gegrepen door
een uit tegenovergestelde richting ko
mende, zwaar beladen zandauto. Hij
kwam zo ongelukkig terecht, dat bijna
onmiddellijk de dood intrad.
100.000ste VPRO-lid. In Hilversum is
de aanmelding van ht$ 100.000ste lid
van de V.P.R.O. binnengekomen. He
denavond zal de V.P.R.O. in zijn uitzen
ding dit feit herdenken.
Een vrouw uit Eindhoven bedreigde in
een vlaag van verstandsverbijstering,
de pastoor met een klapperpistool. De
pastoor had niettemin angstige ogen
blikken.
De Nederlandse Radio Unie deelt mede:
Nederland is gereed gekomen om de
nieuwe golflengten volgens het plan
Kopenhagen op 15 Maart in te voe
ren.
Trouwe kater. Vorige herfst werd een
kater 'uit Anjum door een vrachtrijder
naar Garijp gebracht, waar hij ’n nieuw
tehuis vond. Dezer dagen was het dier
uit Garijp verdwenen en 3 dagen later
dook het bij zijn oude tehuis in Anjum
weer op.
Arm oudje. Door een brand in een
boerderijtje in de Holterhoek, gemeente
Eibergen, is de 100-jarige weduwe Nij-
roluderBaks dakloos geworden.
Vergiftigd varkensvlees? De vijf leden
van het gezin M. aan de Jacob Cats-
straat in Den Haag zijn onwel geworden
na het eten van varkensvlees. De politie
heeft bij een slager in de binnenstad een
hoeveelheid vlees voor onderzoek in be
slag genomen.
Oude man verdronken. Te Zenderen is
het lijk gevonden van een 75-jarige man
wonende te Borne. De man is ’s avonds
bij het naar huis gaan in een sloot ge
lopen.
Baby in autobus geboren. In een auto
bus in Groningen is een baby geboren.
De chauffeur van de bus reed haastig
naar het dichtstbijzijnde ziekenhuis,
maar zo vlug kon hij niet zijn of de ba
by werd reeds geboren voor men het
ziekenhuis bereikte.
Arm grootje. De Haagse politie heeft
een 17-jarige jongen aangehouden. In
de afgelopen maanden heeft hij zijn
grootmoeder voor ruim f 1000 besto-
gebieden alsmede het dal van het vroe- len. Van het gestolen geld is niets meer
gere riviertje de Boom of het Konings- over. -
De Friese Wouden hebben niet over be
langstelling van de zijde van de weten
schap te klagen. De eerste Friese „gea-
kunde” (landschapsbeschrijving) die er
verscheen en wel van de hand van wij
len dr. Botke, handelde over De Gritenij
Dantumadiel, terwijl enkele jaren later
de Damwoudster Teunissen zich in een
dikke turf met De Dokkumer Walden
bezig hield. Er ligt van de oud-Zwaag-
westeinder schoolmeester wijlen Sikke-
ma ’n groot werk in handschrift bij de
uitgever over Zwaagwesteinde en dit
jaar zal eindelijk het tweede deel van
Smallingerland, het lijvige jubileumboek
en „geakunde” van Drachten en wijde
omgeving het licht zien. Tenslotte zijn
er in Heerenveen vaste plannen voor ’t
uitgeven van een gedenkboek ter gele
genheid van zijn 400-jarig bestaan, dat
ook de heemkunde van voormalig Scho-
terland zal behandelen.
Betreft dit alles meer de geschiedenis
van wat zich in de Wouden boven de
grond heeft afgespeeld, op het ogenblik
zijn onderzoekingen aan de gang en
reeds afgesloten, die een diejp inzicht
geven in het ontstaan van de Wouden
en het uiterlijk ervan in zeer vroege tij-
naal herstel. Het beheer van deze enor- den.
me sommen zou dan in handen van de Oppervlakkig gezien zou er aanleiding
Ver. Naties moeten worden gelegd. Dit l zijn de naam Wouden in verband te
lijkt een uitstekend en practisch voorstel brengen met de aanwezigheid van de
'J
Bolswsrtls Nieuwsblad
JOHN LEWIS
Abonnementsprijs
1.35 per kwartaal bij vooruitbetaling
Advertentieprijs10 cent per m m.
Giro 87926
herschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Redactie en Administratie
Marktstraat 13 - Boisward
Telefoon 451 (K 5157)
