Waarom aandacht D •KJtas Martinytoer üs hjoed to sizzen MS door Nederland Fan de AN voor het No. 84 47e Jaargang Dinsdag 30 Oct. 1951 Streekblad voor West- en Zuidwest Friesland Uitgave van Drukkerij Fa. A.J.OSINGA B o 1 s w a r d Veischijnt DINSDAGS en VRIJDAGS Redactie en Administratie Marktstraat 13 - Boisward Telefoon 451 (K 5157) Hwat hat Gabe Skroar 1 Bolswards Nieuwsblad PYT. I a De Tj. de J. en as ek FRYSKE BOEKEWIKE. Wearde bliuwt djür Fan llteratür, Dy’t opbout en forriket! In skoan idé, In lêzerspré: De Fryske Boekewike! In jong wiif en in élde klok, Dy meitsje ’t immen wolris drok. at- tte est ucces n- 2D Ise ffe lat ’ek sn ier ich ;en □r- iat de ïh- m- ijn jze ?e- let de >r- In- ;e- en nt n- e- ar Morgen wordt ditmaal in Leeu warden de Friese boekenweek of ficieel geopend. In verband daarmee zullen we, in ons blad van a.s. Vrij dag een overzicht geven van de nieuw-verschenen uitgaven, die ons ter bespreking werden gezonden. In dit, ten behoeve van het niet Fries- lezend publiek in het Hollands ge schreven artikel, zullen we trachten een antwoord te vinden op de vraag waarom het nodig en nuttig is de aandacht te vragen voor het Friese boek. Geen Friese subsidie voor het Zuid-Hol- lands orkest. Het Zuid-Hollands orkest heeft de Prov. Staten van Friesland ge vraagd, voor een subsidie in aanmerking te doen komen. Het bestuur motiveert de aanvraag met te wijzen op de plannen om paedagogische concerten te geven in Frie se gemeenten als Boisward, Franeker, Har lingen, Heerenveen, Leeuwarden, Sneek, enz., uitvoeringen die waarschijnlijk elk een nadelig saldo van 300 gulden zullen opleveren. Gedeputeerden, stellen Staten voor, deze aanvraag af te wijzen, omdat het nodig zal zijn, voorlopig alle aandacht te geven aan het eigen Friese orkest. wanneer hun producten nimmer onder de ogen van het publiek komen. Daarom is een Friese boekenweek geen „aardigheid je,” maar is zij een appèl aan uw good will. Ieder die de Friese taal machtig is voele zfich moreel verplicht zich in de Friese boekenweek een of meer Friese boeken aan te schaffen. Dén alleen heeft een boekenweek zin en dén alleen wordt de le week in November tot een Fries cul tureel gebeuren. de J. Kom, keapers, kom! De kar is rom, De boekhannel bisike. Untspanning, kunst, Jild ütjaen, winst. Yn Fryske Boekewike. Is hy forroun? Né, „Aldfaers Groun” Sil nea de flagge strike. ’t Héldt frisse glans, Gryp nou de kans Yn Fryske Boekewike. In kado ütsocht, Neisten bitocht, Wolmiende freonskipsbliken Bine in hert, Forjit it net Yn Fryske Boekewike. Kreas om to sjen It „Heidebem”, Utjefte dy’t derop liket. Folksbibleteek Komt wer op streek, Yn Fryske Boekewike. Voor het verkeer.Meer dan 100 zware beuken langs de Soestdjjkerstraatweg in de onmiddellijke omgeving van paleis Soestdjjk zullen worden gerooid, omdat de bomen een gevaar voor het verkeer gingen worden. Algemien, en der wiene mear net-Friezen as Friezen by, koe men der gjin passend wurd fine foar sok optreden. Mar as in warsköging en in oardiel lie ten dizze deskundigen it neifolgjende yn it Rapport opnimme. It waerd mei alge- miene stimmen sa fêststeld: „In de éerste plaats dienen de betrokken instanties overal waar zulks mogelijk is, bereid te zijn het gebruik van het Fries te respecteren en CON AMORE te aan vaarden. Dit vraagt van „Hollandse” amb tenaren bij rechtsprekende en andere in stanties, in Friesland werkzaam, dat zij hun volle aandacht aan de Friese taal wij den. In dit verband mag geconstateerd worden, dat menig ambtenaar en menig rechterlijk college blijk geeft, hiervoor ten volle be grip te hebben en medewerking te verle nen. Zij mogen anderen ten voorbeeld zijn.” Men mei fanseis it bem net mei it smoar- ge wetter weismfte, mar wol moat sein wurde oan Friezen en net-Friezen, dat hja allegearre in taek hawwe om to soargjen, dat sokke eksemplaren hjir üs Fryslan fordwine. Minsken mei in sadanich com- pleks hearre hjir net thüs en dogge och sa folie skea oan de goede forhaldingen tusken Friezen en yn Frysl;n wenjende net-Friezen. Hwant sokke klappen komme oan. Eltse Fries fielt him djip misledige troch sok dwaen en fan de wer om st pit freget hy him óf oft der soms mear fan sokke stupide dwerskoppen ünder de net- Friezen sitte. Mar har tinzen gean fierder en har wan trouwen wurdt troch sokke dingen ek oer- droegen op oaren, dy’t yn it iepenbier de pipen yn ’e sek hélde, mar tomük har si nistere wegen gean. Ik wit wol dat it de dommen en lytsen binne, dy’t ta sokke minderweardige dingen by steat binne, mar men hat nou ien kear altyd mear lést fan domme, oanstellerige snobs as fan for- stannige minsken. Foar alle minsken, dy’t foar de net-Friezen oer, jimmer in rop bigryp toand ha, iepen stean foar alle service om har linkendewei fortroud to meitsjen mei folk en tael, is dit in bittere toloarstelling. En fannijs sille hja mei de müle fol tosken stean as fan bipaelde side reaksjes folgje, dy’t likemin yn it bilang fan Fryslfin binne. Dêrom kin der Abonnementsprijs 1.50 per kwartaal bij vooruitbetaling Advertentieprijs! 10 cent per m.m, Giro 87926 Eerste steen voor ruïne. Achter het kas teel „De Schaffelaar” te Barneveld, waar in de stafschool voor de burgerlijke verde diging gevestigd is, wordt een merkwaar dig bouwwerk gemaakt. Er wordt daar na melijk, om een gebombardeerd huis voor te stellen, een ruïne gebouwd, voor de les sen aan toekomstige hoofdinstructeurs. De directeur, kolonel b.d. G. A. Peel, heeft de eerste steen gelegd. Daar kan wat in. Te Noord-Scharwoude werd een z.g. poterhut in gebruik geno men, waardoor in electrisch gekoelde ruimte 900.000 kg aardappelen kunnen worden opgeslagen. Arrestatie op verzoek. Een Hilversumse metaalbewerker had onlangs een zij 't bescheiden verwoesting aangericht in de tuin van het raadhuis teneinde bij de politie gratis kost en inwoning te krijgen. De sterke arm ging er toen niet op in, maar de man probeerde het opnieuw, nu door op klaarlichte dag een ruit van het gebouw van Sociale Zaken in te gooien. Hij werd prompt opgesloten. Bus op hol. Toen een buschauffeur te Waalwijk woedend uit zijn wagen stapte om een automobilist te vertellen, dat hij voorrang had moeten verlenen, sloeg de bus plotseling „op hol” en reed tegen een boom. De cabine werd ingedrukt. Gevaarlijke vondst. BU graafwerkzaamhe den in Overloon haalde een dragline een grote partij munitie boven. Het werk werd mingsdienst gewaarschuwd. Er kwamen onmiddellijk stilgelegd en de. mijnoprui- grote hoeveelheden handgranaten en patro nen te voorschijn. Op een andere plaats in de gemeente werd een aantal mortiergra naten en ander ontplofbaar materiaal ont dekt. De twee millioen vol. Bij het opmaken van de balans van de woningbouwlening te Leeuwarden bleek Vrijdagmiddag dat de twee mijlioen was overschreden. DER hat him lêstendeis op ’t Fean wer in man fan kwisikwansje healwiis oansteld. Dat wie de earste kear net, mar diz kear wie it dochs wer apart. Mr. Wolthers, de Kantonrjuchter fan 't Fean hie hwat to forrekkenjen mei de Lamster féarts Van den Burg en dizze spriek Frysk. Mr. Wolthers, dy’t hjir al jierren tahéldt, woe dit net forstean. Hy sei: der moast earst in tolk komme, sa- lang moast de fé-arts mar wachtsje. Dat duorre in pear üre. Hwat er doe yn it hert fan Van den Burg omgien is, kin men fan tinken wol hawwe, mar hy moast him derby deljaen. Doe’t alle saken öfdien wiene, koe de hear v. d. Burg it wurd krije, mar Mr. Wol thers forklearre: Officieel versta ik U niet! Dr. van den Burg hat doe sein hwat er sizze woe en sil nou öfwachtsje moatte hwat dizze „hear” der fan meitsje sil. Dit is wol in tryst stikje treiter^. Der steane foarelkoar twa academici yn Fryslén, en de iene misbrükt syn heech ambt op sa’n tryste manear, dat men nei de Nazi’s gean moat om syn gelikens to finen. Hwat yn ’e goedichheit kin sa’n man biwege om sa dom, sa provocerend en sa maniakael op to treden. Kin soks jit ünder de nor male situaties rekkene wurde of is it wurd oan de psychiator. Dit is siik, flegeleftich misbrük meitsjen fan syn ambt. As men soks meimakket, moat men jin bihearskje om sa’n man net mei in kneppel op syn baitsje to jaen. It mei my heugje, dat wy yn de Desintralisaesjekommisje ek soks- sahwat to praet krigen üt in oar plak. Toren van Delnum is gereed. De restau ratiewerkzaamheden aan de toren der N. H. Kerk te Deinum zijn beëindigd. Woens dag 7 November zal ter gelegenheid hier van in de kerk een bijeenkomst plaats vinden. Bjjna f 9000 voor Jorwerds toren. In to taal is tot dusverre by de Coöp. Boeren leenbank in Jorwerd f 8974.90 binnengeko men aan bijdragen voor de herbouw van de toren te Jorwerd. Daarvan bracht Jor werd zelf 3600 gulden bijeen. Er is in het dorp zelf niet met een Iflst gelopen, doch de leden van kerkvoogdij en kerkeraad bezochten elk gezin. De veiligste steden in ons land. Rotter dam, Nijmegen, Schiedam, Zwolle, Roosen- daal-Nispen en Vlissingen zijn over 1950 de gemeenten met de grootste verkeers veiligheid gebleken. Vertegenwoordigers dezer gemeenten hebben tijdens de ver- keersdag van de KNAC te Den Haag wis- selbekers ontvangen. Dan is er wel geld. Ten behoeve van de financiering van de uitbreiding en ver nieuwing van het ziekenhuis te Heerenveen schreef het bestuur van deze inrichting enkele dagen geleden een obligatielening groot f 500.000 tegen 5 pet. rente uit. Naar wij vernemen was de lening Zaterdag reeds voltekend. Dit schrijven vormt geen uitzondering. Hoewel het interessant zou zijn meer ci taten te geven laat de beschikbare ruim te dit niet toe. Eén ding is nu wel duidelijk. Bij vele Friezen vindt het pleit voor een Fries boek een goed gehoor. Toch is het nodig en nuttig in een spe ciale boekenweek nog eens extra de aan dacht voor het Friese boek te vragen. Friese boeken kunnen niet toe met plato nische liefdebetuigingen. Zal men kunnen doorgaan met uitgeven, dan moeten de boeken ook worden gekocht. Een klein taalgebied eist nu eenmaal een Intens le zend publiek, zal er een eigen litteratuur kunnen opbloeien. Het kopen van een Fries boek is niet alleen een weldaad aan U zelf bewezen, het helpt mede de Friese cultuur, zeer speciaal de Friese litteratuur in stand houden. Het Friese boek kan niet zonder een lezerskring. Tientallen goede handschriften liggen op uitgave te wach ten. Schrijvers verliezen hun inspiratie, I TTET is al weer enige jaren geleden, dat ■*-*-wij aan enkele honderden Friezen o.a. de vraag hebben voorgelegd in welke taal men de boeken bij voorkeur las, de Friese of de Hollandse. De antwoorden die de reflectanten geheel onafhankelijk van el kaar inzonden zijn nog altijd de moeite van het bekijken waard. Eigenlijk was de vraag onvolledig en dit speelde vele antwoorders parten. Voor ons sprak het vanzelf, dat wij bij deze vraag boeken bedoelden die ongeveer van het zelfde gehalte en dezelfde strekking wa ren. Het was voor ons dan ook verras send dat ongeveer 20% antwoordde liever een goed Fries boek te lezen dan een slecht Hollands boek en omgekeerd. Deze inzenders hadden de vraag niet goed be grepen, evenals een 30 jarige tuinman die antwoordde: „Dat hangt geheel van de in houd af. Over een Hollandse omgeving lees ik bij voorkeur in het Hollands, over de Peel b.v. het liefst in het Hollands met dialectische dialogen, over Friesland bij voorkeur in het Fries. Van het „Heech- hof” zou ik in het Hollands niet kunnen genieten, evenmin zou ik „Het wassende water” in het Fries willen lezen. Over on derwerpen die een neutrale kleur hebben, zou ik graag in het Fries lezen”. Onze vraag was gericht aan een publiek, waarvan wij veronderstelden, dat het met de Friese taal bekend was. Toch hadden wij niet vermoed, dat 78% de voorkeur gaf aan een Fries boek en slechts 4% eer der naar een Hollands boek greep (de rest geen uitgesproken mening). Bij deze 4% waren ook nog enkele niet-Friezen, die hun eigen Hollandse taal vlotter lazen, dan het aangeleerde Fries. Ook bij de Frie zen zelf was dit soms het geval. Soms werd wel een heel persoonlijke reden op gegeven zoals bijv, door een boerin, die schreef: „Fries, maar tegenwoordig vaak Hollands, omdat ik het Zondags uit moet hebben, bewaren tot de volgende Zondag kan ik toch niet.” De conclusie ligt voor de hand. „In de week” veroorloofde deze boerin zich niet de weelde er eens een uurtje lezen af te nemen, een Hollands boek kan ze blijkbaar In dit geval onaangeroerd laten, een Fries boek kan ze niet „bewaren”. Een 29-jarige jurist gaf een meer berede neerd antwoord, toen hij schreef: „Dat is moeilijk in het algemeen te zeggen. Wel biedt m.1. de Hollandse roman meer mo gelijkheden. Als tenminste de Friese schrijverij doorgaat op de huidige weg, is ze binnen een niet al te lange tijd volko men „uif’geschreven, het „wrotten yn ’e groun” is schering en inslag bij nage noeg alle Friese romans. Ik erken, dat dit een typerend iets is in het Friese volks leven en vanzelfsprekend is het daarom ook een natuurlijke uiting en alzo te waar deren. Een naam als die van Simke Kloos terman zegt reeds voldoende om als be wijs te dienen, dat het beschrijven van het grote en Heine boereleven volslagen Fries, volslagen roman en volslagen kunst ge noemd kan worden. Maar in de laatste jaren zijn we overvoerd met die stof en stond het qua taal enz. nu op een peil als dat van de „klassieke” Friese schrijvers, dan was het alles nog te accepteren, maar helaas, het is vaak (naar mijn bescheiden mening althans) zo heel erg middelmatig, dus niet origineel en niet eleverend. Wie geeft ons een andere koers Wie geeft ons een Friese roman over het leven van een Fries in het buitenland of in Hol land? Waarom niet geschreven over een Friese koopmansfamilie in een van onze oude ha venstadjes Een roman over het leven van Friese intellectuelen zou welkom zijn. Zie hier maar enkele simpele vragen. Of is het niet mogelijk over dergelijke stof een Friese roman te schrijven? Geeft het Fries geen andere mogelijkheden, dan boerero- mans en aanverwante stof? Ziedaar een kardinaal punt waarde toe komst van de Friese litteratuur mee ge moeid is.” Tot zover onze briefschrijver. Klanken en klachten als deze hoort men vaak. Of ze geheel gerechtvaardigd zijn? Op het moment, dat deze brief geschreven werd, stonden bijv, de volgende boeken in de etalage: It Widdousbern (kantoorman), Ypeus (schilder), Neisimmer (rentenier), Suderkrüs (Fries in de vreemde), It Freark Japiksfolk (schippers), De Soar- geleaze (tal van niet boereberoepen), Ma rijke (straatmaker), Masinist, Tjitte Wi- nia, enz. Bovendien zjjn in de laatste jaren opval lend veel Friese boeken geschreven, die handelen buiten de „boerespultsje-sfear”. Om enkele voorbeelden te noemen. „In frou tofolle” (ziekenhuisroman), like Fok- kes (roman van een HoHuider), Heide bem (stropersroman). Ja, bij het doorbla deren van het pas verschenen prospectus van de Friese boekenweek valt het zelfs moeilijk onder de vele titels nog een tien tal „boerenromans” van de laatste jaren te vinden. Van de 78% inzenders van onze vragenlijst gaven 75% ongeveer dezelfde reden op, die Plotselinge haringovervloed. De afgelo pen nachten hebben de Nederlandse log gers, die onder de Engelse wal vissen op zg. walharing, onverwacht enorme vang sten geboekt. Diverse schepen kregen zelfs te veel van het goede, waardoor de vleet zonk. De opvarenden heeft deze plotse linge toevloed bijzonder veel werk be zorgd en diverse schepen konden de vangst ook niet meer bergen, zodat een collega moest bijspringen het zeebanket aan boord te nemen. hen er toe bracht hun keuze op een Fries boek te doen vallen. Oordeelt U zelf, als wij een willekeurige greep doen uit de ant woorden: „Omdat de Fryske boeken folie eigener binne.” „Omdat dy better ta jin sprekke.” „It Fryske boek bringt jin wer efkes thüs.” (Fries om utens). „Fryske boeken sprekke it hert oan.” „Ik lear my dersels better troch kennen.’” „Deryn fyn ik it moalje, rare, minne en forkearde fan eigen libben wer.” „Fryske boeken binne wierder, bigrypli- ker.” „Het is niet alleen de taal, ook het on derwerp is soms zo eigen.” „Fryske boeken binne folie earliker.” Zo gaat het door. In allerlei toonaarden trachtten tien- neen honderdtallen woor den te vinden wat hen het Friese boek deed minnen. Soms waren de antwoorden ook gedetailleerd zoals dat van een 40- jarig onderwijzer uit Groningen die o.a. schreef: In Frysk boek lés ik wol sa leaf. De tael lükt my oan en ik fyn dy tige moai ik tink ek f’ral om’t ik in Fries bin en my hoewol ik al sünt myn 4e jier yn Grins- lén wenje dochs noch alhiel Frysk fiel. Dat mei ek hjirüt blike, dat myn wlif, seis in Grinslanner, ek it Frysk praet, fansels ek om’t hja it moai fynt, mar dochs ek troch myn tadwaen. Us twa fam- kes fan 6 en 7 jier, prate it ek like goed. mar ien konklüzje folgje. Dit soarte fan provocateurs moatte hjir wei. Hja jowe har seis, hwat karakter en ynsjoch oan- giet, in testimonium paupertatis, sa fier ünder it reedlik minimum, dat hja hjir net bliuwe kinne. Dizze wike ha wy wer de iepening fan de Fryske Boekewike, dizkear yn Ljouwert. De Kommissaris fan de Keningin sil de plechtige iepening dwaen. Graech stelle wy dit optreden fan in net-Fries as in foarbyld foar alle reedlike minsken. Hoe kin it oars, soe men freegje, hoe soe men oars forwachtsje mejje yn in tiid, dy’t sa düdlik it greate bilang fan eigen kultureel forfal en is der ien deskundige, dy’t net tajowt, dat kultuer oanslute moat by de natuer fan de minske? Allinnich troch de eigen oanliz to for- edeljen en to iorrykjen kin men it kultu- raele peil fan de minsken omheech brin- ge. En hjir leit foar elts, dy’t kin en wol, jit in breed terrein fan wurksumheden. It docht üs goed, dat de beide Fryske kriten yn ’e stêd it initiatyf nomd hawwe ta in mienskipllke joun yn Novimber, hwerop de bikende skriuwer en dichter Fedde Cchurer sprekke sil oer de groun- slach fan Frysléns folk en tael. It is der by de opset, dat der rom en breed gele- genheit jaen wurde sil om mei de sprek- ker oer dizze dingen yn debat to gean. Litte binammen de minsken dy’t op dit of dat punt biswieren hawwe nou ris nei foa- ren komme en har biswieren hearre litte. En net minder litte de Frysksinnige lju yn ’e stêd en derbüten dizze joun net for- somje om seis better yn to sjen oer hok- for bilangrike erfenis hja noed stean moatte. De persoan fan de sprekker stiet der boarch foar, dat dit in kostlike joun wurde kin. Boalsert hat in goede namme yn Fryslén, mar sil dizze net hélde as hja net posityf meidogge oan it biwarjen foarsterkjen fan eigen bisit. Minsken Mr. Wolthers litte üs sjen, dat soks nou jit tige nedich is. Automarkt als „slagveld”. De automarkt op het Utrechtse Veemarktterrein heeft Donderdag een dusdanig rumoerig verloop genomen, dat politieversterking moest aanrukken om de orde te herstellen. Op een gegeven moment raakten er twee mannen om tot nu toe onbekende redenen slaags. In een oogwenk leek de automarkt wel een slagveld, waarop gevechten van man tegen man geleverd werden. Onge veer vjjftig personen gingen elkaar te lijf met moersleutels, bandenlichters en zelfs vlogen er wielvelgen door de lucht. i Norma Marston, een 11-jarig school- y meisje te Newport in Wales, heeft I van koning Faroek een cheque van 100 gulden gekregen, omdat zij hem X drie series sigarettenplaatjes had gestuurd; de koning spaart die ook. „ffirysiie Stoeit Kerk en wereld. De verschillende protes tantse gemeenten in Vlaardingen hebben bij de gemeenteraad geprotesteerd tegen het onlangs genomen besluit om het nieu we zwembad en recreatie-oord ook op Zon dag open te stellen. De kerkeraden betreu ren het, dat zij niet in deze kwestie ge kend zifn. Raak. In sen Schiedams theater, waar het Rotterdams Toneel optrad met het stuk „Vannacht in Samarkand”, werd de hoofdrolspeler Ko van Djjk tijdens de op voering bloedend aan het gezicht verwond. Zijn tegenspeelster, Ellen de Thouars, speelde de scène, waarin zij Ko van Dijk haar „echtgenoot”, op een verhouding met een andere vrouw betrapte, wat al te rea listisch. Zij slingerde hem met zoveel kracht haar schoenen naar het hoofd, dat Van Dijk een bloedende wonde achter zijn rechteroor opliep. Eén melkprijs voor de boeren. In door gaans goed ingelichte kringen verwacht men, dat de regering deze week één melk prijs voor de boeren zal vaststellen. Deze garantieprijs, die dan dus zowel voor de consumptiemelk als voor de industriële melk zal gelden, zou neerkomen op twin tig cent per kilo melk van drie en een half procent vet. Laat dan maar branden. De brandweer lieden van Oudendijk (bij Hoorn) hebben gedreigd ontslag te nemen als zij geen nieuwe brandspuit krijgen. Beloning verdeeld. De f1000, welke be schikbaar was gesteld voor degenen, die aanwijzingen kunnen geven tot aan houding van Piet Bruin uit Amsterdam,ris verdeeld. De verdeling is als volgt ge schied: de heren Gerard Wekenborg uit Lobith en Henri van Roozendaal uit Arn hem, elk f350 en de heer C. Meijer uit Amsterdam f300. Gezonken boot? Het Nederlandse schip Mars is 25 mijl uit de kust van Sunder land (Engeland) op een zich onder water bevindend voorwerp gelopen. Historische vondst. Bij de opgravingen van een oud klooster bij Rijnsburg heeft men de schedel van Floris V gevonden. (U weet wel: „in 1296 door de edelen vermoord”.) De sabelhouwen in de sche del waren nog te zien. Hjkje gevonden. De politie te Delft heeft Zaterdag in de Schie nabjj de Zuidwal al daar het lijkje gedregd van het vermiste zes-jarige jongetje Koos van Es. Goed afgelopen. Zondagmorgen is een 4- jarig meisje te Den Haag bij het overste ken tegen een motorwagen opgelopen. Zjj viel en werd door de baanschuiver onge veer zes meter voortgeschoven. Een Ijlings ontboden arts constateerde, dat het meisje slechts lichte kneuzingen had opgelopen. -

Kranten in de gemeente Sudwest-Fryslan (Bolswards Nieuwsblad, Sneeker Nieuwsblad en Friso)

Bolswards Nieuwsblad nl | 1951 | | pagina 1