Buitenlands Overzicht Provinciale Kroniek ós hjoed to sizzen door Nederland gV; *>p»r7 No. 22 46e Jaargang Streekblad voor West- en Zuidwest Friesland A. J. OS IN GA - Bol sward zijn zolang de Russische regeerder» gemj internationale controle in hun gebied en de satellietstaten toelaten en hun volk elk recht tot kritiek op de eigen regering en vrijheid van verkeer met het Westen ont houden? Moest zelfs Uitgave v&n DruHkerlj Fa Aziatische staten hebben geen neiging op Australia's voorstellen tot de vorming van een pact voor de Stille Zuidzee in te gaan; de door de Ver. Staten gewenste éénwor ding van West-Europa vordert zeer moei zaam; velen in West-Duitsland zien meer naar éénwording met Oost-Duitsland dan met West-Europa (Adenauers voorstel om W.-Duitsland een unie met Frankrijk te doen aangaan zullen we maar beschouwen als een poging om de Ver. Staten aan zQn kant te krijgen in de Saarkwestie)in de Ver. Staten is de positie van de minister van buitenlandse zaken Hwat het Gabe Skroaf 'KW IL 'IgiS i: -tv t Vr«dai? 17 Maart 1950 Bolswards Nieuwsblad Aetesca ACHESON merkwaardig genoeg, op dit mo- a. April-begln De kloof, die Vlamingen en Walen Ook in De iene hat neat yn ’e büs, De oare gounen by de rüs. i i De Belgische koningskwestie. De socialistische dreiging als de Koning (tegen de wil van het parlement) zou terugkeren. Nog een vorst in het geding. De Griekse kwestie. Moskou wil over de vrede praten. De Koniïuiomi wantrouwt. It lytse formldden syn ronrf» e® syn rjocht. in gearkomste fan it Kristlik Fryak fan de Fryske b. c lendampvergiftiging om men. Reg. Omroep Noord 188 M. In het i.and- is het be- 7ei schijnt DINSDAGS en VRIJDAGS Redactie en Administratie Marktstraat 13 - Boisward Telefoon 451 (K 5157) gaai1„ise«gmtsjjbu.~ssose«aes Moskou komen geruchten, dat Stalin wel bereid zou zijn Truman in Europa te ontmoeten en dat Rusland wel aan „eerlijke vredes besprekingen” deel wil nemen. Van Rus sisch standpunt gezien zou overleg thans niet gek zijn. Rusland neemt daarvoor 'n gunstige positie in: het heeft zyn verdrag met communistisch China,' ds Zuid-Oost- Moal wurk fan de Underwilsrle: foardrachtkriich fan jongerein. It is in Aid sankje: guon Friezen, mar bl- nammen partij Hollanners hoe offisjeler faken hoe slimmer bigripe neat of mar in bytsje fan hwat de Fryske Beweging wol en docht. Op in öfstftn wurdt mei Tn streek fan 'e pinne faken bislist oer dingen dêr’t hja neat fan óf witte en it spük fan it isole- mint, fan it „provincialisme", fan it „lo- caal-patriottisme” om fan slimmer dingen mar net to praten, wurdt gauris oproppen om foar rjochtfeardige easken de eagen ticht to dwaen en der maklik Of to kom men. Wilens klaget men yn Hollên seis oer forfal fan de kultuer, oer it „Samba- ras” lyk as Toon Hermans okkerdeis de greats stedsjoagersi* ris M&mds, oer dsi HR. MS. ONDERZEEBOOT „DOLFIJN” VANUIT ROTTERDAM NAAR DE POOLUItKEL VERTROKKEN, Het vertrek bij da onderz o dienst aan da Waalhaven. teur van de volksgezondheid in algemene dienst, belast met de t.b.c.bestrijding te Den Haag, dr. M. R. Heynsius van den Bei®, geneesheer-directeur van het dis- tricts-consultatie-bureau voor t.b.c.bestry- ding te Amsterdam, dr. A. Polman, ge neeskundig inspecteur van de Volksgezond heid voor Groningen en Drente, dr. F. N. Sickenga, geneesheer-directeur van het Ne derlands Studenten-sanatorium te Laren en B. Wartena, geneeskundig-inspecteur van de volksgezondheid in Friesland. greato OfEtftn dy’t der bygelyke Jtlrtiet tusken Se dichters en it folk. Al dy kleflers en dy stilte amptlike d were- foriüie Sneontcmidöei ris yn ’e sx>ppeseal fan de Ljouwertr-r Harmony wöza moat- ten, dan hiene hj*t yn aUe biskictien- heit sein in leriw cpd waatt Eind. Hwant soa it wol ea ya ".lolïAn Ljcad do Abonnementsprijs 1.35 per kwartaal bij vooruitbetaling Advertentieprijs: 10 cent per mm Giro 87926 Op Selskip hat de foarsitter Foriening foar in „Federael Jeropa”, de hear P. Wybenga, der yn syn tespraek oer „It Jeropeesk Federalisme” noch ris wer op wiisd, dat it Romeinske Ryk ieuwen lyn wol yn ’e grouu boarre is, mar dat de Romeinske tradysjo üs noch altiten pica» get. Dizze Romeinske tradyaje by de ynrjoch- ting fan Steat en MaetskipptJ is sterker as men faek erch j;’- bat, aj it wurdt ,-n dit tiidsbistek, nou’t it op in foriene Jeropa liket oan toxgean, tige oppassen dat alle macht net geari' steen wurdt yn Strasz- bourg, hwant dan binne wy noch fierder fan büs. Ut ’e folken wei mei forsét komme, wy sille der net foar wel kinne: tusken de beide wrêldmachten Amearika en Rusten yn sil Jeropa ta in ienheid komme moat- te. It sil yn it bilang fan de dielen fan it foriene Jeropa wêze, dat dit Jeropa op houd wurdt üt dizze dielen (lytse en grea- te) en dat ek de lytse rnienskippen rjocht op meisizzenskip krije oer al dy saken, dy’t op har wei lizze. Op dizze wize wur- de de minsken brocht ta meillbjen en mei- wurkjen en sille hja de liedende lju net to maklik efternei tinne. De Neder lênske frgheitsidé, skriuwt Prof. Huizinga, libbet langer allinne mar mear djip yn Fryslên. Op üs wei leit it dy idé fan decentralisaesje, demokraetsy en fede ralisme yn Nederten wer sterk to meitsjen yn it bilang fan Frysten, fan Nederten en fan it foriene Jeropa. Wy moatte net üt it sintrum wei oan ban nen lein wurde, dat jildt foar Fryslün, mar aenst ek foar Nederten. De rjochten fan de lytse rnienskippen moatte fêstlein wur de; jow de ünderdielen de fryo Iten om har neffens eigen aerd en wêzen to ünt- jaen. Dér hawwe de fortsjintwurdigers fan alle lytse rnienskippen yn Jeropa by do „Rie fan Jeropa”, dy’t har sit hat yn Straszbourg, op oanstien. It is de iennich- ste wei ta in ynwindich sterk Jeropa. freedsume en eate kriich yn it opauzen fan j f 2so. moderne Fryske fersen, kin men yn in tiid dy’t oan alderlei kwalen lyt, eat oars fine dat mear bitrouwen jowt op de takomst? En de jury hie it de 14 meidoggers om de deale net maklik makke: de forplichte nü- mers foar de beide groepen (I: 15 en 16; H: 17 jier en Aider) Bieten drege stikken mank. Mar hwat dr. Kok, de foarsitter fan de Underwysrie, yn syn slütwurd ek al klear ütkomme liet de dielnimmers en dielnimsters (dy wiene de man mach- tiger) hiene seis ek hege easken steld, oan de kar fan de stikken sa goed as oan har eigen prestaesjes. Sa heech wie it peil fan beide, dat de foarsitter forkleafje koe noch net earder sa’n moaije kriich mei- makke to hawwen en dat it foar de jury in poepetoer west hie om op sa’n heech- flakte noch in pear toppen to finen. Ja, hiene der mear prizen west as 5, dan hie ne der ek mear meidoggers yn ’e prizen fallen. Nou hüldde foar de jongsten Hen- drika Landman fan Drachten as earste de eare fan de famkes op en soarge Willem Wester fan Tjerkgaest, der foar dat de sulveren wikselbeker dit jier fan de Drachtster Kweekskoalle nei it Snitser Gymnasium forfart. Fiif jonge minsken woenen boekebons dêr’t hja Fryske boe ken op keapje koene. En dy’t gjin prizen wounen, harren wurk wie sa forklearre de jury, dat hja rounom oan eltse priissprek- kery wol meidwaen koene. Fryske dékla- mators, wês op jins iepenst. Strak komt de utje lichting. De commissie Beatrix-oord. Zoals bekend is op verzoek van het Hoofd bestuur van het Fries Sanatorium Beatrix- oord te Appelscha op de Colleges van Ged. Staten van Groningen, Friesland en Dren te een beroep gedaan om een commissie in te stellen, die advies zal uitbrengen over ‘de plaats, welke in aanmerking zal komen voor een nieuw sanatorium voor Groningen, Friesland en Drente. Tot leden dezer commissie zijn thans be noemd dr. C. Banning, geneeskundig in specteur van de volksgezondheid te Den Haag, dr. G. H. C. Cath, secretaris-gene- raal van het Groene Kruis te Utrecht, dr. H R. Gerbrandy, geneeskundig inspee- Er is, ment nog een vorst vai^ wie, om hoge staatsbelangen, een offer gevraagd wordt, al is dit een geval niet van de orde als het Belgische. Overdracht schilderij. Door Cor Reisma een der „vooraan staande Friese schilders” werd in op-< dracht van hef. Provinciaal Bestuur van Friesland een schilderij van H. M. Ko ningin Juliana vervaardigd. Maandagmid dag vond de overdracht plaats en de heer Reisma werd ter gelegenheid hiervan door de Commissaris der Koningin gehuldigd voor „de bijzonder goede wijze”, waarop ’t schilderij werd uitgevoerd. Het zeer fraai gelijkend portret werd door mr. Linthorst Homan genoemd als een der allerbeste schilderijen welke hij van H. M. de Ko ningin had gezien. Seretse Khama, hoofd van het Bamangwato volk, de grootste stam in Betsjuanaland, Brits pro tectoraat in het zuiden van Afrika, leerde toen hij in Engeland studeerde, een Engels meisje kennen en keerde gehuwd met haar naar zijn stam terug. Daar verzette de re gent, zijn oom Tsjekedi zich tegen Seret- se’s hoofdschap zolang hij met een blanke vrouw gehuwd was. Wilde oom Tsjekedi zelf misschien hoofd blijven, of voorzag hij grote moeilijkheden met de buurstaat Z.- Afrika, waar de regering-Malan en de meeste blanken de politiek van „apartheid” voorstaan, dus het niet goedkeuren, dat een blanke vrouw een kafferhoofdman huwt. De Britse resident over Betsjuana land, die dus voor Londen toezicht op het inlandse bestuur uitoefent, is tevens Brits ambassadeur bij de Z.-Afrikaanse rege ring en woont in Mafeking in de Zuid- Afrikaanse Unie, en de Z.-Afrikaanso re gering heeft nu Seretse tot verboden emi grant verklaard, zodat bij zijn resident niet lean raadplegen. De Engelse regering voor- zag moeilijkheden en ontbood Seretse voor besprekingen naar Engeland, waar hg te horen kreeg, dat hij in 5 jaar niet naar zijn land terug mocht, zijn vrouw kon zich by hem in Engeland voegen en hem is| voor die 5 jaar gedwongen verblijf in En geland een jaargeld van f 10000 toegezegd. Seretse was verontwaardigd, hij zeide, dat de Engelse regering hem voor besprekin gen ontbood, maar feitelijk uit zjjn land lokte voor een gedwongen verblijf in En geland, en liep naar zijn advocaat. Kritiek is de Engelse regering ook van andere zij de niet gespaard gebleven, zjj ontkent, dat zij Seretse in een val heeft gelokt, zij heeft ook oom Tsjekedi verbannen om de rust in de stam terug te doen keren De eigenlijke reden van het gehele geval zit echter dieper, maar kon de Engelse regering niet uit de doeken doen. Zuid- Afrika heeft al lang een begerig oog op Betsjuanaland geslagen, het wenst gaarne het protectoraat van Engeland over te ne men en het blijkt totaal vergeten hoe het zich zelf 50 jaar geleden verzette tegen de eigen annexatie door Engeland. Nu werd vrij algemeen gevreesd, dat Zuid-Afrika binnen korter of langer tijd tot annexatie van Bctsjuaneland zou overgas.n en om dit te ver hind oren, wenste Londen, met terzijdestelling van de inlandse hoofden, het bestuur zelf weer in handen te nemen Het geval-Seretse Khama leverde haar nu daartoe het voorwendsel. Hebben we het hiervoor over moeilijkhe den van vorsten en hun volken gehad, als tegenhanger mogen wjj even wijzen op Griekenland, waar scheidde, werd wijder door de konings kwestie. De Vlaamse bevolking sprak zich in ruime meerderheid (72% pet.) voor de terugkeer van de koning uit, in Wallonië stemde echter slechts 42 pet. voor hem. Een bittere pil was het ook, dat de hoofd stad Brussel met 48 pet. voorstemmers de koning in de steek liet. Talengrens en par- tygrens al moet men toegeven, dat de laatste niet zo scherp afgebakend was, ook voor hem gestemd hebben dus de uit slag van de volksraadpleging bepaald. Daarmede waren ernstige moeilijkheden ontstaan voor de terugkeer van de koning. Deze terugkeer immers zou tot nog gro tere verdeeldheid van het volk door het koningschap, inplaats van tot grotere een heid van het volk in het koningschap, leiden. Aan de andere kant is daar ech ter het feit, dat het Belgische volk zich toch in meerderheid voor koning Leopold uitsprak, waaraan deze zekere rechten ontleent. Hij kan echter niet zonder meer naar België terugkeren, want tevoren moet het parlement het besluit, waarbij de koning niet in staat verklaard werd te regeren, intrekken. Het was begrijpelijk dat de voorstanders van de terugkeer van de koning op een onmiddellijk besluit daar toe aandrongen, maar de regering moet zo’n voorstel indienen. Twee ministers zijn echter Waalse liberalen, die aan zo’n voor stel niet wilden meewerken, dus dan zou den aftreden. Daardoor zou een kabinets crisis ontstaan, die niet anders opgelost zou kunnen worden dan door een kamer ontbinding en nieuwe verkiezingen met heftige partijenstrijd in een totaal ver scheurd België. De sociaal-democraten hadden gedreigd met een algemene staking, een buiten parlementaire actie dus, als de koning zou terugkeren. Later is dat dreigement ge lukkig door enige der socialistische leiders echter in die geest verzacht, dat alleen tot deze actie zou worden overgegaan als de koning tegen de wil van het parlement zou terugkeren. Dat de soc.dem. dan tot het uiterste middel zouden ztfn overge gaan ware te begrijpen, omdat de koning zelf dan een revolutionairé daad had ge pleegd. Wanneer het parlement echter, zij het vóór of na de ontbinding, tot terug keer van de koning besloot, zou dat een volkomen wettig en democratisch besluit zijn, waartegen geen verzet van een min derheid, die ook de democratie belijdt, had gepast. Al met al dreigen er voor België ontzaglijke moeilijkheden, ook nu koning Leopold een krachtig gebaar maakte, nu de volksraadpleging hem toch het vertrou wen van de meerderheid van het Belgische volk openbaarde, en dat gebaar dus niet als een bewijs van zwakheid kan worden uitgelegd. De koning heeft, zoals gisteravond via de radio bekend werd gemaakt, zijn conse quenties getrokken uit het feit, dat de meerderheid van het volk hem heeft aan vaard. In een verklaring sprak hg van de dynastieke plicht terug te keren, zo het parlement dit niet verhindert. wankel, steeds luider worden er de stem men die op.overleg met Rusland aandrin gen, nu de staatsuitgaven voor de defensie zo hoog worden en de Amerikaanse staf chef al heeft gewaarschuwd, dat de le vensstandaard in Amerika omlaag zal moeten, en het één gewapend kamp zal moeten worden wil het gelijke tred met Rusland houden. Maar wat kan het Westen winnen bij eventuele onderhand elingen? Molotoff heeft, blijkbaar om ook een bal letje op te werpen,' nog eens de zo vaaK van Russische zijde geuite stelling verkon digd, dat het communistische en wat hij noemde het kapitalistische stelsel wel in vrede naast elkaar konden leven. Maar kan dat anders dar een gewapende vrede koning Paul en zjjn gemalin er in geslaagd zijn de kloof tussen volk en vorst onder zijn voorgan gers ontstaan, gaandeweg te dichten. Niet het minst heeft daartoe bijgedragen ’t feit, dat hij zich aan zijn grondwettige ver plichtingen houdt; zo overweegt hij thans aan generaal Piastiras, die toch republi- klein is, de opdracht tot vorming van een kabinet te geven, omdat diens vooruitstre vende party door met andere middenpar- tyen een coalitie te vormen een meerder heid in het nieuwe parlement heeft. Wel is de conservatieve party, die 4 jaar lang de absolute meerderheid had, de grootste gebleven, maar zy heeft zoveel zetels ver loren, dat zy het kenneiyk by het vólk heeft verkorven. Ia het waar? Het Kamerlid Goedhart (P. I v. d. A heeft de minister van oorlog ge vraagd wat er waar- is van geruchten dat onze Ned. troepen in Indonesië aan verve ling en demoralisatie zijn prijsgegeven, slecht voedsel krijgen en In vervuilde ba rakken verbiyven en dat zelfs vele solda ten op blote voeten rondlopen. Van golven gesproken. Naar Hilversum 1 Jrunt u voortaan luisteren op 402 m„ naar Hilversum n op 298 meter en naar de Re- gionrde Omroep Noord op 1R8 meter. De lange golf vervalt voor Nederland. Op de postkantoren zijn lijster, met de nieuwe golflengten van alle Europese radiostations gratis verkrijgbaar.' Het witte vocht. Twaalfduizend liter melk is verloren gegaan, toen op de rifkrweg tuseen Den Oever en Wioringerwerf een melkauto uit Makkum in de berm terecht kwam, waarna de tank# lossloegen. In één hand. Er bestaan plannen om voor de Frico en de Condens een directeur te benoemen, nJ. Ir. Ritzema van Ikema, thans iandbouwattaché te Washington. Afschnweiyk drama. Dinsdagmiddag is te Den Haag een echtpaar dood in zijn wo ning aangetroffen. De vrouw was met een laken gewurgd en de man had zich, door snijwonden aan polsen en in het hoofd, alsmede door het opendraaien van de gas kraan van het leven beroofd. Dertiental Nederlanders gearresteerd. De Indonesische politie heeft de Surabaja In do afgelopen dagen zeventien personen ge arresteerd, onder wie dertien Nederlan ders, in verband met wapensmokkel. On der de gearresteerden zouden twaalf léden van de Surabajase politie rijn, o.m. een commissaris, een inspecteur en enige post- commandanten. Prins Bernhard is Woensdagavond om kwart voor zeven Ned. tyd, na een ver- biyf van vier dagen in Canada, te New York aangekomen. De Prins verklaarde, dat hy Vrydag of Zaterdag met zijn ge volg per K.L.M. naar Nederland zal terug keren. „Zeker niet later dan Zaterdag, want ik ben al te lang van huis gsweast,” seida hfl. Meditaesje Achlum. (79.15) Stimmen üt it Heitelftn. (19.30) Reportaezje fan it wurk fan dé Fryske Akademy. Vroege toeristen. De eerste Amerikaanse toeristen zullen 21 Maart in ons land arri- i veren. In vorige jaren kwam hei eerste - gezelschap niet vóór tezul Mei. Bejaard echtpaar vergiftigd. bouwersdorpje Meeden (Gr.) jaarde echtpaar Van der Schans door ko- het leven geko- Kind onder trein. Het 3-jarig zoontje van I de familie H. uit Eefde is op de spoorover- dei fortosnd wurfic, dat Jonge mireiken fanl'-veg aan de Kapperaliee door een trein van 15 ta X8 Jter te®- sa eamati&A :iatte tal Winterswijk naar Zutphen aangereden. Het it bigripen fan dichtkunst lyk as hjis-, op kind was op slag dood. Een voorbeeld gesteld. Tegen twee Hil- - ?rsumse jongens is proces-verbaal cpge- middelstoellen^^üt ?üte omdat zij in de in aanbouw zijnde - - - iiuizen ae.n de Reigerstraat vernielingen aangericht, waarvan de schade op kan worden geschat. Het Kamerlid Goedhart (P. CHeéteBtis, de Tsjecho-Slqwaakse minister van buiten landse zaken nu al weer niet het veld rui men, omdat hy door de Kominform ge wantrouwd wordt? Een dergelrjke afslui ting kan niet anders dan het wantrouwen omtrent de bedoelingen van het Oosten in stand houden. Vrucht van nieuwe bespre kingen kan hoogstens een gewapende vre de zijn, en deze voert logisch tot een be- wapeningswedstryd en een streven der partyen om zich van zo sterk mogeiykc machts- en strategische posities meester te maken. De wereld is in een vicieuze cirkel ge raakt, waaruit ze zich uiterst moeiiyk zal kunnen worstelen. Tot slot zy vermeld, dat dor Italiaanse regering thans epn groot plan tot grondveidellng gereed heeft, het werd tyd ook, daar steeds boeren land van grote grondeigenaren tot zich trekken. De betrekkingen tussen Italië en Zuid-Slavië worden weer meer gespannen nu laatstge noemd land met slinkse middelen tracht Triest te annexeren. In Engeland door stond de regering met succes de derde aan val van de conservatieven in het Lager huis. Het democratisch staatsbestel is een fyn bewerktuigde machine. Wordt er een spaak in het wiel gestoken men gelieve hier geen woordspeling in te zien in verband met de naam van de Belgische socialisti sche leider nu wy even een terugblik wer pen op de (Belgische koningskwestie dan dreigt er gevaar voor het gehele ap paraat. Zo was het ook met het Belgische democratische stelsel, toen de uitslag der volksraadpleging de oplossing der konings kwestie niet gemakkeiyker maakte. Immers, het percentage van 57.68 pet. der kiezers, dat voor terugkeer van koning Leopold stemde, lag slechts zo weinig bo ven het door Leopold zelf als minimum ge stelde, n.l. 55 pet., dat men moeiiyk kon zeggen, dat deze koning nog het symbool van de eenheid der natie was. Bovendien was de strijd om deze koning zg het buiten zyn wil -ook zozeer een party- stryd geworden, dat men hem ook nog nauweiyks meer zien kon als een onpar tijdig staatshoofd. In België klemmen deze beide voorwaarden voor het democratisch koningschap te meer, omdat het een twee talig volk betreft, een volk eigeniyk van twee nationaliteiten in één staatsverband, nationaliteiten, welke elkaar maar nauwe lijks verdragen. Eerst hebben de Walen de Vlamingen overheerst en de gevolgen uitten zich o.a. in beide wereldoorlogen door het heu len van bepaalde Vlaamse groepen met de Duitsers thans zyn de Walen bevreesd voor een Vlaamse hegenomie, omdat de Vlaams sprekende bevolking veel sneller in aantal groeide dan de Waalse. Zege van Luc'van Dam. Luc van Dam de Haagse Dierentuin een puntea- bongelders fan tt Fryske stribjen fetens zage bchaaM opsde Spaanse rni.dden^ewjcht Scldevilla, in een gevecht van tien ron den. Finland biykt een coalitie regering In de maak, een zeer brede, waarin ook communisten kunnen worden opgenomen, biykbaar om Rugland wat vriendeiyker te stemmen, maar omdat er communisten in het kabi net komen, zullen de soc.dem. er waar- schynlijk buiten blijven. Ook in Rusland zelf hebben verkiezingen plaats gehad, n.l. voor de Opperste Sovjet. Het feit dat ruim 99 pet. der meer dan 110 millioen stemmen op de communistische en partglöze candidaten werden uitge bracht, zegt genoeg. Oppositie wordt niet geduld! Uit Tiisdel 21 Maert: 19.0220. Fryske ütatjüring. troch Ds. B. Smilde fan 15 ta X8 jier te®- ss eaansti&A aette ui Winterswijk de Foardrachtkriich fan do Frov. Under- wlisrie, net fow”?. Faerr Ts ’riin-f»r’ ge minsken, fan j hoeken fan Fryslên, leararen, dichters, bf- '-7 •■■'•L y -

Kranten in de gemeente Sudwest-Fryslan (Bolswards Nieuwsblad, Sneeker Nieuwsblad en Friso)

Bolswards Nieuwsblad nl | 1950 | | pagina 1